Beheerplan wegen Gemeente Hellevoetsluis

Transcriptie

1 Gemeente Hellevoetsluis

2 SEQ Part \r0 \h 1 Bijlage

3 Gemeente Hellevoetsluis definitief revisie 3 1 juni 2015 Auteur(s) R. van de Nadort Opdrachtgever Gemeente Hellevoetsluis Postbus AA Hellevoetsluis datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave definitief R. van Hoek B. de Jong

4 Fout! Gebruik het tabblad Start om Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. toe te passen op de tekst die u hier wilt weergeven. Colofon Projectgroep bestaande uit: M. Schellevis (Hellevoetsluis) S. Kruithof (Hellevoetsluis) R. van Egmond (Hellevoetsluis) W. van Dam (Hellevoetsluis) R. van Hoek (Antea Group) R. van de Nadort (Antea Group) Fotografie: gemeente Hellevoetsluis Vormgeving: Antea Group Datum van uitgave: 1 juni 2015 Contactgegevens: Rivium Westlaan LD CAPELLE A/D IJSSEL Postbus AN ROTTERDAM E. info.nl@anteagroup.com Copyright Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

5 Fout! Gebruik het tabblad Start om Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. toe te passen op de tekst die u hier wilt weergeven. Inhoudsopgave Inhoud Blz. 1 Inleiding Aanleiding Doel Aanpak Leeswijzer 2 2 Huidige situatie Areaalgegevens Huidige kwaliteit Knelpunten 4 3 Kader Het belang van wegen Beheer en onderhoud (Beleids-)uitgangspunten 6 4 Beheerstrategie Beheer en onderhoud Ambitie Maatregelen 10 5 Beheerkosten Benodigd budget voor groot onderhoud en vervanging Vervangingspiek Benodigde budget voor klein onderhoud Beschikbaar budget Vergelijking benodigd budget met beschikbaar budget Groot onderhoud Vervanging Klein onderhoud 17 6 Conclusies en aanbevelingen 18 Bijlage I Onderbouwing benodigd budget 21

6 Inleiding 1 Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Doel 1.3 Aanpak De gemeente Hellevoetsluis is verantwoordelijk voor het beheer van de wegen in de gemeente. De Provincie heeft geconstateerd dat een aantal beheerplannen voor het onderhoud van de kapitaalgoederen gedateerd zijn. Om de gemeentelijke voorzieningen duurzaam in stand te houden en om kapitaalvernietiging te voorkomen, zijn geactualiseerde beheerplannen noodzakelijk. Het doel van dit beheerplan is inzicht te geven in het beheer en onderhoud van de gemeentelijke verhardingen waaruit de wegen zijn opgebouwd en de daarvoor benodigde budgetten. Primair voor de periode maar ook met een doorkijk voor de langere termijn. Het document geeft inzicht in het beheerareaal, de beleidsuitgangspunten, de huidige kwaliteit, het benodigde onderhoud en de kosten die daarmee gepaard gaan. Het document is daarmee zowel een kader voor de beheerder om het beheer en onderhoud optimaal te kunnen uitvoeren, als een verantwoording richting de bestuurder van de te realiseren kwaliteit en de benodigde budgetten. Dit beheerplan is opgesteld door een projectgroep bestaande uit medewerkers van de gemeente en Antea Group. Na eerst gezamenlijk doel en opzet te hebben besproken, heeft Antea Group, op basis van door de gemeente aangeleverde gegevens, berekeningen uitgevoerd en een concept beheerplan opgesteld. In een aantal overlegmomenten zijn de resultaten besproken en getoetst. Door de lokale kennis en ervaringen van de gemeente te combineren met de expertise en landelijke ervaringen van Antea Group geeft het plan gedegen inzicht in de beheeropgave en de benodigde budgetten voor de verhardingen in Hellevoetsluis. In essentie is het plan het product van areaalgegevens en kostenkengetallen. De gemeente heeft areaalgegevens verzameld. Hieraan zijn eenheidsprijzen gekoppeld die het vastgestelde kwaliteitsniveau vertegenwoordigen. Deze prijzen zijn afkomstig uit de kennisbank van Antea Group en zijn onderbouwd door maatregelpakketten met normen en tarieven. De uitkomsten van de kostenberekening zijn vervolgens vergeleken met het beschikbare budget, zoals dit op dit moment op de gemeentelijke begroting aanwezig is. Verschillen zijn in beeld gebracht en verklaard. Waar nodig zijn de eenheidsprijzen, opslagpercentages en het maatregelpakket aangepast om aan te sluiten bij de lokale omstandigheden en beoogde werkwijze van de gemeente Hellevoetsluis. Het hedendaags (weg)beheer verlangt een systematische aanpak. Dit beheerproces is gerangschikt rond de belangrijkste taken en Pagina 1 van 22

7 Inleiding verantwoordelijkheden bij het beheer van de openbare ruimte. In het model is dit schematisch weergegeven. Het opstellen van dit beheerplan maakt ook onderdeel uit van het beheerproces. Daarbij komen aspecten als Ambitie, Plan, Infotheek en Meten er in terug. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden achtergronden beschreven en komt de huidige situatie aan bod: omvang en samenstelling van de verhardingen wat hebben wij? In hoofdstuk 3 worden de belangrijkste beleidsuitgangspunten benoemd wat willen wij. Hoofdstuk 4 beschrijft kernachtig de beheerstrategie voor de verhardingen hoe bereik wij dat?. De kosten wat kost dat en beschikbare budgetten komen aan de orde in hoofdstuk 5. Tenslotte volgen in hoofdstuk 6 enkele conclusies en aanbevelingen. Pagina 2 van 22

8 Huidige situatie 2 Huidige situatie 2.1 Areaalgegevens De gemeente beheert in totaal iets meer dan 2 miljoen m 2 verharding, onderverdeeld in m 2 asfaltverharding, m 2 elementenverharding en iets meer dan 600 m 2 betonverharding. De elementenverharding bestaat hoofdzakelijk uit betonstraatstenen en tegels. Binnen de wegbeheersystematiek is een onderverdeling gemaakt in zogeheten wegtypen. Deze wegtypen zijn groepen van wegen waarbij het onderscheid gemaakt wordt naar gebruik en belasting/verkeersintensiteit. Hiermee wordt bij het bepalen en berekenen van de onderhoudsmaatregelen en kosten onderscheid gemaakt (netwerkniveau). Het grootste deel van het areaal betreffen de wegen in woongebied (woonstraten, parkeren) en 98% van zwaar-gemiddeld-licht belaste wegen (2 t/m 4) is asfalt 75% van weg in woongebied (5) bestaat uit betonstraatstenen 74% van weg in verblijfsgebied (6) bestaat uit tegels Pagina 3 van 22

9 Huidige situatie wegen in verblijfsgebied (voetpaden, pleinen). 2.2 Huidige kwaliteit De huidige kwaliteit van de verhardingen is bepaald aan de hand van een globale visuele inspectie uitgevoerd medio 2013, conform CROW-publicatie 146. In onderstaande tabel is een vertaalslag gemaakt naar de kwaliteitscatalogus van de CROW (publicatie 288). CROW kwaliteitscatalogus (publ. 288) CROW-publicatie 146/147 Wegbeheer A+ (zeer goed) Er is geen schade 45% 38% 41% A (goed) Er is enige schade 27% 47% 38% De waarschuwingsgrens is overschreden: de prognose is dat binnen 5 jaar B (voldoende) groot onderhoud nodig is, of er is klein onderhoud nodig 13% 2% 7% C (matig) De richtlijn is overschreden; binnen 2 jaar is groot onderhoud nodig 4% 1% 2% De richtlijn is meer dan één klasse overschreden (onderhoudsachterstand); D (slecht) er is direct groot onderhoud nodig 11% 12% 12% Hieruit blijkt dat totaal 14% (kwaliteitsniveau C en D) van het areaal binnen de eerste 2 jaar onderhouden moet worden. Het grootste deel daarvan (12%) bestaat uit onderdelen die een onderhoudsachterstand hebben. Wanneer we het percentage van 14% (voor de eerste 2 jaar) vergelijken met de (theoretische) lange termijnstrategie dan betekent dit dat het jaarlijks gemiddelde van 7% slechts iets boven het percentage (6%) van de lange termijnstrategie zit. Het percentage van de lange termijnstrategie wordt als volgt bepaald: het uitgangspunt is dat voor het grootste deel van het areaal (woonstraten: rijbanen, voetpaden, parkeervakken) aangehouden wordt dat deze eens in de 20 jaar onderhouden worden. Een kleiner deel heeft een kortere periode tussen de onderhoudsmaatregelen vanwege de materiaalsoort (m.n. asfalt) en een grotere verkeersbelasting. Dit resulteert in een theoretisch jaarlijks gemiddelde waarbij ongeveer 6% van de verhardingen onderhouden wordt. Geconcludeerd kan worden dat het wegenareaal in de gemeente Hellevoetsluis, op basis van de cijfers uit de weginspectie, in redelijke staat verkeert. Het regelmatig meten van de kwaliteit geeft inzicht in het verloop ervan. Het schadebeeld van het areaal is een dynamisch proces; terwijl tussentijds onderhoud uitgevoerd wordt om schades te verhelpen, ontwikkelen elders weer nieuwe schades. Geadviseerd wordt om bij de volgende meting de inspectiecijfers samen met informatie uit voorgaande metingen eenduidig te kwantificeren en daarmee een kwaliteitsverloop in beeld te brengen. Door dit te koppelen aan informatie over onderhoudsbestedingen en budgetten kunnen kwaliteitsprognoses gegeven worden. 2.3 Knelpunten Het knelpunt voor wegbeheer is de problematiek van wortelopdruk: door de diktegroei van boomwortels vlak onder het straatwerk van wegen, voet- en fietspaden ontstaan onveilige situaties (circa stuks). Het onderhouden van deze locaties is intensiever dan gemiddeld omdat de nieuwe wortelgroei telkens weer opnieuw binnen enkele jaren voor problemen zorgt. Asfalt Elementen Totaal Pagina 4 van 22

10 Huidige situatie De wortels kunnen immers niet volledig weggehaald worden in verband met de stabiliteit van de boom. Pagina 5 van 22

11 Kader 3 Kader 3.1 Het belang van wegen De wegen in de gemeente Hellevoetsluis zorgen voor de noodzakelijke mobiliteit en bereikbaarheid binnen de gemeente zelf en voor doorgaand verkeer. Naast het gebruik om van A naar B te komen, vervullen de wegen ook een belangrijke recreatieve functie. Dat kan zowel met gemotoriseerd verkeer, fiets/rolstoel of lopend. Voor alle gebruikers geldt dat ze er op moeten kunnen vertrouwen dat ze zich veilig kunnen verplaatsen en voldoende comfortabel. Het ontwerp en materiaalgebruik speelt daarbij in eerste instantie een belangrijke rol, maar in de loop der jaren gaat ook het beheer en onderhoud een rol spelen. 3.2 Beheer en onderhoud Om de wegenfuncties ook in de toekomst te kunnen garanderen moeten de verhardingen beheerd en onderhouden worden. Dat onderhoud moet een duidelijke basis hebben, maar zal afhankelijk van de situatie en geboden kansen door de wegbeheerder doelmatig ingevuld moeten worden. Daarbij moet ingespeeld worden op maatschappelijke (verouderde wijken) en economische ontwikkelingen (verandering in gebruik). En dit alles in samenhang met de andere beheerdisciplines, nutsvoorzieningen, verkeer en dergelijke, in gezamenlijkheid met bewoners en bedrijfsleven en binnen de grenzen van wetgeving en financiële mogelijkheden. 3.3 (Beleids-)uitgangspunten Het vigerende gemeentelijk beleid voor het beheer en onderhoud van wegen is vastgelegd in In Beheerplan wegen zijn uitgangspunten vastgelegd ten aanzien van het beheer en onderhoud, de vastgestelde kwaliteitsniveaus en de (destijds) benodigde budgetten voor beheer en onderhoud van de wegen. Een ander document dat in zeker mate richting geeft, is het Kwaliteitsplan Inrichting Openbare ruimte (KIOR) uit 2010 met daarin een algemeen overzicht ten aanzien van inrichtingseisen. Daarnaast is in 2008 een Kwaliteitsplan Onderhoud Openbare Ruimte (KOOR) opgesteld dat kaders geeft ten aanzien van kwaliteitsbeelden. In deze paragraaf worden de belangrijkste uitgangspunten beschreven om de wegen op de lange termijn duurzaam in stand te houden. Toezicht provincie De provincie geeft in haar rol als toezichthouder aan, dat de gemeente actuele beheerplannen moet opstellen voor de instandhouding van de gemeentelijke kapitaalgoederen. Ook voor wegen dient te worden aangegeven hoe de gemeente de instandhouding waarborgt. Hierbij is niet alleen het reguliere beheer en onderhoud aan de orde, maar ook de vervanging aan het einde van de levensduur. Optimaal beheer van de wegen; sober en doelmatig Als beheerder streeft de gemeente naar een openbare ruimte die schoon, heel en veilig is. Dit geldt uiteraard ook voor de wegen. Daarbij dienen de wegen aan hun functies te voldoen. Door middel van beheer en onderhoud garanderen we de instandhouding en het functioneren, spelen Pagina 6 van 22

12 Kader we in op ontwikkelingen, dragen we zorg voor de optimale levensduur van de verhardingen en zorgen we ervoor dat de verhardingen aan het einde van de levensduur wordt vervangen. In Hellevoetsluis doen we dit door sober en doelmatig te werk te gaan, dus niet te veel en niet te weinig. Inzicht in de kosten De wegen vertegenwoordigen een financiële waarde van vele miljoenen euro s. De taak van de gemeente is om hier op een zorgvuldige manier mee om te gaan en kapitaalvernietiging te voorkomen. Inzicht in de kosten voor onderhoud en vervanging is daartoe onontbeerlijk. Onderhoudsniveaus Met het optimale beheer sober en doelmatig, wordt een optimaal niveau nagestreefd, hetgeen ook wel als het kwaliteitsniveau basis aangeduid wordt. Wortelopdruk In Hellevoetsluis vormt de opdruk van verhardingen door boomwortels een specifiek probleem dat aandacht behoeft. Om dit probleem aan te kunnen pakken, is een integrale aanpak noodzakelijk vanuit weg- en groenbeheer. Wortelopdruk in de gemeente Hellevoetsluis Beheerbewust (her)ontwerpen Beheerproblemen zijn vaak een gevolg van verkeerde inrichting of veroudering. Een specifiek voorbeeld daarvan is de problematiek van de wortelopdruk. Bij oudere wijken zijn de ontwerpmaatstaven intussen vaak veranderd (parkeerproblematiek, verouderd groen, veilig over straat). Een beheerder heeft daarom ook de taak om te kijken of er op dit vlak iets moet veranderen wanneer de kans zich voordoet bij groot onderhoud. Bij aanleg of herinrichting van de buitenruimte moet rekening worden gehouden met de gevolgen gedurende de hele levenscyclus, hetgeen de beheerder het beste kan overzien. Flexibiliteit en draagvlak Niet alleen het beheer en de inrichting zijn van belang, ook het gebruik is een bepalende factor voor de kwaliteit van de verhardingen. Hierop anticipeert de beheerafdeling door materiaalaanpassing en herdimensionering wanneer de kans zich voordoet. Het betrekken van bewoners bij het onderhoud, zoals bij groen, is niet aan de orde. Daarentegen is de herinrichting van straten of gebieden een uitgelezen moment om ze te laten participeren in het ontwerp van de hun buitenruimte en dus ook van de indeling en materiaalkeuze van de verharding. Bij deze trajecten is een aanpak met duidelijke afspraken over inbreng, beschikbaar budget en keuzemogelijkheden van belang voor het succes. Pagina 7 van 22

13 Beheerstrategie 4 Beheerstrategie Dit hoofdstuk beschrijft in grote lijnen hoe de ambities van de gemeente worden gerealiseerd: welke maatregelen zetten we in om het gewenste onderhoudsniveau te realiseren. Na een korte toelichting op de begrippen beheer en onderhoud beschrijft paragraaf 4.2 de gemeentelijke ambities voor de wegen, in paragraaf 4.3 volgt de vertaling hiervan naar onderhoudsmaatregelen. 4.1 Beheer en onderhoud Beheer en onderhoud betreffen alle activiteiten die ondernomen worden om de verharding van de wegen in stand te houden. Het gaat hierbij om het fysieke onderhoud, waarbij we onderscheid maken in: klein onderhoud: werkzaamheden met beperkte omvang en incidenteel onderhoud o.a. naar aanleiding van meldingen, groot onderhoud: herstraten, frezen en asfalt vervangen, et cetera, vervanging aan het einde van de levensduur. Bij het onderhoud van de wegen is het uitgangspunt dat door toepassing van alle soorten onderhoud de verhardingen uiteindelijk op een doelmatige wijze hun beoogde levensduur halen. Wanneer je geen tussentijds (klein of groot) onderhoud uitvoert, dan zal de verharding eerder vervangen moeten worden. Wanneer nooit vervangen wordt en dus eeuwigdurend wordt onderhouden, leidt dit tot verbrokkeling. Niet alleen stenen brokkelen steeds verder af, maar ook een asfaltconstructie verbrokkelt inwendig. Waarom een verharding uiteindelijk vervangen en niet alleen onderhouden Lichte onderhoudsmaatregelen zijn voordeliger en de verharding ligt er op het oog weer goed bij. Denk aan het voorbeeld van een nieuwe laag asfalt. Bij de visuele inspectie zal de weg weer hoog scoren. Maar onder de deklaag is de situatie niet zo goed. De onderlagen en fundering hebben in de loop der tijd al veel te verduren gehad en hebben een groot deel van hun weerstand tegen de verkeersbelasting verloren. Deze verschijnselen werken door aan de bovenkant. Steeds sneller moet een onderhoudsmaatregel uitgevoerd worden, wat weer leidt tot extra ongemak voor de gebruikers, maar ook tot extra kosten. Onderstaande figuur geeft deze situatie weer. "eeuwig durend" onderhoud asfaltweg constructie raakt "op" beheerniveau - aanleg - onderhoud - onderhoud - onderhoud - onderhoud - onderhoud - onderhoud - onderhoud - onderhoud ondergrens beheerniveau tijd onderhoudsrendement wordt steeds lager In het volgende figuur is wel sprake van levensduurbenadering en dus tijdige vervanging. Het leidt tot een veel evenwichtigere verdeling van de onderhoudsmaatregelen. Na de vervanging is de weg weer als nieuw en heeft de weg dus een normale (lagere) onderhoudsfrequentie. Voor een gemiddeld kostenbeeld is dat de beste aanpak. Pagina 8 van 22

14 Beheerstrategie Voor elementenverhardingen is een cyclus met tussentijds onderhoud en uiteindelijke vervanging ook van toepassing, maar zal de noodzaak voor vervanging vanuit andere factoren dan bij asfalt voortkomen. Een elementenverharding is immers anders opgebouwd. Geen lagen die samen een sterk geheel vormen, maar losse onderdelen op een stevig zandbed. Een groot deel van de verhardingen in de gemeente Hellevoetsluis bestaan uit betonnen straatstenen en tegels. Betonnen elementen eroderen / verpulveren in de loop der jaren ten gevolge van invloeden (verkeersbelasting, weer). Heel lang gaat dat goed, maar na flink wat jaren, wordt dat steeds meer zichtbaar. Soms extremer (zie foto), meestal minder extreem. Daarnaast zijn er haarscheurtjes ontstaan. Een aantal stenen zijn al gebroken maar bij het herstraten ontstaat nog meer breuk ten gevolge van het uitbreken, vervoeren, etc. Deze elementen moeten sowieso vervangen worden (inboet). Wanneer een oudere rijbaan of voetpad op een gegeven moment geheel herstraat moet worden en de elementen al duidelijke slijtage / breuk vertonen dan wordt het tijd om te vervangen. Je wil immers de komende jaar niet meer langs hoeven te komen omdat de resterende oude stenen alsnog sterk achteruit zijn gegaan, dat is niet efficiënt. Door de uitkomsten van de weginspectie te toetsen aan de leeftijd en staat van de verharding, zorgt de beheerder er voor dat tijdig vervangen wordt. Bij asfaltverhardingen loont het de moeite om van een selectie nader onderzoek te doen en de restlevensduur te bepalen. Pagina 9 van 22

15 Beheerstrategie 4.2 Ambitie Op basis van de in het vorige hoofdstuk beschreven beleidsuitgangspunten zijn maatregelpakketten opgesteld voor de instandhouding van de verharding. Deze maatregelpakketten zijn de vertaling van de ambities naar concrete maatregelen. Ofwel: de maatregelpakketten geven weer wat er in het algemeen gedaan moet worden om het gewenste kwaliteitsniveau te bereiken. Dit is een indicatie, de werkelijke uitvoering hangt af van de situatie ter plaatse, de mogelijkheden voor integrale, wijkgerichte aanpak en relaties met (herinrichtings)projecten van de gemeente of van derden. De gemeente hanteert hiermee een brede aanpak om een zo hoog mogelijk rendement te behalen. Om hierbij de mogelijkheden tot integrale aanpak te bevorderen wordt geadviseerd om in het vervolg een integrale onderhoudskaart op te zetten. Verder kijkend naar de mogelijkheden van wegbeheer is er het risico gestuurd wegbeheer. Door het benoemen van de belangrijke thema s voor de gemeente Hellevoetsluis ten aanzien van de wegen, kan een beleidsmatige en effect gestuurde prioritering in het onderhoud gerealiseerd worden. De ambitie voor de wegen in Hellevoetsluis is alles op niveau B (basis) onderhouden ofwel sober en doelmatig. De plusgebieden worden op dit moment vanuit de beheerdiscipline groen op een hoger niveau onderhouden, zodat het straatbeeld daarmee optisch (verzorging) hoger is. 4.3 Maatregelen De beheerstrategie is vastgelegd in de vorm van maatregelpakketten. Hierbij zijn voor groepen van wegen de benodigde maatregelen weergeven, waarbij de onderverdeling is gemaakt op basis van materiaal (type), gebruik (functie) en intensiteit (belasting). Een rijbaan voor doorgaand verkeer, uitgevoerd in asfalt, vergt een compleet andere onderhoudsaanpak dan bijvoorbeeld een betegeld trottoir in een woonstraat. In grote lijnen zijn de maatregelen als volgt te typeren. (voor specifieke informatie, zie bijlage I) Groot onderhoud: Elementenverharding: lokale oneffenheden en verzakkingen herstellen (30% maatregel), maar ook tussentijds een keer de bestaande materialen in de gehele straat herstraten. Asfaltverharding: lokale scheuren en oneffenheden worden weggefreesd en opnieuw geasfalteerd, bij rafeling (steenverlies aan oppervlak) wordt geconserveerd door een dunne laag aan te brengen. Tussentijds wordt de constructie versterkt door de gehele bovenlaag te vervangen door 1 of 2 nieuwe lagen. Doel: het structureel verbeteren van de verharding om de beoogde levensduur te behalen, waarbij afhankelijk van de maatregel veiligheid (veilig gebruik), duurzaamheid (bestendigheid), comfort en aanzien verbeterd worden. Een kenmerk van dit onderhoud is dat de maatregelen zijn gepland en voortkomen uit weginspecties, e.d. Pagina 10 van 22

16 Beheerstrategie Vervanging Elementenverharding: de elementen worden vervangen door nieuwe materialen. Asfaltverharding: de asfaltlagen worden vervangen door nieuwe asfaltlagen en de fundering wordt zoveel mogelijk behouden. Voor de vervanging van de verhardingen wordt rekening gehouden met de volgende levensduur c.q. onderhoudscyclus per groep: o Zwaar belaste wegen 40 jaar o Gemiddeld belaste wegen 50 jaar o Licht belaste wegen 60 jaar o Rijbanen/parkeervakken in woongebied 60 jaar o Voetpaden 60 jaar o Fietspaden 50 jaar Doel: het tijdig vervangen in het kader van doelmatig onderhoud en met het oog op kansen voor verbetering (inrichting, dimensionering). Bij groot onderhoud en vervanging worden niet alleen de stenen of het asfalt hersteld, maar ook de betonbanden, de kolken en putten en de belijning. Klein onderhoud: Elementenverharding: kleine oneffenheden en verzakkingen herstellen; de stenen en tegels worden weer vlak terug aangebracht. Asfaltverhardingen: reparaties met asfalt, maar ook scheuren vullen. Doel: met name veilig houden van de wegen door kleine problemen snel te verhelpen en bij benodigd uitstel van groot onderhoud of vervanging. Meldingen De burger en daarmee ook de weggebruiker is tegenwoordig mondiger. Digitale voorzieningen verlagen de drempel om meldingen te doen. Deze laagdrempeligheid kan er toe leiden dat de gemeente als wegbeheerder sneller aansprakelijk gesteld wordt voor schade die iemand meent te lijden als gevolg van gebreken aan de weg. In het Nieuw Burgerlijk Wetboek is de bewijslast zodanig geregeld dat de beheerder dient aan te tonen dat hij niet aansprakelijk is. Dat betekent dat regelmatige inspecties, een adequate meldingenregistratie en afhandeling en een goed en preventief onderhoudsbeleid belangrijk zijn om de aansprakelijkheid te beperken. Vervolgens wordt dit actief opgepakt door de onderhoudsploeg van de aannemer. Voorbeeld van veel voorkomende kleine schade in de gemeente Hellevoetsluis Pagina 11 van 22

17 Beheerkosten 5 Beheerkosten In dit hoofdstuk worden de berekende kosten weergegeven en vergeleken met het beschikbare budget. 5.1 Benodigd budget voor groot onderhoud en vervanging Bij de berekening is uitgegaan van instandhouding van de verhardingen op niveau basis met levensduurbenadering. Dat betekent dat de verhardingen aan het einde van de levensduur vervangen worden in plaats van eeuwigdurend groot onderhoud (het zogeheten lappen ). Wordt er niet vervangen, dan zijn de berekende kosten voor groot en klein onderhoud onvoldoende om dit op te vangen. Voor de structurele instandhouding van de verhardingen is op jaarbasis gemiddeld circa 3,75 miljoen benodigd. Dit bedrag is berekend aan de hand van de kengetallen. Het bedrag wordt als volgt onderbouwd: Kosten asfalt elementen elementen totaal per maatregeltype basisgebied plusgebied groot onderhoud vervanging Een verdere onderbouwing van deze kosten is weergegeven in bijlage I. Van de totale kosten is meer dan de helft (54%) benodigd voor vervanging van de verhardingen aan het einde van de levensduur. Iets minder dan de helft (46%) wordt besteed aan het tussentijds groot onderhoud van de verhardingen. In onderstaande grafiek komt de invloed van het relatief grote elementenareaal goed in beeld. Van het berekende bedrag is 31% benodigd voor de asfaltverhardingen en 68% voor het totaal aan elementenverhardingen. Voor de kengetallen (prijzen) en de strategie (wanneer welk onderhoud) is de kennisbank van Antea Group als uitgangspunt genomen. Deze kengetallen worden landelijk door Antea bij Pagina 12 van 22

18 Beheerkosten advisering voor wegbeheer gebruikt en zijn daarnaast realistisch (hier moet een aannemer het voor kunnen doen), actueel en onderbouwd. De strategie en de kengetallen zijn vervolgens getoetst met de specifieke situatie van de gemeente Hellevoetsluis en waar nodig aangepast. Het groot onderhoud van asfaltverharding kost gemiddeld 1,07 per m2 en voor elementenverharding is dat lager met 0,79 per m2. Bij de kosten voor vervanging is het verschil groter. Het vervangen van asfaltverharding kost gemiddeld 1,48 per m2 en elementverharding 0,85 per m2. Bij het beheer en onderhoud van de verhardingen is niet alleen de materiaalsoort van belang, maar ook het gebruik van de wegen. Hierin wordt onderscheid gemaakt op basis van de wegtypen. Verdeeld over de verschillende wegtypen geeft dit in totaal (inclusief vervanging) het volgende beeld: Uit bovenstaande blijkt dat het grootste deel van de kosten, ruim 70%, voorkomen in de woonomgeving (wegtype 5 woongebied en wegtype 6 verblijfsgebied). De hoofd- en doorgaande wegen (wegtype 2 zwaar belast, wegtype 3 gemiddeld belast en wegtype 4 licht belast) hebben gezamenlijk een aandeel van bijna 20%. De fietspaden hebben een aandeel van 10%. De berekende kosten geven gemiddelde jaarlijkse waarden weer, er is geen rekening gehouden met onderhoudsachterstanden en knelpunten zoals boomwortelproblematiek. De kosten om de opgedrukte verharding ten gevolge van boomwortels te herstellen, zijn tot nu toe ten laste gekomen van het wegbeheer. Daarnaast is gerekend met een langjarig gemiddelde en wordt in de volgende paragraaf (5.1.1) ingegaan op de vervangingskosten in relatie tot de leeftijd van de verhardingen. Daaruit komt naar voren dat er straks sprake is van een vervangingspiek met hogere kosten dan het langjarig gemiddelde. Pagina 13 van 22

19 Beheerkosten Vervangingspiek In de afgelopen periode is incidenteel verharding vervangen op kosten van het wegbeheerbudget. Omdat het areaal over het algemeen niet oud was, bleef dit beperkt en kon worden volstaan met het budget voor groot onderhoud. Echter, hier ligt een knelpunt voor de nabije toekomst. Uitgaande van de theoretische verwachte levensduur van gemiddeld 60 jaar, is globaal bekeken welke hoeveelheid areaal in de toekomst vervangen moet gaan worden. In onderstaande tabel zijn de aanlegperioden weergegeven, op basis van informatie over de wijkaanleg. aanleg perioden areaal (m2) areaal (perc.) % *) % % % % % totaal *) Bij de periode valt het grootste deel in het begin van deze periode. Uit de tabel blijkt dat intussen ruim 1/3 deel van het areaal kort tegen de gemiddelde levensduur aan zit. Uitgaande van vervanging bij het bereiken van de theoretische levensduur leidt dat tot onderstaande indicatieve grafiek. Financieel gezien verlangd dat directe aandacht gezien de piek op korte termijn Vervangingskosten gemiddeld per jaar vervangingspiek langjarig gemiddelde Als verharding niet tijdig wordt vervangen, zijn extra onderhoudsinspanningen nodig, wat ten koste gaat van budget voor benodigd groot en klein onderhoud. Pagina 14 van 22

20 Beheerkosten 5.2 Benodigde budget voor klein onderhoud Naast het groot onderhoud zijn er kosten voor klein onderhoud. Hiervoor wordt als richtbedrag 0,10/m 2 aangehouden voor de werkzaamheden met beperkte omvang, bij een basiskwaliteit. Uitgaande van de areaalomvang van circa 2 miljoen m2, houdt dit een jaarlijks bedrag in van Het betreffen onderhoudsmaatregelen die vanuit de weginspectie en eigen waarneming in beeld komen. De overige klein onderhoudskosten (incidenteel onderhoud) voor calamiteiten, meldingen en andere onvoorziene zaken worden niet berekend, maar zijn circa per jaar op basis van meerjarige ervaring binnen de gemeente Hellevoetsluis. Het benodigd budget voor klein onderhoud komt hiermee totaal op Indien er onvoldoende budget beschikbaar komt voor groot onderhoud zal het benodigde bedrag voor klein onderhoud hoger zijn. Daarnaast wordt nu een deel van het budget voor klein onderhoud ingezet voor de boomwortelproblematiek, wat ten koste gaat van het reguliere klein onderhoud zelf. Er zijn geen kosten voor verzorgend onderhoud opgenomen, aangezien dit buiten het wegonderhoud valt. 5.3 Beschikbaar budget Voor het beheer en onderhoud van de wegen is in beschikbaar. Dit wordt als volgt gespecificeerd: Budget wegen 2015 incl. 9% uren/rente Inspecties Voorbereiding elementenverharding Uitvoering elementenverharding Voorbereiding asfaltverharding Uitvoering asfaltverharding Totaal Bovenstaand budget wordt op basis van de vigerende besluitvorming in de komende periode: in 2016, in 2017, in Ook is er budget voor calamiteiten, meldingen, klein onderhoud, et cetera. Dat budget is: Budget wegen 2015 incl. 9% uren/rente Deuken / putten / gaten Kabels en leidingen herstel nihil Buurtaanpak PM Totaal Voor wegbeheer kunnen ook andere financieringsbronnen beschikbaar zijn, zoals integrale aanpak met riolering en aanpak door herinrichtingsprojecten. Echter, in de situatie van de gemeente Hellevoetsluis zijn de mogelijkheden beperkt. Dit komt omdat vervanging van riolering nog slechts incidenteel aan de orde is en dan ook vaak relining technieken worden toegepast waarbij de buis van binnenuit wordt versterkt. Bij buurtaanpak projecten is het onderhoudsbudget beschikbaar en kan dit in overleg ingezet worden. Pagina 15 van 22

21 Beheerkosten 5.4 Vergelijking benodigd budget met beschikbaar budget Als we de berekende kosten en de beschikbare middelen (zoals opgenomen in de begroting) met elkaar vergelijken, valt op dat het verschil relatief groot is: 3,75 miljoen benodigd budget voor groot onderhoud en vervanging (exclusief klein onderhoud) tegenover 1,0 miljoen beschikbaar budget. Om verder in te gaan op het verschil in de genoemde bedragen maken we onderscheid in de kosten voor onderhoud en de kosten voor vervanging Groot onderhoud Als we de kosten voor het groot onderhoud bekijken, dan is sprake van een behoorlijk verschil: een berekend bedrag van 1,73 miljoen tegenover een beschikbaar bedrag van 1,0 miljoen. Hier spelen meerdere aspecten een rol. 1. Op dit moment zijn de onderhoudsbestekken nog voor lage bedragen aanbesteed. Dit aanbestedingsvoordeel zorgt ervoor dat momenteel een goed resultaat (kwaliteitsniveau conform beleid) wordt behaald voor het beschikbare geld. Een aandachtspunt is dat bij een aantrekkende markt voor hetzelfde kwaliteitsniveau meer geld nodig zal zijn. 2. Ten opzichte van het vorige beheerplan (2009) is het areaal toegenomen met ongeveer 11%. 3. Ten opzichte van het vorige beheerplan (2009) moet rekening gehouden worden met een indexering van de eenheidsprijzen. De berekende kosten zijn gebaseerd op een niveau daar moet een aannemer het gewoon voor kunnen doen. De huidige markt is echter sterk concurrerend. In de afgelopen jaren zijn ook al de nodige aannemers failliet gegaan. Gezien de looptijd van 5 jaar voor dit beheerplan, wordt nog wel gerekend met continuering van de lage prijzen in de komende periode. Daartoe worden in dit beheerplan de berekende kosten met 25% verlaagd, met de kanttekening dat deze situatie niet gegarandeerd kan worden en mogelijk over enkele jaren al kan wijzigen wanneer de markt verder hersteld en er minder aannemers zijn om het werk te verdelen. Het benodigde bedrag voor groot onderhoud kan daarmee verlaagd worden met , waardoor een benodigd budget resteert van 1,3 miljoen. Conclusie: er is extra nodig om het groot onderhoud uit te voeren en daarmee de technische staat op peil te houden. Hierbij wordt uitgegaan van een toekenning van voldoende budget aan de beheerdiscipline groen voor het aanpakken van de boomwortelproblematiek Vervanging De benodigde kosten voor vervanging zijn in eerste instantie bepaald op basis van de theoretisch verwachte levensduur van de verhardingen. Deze prognose geeft een algemeen beeld van de gemiddeld benodigde middelen voor vervanging. Daarnaast is gekeken naar de leeftijd van het wegareaal om een beeld te vormen van pieken in de vervangingskosten. In de begroting is nog geen rekening gehouden met vervanging van verharding. Conclusie: er is onvoldoende geld beschikbaar voor de vervanging van verhardingen. Pagina 16 van 22

22 Beheerkosten Door monitoring en onderzoek zal de restlevensduurverwachting getoetst worden en zo nodig bijgesteld. Ook wordt daarbij bekeken of het financieel en/of technisch aantrekkelijk is om door (aanvullend) onderhoud de levensduur te verlengen. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de Rijksstraatweg waar onderzoek uitgevoerd wordt om de keuze te kunnen maken tussen levensduur verlengend onderhoud of vervanging. Hiermee zal de komende jaren meer duidelijkheid verkregen worden over de benodigde middelen Klein onderhoud Op basis van het richtbedrag voor werkzaamheden met beperkte omvang en de overige kosten voor calamiteiten, meldingen, et cetera komen de totale kosten voor klein onderhoud van overeen met het budget voor deuken / putten / gaten. Hierbij wordt er dan van uitgegaan dat een apart budget gerealiseerd wordt voor de boomwortelproblematiek, zodat dit niet meer ten laste komt van het klein onderhoud. Conclusie: er van uitgaande dat er een apart budget beschikbaar komt voor boomwortelproblematiek, kan dit budget gehandhaafd blijven. Pagina 17 van 22

23 Conclusies en aanbevelingen 6 Conclusies en aanbevelingen Op basis van het beschreven inzicht in de voorgaande hoofdstukken worden onderstaand de belangrijkste conclusies weergegeven en een aantal aanbevelingen gedaan. Huidig budget niet voldoende voor duurzame instandhouding Het beschikbare budget is niet voldoende voor instandhouding van de wegen. Tot op heden was er geen echte noodzaak voor vervanging omdat de meeste verhardingen nog niet oud waren. Gemiddeld op jaarbasis gaat het om 2,0 miljoen, maar vanwege de leeftijdsopbouw van de wegen in de gemeente komt er op korte termijn al een piek aan die hoger ligt (ruim 3,5 miljoen). Om deze piek op te vangen moet een budgetplan opgesteld worden. Daarnaast is ten gevolge van areaaltoename en indexering van het huidige budget voor groot onderhoud niet meer toereikend. Het budget voor klein onderhoud kan gehandhaafd blijven. Aanbevelingen: 1) Voor vervanging van wegen een budgetplan opstellen, waarbij binnen 5-10 jaar naar het benodigd niveau gegroeid moet worden. Hiervoor eerst nader onderzoek doen naar de omvang en kostenperiode. 2) Het budget voor groot onderhoud met te verruimen. 3) Het huidige budget voor klein onderhoud minimaal te handhaven. Integrale planning en uitvoering Integrale planning van werkzaamheden aan verharding, riool, groen en meubilair in de vorm van een wijkgerichte, projectmatige aanpak van (groot) onderhoud kan financiële voordelen opleveren, wanneer de situatie zich daar voor leent. Landelijke ervaringen laten zien dat een uitvoerende partij dan als vanzelfsprekend zoekt naar de optimale afstemming van verschillende soorten onderhoud. Aanbeveling: Meer integraal werken en als aanzet een integrale kaart opstellen. Risico gestuurd wegbeheer Naast de brede onderhoudsaanpak die de gemeente nastreeft, is sinds kort het risico gestuurd wegbeheer in beeld. Hiermee is het mogelijk om beleidsmatig en effectgestuurd het uitvoeringsprogramma te prioriteren in de onderhoudsaanpak. Aanbeveling: Risico gestuurd wegbeheer nader verkennen als onderdeel van de brede aanpak. Monitoring kwaliteitsontwikkeling Om de resultaten van het onderhoud goed te kunnen beoordelen is het nodig om de kwaliteit te meten. Een nulmeting geeft de uitgangssituatie weer. Door vervolgmetingen (één maal per 2 jaar) kan worden aangetoond of het beheer en onderhoud het gewenste effect heeft, zo nodig kan daarop worden bijgestuurd. Het proces van meten en bijsturen staat bekend als monitoring. Aanbeveling: De ontwikkeling van de kwaliteit van de verhardingen volgen door middel van monitoring. Pagina 18 van 22

24 Conclusies en aanbevelingen Monitoring restlevensduurverwachting asfaltverharding Met de weginspectie wordt alleen aan de oppervlakte van asfaltverhardingen schade waargenomen. Echter, omdat asfaltverhardingen uit meerdere lagen bestaan die met elkaar de sterkte moeten blijven leveren, is aanvullend onderzoek naar de ondergelegen lagen nodig om deze sterkte bij oudere asfaltverhardingen te monitoren. Hiermee kan de restlevensduur bepaald worden en betrokken worden in het onderhoudsplan. Dit levert een hoger rendement van het onderhoud op. Aanbeveling: Bepalen welke asfaltverhardingen in aanmerking komen voor nader onderzoek en dit onderzoek laten uitvoeren. Dit zal eens per 5 jaar gedaan moeten worden. Monitoring oude / slechte elementenverharding Met de opzet van de weginspectie volgens de CROW wordt tegenwoordig niet meer naar de staat van de elementen gekeken. Echter, gezien de leeftijd van een groot deel van het areaal is het belangrijk om dit te gaan monitoren. Deze informatie maakt de omvang inzichtelijk en kan betrokken worden in het onderhoudsplan. Aanbeveling: Bij de weginspectie aanvullend laten waarnemen welke elementenverhardingen oud zijn en in slechte staat verkeren. Dit zal eens per 2 jaar gedaan moeten worden. Review Voorliggend beheerplan is opgesteld als handvat voor het toekomstig beheer en onderhoud van de wegen. Het verdient aanbeveling om na een periode van twee jaar te beoordelen of de beschreven maatregelen en verkregen budgetten tot het gewenste effect leiden en resultaten terug te melden aan het bestuur. Indien nodig kan met een bestuurlijke notitie dan tussentijds worden bijgesteld. Aanbeveling: Na twee jaar een review van het beheerplan opstellen. Pagina 19 van 22

25 Conclusies en aanbevelingen I Onderbouwing benodigd budget Groot onderhoud en vervanging Pagina 20 van 22

26 Bijlage I Onderbouwing benodigd budget Bijlage I Onderbouwing benodigd budget ONDERHOUDSSTRATEGIE Zwaar belaste weg (wegtype 2) A1: conserveren A2: gedeeltelijk onderhoud Maatregelgroep asfalt A3: conserv.+gedeeltelijk onderhoud A4: verbeteren vlakheid A5: versterken A6: vervangen asfaltverharding E1: gedeeltelijk onderhoud 30% E2: gedeeltelijk onderhoud 50% Mtrglgrp elem. E3: verbeteren vlakheid (100%) E4: vervangen elementenverharding Cyclus kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar Gemiddeld belaste weg (wegtype 3) Maatregelgroep asfalt Mtrglgrp elem. kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar Licht belaste weg (wegtype 4) Maatregelgroep asfalt Mtrglgrp elem. kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar Weg in woongebied (wegtype 5) Maatregelgroep asfalt Mtrglgrp elem. kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar Weg in verblijfsgebied (wegtype 6) Maatregelgroep asfalt Mtrglgrp elem. kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar Fietspaden (wegtype 7) Maatregelgroep asfalt Mtrglgrp elem. Cyclus Cyclus Cyclus Cyclus Cyclus kwaliteitsniveau A1 A2 A3 A4 A5 A6 E1 E2 E3 E4 jaren basis jaar basis X Het ingevulde cijfer geeft aan hoe vaak deze onderhoudsmaatregel toegepast wordt binnen de levenscyclus. Pagina 21 van 22

27 Bijlage I Onderbouwing benodigd budget KOSTEN PER WEGTYPE EN VERHARDINGSTYPE (excl. BTW, incl. opslagpercentages) Totaal Kosten groot onderhoud (GO) Totaal Kosten vervanging (VERV) TOTAAL wegtype 2 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 2 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis wegtype 3 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 3 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis wegtype 4 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 4 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis wegtype 5 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 5 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis wegtype 6 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 6 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis wegtype 7 asfalt elem-basis elem-plus totaal GO wegtype 7 asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV m m basis basis Totaal Kosten groot onderhoud (GO) Totaal Kosten vervanging (VERV) TOTAAL Totaal asfalt elem-basis elem-plus totaal GO Totaal asfalt elem-basis elem-plus totaal VERV GO+VERV totaal basis totaal basis Pagina 22 van 22