Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2007 Gelderland. Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland

Transcriptie

1 Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2007 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland

2 - 2 -

3 Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland 2007 PWE-Uitvoeringsgroep: Monique Dekker Karin van der Ende René Rozeboom Tonny Straatman Rapportage: Freerk Viersen Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Bureau Economisch Onderzoek Postbus GX Arnhem Overname van cijfers is toegestaan mits bron duidelijk vermeld wordt: PWE-Gelderland 2007 Een digitale versie van dit rapport is te vinden op:

4 - 4 -

5 Inleiding In Gelderland wordt jaarlijks onderzoek uitgevoerd naar de aard en ontwikkelingen van de werkgelegenheid. Daarbij wordt de stand van zaken op de peildatum 1 april gemeten. In januari 2008 zijn de eerste uitkomsten van het onderzoek 2007 gepresenteerd. In dit rapport staan geen nieuwe cijfers, de bijlagen A tot en met E bevatten dan ook dezelfde tabellen als het rapport met de eerste uitkomsten. Wel wordt dieper op ontwikkelingen in gegaan. Daarnaast is in deze rapportage aandacht besteed aan bedrijfsmigratie. De PWE werkt voortdurend aan het verbeteren van de gegevens in haar bestand. Als een bedrijf wordt getraceerd dat onterecht niet in het bestand was opgenomen wordt dat met terugwerkende kracht opgenomen. Ook andere administratieve correcties (zoals verandering van SBI-indeling, aanpassingen van gemeentegrenzen) worden altijd met terugwerkende kracht doorgevoerd. Daardoor wordt een reëler beeld van de ontwikkelingen geschetst. Voorgaande betekent wel dat de nu gepubliceerde cijfers niet meer vergelijkbaar zijn met die uit eerdere publicaties

6 - 6 -

7 Samenvatting Per 1 april 2007 werkten er mensen in Gelderland. Ten opzichte van 2006 is het aantal banen toegenomen met Het vorig jaar ingezette herstel van de werkgelegenheidsontwikkeling heeft zich dit jaar voortgezet. Groeide vorig jaar de werkgelegenheid nog met 1,4%, dit jaar was de groei 2,5%. Daarmee ligt de groei weer rond het niveau van het langjarige gemiddelde. De werkgelegenheidsgroei in Nederland bedroeg het afgelopen jaar 2,2%. De ontwikkelingen in Gelderland (2,5%) zijn dus net even gunstiger geweest. Het aantal vrouwen dat aan het werk is in Gelderland blijft sneller groeien dan het aantal mannen. Het aandeel vrouwen in de totale werkgelegenheid is inmiddels toegenomen tot 43,3%. De werkgelegenheidsontwikkeling in de Stedendriehoek lag het afgelopen jaar met 2,7% opnieuw boven het Gelders gemiddelde. Het aantal banen groeide met Ook het afgelopen jaar bleef de werkgelegenheidsgroei in de Achterhoek onder het Gelderse gemiddelde. Met een bescheiden groei van 1,3% kwamen er het afgelopen jaar banen bij. In de regio Arnhem-Nijmegen groeide de werkgelegenheid met banen. De groei lag met 2,4% vrijwel op het Gelderse gemiddelde. Bleef vorig jaar de groei in Rivierenland met 0,5% wat achter, dit jaar heeft de regio weer een meer dan gemiddelde werkgelegenheidsgroei te zien gegeven. De groei van 2,9% was goed voor nieuwe banen. Net als vorig jaar heeft de Vallei de hoogste banengroei gekend. Nam het aantal banen vorig jaar toe met 2,7%, dit jaar bedroeg de groei maar liefst 3,6%, een toename van nieuwe banen. De banengroei op de Noord Veluwe is met 2,2% (1.760 banen) net wat lager geweest dan het Gelderse cijfer. Het banenverlies in de agrarische sector blijft doorzetten. Werden in 1998 nog banen in de landbouw geteld, in 2007 is dat aantal gedaald tot Het banenverlies komt daarmee uit op ruim In de industrie is de afname van het aantal banen in 2006 tot stilstand gekomen, in 2007 is sprake geweest van een kleine groei. Het aantal banen groeide met bijna 750, in procenten uitgedrukt een groei van 0,6%. De bouwsector was in de periode goed voor een groei van banen (4,6%). Inmiddels zijn mensen werkzaam in de bouw. De detailhandel groeide in met banen. Het groeipercentage komt daarmee uit op 2,7%. Er werkten op 1 april mensen in de detailhandel. De transport en logistieke sector groeide tot 2001 aanzienlijk. Sinds 2001 was sprake van een stabilisatie van de sector. Vanaf 2006 neemt de werkgelegenheid echter weer fors toe. In groeide de werkgelegenheid met banen tot banen. De zakelijke dienstverlening is al een aantal jaren verantwoordelijk voor een forse banengroei. Ook in is dit het geval geweest. Met een toename van banen bedroeg de groei maar liefst 5,2% en kwam de totale werkgelegenheid uit op banen. In de afgelopen 10 jaar groeide de overheid met banen. De groei ligt echter aanzienlijk onder de gemiddelde groei van de andere sectoren. Het sectoraandeel daalde van 6,2% in 1997 naar 5,8% in In 2007 werkten er totaal mensen bij de overheid. De groei van de onderwijssector bleef het afgelopen jaar beperkt tot 2,2%, een groei van banen. Tot 2004 groeide de sector sneller dan gemiddeld, de afgelopen 2 jaren blijft de ontwikkeling wat achter. In groeide het aantal banen in de gezondheidszorg/welzijnszorg met 2,4%. In perspectief van de afgelopen jaren is dat een bescheiden groei. Toch was deze groei nog goed voor nieuwe banen

8 Er vinden aanzienlijke aantallen verhuizingen plaats, in de afgelopen 5 jaren verhuisden bedrijven binnen Gelderland. Er vertrokken de afgelopen 10 jaar bedrijven en er zijn momenteel bedrijven te vinden in Gelderland die van elders zijn gekomen. De meeste verhuizingen vinden over korte afstand plaats. Van de verhuizingen binnen Gelderland was bijna 75% binnen de eigen gemeente. De verhuisafstand is ook in 75% van de gevallen minder dan 10 km. De korte verhuisafstand geldt niet alleen voor verhuizingen binnen Gelderland maar ook voor verhuizingen van en naar buiten Gelderland. Gelderland verliest netto bedrijven aan de buurprovincies, het saldo is echter gering. In termen van zowel bedrijven als banen stelt het netto effect niet zo veel voor; de saldi van inkomende en vertrekkende bedrijven zijn klein. Van een enorme overloop van bedrijven vanuit de Randstad naar Gelderland lijkt geen sprake. Gelderland ontving ongeveer banen maar raakte er ook weer kwijt aan andere provincies, netto een toename van banen. Wel is het zo dat de randgemeenten, zoals Ede, Nijkerk, Culemborg relatief veel bedrijven van buiten de provincie ontvangen. Maar dit heeft meer te maken met de normale korte afstandsdynamiek dan dat er sprake is van extreme overloop vanuit andere delen van de Randstad. Bedacht dient te worden dat in steden als Utrecht (18.380) en Amersfoort (8.440) een grote bedrijvenpopulatie gevestigd is, veel groter dan bijvoorbeeld Culemborg (1.660) en Nijkerk (2.600). Op grond van een gemiddelde gelijke dynamiek mag verwacht worden dat er veel meer bedrijven van Utrecht naar Culemborg gaan dan andersom. Dat geldt ook voor Amersfoort en Nijkerk. In de periode groeide de Gelderse werkgelegenheid met banen. In dat licht bezien zijn de netto-effecten van de bedrijfverplaatsingen over de provinciegrens betrekkelijk gering. Van de bedrijven die Gelderland verlaten gaan opvallend veel naar de grote steden (Amsterdam, Utrecht en in iets mindere mate Rotterdam, Den Haag) Amsterdam heeft vermoedelijke als hoofdstad een bijzondere aantrekkingskracht op kleine bedrijven. Voor Utrecht geldt dat hier vermoedelijke sprake is van de reguliere korte afstandsdynamiek. In absolute termen vallen de aantallen verplaatsingen nogal mee

9 Inhoudsopgave 1 Ontwikkelingen Gelderland 11 2 Gelderland in Nederlands perspectief 12 3 Regio s Stedendriehoek Achterhoek Stadsregio Arnhem-Nijmegen Rivierenland De Vallei Noord Veluwe 18 4 Sectoren Landbouw Industrie Bouw Detailhandel Groothandel/transport en logistiek Zakelijke dienstverlening Overheid Onderwijs Gezondheidszorg/welzijnszorg 27 5 Verhuizingen Inleiding Verhuizingen binnen Gelderland Verhuizingen naar Gelderland Verhuizingen uit Gelderland Saldo van inkomende en vetrekkende bedrijven Conclusie verhuisbewegingen 36 Bijlagen

10 - 10 -

11 1 Ontwikkelingen Gelderland Het vorig jaar ingezette herstel van de werkgelegenheidsontwikkeling heeft zich dit jaar voortgezet. Groeide vorig jaar de werkgelegenheid nog met 1,4%, dit jaar was de groei 2,5%. Daarmee ligt de groei weer rond het niveau van het langjarige gemiddelde. 6,0% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland ,0% 3,8% 2,0% 2,2% 2,3% 1,4% 2,5% 0,0% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Alle banen Per 1 april 2007 werkten er mensen in Gelderland. Ten opzichte van 2006 is het aantal banen toegenomen met Voor het eerst sinds 2002 is het aantal grote banen (>12 uur) weer harder gestegen dan het aantal kleine banen. Opmerkelijk genoeg is dit jaar zelfs sprake van een afname van het aantal kleine banen. Er is sprake van het omzetten van kleine in grote banen, mensen gaan meer uren werken. Ook het aantal uitzendkrachten is het afgelopen jaar fors toegenomen. Hierdoor ontstaat het beeld van een krapper wordende arbeidsmarkt. Het aantal vrouwen dat aan het werk is in Gelderland blijft sneller groeien dan het aantal mannen. Het aandeel vrouwen in de totale werkgelegenheid in inmiddels toegenomen tot 43,3%. Dat was in 1997 nog 39,8%. Vooral in de zorgsector hebben veel vrouwen werk gevonden. Ontwikkeling werkgelegenheid naar type baan groei groei absoluut in % Alle banen ,5% Grote banen ,9% Kleine banen ,3% Uitzendbanen ,4% Mannen (grote en kleine banen) ,9% Vrouwen (grote en kleine banen) ,7% Het aantal bedrijven blijft fors groeien, aanzienlijk sneller dan het aantal banen. Dit jaar nam het aantal bedrijven toe met waardoor het totaal nu staat op In procenten uitgedrukt was de toename 4,0%. De groei zit vooral in de kleine bedrijven, veelal éénmansbedrijven

12 2 Gelderland in Nederlands perspectief De werkgelegenheidsgroei in Nederland bedroeg het afgelopen jaar 2,2%. De ontwikkelingen in Gelderland (2,5%) zijn dus net even gunstiger geweest. Dat gold vorig jaar ook al toen de Nederlandse groei uitkwam op 0,9% terwijl het aantal banen in Gelderland groeide met 1,4%. Werkgelegenheidsontwikkeling naar provincie Flevoland Drenthe Utrecht Friesland Gelderland Noord-Brabant Groningen Nederland Overijssel Zuid-Holland Zeeland Noord-Holland Limburg 2,9% 2,7% 2,5% 2,5% 2,3% 2,2% 2,2% 1,8% 1,8% 1,6% 1,5% 3,5% 5,7% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% Bron: LISA 2007 Voor de meeste sectoren geldt dat de ontwikkelingen in Gelderland relatief gunstig zijn geweest. Alleen de landbouw verliest in Gelderland relatief veel banen, de groei bij de financiële instellingen blijft achter. De landbouw, industrie, bouw en gezondheidszorg zijn in Gelderland relatief goed vertegenwoordigd. De transportsector en de financiële sector zijn wat minder vertegenwoordigd. Werkgelegenheidsontwikkeling Nederland en Gelderland sector groei in % Nederland Gelderland Aandeel in Nederland Landbouw/visserij -1,6% -3,4% 13,7% Industrie/delfstoffenwinning 0,7% 0,6% 13,3% Produktie en distributie van electriciteit, aardgas en water -0,2% 1,8% 12,9% Bouwnijverheid 3,2% 4,6% 13,1% Reparatie van consumentenartikelen en handel 1,9% 2,8% 12,4% Horeca 2,9% 2,6% 12,2% Vervoer, opslag en communicatie 2,3% 3,6% 9,7% Financiële instellingen 4,5% 1,6% 9,5% Zakelijke dienstverlening/verhuur, handel onroerend goed 4,1% 5,2% 10,7% Openbaar bestuur, overheid. 0,6% 1,6% 12,5% Onderwijs 1,9% 2,2% 12,3% Gezondheids-, welzijnszorg 2,5% 2,4% 13,5% Overige dienstverlening 2,7% 2,1% 11,2% Alle sectoren 2,2% 2,5% 12,2%

13 3 Regio s 3.1 Stedendriehoek Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en Stedendriehoek ,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% Stedendriehoek 4,1% 1,2% 2,1% -0,2% 0,2% 0,4% -0,6% 2,2% 2,7% De werkgelegenheidsontwikkeling in de Stedendriehoek lag het afgelopen jaar met 2,7% opnieuw boven het Gelders gemiddelde. Het aantal banen groeide met waardoor de totale werkgelegenheidsomvang nu op banen uitkomt. Vooral de sectoren openbaar bestuur en gezondheidszorg hebben bijgedragen aan de groei van de werkgelegenheid. Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , Stedendriehoek Sector Groei Banen Sector in % absoluut 2007 Aandeel Landbouw/Visserij -1,7% ,0% Industrie/Delfstoffenwinning 1,8% ,5% Nutsbedrijven 2,5% ,4% Bouwnijverheid 4,8% ,7% Groothandel 1,2% ,2% Detailhandel/Autohandel 1,5% ,0% Horeca 3,4% ,1% Vervoer, opslag en communicatie 4,1% ,7% Financiële instellingen 6,4% ,7% Zakelijke dienstverlening 2,5% ,9% Openbaar bestuur 5,6% ,4% Onderwijs 0,4% ,1% Gezondheidszorg 3,2% ,0% Overige dienstverlening 1,2% ,3% Alle sectoren 2,7% ,0%

14 3.2 Achterhoek Ook het afgelopen jaar bleef de werkgelegenheidsgroei in de Achterhoek onder het Gelderse gemiddelde. Met een bescheiden groei van 1,3% kwamen er het afgelopen jaar banen bij. 6,0% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en Achterhoek ,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% Achterhoek 3,0% 0,7% 1,4% -1,1% 0,4% 0,6% -0,7% 1,0% 1,3% In de landbouw gingen in de Achterhoek ruim 400 banen verloren. Ook de industrie kende banenverlies terwijl in de meeste regio s sprake was van een bescheiden groei. De groei van de zakelijke dienstverlening blijft tegenvallen. Werd vorig jaar een groei van 0,5% gemeten, dit jaar blijft de groei op 1,0% steken. In vergelijking met de Gelderse groei (5,2%) is dit teleurstellend te noemen. De bouwsector, de groothandel en de gezondheidszorg hebben het meeste bijgedragen aan de banengroei. Met een sectoraandeel van bijna 20% is de Achterhoek de regio met veruit de sterkste industriële oriëntatie. Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , Achterhoek Sector Groei Banen Sector in % absoluut 2007 Aandeel Landbouw/Visserij -4,8% ,2% Industrie/Delfstoffenwinning -0,8% ,9% Nutsbedrijven -63,3% ,1% Bouwnijverheid 4,3% ,1% Groothandel 5,4% ,3% Detailhandel/Autohandel 1,3% ,3% Horeca 3,7% ,7% Vervoer, opslag en communicatie 1,2% ,6% Financiële instellingen -0,7% ,4% Zakelijke dienstverlening 1,0% ,8% Openbaar bestuur 4,8% ,5% Onderwijs 3,1% ,8% Gezondheidszorg 2,0% ,4% Overige dienstverlening 3,9% ,7% Alle sectoren 1,3% ,0%

15 3.3 Stadsregio Arnhem-Nijmegen Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% Arnh-Nijm. 3,5% 3,1% 2,9% 0,4% -0,1% -0,1% -1,1% 1,1% 2,4% In de regio Arnhem-Nijmegen groeide de werkgelegenheid met banen. De groei lag met 2,4% vrijwel op het Gelderse gemiddelde. Ook over de afgelopen 10 jaar bezien volgt de regio het gemiddelde Gelderse groeicijfer (beide 12,7%). Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , Stadsregio Arnhem-Nijmegen Sector Groei Banen Sector in % absoluut 2007 Aandeel Landbouw/Visserij -2,5% ,8% Industrie/Delfstoffenwinning -0,7% ,8% Nutsbedrijven 10,7% ,9% Bouwnijverheid 0,6% ,1% Groothandel 6,0% ,3% Detailhandel/Autohandel 3,2% ,4% Horeca 3,1% ,2% Vervoer, opslag en communicatie 2,4% ,9% Financiële instellingen -4,4% ,4% Zakelijke dienstverlening 7,2% ,2% Openbaar bestuur -1,0% ,1% Onderwijs 2,3% ,7% Gezondheidszorg 1,9% ,7% Overige dienstverlening 1,7% ,5% Alle sectoren 2,4% ,0% Met name de ontwikkeling van de zakelijke dienstverlening (7,2%) heeft bijgedragen aan de banengroei, maar ook de handel en de gezondheidszorg laten een aanzienlijke banengroei zien

16 3.4 Rivierenland Bleef vorig jaar de groei in Rivierenland met 0,5% wat achter, dit jaar heeft de regio weer een meer dan gemiddelde werkgelegenheidsgroei te zien gegeven. De groei van 2,9% was goed voor nieuwe banen. Over de afgelopen 10 jaar bezien blijft Rivierenland binnen Gelderland de snelst groeiende regio. Ten opzichte van 1998 is het aantal banen hier toegenomen met 16,4% (Gelderland 12,7%). Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en Rivierenland ,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% Rivierenland 5,5% 2,1% 1,5% 1,5% 0,4% 0,3% 0,7% 0,5% 2,9% Werd vorig jaar in diverse sectoren nog banenverlies geconstateerd. Nu geldt dat bijna alle sectoren een toename van werkgelegenheid kennen. Opvallend groot is de banengroei bij de bouw (8,1%), maar ook de groei bij de industrie (3,0%) is bovengemiddeld. Tot slot geldt dat de zakelijke dienstverlening fors blijft groeien. Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , Rivierenland Sector Groei Banen Sector in % absoluut 2007 Aandeel Landbouw/Visserij -2,6% ,6% Industrie/Delfstoffenwinning 3,0% ,4% Nutsbedrijven 107,7% ,0% Bouwnijverheid 8,1% ,3% Groothandel 0,9% ,7% Detailhandel/Autohandel 3,3% ,8% Horeca -1,0% ,2% Vervoer, opslag en communicatie 5,0% ,7% Financiële instellingen 8,5% ,5% Zakelijke dienstverlening 4,0% ,0% Openbaar bestuur 3,2% ,5% Onderwijs 3,9% ,0% Gezondheidszorg 0,3% ,0% Overige dienstverlening 5,0% ,4% Alle sectoren 2,9% ,0%

17 3.5 De Vallei Net als vorig jaar heeft de Vallei de hoogste banengroei gekend. Nam het aantal banen vorig jaar toe met 2,7%, dit jaar bedroeg de groei maar liefst 3,6%, een toename van nieuwe banen. De regio laat een conjunctuurgevoelig beeld zien; bij sterke economische groei neemt het aantal banen meer dan gemiddeld toe, bij een wat tegenvallende ontwikkeling blijft de banengroei juist achter. 6,0% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en de Vallei ,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% De Vallei 4,3% 2,4% 2,2% 0,0% 0,0% -0,7% -0,8% 2,7% 3,6% Ook in de Vallei valt de enorme groei van de bouwsector op. Maar sectoren als industrie en transport vertonen eveneens een relatief gunstige ontwikkeling. In absolute termen heeft de zakelijke dienstverlening de grootste groei doorgemaakt. Met een sectoraandeel van 15,5% kent de Vallei het hoogste aandeel zakelijke dienstverlening in Gelderland. Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , de Vallei Sector Groei Banen Sector in % absoluut 2007 Aandeel Landbouw/Visserij -5,1% ,4% Industrie/Delfstoffenwinning 3,4% ,5% Nutsbedrijven -50,0% ,0% Bouwnijverheid 10,3% ,1% Groothandel 3,5% ,6% Detailhandel/Autohandel 2,1% ,4% Horeca 4,3% ,8% Vervoer, opslag en communicatie 9,2% ,7% Financiële instellingen 5,7% ,7% Zakelijke dienstverlening 4,9% ,5% Openbaar bestuur -1,8% ,2% Onderwijs 2,1% ,6% Gezondheidszorg 4,5% ,9% Overige dienstverlening 0,8% ,6% Alle sectoren 3,6% ,0%

18 3.6 Noord Veluwe De banengroei op de Noord Veluwe is met 2,2% (1.760 banen) net wat lager geweest dan het Gelderse cijfer. Toch heeft de afgelopen 10 jaar de Noord Veluwe zich opvallend gunstig ontwikkeld. De werkgelegenheid is sinds 1998 met 15,6% gegroeid. Het groeipercentage ligt daarmee maar net onder dat van koploper Rivierenland. Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland en Noord Veluwe ,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 Gelderland 3,8% 2,2% 2,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,5% 1,4% 2,5% Noord Veluwe 2,9% 3,0% 3,3% 1,0% 0,2% -0,6% 1,2% 1,6% 2,2% De groei van de werkgelegenheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door de zakelijke dienstverlening. Er kwamen hier het afgelopen jaar 620 banen bij, een groei van bijna 9%. De groei van de andere sectoren lag overwegend wat lager dan in de rest van Gelderland. Met een aandeel van 17,7% is de gezondheidszorg een dominante sector in de regio. Sectorstructuur 2007 en werkgelegenheidsgroei , Noord Veluwe Sector Groei Banen Sector In % absoluut 2007 aandeel Landbouw/Visserij -2,6% ,0% Industrie/Delfstoffenwinning -0,8% ,3% Nutsbedrijven 10,1% ,2% Bouwnijverheid 3,9% ,8% Groothandel 2,4% ,7% Detailhandel/Autohandel 2,9% ,8% Horeca -0,4% ,3% Vervoer, opslag en communicatie 0,3% ,1% Financiële instellingen -6,8% ,2% Zakelijke dienstverlening 8,9% ,1% Openbaar bestuur 2,2% ,4% Onderwijs 1,9% ,0% Gezondheidszorg 2,8% ,7% Overige dienstverlening 0,6% ,4% Alle sectoren 2,2% ,0%

19 4 Sectoren Landbouw Het banenverlies in de agrarische sector blijft doorzetten. Werden in 1998 nog banen in de landbouw geteld, in 2007 is dat aantal gedaald tot Het banenverlies komt daarmee uit op ruim Dit vertaalt zich terug in het sectoraandeel. Dat was in 1998 nog 5,6% maar is inmiddels gedaald tot 3,7%. In de periode leek sprake van enige stabilisatie maar juist het afgelopen jaar zijn weer veel banen verloren gegaan. Mogelijk heeft de aantrekkende economie een aantal agrariërs een duwtje in de rug gegeven om in een andere bedrijfstak aan het werk te gaan. Verder zal schaalvergroting een rol spelen. In feite geldt dat de uitstoot van banen in de echte agrarische sector nog hoger is dan uit deze cijfers blijkt. Het beeld is namelijk nog wat geflatteerd door de ontwikkelingen bij de landbouwverwante actitiviteiten (hoveniersbedrijven, dienstverlening t.b.v. de landbouw). Bij deze subsector groeide het aantal banen nog met Het banenverlies bij de echte agrarische bedrijven komt dan uit op Ontwikkeling banen agrarische sector Duizenden Agrarisch Landbouw-verwant Niet alleen het aantal banen is fors afgenomen, ook het aantal bedrijven daalt snel. Het aantal echte agrarische bedrijven is afgenomen van in 1998 tot in Opvallend is dat de gemiddelde bedrijfsgrootte nog afneemt, van 2,7 personen per bedrijf in 1998 tot 2,5 in In regionaal perspectief geldt dat in de Achterhoek de meeste mensen werkzaam zijn in de agrarische sector. Het banenverlies was hier de afgelopen jaren echter ook het grootst. Rivierenland kent relatief de grootste agrarische sector en onderscheidt zich door veel fruitteelt en bomenkweek. In de regio Arnhem-Nijmegen is de agro-sector opvallend klein. Ontwikkeling aantal banen agrarische sector naar regio regio banen sectoraandeel sectoraandeel banenverlies Achterhoek ,9% 6,2% Arnhem-Nijmegen ,5% 1,8% De Vallei ,2% 4,4% Noord Veluwe ,0% 4,0% -960 Rivierenland ,1% 6,6% Stedendriehoek ,4% 3,0% Gelderland ,6% 3,7% ) Er wordt met nadruk op gewezen dat de interpretatie van de grafieken in dit hoofdstuk zorgvuldig dient te gebeuren. Teneinde de grafieken wat sprekender te maken zijn de schalen op de y-assen aangepast. Door de y-as bij dan wel te laten beginnen lijken de ontwikkelingen wat geprononceerder. Vergelijking van de grafieken is niet altijd zonder meer mogelijk

20 4.2 Industrie Ook in de industrie zijn de afgelopen jaren veel banen verloren gegaan. Met name in de periode zijn in totaal ruim banen verloren gegaan. In 2006 was de afname van het aantal banen tot stilstand gekomen, in 2007 is sprake geweest van een kleine groei. Het aantal banen groeide met bijna 750, in procenten uitgedrukt een groei van 0,6%. Toch is er nog weinig reden voor optimisme; in bijna alle deelsectoren van de industrie was ook in 2007 nog sprake van banenverlies. Alleen de metaalsector (sbi 28/29) kende de afgelopen 2 jaren een aanzienlijke banengroei. Ontwikkeling banen industrie Duizenden Industrie De sector vormt nu met banen ongeveer 12,9% van de Gelderse werkgelegenheid. Dat was in 1998 nog 16,2%. De Achterhoek kent ondanks het forse banenverlies nog steeds een relatief omvangrijke industriële sector. Het banenverlies in de Vallei is betrekkelijk gering geweest. Ontwikkeling aantal banen industrie naar regio regio banen sectoraandeel sectoraandeel banenverlies Achterhoek ,1% 19,8% Arnhem-Nijmegen ,7% 10,7% De Vallei ,2% 11,4% -130 Noord Veluwe ,1% 12,2% Rivierenland ,6% 13,4% Stedendriehoek ,5% 12,5% Gelderland ,2% 12,9%

21 4.3 Bouw De bouwsector was in de periode goed voor een groei van banen. Met een groei van 4,6% lag de groei net onder die van de zakelijke dienstverlening. Inmiddels zijn mensen werkzaam in de bouw. Niet alleen de omvang van de werkgelegenheid groei snel. Het aantal bedrijfjes groeit eveneens zeer snel. Bestond de sector in 1998 nog uit bedrijven, inmiddels is dat aantal opgelopen tot Het afgelopen jaar kwamen er maar liefst nieuwe bedrijven bij (netto toename). Een en ander betekent dat de bedrijven steeds kleiner worden. De gemiddelde bedrijfsgrootte is afgenomen van 7,7 persoon per bedrijf in 1998 naar 5,5 persoon per bedrijf in Een groot deel van de sector (57%) bestaat uit éénmansbedrijven (ZZP-ers). Ontwikkeling banen bouw Duizenden Bouw Het regionale aandeel van de bouwsector varieert aanzienlijk. Op de Noord-Veluwe is het sectoraandeel met bijna 10% ongeveer twee zo hoog als in Arnhem-Nijmegen. Dat de sectoraandelen in de loop van de tijd niet aanzienlijk zijn toegenomen heeft te maken met de ontwikkelingen in de periode De terugval in werkgelegenheid is in die periode vrij fors geweest. Bij een gunstige economische ontwikkeling groeit de bouw meer dan gemiddeld, bij een tegenvallende ontwikkeling is de uitstoot van banen ook meer dan gemiddeld. Ontwikkeling aantal banen bouw naar regio regio banen sectoraandeel sectoraandeel Banengroei Achterhoek ,1% 9,1% 840 Arnhem-Nijmegen ,3% 5,1% De Vallei ,1% 7,1% Noord Veluwe ,7% 9,8% Rivierenland ,4% 8,3% Stedendriehoek ,8% 5,7% 870 Gelderland ,7% 6,8%

22 4.4 Detailhandel De detailhandel groeide in met banen. Het groeipercentage komt daarmee uit op 2,7%. Er werkten op 1 april mensen in de detailhandel. Een groot deel van de werkgelegenheid in de detailhandel wordt gevormd door de supermarkten ( banen). De werkgelegenheid is hier de afgelopen 10 jaren toegenomen terwijl in de meer specialistische sectoren zoals bijvoorbeeld detailhandel in brood en banket/ aardappelen, groente en fruit/ bloemen en planten vlees en vleeswaren er een fors banenverlies viel waar te nemen. Bij o.a. tuincentra, drogisterijzaken en bouwmarkten was juist sprake van een toename van de werkgelegenheid. Ontwikkeling banen detailhandel Duizenden Detailhandel Over de gehele periode bezien bleef de banengroei in de detailhandel wat achter bij de andere sectoren. Als gevolg hiervan is het sectoraandeel langzaam gedaald van 9,7% tot 9,4%. De ontwikkeling valt in alle regio s waar te nemen met uitzondering van de Achterhoek. De sectoraandelen lopen overigens niet sterk uit elkaar. Ontwikkeling aantal banen detailhandel naar regio regio banen sectoraandeel sectoraandeel Banengroei Achterhoek ,8% 9,9% 950 Arnhem-Nijmegen ,0% 9,5% De Vallei ,9% 8,6% Noord Veluwe ,0% 10,6% 910 Rivierenland ,9% 8,7% Stedendriehoek ,5% 9,0% 890 Gelderland ,7% 9,4%

23 4.5 Groothandel/transport en logistiek 2 De transport en logistieke sector groeide tot 2001 aanzienlijk. Sinds 2001 was sprake van een stabilisatie van de sector. Vanaf 2006 neemt de werkgelegenheid echter weer fors toe. In groeide de werkgelegenheid met banen tot banen. Ontwikkeling banen transport en logistiek Duizenden transport en logistiek Groeit de sector als geheel inmiddels weer, de onderdelen van de sector tonen een zeer diffuus beeld. Zo groeide de groothandel de afgelopen twee jaar met ongeveer banen maar leed de sector vervoer over land nog een verlies van 450 banen. De ontwikkelingen tezamen leverden over de afgelopen 10 jaar een toename van het sectoraandeel op. Opmerkelijk is het sectoraandeel in Rivierenland, dit is met 18,4% veruit het hoogst. Samenstelling transport en logistieke sector sector Groothandel en handelsbemiddeling Vervoer over land Vervoer over water Dienstverlening t.b.v. het vervoer Post en telecommunicatie Totaal Ontwikkeling aantal banen transport en logistiek naar regio Regio banen Sectoraandeel sectoraandeel Banengroei Achterhoek ,0% 10,9% Arnhem-Nijmegen ,3% 10,1% De Vallei ,8% 13,3% Noord Veluwe ,9% 9,8% Rivierenland ,0% 18,4% Stedendriehoek ,9% 9,8% Gelderland ,3% 11,6% ) De transport en logistiek sector is hier afgebakend middels de sbi-afdelingen 51 groothandel, 60 vervoer over land, 61 vervoer over water, 63 dienstverlening t.b.v. het vervoer, 64 post en telecommunicatie. De sector 62 vervoer door de lucht komt in Gelderland niet voor

24 4.6 Zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening is al een aantal jaren verantwoordelijk voor een forse banengroei. Ook in is dit het geval geweest. Met een toename van banen bedroeg de groei maar liefst 5,2% en kwam de totale werkgelegenheid uit op banen. Ontwikkeling banen zakelijke dienstverlening Duizenden zakelijke dienstverlening Over de hele periode bedroeg de toename van het aantal banen Alleen de jaren 2002 en 2003 leverden een verlies op van banen, de andere jaren was steeds sprake van groei. Het sectoraandeel is toegenomen van 11,2% naar 13,1% in Vooral in Arnhem-Nijmegen en Rivierenland is de zakelijke dienstverlening hard gegroeid. De Achterhoek heeft een betrekkelijk kleine sector zakelijke diensten. De groei is hier ook nog wat tegenvallend. Ontwikkeling aantal banen zakelijke dienstverlening naar regio regio banen sectoraandeel sectoraandeel banengroei Achterhoek ,2% 7,8% Arnhem-Nijmegen ,9% 15,2% De Vallei ,4% 15,5% Noord Veluwe ,0% 9,1% Rivierenland ,0% 14,0% Stedendriehoek ,0% 12,9% Gelderland ,2% 13,1% Net als voor de meeste andere sectoren levert ook de zakelijke dienstverlening over de totale periode bezien banenverlies op. Uitzondering hierop vormen SBI 741 en 742. De ontwikkelingen worden hier bepaald door de (organisatie-) adviesbureaus. Ook (wellicht juist?) in tijden van economische malaise lijkt behoefte te bestaan aan organisatie adviezen. In ieder geval zijn zowel de werkgelegenheid als het aantal bedrijven toegenomen. De groei van de werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening ligt vooral in de periode en bij de afgelopen twee jaren. Het herstel heeft zich in vrijwel alle deelsectoren voorgedaan. Alleen de sector speur- en ontwikkelingswerk laat ook over de afgelopen 2 jaar nog banenverlies zien

25 Ontwikkeling aantallen banen binnen de zakelijke dienstverlening SBI Sector Verhuur van en handel in onroerend goed Verhuur van transportmiddelen Computerservice en informatietechnologie Speur- en ontwikkelingswerk Overige zakelijke dienstverlening Totaal Overige zakelijke dienstverlening Waarvan 741 Rechtskundige dienstverlening, accountants, etc Architecten-, ingenieurs- en overige technisch adviesbureaus Keuring en controle Reklamebureaus e.d Uitzendbureaus, uitleenbedrijven Beveiliging en opsporing Reiniging van gebouwen en transportmiddelen Overige zakelijke dienstverlening Net als in bouw geldt dat het aantal nieuwe vestigingen in de zakelijke dienstverlening explosief toeneemt. Geldt voor de periode dat het totaal aantal vestigingen netto (saldo van opvoeringen, afvoeringen en verhuizingen) met is toegenomen, maar liefst van deze nieuwe vestigingen ofwel bijna de helft behoort tot de sector zakelijke dienstverlening. Het groeipercentage bedrijven voor de totale populatie bedraagt 21,1%, in de zakelijke dienstverlening is dat 64,2% Het totaal aantal bedrijven dat gestart is in deze branches is nog veel groter. Een deel van de starters is inmiddels al weer omgevallen. De top 4 van meest toegenomen bedrijfsactiviteiten ziet er als volgt uit: netto nieuwe SBI-code Sector bedrijven Organisatie-adviesbureaus Bouwbedrijven Ontwikkeling en productie maatwerksoftware Timmeren

26 4.7 Overheid Ook de omvang van de overheid blijft groeien. In de afgelopen 10 jaar groeide de overheid met banen. De groei ligt echter aanzienlijk onder de gemiddelde groei van de andere sectoren. Het sectoraandeel daalde van 6,2% in 1998 naar 5,8% in In 2007 werkten er totaal mensen bij de overheid. Het aandeel overheid in Gelderland is overigens relatief hoog omdat hier veel mensen werkzaam zijn bij defensie (ca ). Ontwikkeling banen overheid Duizenden overheid 4.8 Onderwijs De groei van de onderwijssector bleef het afgelopen jaar beperkt tot 2,2%, een groei van banen. Tot 2004 groeide de sector sneller dan gemiddeld, de afgelopen 2 jaren blijft de ontwikkeling wat achter. Ontwikkeling banen onderwijs Duizenden onderwijs

27 Werkgelegenheidsstructuur en ontwikkeling onderwijssector SBI-code Sector banen banen groei absoluut in % Basisonderwijs leerplichtigen ,9% HAVO+VWO ,0% Voorber.middelb. beroepsonderwijs ,2% Middelbaar beroepsonderwijs ,6% Hoger beroepsonderwijs ,5% Wetenschappelijk onderwijs ,4% Overig onderwijs ,7% Totaal onderwijs ,2% Alle sectoren ,7% Het basisonderwijs vormt met banen de grootse deelsector. De banengroei was hier met 35% de afgelopen jaar bovengemiddeld. Bij het VMBO was nauwelijks sprake van banengroei. De banengroei bij het HBO was opvallend groot, zeker in het licht van de dalende werkgelegenheid bij het WO. Hier zijn zelfs banen verloren gegaan. Daarbij geldt dat hier organisatorische veranderingen sterk meespelen. Een groot deel van het personeel van de medische faculteit in Nijmegen is overgegaan naar het UMCN. Dit heeft geleid tot banenverlies in de onderwijssector maar tot banengroei bij de medische sector. Ten aanzien van de onderwijssector kan nog gemeld worden dat het aandeel vrouwen hoog is en het aandeel mensen met een kleine baan (minder dan 12 uur) laag is. Van de vrouwen die werkzaam zijn in het onderwijs heeft 87% een baan van 12 uur of meer terwijl dat gemiddeld 75% is. Verdeling banen over mannen/vrouwen, grote banen/kleine banen Onderwijs Mannen 43,0% Grote banen 89,6% Vrouwen 57,0% Kleine banen 10,4% Alle sectoren Mannen 57,2% Grote banen 84,9% Vrouwen 42,8% Kleine banen 15,1% 4.9 Gezondheidszorg/Welzijnszorg In groeide het aantal banen in de gezondheidszorg/welzijnszorg met 2,4%. In perspectief van de afgelopen jaren is dat een bescheiden groei. Toch was deze groei nog goed voor nieuwe banen. In de totale periode nam het aantal banen spectaculair toe. In 1998 bedroeg het aantal banen nog , inmiddels is dat opgelopen tot banen een groeit van bijna 40% terwijl dat gemiddeld 12,7% was

28 Ontwikkeling banen gezondheidszorg/welzijnszorg Duizenden gezondheidszorg/welzijnszorg Binnen de sector heeft de groei zich overal voorgedaan, zowel binnen de gezondheidszorg als de welzijnszorg. Uitschieters zijn de thuiszorg, waar sprake is geweest van meer dan verdubbeling van het aantal banen en de kinderopvang (bijna een verdubbeling van het aantal banen). Het sectoraandeel is gegroeid van 13,3% naar 16,6%. Met totaal banen is de sector voor het grootste aantal banen verantwoordelijk. Werkgelegenheidsstructuur en ontwikkeling gezondheids- en welzijnzorg groei Groei sbi-code sector absoluut in % Academische ziekenhuizen ,5% Algemene ziekenhuizen ,9% Verpleeghuizen ,5% Huizen voor gehandicapten ,4% Verzorgingshuizen ,2% Thuiszorg ,6% Kinderopvang ,9% Overige ,2% Gezondheidszorg/welzijnszorg ,4% Alle sectoren ,7% Ook voor de gezondheidszorg geldt dat hier veel vrouwen werk vinden; 82% van de banen wordt vervuld door vrouwen. Wel geldt dat in de gezondheidszorg relatief veel sprake is van kleine banen. Ruim 21% van alle banen betreft kleine banen. Van de vrouwen werkt 25% via een kleine baan. Verdeling banen over mannen/vrouwen, grote banen/kleine banen Gezondheidszorg/welzijnszorg Mannen 18,1% Grote banen 78,7% Vrouwen 81,9% Kleine banen 21,3% Alle sectoren Mannen 57,2% Grote banen 84,9% Vrouwen 42,8% Kleine banen 15,1%

29 5 Verhuizingen 5.1 Inleiding In het PWE-register worden alle vestigingen geregistreerd die in Gelderland gevestigd zijn. De gegevens van verschillende jaargangen worden bewaard zodat het mogelijk is vestigingen in de loop van de tijd te volgen. Omdat ook de adresgegevens opgeslagen worden per jaargang kunnen verhuizingen door Gelderland in beeld gebracht worden. Verhuist een bedrijf naar buiten Gelderland dan wordt dat in beginsel als een afvoering geteld. Omgekeerd worden bedrijven die zich in Gelderland vestigen vanuit een ander gebied geteld als nieuwe bedrijven. Verhuizingen waren daardoor niet te onderscheiden van starters, opheffingen en faillissementen. In het verleden was het daardoor moeilijk om een beeld te vormen van de inkomende en uitgaande bedrijvigheid van Gelderland. De meeste bedrijven in het PWE-register hebben ook een KvK-nummer 3. Middels deze KvK-nummers is in het landelijk-lisa register terug te vinden of een vestiging ooit in een andere provincie gevestigd is geweest. Ook is bedrijven tijdens de werkgelegenheidsonderzoeken gevraagd of ze ooit in een andere gemeente gevestigd zijn geweest. Zo is toch een beeld verkregen van de herkomst van vestigers in Gelderland. Ten aanzien van de afgevoerde vestigingen uit het Gelderse PWE-bestand geldt dat deze soms na verloop van tijd weer teruggevonden worden in de LISA-bestanden van andere provincies; dan kan daaruit afgeleid worden naar welke gemeente het bedrijf is vertrokken. Ook meldt de Kamer van Koophandel bij bedrijven die Gelderland verlaten het bestemmingsadres. Het volgen van bedrijven op basis van het KvK-nummer is nog niet zo heel lang mogelijk omdat bedrijven tot een aantal jaren terug bij verhuizing naar een ander Kamergebied een nieuw inschrijvingsnummer kregen. Ook geldt dat LISA-registerhouders zich pas de laatste 5 jaar intensief zijn gaan richten op het gebruik van het KvK-register als basis. Voorgaande betekent dat verhuizingen binnen Gelderland goed in beeld gebracht kunnen worden. De informatie over verhuizingen naar en uit Gelderland is afgeleid. Vermoedelijk zal sprake zijn van een onderschatting van de aantallen, die zowel voor de inkomende als de uitgaande migratie geldt. Het is moeilijk in te schatten in hoeverre die onderschatting gelijk is voor de beide migratiestromen. 5.2 Verhuizingen binnen Gelderland Omdat de bedrijfsmigratie van jaar tot jaar nogal kan fluctueren is er hier voor gekozen de totale bedrijfsmigratie binnen Gelderland over de 5 jaargangen (periode ) in beeld te brengen Het aantal verhuizingen binnen Gelderland is in relatie tot de totale bedrijvenpopulatie aanzienlijk. In de gehele periode werden binnen Gelderland verhuizingen geregistreerd. Hiervan waren er binnen dezelfde gemeente, in gevallen werd de gemeentegrens overschreden. Ter vergelijking; in de periode is het aantal starters ongeveer geweest. In totaal is 21% van de bedrijvenpopulatie verhuisd, dat is jaarlijks ongeveer 4%. In termen van werkgelegenheid is het belang wat kleiner. Voor de intra-gemeentelijke verhuizingen geldt dat hiermee ongeveer 12% van de werkgelegenheid is gemoeid. Bij verhuizingen over de gemeentegrens waren ruim banen betrokken, ongeveer 2,8% van de werkgelegenheid. Het overgrote deel van de verhuizingen vindt dus plaats binnen de gemeente. Blijft het totaal aantal vestigingen bij verhuizingen binnen Gelderland gelijk, de werkgelegenheid kan na een verhuizing natuurlijk wel zijn gewijzigd. In de linker kolom van de tabel is daarom het aantal vestigingen voor en na verhuizing gelijk, maar is wel sprake van werkgelegenheidstoename. 3 Bedrijven die zich inschrijven bij de KvK in het Handelsregister krijgen een inschrijvingsnummer. De PWE (LISA) neemt deze bedrijfsgegevens en KvK-nummers zoveel mogelijk over. In de praktijk blijken er echter een aantal bedrijfsvestigingen te bestaan die uit meerdere inschrijvingen in het Handelsregister. Die worden door de PWE samengevoegd tot één vestiging. Ook zijn er bedrijven die zich (nog) niet hoeven in te schrijven bij de KvK. Om deze twee redenen hanteert de PWE een eigen identificatienummer, het vestigingsnummer. De meeste vestigingen in het PWE bestand hebben naast het vestigingsnummer ook een KvK-nummer

30 Verhuizingen binnen Gelderland periode Vestigingen Banen Totale populatie Totale populatie Verhuisd binnen de gemeente Voor verhuizing Na verhuizing Verhuisd naar andere Gelderse gemeente Voor verhuizing Na verhuizing Aandeel binnen gemeente verhuisd 15,4% 12,1% Aandeel dat gemeente heeft verlaten 5,4% 2,7% Aandeel dat gemeente is binnengekomen 5,4% 2,9% Verhuizen gaat dus de afgelopen periode gepaard met groei. Verondersteld mag worden dat groei een belangrijke reden voor verplaatsing is. Uit de onderstaande tabel wordt duidelijk dat, met uitzondering van , de bedrijven die verhuisd zijn gemiddeld genomen aanzienlijk harder groeien dan bedrijven die niet verhuizen. Daarnaast geldt dat bedrijven die de gemeentegrens overschrijden wat harder gegroeid zijn dan de bedrijven die binnen dezelfde gemeente verhuisden. Omdat het aantal verhuisde bedrijven dat naar een andere gemeente gaat betrekkelijk klein is zijn de uiteindelijk werkgelegenheidseffecten hiervan echter niet zo groot. Werkgelegenheidsontwikkeling bij (niet) verhuizende bedrijven intra inter totaal niet gemeentelijke gemeentelijke verhuizingen verhuisde verhuizingen verhuizingen binnen Gelderland bedrijven ,1% -0,7% -0,1% 0,5% ,5% 5,4% 4,6% 0,6% ,9% 6,1% 3,5% 0,1% ,2% 8,5% 8,3% 1,6% ,3% 9,9% 6,2% 2,4% In bijlage F zijn de aantallen binnen Gelderland verhuisde bedrijven en daarmee gemoeide werkgelegenheid per gemeente opgenomen. In absolute aantallen uitgedrukt zijn Apeldoorn (-40), Nijmegen (-100) en Arnhem (-180) de gemeenten die netto de meeste bedrijven zijn kwijtgeraakt. Alleen voor Nijmegen heeft dit ook geleid tot een banenverlies (-470). Gerelateerd aan de totale bedrijvenpopulatie is het bedrijvenverlies in de grote steden niet opvallend hoog. Daarbij geldt ook dat het saldo het resultaat is van vestigers en vertrekkers; Arnhem raakt weliswaar 700 bedrijven kwijt maar er kwamen toch 520 uit andere gemeenten naar Arnhem. De gemeenten Oost-Gelre (+60), Over betuwe (+50), Lingewaard (+50) en Rheden (+40) hielden de meeste bedrijven over aan bedrijfsmigratie. In bijlage G is per gemeente aangegeven aan welke gemeente in aanzienlijke mate (10 of meer) bedrijven verloren zijn en van welke gemeenten veel bedrijven aangetrokken zijn. Duidelijk wordt dat er vooral naar buurgemeenten wordt verhuisd. Bij de voorgaande cijfers moet bedacht worden dat deze betrekking hebben op een periode van 5 jaar. Jaarlijks gaat het dus niet om grote aantallen; er wordt wel veel verhuisd maar de saldi houden elkaar aardig in evenwicht

31 Van alle bedrijven in het PWE bestand is de x,y-coördinaat (locatie) bekend. Hierdoor kan ook van alle verhuizingen berekend worden wat de exacte verhuisafstand is geweest. Deze afstanden zijn verdeeld in een aantal klassen. Ook uit deze meting wordt bevestigd dat bedrijven overwegend over korte afstanden verhuizen. Bijna driekwart van alle verhuisbewegingen vindt plaats binnen een afstand van 5 km. Daarnaast geldt ook nog dat hoe groter de verhuisafstand, des te kleiner het bedrijf. Verhuisafstand van bedrijven die in verhuisd zijn binnen Gelderland banen gemiddelde Afstandsklasse bedrijven voor na bedrijfsgrootte verhuizing verhuizing (banen//bedrijf) Minder dan 1000m ,6% ,2 1 tot 5 km ,3% ,7 5 tot 10 km ,1% ,7 10 tot 20 km ,8% ,2 20 tot 50 km ,7% ,8 meer dan 50 km 130 0,5% , ,0% ,9 Omdat bekend is welke adressen op bedrijventerreinen liggen kan ook inzicht gegeven worden in de verhuisbewegingen naar bedrijventerreinen. In de periode zijn bedrijven naar een locatie op een bedrijventerrein verhuisd. Ook voor verhuizingen naar een bedrijventerrein geldt dat de verhuisafstand overwegend minder dan 5 km is. Wel zijn de bedrijven aanzienlijk groter, de gemiddelde bedrijfsgrootte bedraagt 11,3 personen per verplaatst bedrijf. Het aantal bedrijven dat een bedrijventerrein verlaat voor een andere locatie niet op een bedrijventerrein is met (9.060 banen) veel lager. Verhuisafstand van bedrijven die in verhuisd zijn naar een bedrijventerrein Banen Bedrijfsgrootte Bedrijven voor na Minder dan 1000m ,3% ,4 1 tot 5 km ,1% ,6 5 tot 10 km ,7% ,7 10 tot 20 km 390 7,7% ,0 20 tot 50 km 240 4,8% ,1 meer dan 50 km 20 0,4% , ,0% ,3 Een deel van de bedrijven die naar een terrein verhuizen waren ook al eerder op een terrein gehuisvest. Bijna de helft (2.350) van de bedrijven die naar een terrein verhuizen is afkomstig van een plek op een (ander) bedrijventerrein. Deze bedrijven lieten dus een locatie op een bedrijventerrein achter. Dit zijn dus potentiële leegstandssituaties. Opmerkelijk bij de verhuizingen van terrein naar terrein is de geringe afstand. In 60% van de gevallen is de verplaatsingsafstand minder dan 1 km; er wordt dus veel op hetzelfde terrein verhuisd

32 Verhuisafstand van bedrijven die in verhuisd zijn naar een bedrijventerrein vanaf een ander bedrijventerrein banen banen gemiddelde afstand bedrijven aandeel voor na bedrijfsgrootte Minder dan 1000m ,9% ,2 1 tot 5 km ,9% ,4 5 tot 10 km 200 8,5% ,6 10 tot 20 km 150 6,6% ,3 20 tot 50 km 110 4,7% ,0 meer dan 50 km 10 0,4% , ,0% ,7 5.3 Verhuizingen naar Gelderland Van de huidige bedrijvenpopulatie kan aangegeven worden welk deel ooit in een andere provincie gezeten heeft. Van de bedrijven blijken bedrijven (3,9%) afkomstig uit andere provincies. Het totaal aantal ooit naar Gelderland verhuisde bedrijven is wat groter, een deel van de binnengekomen bedrijven is inmiddels weer omgevallen of verhuisd. Uitgedrukt in banen is het aandeel bedrijven dat naar Gelderland is verhuisd (4,0%). Het overgrote deel van de bedrijven dat zich in Gelderland heeft gevestigd komt uit Utrecht. Het betreft ruim 40% van de bedrijven uit andere provincies. Ook zijn aanzienlijke aantallen bedrijven verhuisd van Overijssel en Brabant naar Gelderland. In banen uitgedrukt neemt Brabant de tweede plaats in. Aantal bedrijven en banen 2007, afkomstig uit andere provincies aandeel aandeel provnr provincie aantal vestigingen aantal banen vestigingen banen 20 Groningen ,7% 1,3% 21 Friesland ,0% 0,5% 22 Drenthe ,1% 3,2% 23 Overijssel ,4% 10,0% 24 Flevoland ,0% 4,8% 26 Utrecht ,2% 40,1% 27 Noord-Holland ,4% 8,0% 28 Zuid-Holland ,3% 13,2% 29 Zeeland ,3% 0,1% 30 Noord-Brabant ,0% 15,2% 31 Limburg ,4% 3,7% Verhuisd naar Gelderland ,0% 100,0% Totale populatie Aandeel verhuisd 3,9% 4,0% Wordt verder ingezoomd op gemeenteniveau dan blijken vooral de gemeenten Utrecht, Veenendaal en Amersfoort verantwoordelijk te zijn voor veel bedrijven die in Gelderland terecht zijn gekomen