Verbinden en Versterken. Aanpak Laaggeletterdheid

Transcriptie

1 O O * Verbinden en Versterken Aanpak Laaggeletterdheid

2 Verstoppertje Wij spelen verstoppertje Met ons twee miljoenen. Tel maar tot tien, Want jij moet ons zoeken Lok je ons met formulieren, Dan schuilen we achter Een vergeten leesbril Of een arm in het verband Stuur je ons brieven Dan duiken we vlug Onder de veilige vleugels Van onze gelieven Zij schrijven terug. Verleid je ons met een diner In een sjiek restaurant? Niets aan de hand! Wij nemen hetzelfde Als wat jij net bestelde. Wij spelen verstoppertje Met ons twee miljoenen. Zoek goed, want ons vinden Is een lastig karwei. Buut vrij! Buut vrij! Buut vrij! (Linda Vogelesang uit Dichter 1.) Stil er gaan werelden aan mij voorbij hun woorden dansen maar niet met mij (Derek Otte uit Dichter.) 1 In samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven is een speciale editie van Dichter uitgebracht waarbij aandacht wordt gevraagd voor het onderwerp laaggeletterdheid. In deze notitie zijn een aantal gedichten uit deze bundel opgenomen. Pagina 2 van 17 O

3 Samenvatting (B1) Wat is het probleem? Veel mensen vinden lezen, schrijven of rekenen moeilijk. Ook met de computer omgaan vinden ze soms lastig. Deze mensen noemen we laaggeletterd. Ongeveer 2,5 miljoen mensen zijn laaggeletterd. In de gemeente Súdwest-Fryslân is één op de acht mensen laaggeletterd. Dat zijn ongeveer 7000 mensen. Laaggeletterden hebben vaak meerdere problemen. Zo heeft de helft van deze groep schulden. Ze gaan vaker naar de dokter omdat ze minder gezond zijn. En laaggeletterden zijn vaker werkloos. Sommige laaggeletterden gaan naar school om te leren lezen, schrijven of rekenen. Door te gaan leren, kunnen ze aan hun problemen werken. Maar dat lukt niet iedereen om van het probleem laaggeletterdheid af te komen. Het is daarom erg belangrijk dat instellingen rekening houden met deze mensen. Bijvoorbeeld door begrijpelijke taal te gebruiken in brieven en informatie. Wat is de aanpak in Súdwest-Fryslân? In onze gemeente is al veel georganiseerd om laaggeletterden te helpen. Bijvoorbeeld het voorlezen van kinderen als ouders dit zelf moeilijk vinden. Volwassenen kunnen leren lezen, schrijven en rekenen in de bibliotheek, op school en soms op het werk. En de gemeente schrijft steeds meer brieven die makkelijk te begrijpen zijn. Om nog meer mensen te kunnen helpen hebben we vijf actielijnen bedacht. Deze actielijnen gaan we inzetten. Welke actielijnen gaan we inzetten? 1 We willen voorkomen dat de groep laaggeletterden groter wordt. Dit willen we bereiken door kinderen meer in aanraking te laten komen met taal. We gaan kinderen aanmoedigen om te lezen. Ook voorlezen helpt kinderen bij het leren van taal. 2 We willen een goed voorbeeld zijn in onze communicatie met inwoners. Dit willen we bereiken door brieven te versturen die goed te begrijpen zijn. Ook zorgen we voor meer afbeeldingen begrijpelijke teksten op de website. We willen voor andere organisaties een goed voorbeeld zijn. 3 We willen dat laaggeletterde mensen op de juiste leerplek terecht komen. Dit willen we doen door meer mensen te trainen in het herkennen van laaggeletterden. 4 Iedereen leert op zijn eigen manier. Voor sommigen is dit op school, voor anderen op het werk of in de wijk. De één wil graag een diploma halen. De ander wil zich beter kunnen redden en mensen ontmoeten. Leren gaat het beste als het dichtbij is en het veilig is. We willen hier rekening mee houden door passend aanbod aan te bieden. 5. We moedigen mensen aan om het lezen, schrijven en rekenen te leren. En we willen ook dat ze blijven oefenen. Want dan kunnen mensen ook iets bereiken. Ze kunnen bijvoorbeeld werk vinden of actief worden in vrijwilligerswerk. Wat gaan we doen? Deze vijf actielijnen hebben we bedacht omdat we een doel willen bereiken. Het doel is minder laaggeletterden in onze gemeente. Ook willen we voorkomen dat er meer laaggeletterden bijkomen. Tegelijk willen we rekening houden met laaggeletterden. Dat doen we omdat het niet iedereen lukt om taal en rekenen te leren. Om dit te bereiken gaan we per actielijn activiteiten uitwerken. Dit doen we samen met de bibliotheek, welzijnswerk, het onderwijs en een stichting. In het plan staan alle activiteiten die we gaan doen om onze doelen te bereiken. De gemeente Súdwest-Fryslân doet het al goed, maar het kan nóg beter! Pagina 3 van 17 O

4 Infographic laaggeletterdheid in Súdwest-Fryslân Pagina 4 van 17 O

5 Inhoudsopgave Samenvatting (B1)... 3 Infographic laaggeletterdheid in Súdwest-Fryslân... 4 Inhoudsopgave Inleiding Laaggeletterdheid Aanleiding Taalniveaus Gevolgen van laaggeletterdheid Kaders La delijke aa pak Tel ee et Taal Regionaal programma volwasseneneducatie Coalitieakkoord Súdwest-Fryslân Huidige aanpak van Laaggeletterdheid in SWF Ketenoverleg Preventief Curatief Communicatie Vindplaatsen Evaluatie huidige aanbod & actielijnen Doelstelling en actielijnen Uitgangspunten Actielijn 1. Voorkomen Actielijn 2. Bewustwording vergroten Actielijn 3. Signaleren en toeleiden Actielijn 4. Ontwikkelen van vaardigheden Actielijn 5. Onderhouden en doorstromen Financiën Begroting/ Financiële paragraaf Overige inzet Rollen en verantwoordelijkheden Vervolg Bijlage(n) Taalniveaus Pagina 5 van 17 O

6 1. Inleiding Laaggeletterdheid is nog altijd een groot maatschappelijk probleem. Laaggeletterdheid is een term voor mensen die grote moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden. Uit wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit Maastricht is gebleken dat geletterde mensen zelfredzamer en sociaal actiever zijn, de economische situatie van geletterden beter is, evenals de gezondheidssituatie; zij leven langer. Investeren in educatie blijkt te zorgen dat mensen doorstromen naar andere vormen van opleiding. De beheersing van basisvaardigheden is de sleutel tot duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, bevordering van eigen kracht en zelfredzaamheid en verbetering van de mogelijkheden om deel uit te maken van een sociaal netwerk. Dit sluit aan bij de gemeentelijke ambitie om de komende vier jaar te werken aan het vergroten van de draagkracht van de inwoners, de kwaliteit van het leven vergroten en de maatschappelijke kosten beheersbaar te maken. Er is echter een deel van de bevolking die laaggeletterd is en zal blijven omdat zij onvoldoende leerbaar zijn om aan de eisen van geletterd zijn kunnen voldoen. Dit kan bijvoorbeeld doordat er sprake is van beperkte leerbaarheid of psychische problemen. Voor deze groep is het van belang dat bedrijven, instellingen etc. in hun dienstverlening rekening houden met beperkte basisvaardigheden. Het is goed om in kaart te brengen hoe de aanpak er in de gemeente Súdwest-Fryslân eruit ziet. Hoofdstuk 2 bevat algemene informatie over het probleem zoals omvang en de gevolgen van laaggeletterdheid. In hoofdstuk 3 wordt het landelijke, provinciale en gemeentelijke kaders geschetst. De huidige aanpak van laaggeletterdheid in de gemeente Súdwest-Fryslân komt in hoofdstuk 4 aan bod. Binnen de gemeente is reeds een gevarieerd aanbod. In hoofdstuk 5 staan een vijftal actielijnen die ervoor kunnen zorgen dat de huidige aanpak meer onderlinge verbinding krijgt. Op deze manier willen we het goede laten bestaan en daar waar nodig is het aanbod versterken. De actielijnen die hiervoor zijn gekozen sluiten aan bij de fases die een effectieve aanpak van laaggeletterdheid kenmerkt. In hoofdstuk 6 is aandacht voor financiën, planning en communicatie. 2. Laaggeletterdheid 2.1 Aanleiding Laaggeletterdheid is sinds jaar en dag een groot probleem. Doordat onze samenleving de afgelopen periode steeds taalrijker en digitaler is geworden komen laaggeletterden steeds vaker in de problemen. Laaggeletterd betekent dikwijls kansarm. Er worden diverse definities voor laaggeletterdheid gehanteerd. Onderzoekers van de Universiteit van Maastricht omschrijven een laaggeletterde als iemand die onvoldoende kan lezen, schrijven of rekenen om effectief te kunnen handelen in persoonlijke en maatschappelijke situaties én in situaties van studie en werk (De Greef, Segers en Nijhuis, 2014). Onderzoek toont aan dat ruim 1,3 miljoen mensen in Nederland tussen de 16 en 65 jaar grote moeite hebben met taal. Als je hier de doelgroep 65+ ers en mensen die moeite hebben met rekenen en digitale vaardigheden bij optelt concludeert de Algemene Rekenkamer dat het gaat om ruim 2,5 miljoen mensen in Nederland. De doelgroep laaggeletterden is gemêleerd. Laaggeletterdheid komt voor van jong tot oud, van laag- tot hoogopgeleid, man en vrouw, autochtoon en allochtoon, werkend en werkloos. Tegen de verwachting in is het grootste deel (65%)van Nederlandse komaf. Laaggeletterden worden in hun dagelijks functioneren belemmerd. De strijd tegen laaggeletterdheid is een strijd vóór participatie. Partoer heeft in 2016 onderzoek gedaan naar de laaggeletterdheid in alle Friese gemeenten in opdracht van de Provinciale Staten van de provincie Fryslân. Uit dit onderzoek is gebleken dat het percentage laaggeletterden in de leeftijdscategorie jarigen in de gemeente Súdwest-Fryslân schommelt tussen de 11% en 13%. Het totale inwonersaantal van de gemeente is Hiervan valt inwoners binnen de leeftijdscategorie van jaar. Uitgaande van een percentage van 13 % heeft de gemeente Súdwest-Fryslân ongeveer 7000 laaggeletterde inwoners in de hierboven genoemde leeftijdscategorie. Dit onderstreept de urgentie van dit probleem. 2.2 Taalniveaus Om vast te kunnen stellen of iemand laaggeletterd is zal eerst het taalniveau gemeten moeten worden. Het niveau geeft aan hoe vaardig een taalgebruiker is. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen mensen die Nederlands als eerste taal hebben (NT1) en mensen die Nederlands als tweede taal hebben Pagina 6 van 17 O

7 (NT2). Voor NT1 wordt gebruikt gemaakt van de niveaus: 1F, 2F en 3F. Een volwassene met een taalniveau onder 2F is laaggeletterd. Voor NT2 wordt gebruik gemaakt van de niveaus A1, A2, B1, B2, C1 en C3. Niveau B1 is het burgerschapsniveau. Dit is het minimumniveau dat volwassenen moeten beheersen om volwaardig te kunnen participeren in de samenleving. De verschillen tussen de niveaus worden in bijlage 1 nader toegelicht. 2.3 Gevolgen van laaggeletterdheid Van inwoners wordt verwacht dat ze zo zelfstandig mogelijk kunnen functioneren en hun zaken zelf kunnen regelen. Gemeenten en wijkteams spelen een grote rol bij het ondersteunen van kwetsbare inwoners richting een grotere mate van zelfredzaamheid. De beheersing van basisvaardigheden is daarvoor een belangrijke basis. De aanpak van laaggeletterdheid vergroot bijvoorbeeld de perspectieven op betaald werk of vrijwilligerswerk binnen de Participatiewet. Lees,-en schrijfvaardigheden zijn ook een voorwaarde om zelfredzaam te kunnen zijn: een belangrijk doel van de WMO en de Jeugdwet. Uit onderzoek blijkt ook dat het (maatschappelijk) loont om in te zetten op de bestrijding van laaggeletterdheid. Allereerst heeft een effectieve aanpak van laaggeletterdheid consequenties voor de laaggeletterde zelf; doordat mensen geletterd raken stijgt hun zelfvertrouwen en daarmee ook de mogelijkheid om weer maatschappelijk te kunnen participeren. Maar daarnaast loont het ook voor de samenleving om laaggeletterdheid aan te pakken. Laaggeletterden zijn namelijk duur. Ze ontvangen relatief vaak een (werkloosheid)uitkering, hebben een matige tot slechte gezondheid (hoger zorgkosten), hebben vaker te kampen met schulden en participeren nauwelijks maatschappelijk. Hieronder kort per onderwerp de gevolgen van laaggeletterdheid. Laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden Nederlanders die niet goed kunnen lezen en schrijven hebben vaak beperkte gezondheidsvaardigheden. De weg naar de dokter, het ziekenhuis en de apotheek is dan bezaaid met hindernissen. Gezondheidsvaardigheden heb je nodig om informatie over ziekte en gezondheid te verkrijgen, te begrijpen en toe te passen bij het nemen van beslissingen. Dit resulteert in meer huisartsbezoeken, meer ziekenhuisbezoeken en een grotere kans op verkeerd medicatiegebruik. Laaggeletterdheid en schulden Als je niet goed kunt lezen en schrijven heb je moeite met de inhoud van rekeningen en brieven en het aanvragen van subsidies en toeslagen. Recent is de relatie tussen een lagere leesvaardigheid en financiële problemen onderzocht door de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven, Kredietbank Nederland en Syncasso. Uit dit onderzoek is gebleken dat ongeveer de helft van alle klanten van Syncasso en de Kredietbank laaggeletterd is en op basis van de taalmeter 2 een indicatie laaggeletterdheid heeft. Laaggeletterdheid, participatie en werk Het vinden en behouden van werk is een grote(re) opgave voor mensen met laaggeletterdheid. Taal en rekenen zijn essentieel om mee te kunnen doen op de arbeidsmarkt. Toch is een het grootste deel 2 De Taalmeter is een gevalideerd instrument om binnen 15 minuten een indicatie te geven of iemand taalscholing nodig heeft. Pagina 7 van 17 O

8 (57%) van de laaggeletterden in Nederland aan het werk. Laaggeletterden bevinden zich vaak in beroepssegmenten met een laag opleidingsniveau. Voor laagopgeleiden is de arbeidsparticipatie relatief laag, de kans op werkloosheid hoog en het loon relatief laag (De Graaf-Zijl & Josten, 2015). Het niveau binnen functies wordt steeds hoger waardoor mensen met beperkte vaardigheden steeds kwetsbaarder worden op de arbeidsmarkt. Laaggeletterdheid en opvoeding Ouders spelen een essentiële rol bij de taalontwikkeling van hun kinderen. Niet iedere ouder is zich hiervan bewust. Laaggeletterde ouders kunnen leesbrieven en uitnodigingen voor ouderavonden vaak niet lezen. Ook worden de boekjes die uitgeleend worden door school niet voorgelezen. Kinderen die opgroeien in taalarme gezinnen lopen een groot risico om op later leeftijd ook laaggeletterd te zijn. Op die manier wordt laaggeletterdheid doorgegeven van generatie op generatie. Laaggeletterdheid en digitalisering Contact tussen inwoners en overheden vindt steeds vaker digitaal plaats. Ook in de gemeente Súdwest- Fryslân wordt in steeds grotere mate de dienstverlening digitaal aangeboden. Om mee te kunnen doen in de hedendaagse digitale wereld is het van belang om over voldoende digitale vaardigheden te beschikken. Hierbij speelt taalvaardigheid een grote rol. Mensen die niet goed kunnen omgaan met een computer vanwege taalachterstand lopen daarom een verhoogd risico op een sociale achterstand. Laaggeletterdheid en statushouders/inburgeraars In de nota Uitvoeringsprogramma statushouders 2018 is nadrukkelijk aandacht voor statushouders en taal. In september 2017 is Súdwest-Fryslân gestart met het programma Versneld Inburgeren. Naast hun inburgeringstraject vergroten nieuwe Nederlanders hun taalvaardigheid via taalstages. De taalstages worden aangeboden door bedrijven en ondernemers in Súdwest-Fryslân. Pastiel verzorgt de begeleiding. Daarnaast kunnen statushouders/inburgeraar extra oefenen in de bibliotheek. 3. Kaders In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau aandacht wordt besteed voor de aanpak van laaggeletterdheid. 3.1 Landelijke aanpak Tel mee met Taal Het was de bedoeling van het Rijk om per 2018 het budget voor volwasseneneducatie over te hevelen naar het gemeentefonds. Dit zou in 2017 besloten worden, zodat gemeenten voldoende tijd hadden om het aanbod van educatie in 2018 goed te kunnen regelen. Het Rijk heeft besloten om meer tijd te nemen voor de evaluatie en besluitvorming. Het voornemen blijft het budget op termijn over te hevelen naar het gemeentefonds. Een nieuw kabinet kan in samenhang met het toekomstige beleid, gericht op de aanpak van laaggeletterdheid en een leven lang ontwikkelen, een definitieve keuze voor de toekomst maken. De rijksoverheid geeft ieder jaar bijna 60 miljoen aan gemeenten om laaggeletterdheid aan te pakken. Gemeenten kunnen dit geld inzetten om hun inwoners taal- en rekencursussen aan te bieden. Met ingang van 2018 stelt het ministerie ieder jaar 5 miljoen extra beschikbaar voor de aanpak van laaggeletterdheid. Een belangrijk onderdeel van de aanpak van laaggeletterdheid is het actieprogramma Tel mee met Taal. Hiermee wil de overheid taalachterstand tegengaan en lezen aanmoedigen. Verder is er aandacht voor het trainen van vrijwilligers, taalakkoorden met werkgevers en brancheorganisaties en de samenwerking tussen gemeenten, scholen en bibliotheken. Verder loopt het project Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA). Lokale vrijwilligersorganisaties leren laaggeletterden en minder digitaal vaardige vrouwen beter lezen, schrijven, rekenen en omgaan met een computer. Ook moedigen ze de vrouwen aan om een opleiding of (vrijwilligers)werk te zoeken. In samenwerking met Stichting Sociaal Collectief wordt het project EVA momenteel ook in Súdwest- Fryslân uitgewerkt. Dit project start in september Regionaal programma volwasseneneducatie Sinds 1 januari 2015 worden de Wet Educatie Beroepsonderwijs-middelen (WEB-middelen) middels een specifieke uitkering toegekend aan de con-tactgemeenten van de 35 arbeidsmarktregio s (AMR s). Deze 35 contactgemeenten zijn verplicht om samen met de andere gemeenten in de AMR een regionaal educatieplan op te stellen. In de Wet is opgenomen dat de middelen in 2018 in het gemeentefonds zouden opgaan, maar dit besluit is voorlopig uitgesteld. Pagina 8 van 17 O

9 Het Regionaal Programma volwassenen Educatie (RPE) is het kader voor de samenwerking in de arbeidsmarktregio Friesland voor de bestrijding van laaggeletterdheid en de besteding van het budget volwasseneneducatie. In Friesland gaat het om de 20 gemeenten met Leeuwarden als centrumgemeente. De gemeente Leeuwarden is contactgemeente voor de arbeidsmarktregio. De belangrijkste doelstelling van de inzet van de WEB-middelen is het vergroten van de zelfredzaamheid van mensen, waardoor ze beter kunnen participeren in de samenleving. Voor deze doelstelling gelden de volgende uitgangspunten: de zelfredzaamheid van bewoners en volwaardige deelname aan de samenleving staan voorop; wanneer deelname aan de samenleving belemmerd wordt door beperkte basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen, digitaal) biedt de gemeente educatiemogelijkheden; educatie bestaat uit het verbeteren van de taal, rekenen en digitale vaardigheden; binnen de educatie staat maatwerk centraal, waarbij per individu wordt gekeken hoe deelname aan de samenleving het beste kan worden nagestreefd; de gemeenten streven ernaar dat iedereen, voor wie dat binnen de mogelijkheden en capaciteiten ligt, minimaal taalniveau 1F bereikt en waar mogelijk taalniveau 2F. 3.3 Coalitieakkoord Súdwest-Fryslân In het coalitieakkoord zijn kaders opgesteld waar de gemeente SWF zich de komende 4 jaar aan wil committeren. In dit akkoord zijn thema s geformuleerd waar expliciet aandacht voor wordt gevraagd. Thema s die hierbij het onderwerp laaggeletterdheid raken zijn werk en sociaal. Binnen deze thema s zijn duidelijke keuzes gemaakt door het bestuur. Deze keuzes zijn als kaders meegenomen bij het opstellen van deze notitie. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft de ambitie om de draagkracht daar waar nodig te vergroten. Hierbij willen we initiatieven van de inwoners beter zichtbaar maken en versterken. Ook wordt er de komende periode meer ingezet om de kwaliteit van leven van inwoners te verbeteren en de maatschappelijke kosten beheersbaar te houden. Dit doen we niet alleen maar samen met de inwoners en de ketenpartners. Vrijwilligers zijn van belang om de aanpak van laaggeletterdheid tot een succesverhaal te maken en houden. Daarnaast heeft de aanpak van laaggeletterdheid een preventief karakter omdat deze problematiek gevolgen heeft op veel leefdomeinen. Deze gevolgen van het probleem zijn in het vorige hoofdstuk geschetst. 4. Huidige aanpak van Laaggeletterdheid in SWF Op de volgende pagina s is verder uitgewerkt wat er momenteel wordt ingezet om laaggeletterdheid te voorkomen en te bestrijden. Er is een breed, gevarieerd aanbod waarbij soms nog de onderlinge verbinding mist. Door dit te verbeteren kan er onderling naar elkaar worden verwezen. Voor maximaal resultaat kan vervolgens gekeken worden waar nog extra inzet nodig is. 4.1 Ketenoverleg Sinds 2016 is er in de gemeente Súdwest-Fryslân een ketenoverleg/ taalnetwerk Laaggeletterdheid met betrokken stakeholders. Dit ketenoverleg bestaat uit de bibliotheek Mar en Fean, Stichting Lezen & Schrijven, Friesland College, Stichting Sociaal Collectief en de gemeente Súdwest-Fryslân. Doelstelling van dit netwerk is om de samenwerking te versterken en initiatieven aan elkaar te verbinden. Hierbij willen we toewerken naar een sluitende, effectieve aanpak waarbij aandacht is voor de diversiteit in de doelgroep laaggeletterden. 4.2 Preventief BoekStart BoekStart is een leesbevorderingsprogramma voor kinderen van 0 tot 4 jaar. De BoekStart bestaat uit een koffertje met een tweetal boekjes en voorleestips voor ouders Als de baby ongeveer 3 maanden is, krijgen de ouders van de gemeente of het consultatiebureau een brief met een waardebon voor het BoekStart-koffertje. In het BoekStart-koffertje zitten twee wisselende boekjes en handige voorleestips. Voor- en vroegschoolse educatie Het doel van VVE is het voorkomen, vroegtijdig opsporen en aanpakken van taal- en onderwijsachterstanden bij jonge kinderen. Organisaties die VVE aanbieden, hebben naast de eisen uit de Wet kinderopvang te maken met aanvullende eisen vanuit Het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie. Dit besluit is recent op een aantal punten aangepast: beroepskrachten Pagina 9 van 17 O

10 werkzaam in de voor,- en vroegschoolse educatie voor- en vroegschoolse educatie moeten aantoonbaar ten minste niveau 3F beheersen op de onderdelen Mondelinge Taalvaardigheid en Leesvaardigheid. Daarnaast worden in september de medewerkers van de GGD (doorverwijzers richting VVE) getraind in het herkennen en opsporen van laaggeletterde ouders. Op deze manier kunnen ook laaggeletterde ouders bereikt worden. Humanitas Voorleesproject Dit project van Humanitas loopt zowel in Sneek als in Bolsward. Ouders of verzorgers vinden het soms moeilijk om zelf voor te lezen. Bijvoorbeeld omdat ze niet van voorlezen houden of omdat ze het Nederlands nog niet zo goed beheersen. In dat geval kan een beroep worden gedaan op een voorleesvrijwilliger. De Bibliotheek op school (Dbos) De Bibliotheek op school is een concept waarbij een samenwerking wordt aangegaan tussen onderwijs en bibliotheken. Hierbij wordt een maatprogramma gemaakt op het gebied van leesbevordering, leesbeleving, collectieopbouw en mediawijsheid. De school krijgt voor een aantal uren per week een vaste leesconsulent toegewezen, die samen met de leescoördinator inzetten op meetbare resultaten. Jaarlijks wordt er naar aanleiding van de uitkomsten van de leesmonitor, een op maat gemaakt activiteitenplan samengesteld. Bibliotheek Mar en Fean De bibliotheek levert een bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat mensen meer gaan lezen. Ook eindigt leren niet na de afronding van het onderwijs, maar gaat het een leven lang door. Daar levert de bibliotheek een bijdrage aan. In de gemeente Súdwest- Fryslân zijn locaties van de bibliotheek in Bolsward, Workum, Makkum, Sneek, Wommels en Workum. Daarnaast is er in de vakantieperiode in Makkum een strandbibliotheek. 4.3 Curatief Formele trajecten bij Friesland College Een formeel educatietraject is gericht op het behalen van een diploma (of certificaat) en wordt afgesloten met een examen. Het idee hierachter is dat het diploma of certificaat meer mogelijkheden geeft op de arbeidsmarkt of voor toelating tot (vervolg)onderwijs. Non-formele educatie In vrijwel alle Friese gemeenten zijn er in de periode Digitaalhuizen (DTH) ontstaan. Ook de gemeente Súdwest-Fryslân heeft ervoor gekozen om per 2016 geld vrij te maken voor de uitbreiding van de digitaalhuizen in de gemeente. In de DTH kunnen laaggeletterden (NT1 of NT2) taalbegeleiding krijgen van vrijwilligers onder supervisie van een Taalcoördinator. De Taalcoördinator is een professionele docent die veel ervaring heeft met het onderwijs aan de doelgroep. De Taalcoördinator doet de intake met cursisten en maakt op basis daarvan een inschatting hoe leerbaar een cursist is. De Taalcoördinator maakt vervolgens ook met de cursist een plan voor het vervolg. In de gemeente Súdwest-Fryslân zijn digitaal huizen in Wommels, Makkum, Sneek, Bolsward en Workum. EVA In september 2018 is het programma EVA in Vrouwencentrum Full House te Sneek (onderdeel van Stichting Sociaal Collectief)gestart. EVA (Educatie voor Vrouwen met Ambitie) is een aanpak die lokale organisaties kunnen inzetten om vrouwen met lage basisvaardigheden te motiveren een opleiding te gaan volgen of (vrijwilligers-) werk te zoeken. Het programma wordt gefaciliteerd door de Stichting Lezen en Schrijven, en is ontwikkeld vanuit de landelijke aanpak laaggeletterdheid. Inmiddels zijn vrijwillige 5 vrouwen uit onze gemeente getraind om de EVA-programma te leiden. Het programma kan worden ingezet naast het inburgeringstraject voor een versterkend effect op de participatieroute. Empatec Vanuit Empatec is er een groep werknemers bezig met basisvaardigheden. Eerder vond dit plaats in de bibliotheek maar momenteel is dit op locatie bij Empatec georganiseerd. Hiermee kan het geleerde worden gekoppeld aan de werkvloer. Dit is een voorbeeld van een laagdrempelig aanbod waarbij rekening wordt gehouden met de behoefte van werkgever en werknemer. Door aanbod op de werkvloer te organiseren sluit het goed aan bij de ervarings-en belevingswereld van de deelnemer. Pagina 10 van 17 O

11 4.4 Communicatie Er is echter een deel van de bevolking die laaggeletterd is en zal blijven omdat zij onvoldoende leerbaar zijn om aan de eisen van geletterd zijn kunnen voldoen. Dit kan bijvoorbeeld doordat er sprake is van beperkte leerbaarheid of psychische problemen. Voor deze groep is het van belang dat bedrijven, instellingen etc. in hun dienstverlening rekening houden met beperkte (digitale)- basisvaardigheden. In het collegeprogramma is volop aandacht voor een goede dienstverlening. Digitalisering is een belangrijk thema voor de komende jaren. Brievencheck Veel brieven, beleidsstukken en andere teksten van de gemeente zijn vaak geschreven op C1-niveau. Hier krijgen we dan ook veel vragen over omdat mensen de tekst niet begrijpen. Duidelijk schrijven levert dus ook tijdswinst op maar vooral ook een beter imago van de gemeente. Doelstelling is daarom om de brieven en stukken van de gemeente Súdwest-Fryslân op B1-niveau te schrijven. Taalniveau B1 wordt ook wel eenvoudig Nederlands genoemd, omdat bijna iedereen in Nederland teksten op taalniveau B1 begrijpt. Ook mensen met een hogere taalvaardigheid of een hoog opleidingsniveau lezen liever teksten op taalniveau B1. Want teksten op dit niveau lezen snel en gemakkelijk. In samenwerking met de Rotary Sneek worden de brieven in het sociaal domein doorlopen en aangepast. Cursus B1 schrijven Alle medewerkers van de gemeente kunnen deelnemen aan de cursus B1 schrijven. Bij B1-schrijven gaat het niet alleen maar om eenvoudige woorden. Het gaat ook om de structuur van de tekst, om het overzicht en juist ook om de inhoud. Vernieuwde communicatievormen Momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe website. Hierbij wordt rekening gehouden met inwoners met beperkte (digitale)- vaardigheden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van iconen, beeldondersteuning, infographics en een voorleesfunctie. Met de nieuwe site voldoet de gemeente Súdwest-Fryslân aan de richtlijnen digitale toegankelijkheid en hiermee houden we rekening met inwoners met beperkte (digitale) vaardigheden. Ook worden de teksten op de website op B1 niveau geschreven. Tevens wordt er rekening gehouden met inwoners die beperkte digitale vaardigheden hebben. Hiermee maakt de gemeente haar dienstverlening en communicatie voor alle inwoners toegankelijk maken. Ondanks de digitalisering willen wij ook bereikbaar blijven voor onze inwoners die liever mondeling met ons in gesprek gaan: hij of zij mag zelf kiezen: online, telefonisch of persoonlijk via de balies in Sneek of Bolsward. Hierbij wordt het gebruik van digitale formulieren wel gepromoot en kunnen minder digitaal vaardige mensen hulp krijgen bij het invullen. 4.5 Vindplaatsen 3 Stichting Sociaal Collectief Stichting Sociaal Collectief is verantwoordelijk voor het samenlevingsopbouwwerk in de gemeente Súdwest-Fryslân. De sociaal werkers van Stichting Sociaal Collectief werken vanuit Bolsward, Sneeknoord en Sneek-zuid en bedienen alle dorpen en kernen in het buitengebied. Ze zijn in de buurt als er een vraag is, maar proberen die vraag ook voor te zijn. Het Sociaal Collectief werkt samen met de gebiedsteams en is opgezet om de samenhang in buurten, wijken en dorpen te versterken en bewoners met elkaar in verbinding te brengen. Vanuit Stichting Sociaal Collectief is men ook actief met de aanpak van laaggeletterdheid. Recent zijn de vrijwilligers van Stichting Sociaal Collectief getraind in het herkennen van laaggeletterdheid door Stichting Lezen en Schrijven. Verder is de Stichting Sociaal Collectief verantwoordelijk voor de papierwinkels. Wanneer mensen moeite ondervinden met het invullen van formulieren, aanvragen van een uitkering, regeling, DigiD of andere zaken kunnen ze terecht bij de papierwinkel. Bij de papierwinkel wordt men ondersteund in de moeilijke wereld van uitkeringen, belastingen en voorzieningen. De papierwinkel heeft twee locaties namelijk in Sneek en Bolsward. Gebiedsteams Daarnaast zijn ook de gebiedsteams geschikt voor het herkennen en signaleren van laaggeletterdheid. In de wijkteams wordt ondersteuning geboden op het gebied van zorg, inkomen en jeugd. Ook schuldenproblematiek wordt in de gebiedsteam opgepakt. Uit onderzoek is gebleken dat er van deze 3 Sommige activiteiten die zijn genoemd onder de kopjes preventie en curatief als vindplaats worden bestempeld. Pagina 11 van 17 O

12 populatie veel overlap vertoont met de doelgroep laaggeletterden. Vanuit dat kader is dit de aangewezen plek om de laaggeletterden te vinden, binden en te begeleiden naar het juiste instrument. Het kan fungeren als een vindplaats voor de doelgroep. Daarnaast is het gebiedsteam verantwoordelijk voor de uitvoering van de participatiewet. Middels de wet Taaleis wordt artikel 18b aan de Participatiewet toegevoegd. Het uitgangspunt van deze eis is dat taal geen belemmering mag vormen binnen de weg naar werk. Verder is er per gebiedsteam een scan gemaakt waarbij verschillende knelpunten per gebiedsteam geformuleerd zijn. Uit deze scan is gebleken dat in Sneek-Zuid laaggeletterdheid is benoemd als één van deze actiepunten. Bij de uitwerking van het plan van aanpak wordt hier rekening mee gehouden. Werkgevers/Leerwerkloketten In Nederland zijn er zo n 2,5 miljoen laaggeletterden, waarvan 1,3 miljoen tussen de 16 en 65 jaar is. Een geschatte van hen is actief op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat ook werkgevers een rol kunnen spelen bij de problematiek omtrent lage basisvaardigheden. In 2015 heeft het ministerie van Sociale Zeken en Werkgelegenheid het Taalakkoord geïnitieerd. De bij het Taalakkoord aangesloten werkgevers, branche- en koepelorganisaties en ambassadeurs bundelen hun krachten om de taalvaardigheid van werkenden te vergroten. Het Taalteam heeft de uitvoering van het Taalakkoord per 1 juli 2016 overgedragen aan de Leerwerkloketten. De Leerwerkloketten zijn regionale samenwerkingsverbanden van onderwijsinstellingen, bedrijfsleven, gemeenten, kenniscentra en UWV. Recent heeft Pastiel het landelijke taalakkoord ondertekend. Vanuit het Leerwerkloket Fryslân wordt gewerkt om meer werkgevers in te laten zetten op ontwikkeling van basisvaardigheden van hun werknemers. Regelmatig wordt er door middel van het programma Tel mee met Taal een subsidie beschikbaar gesteld waarbij werkgevers in kunnen zetten op vergroten van basisvaardigheden bij hun werknemers. 5. Evaluatie huidige aanbod & actielijnen Zoals in het vorige hoofdstuk al is beschreven is er in Súdwest-Fryslân een divers aanbod op het gebied van laaggeletterdheid. Hierbij is de nodige aandacht voor zowel de preventieve als de curatieve kant van het probleem. In dit hoofdstuk beschrijven we de doelstelling en de bijbehorende actielijnen die we de komende jaren willen gaan inzetten en/of voortzetten. 5.1 Doelstelling en actielijnen De doelstelling in de gemeente Súdwest-Fryslân is om laaggeletterdheid te verminderen, voorkomen en er rekening mee te houden in de dienstverlening. Beperkte basisvaardigheden mogen geen belemmering zijn om mee te doen in de (lokale) samenleving. Dit betekent ook dat je je eigen communicatie richting klanten, cliënten en/of burgers begrijpelijk maakt en houdt. Tevens wordt er ingezet op het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid in de gemeente Súdwest-Fryslân. Om de doelstelling te realiseren zijn er een vijftal actielijnen opgesteld. Deze actielijnen zijn grotendeels gekoppeld aan de fases die een effectieve aanpak van laaggeletterdheid kenmerkt. Hiermee borg je dat alle fases terugkomen in de gemeentelijk aanpak laaggeletterdheid. Hieronder de actielijnen en bijbehorende doelstelling. Verder in dit hoofdstuk wordt hierop per actielijn een nadere toelichting gegeven. Actielijn Doelstelling 1. Voorkomen Verlaging van het percentage kinderen, mits leerbaar, dat het onderwijs verlaat met een taalachterstand. Daarnaast blijvende aandacht voor ouderbetrokkenheid. 2. Bewustwording vergroten De gemeente SWF heeft actieve aandacht voor laaggeletterdheid en bekleed hierin een voorbeeldfunctie op gebied van (digitale) dienstverlening en communicatie. 3. Signaleren en toeleiden Alle professionals herkennen laaggeletterdheid en Pagina 12 van 17 O

13 kunnen toeleiden naar passend vervolg. Toename van aantal vrijwilligers met link 4 aan laaggeletterdheid is getraind in herkennen van laaggeletterdheid. 4. Ontwikkelen van vaardigheden Passend, laagdrempelig aanbod voor iedereen 5. Onderhouden en doorstromen Doorlopende( leer)-lijn en nazorg 5.2 Uitgangspunten Integraal Zoals in hoofdstuk 2 is beschreven hangt laaggeletterdheid nauw samen met andere problematiek. Lees- en schrijfvaardigheden zijn een voorwaarde om resultaten te kunnen bereiken op verschillende beleidsterreinen. Mensen in een schuldensituatie verkleinen hun kans op recidive als zij begrijpen wat er in de brieven en rekeningen staat. Daarnaast wordt door verbeterde vaardigheden de kansen op betaald werk of vrijwilligerswerk vergroot. Ook zorgt het voor een grotere mate van zelfredzaamheid. Het is daarom belangrijk dat de aanpak van laaggeletterdheid meegenomen wordt in de diverse beleidsterreinen in het sociale domein. Gebiedsgericht Bij het opstellen van een uitvoeringsplan is het van belang dat er rekening wordt gehouden met de verschillen die er binnen de gemeente zijn. Bij de gezondheidsscans die zijn uitgevoerd door de GGD is aangetoond dat met name in Sneek-Zuid de problematiek van laaggeletterdheid hoog op de agenda staat. Laagdrempelig Bij het aanpakken van laaggeletterdheid is laagdrempeligheid van groot belang. Niet iedereen realiseert zich dat laaggeletterdheid ook in Nederland voorkomt. Er is toch een leerplicht? Iedereen leert op school toch lezen en schrijven? Deze schijnbare vanzelfsprekendheden zorgen ervoor dat er een taboe heerst op laaggeletterdheid. Hierdoor is het belangrijk dat er enerzijds gewerkt wordt aan het bespreekbaar maken van het probleem en anderzijds dat het aanbod laagdrempelig is. 5.3 Actielijn 1. Voorkomen De eerste fase wordt vormgegeven door preventie, voorkomen is immers beter dan genezen. Het aanpakken van laaggeletterdheid richt zich vaak op volwassenen, maar de meest effectieve aanpak is natuurlijk het voorkomen ervan, dus preventie. Daarom is het belangrijk om taalbevordering bij kinderen te stimuleren. Een kind dat opgroeit in een taalrijke omgeving heeft veel minder kans om op latere leeftijd laaggeletterd te worden. Goede voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de voor- en vroegschoolse educatie (vve) aanpak en leesbevorderingsprogramma s. Kinderen met een (risico op een) onderwijsachterstand kunnen vanaf 2,5 jaar voorschoolse educatie volgen. Het doel van voorschoolse educatie is het voorkomen, vroegtijdig opsporen en aanpakken van taal- en onderwijsachterstanden. Dit gebeurt spelenderwijs op de kinderopvang. Hierdoor kunnen deze kinderen een betere start maken op de basisschool. Doelstelling: Verlaging van het percentage kinderen, mits leerbaar, dat het onderwijs verlaat met een taalachterstand. Daarnaast blijvende aandacht voor ouderbetrokkenheid. 5.4 Actielijn 2. Bewustwording vergroten Eén van de voorwaarden die veelvoudig wordt benoemd voor een effectieve aanpak van laaggeletterdheid is laagdrempeligheid. Veel laaggeletterden schamen zich voor hun probleem. Zij verbergen en omzeilen het zo goed dat ook hun directe omgeving niet altijd in de gaten heeft dat men moeite heeft met lezen en schrijven. Dit maakt het lastig de doelgroep te bereiken en het probleem aan te pakken. In het algemeen is er onvoldoende kennis over laaggeletterdheid. 4 Bijvoorbeeld: schulden, inburgering, welzijn en participatie. Pagina 13 van 17 O

14 Als gemeente kun je wel proberen de problematiek van het niet goed kunnen lezen en schrijven uit de taboesfeer te halen, zodat de drempel voor mensen lager wordt om zichzelf te melden voor ondersteuning. Daarnaast moeten laaggeletterden zich zelf ook bewust zijn van het bestaan van de problematiek. Zonder bewustwording wordt er geen vervolgstap richting ondersteuning gezet. Maar ook op de vindplaatsen weet men vaak niet wat laaggeletterdheid inhoudt en hoe je het kunt herkennen. Ook is het niet altijd bekend waar men terecht kan om het probleem op te lossen. Het aanbod moet vindbaar en laagdrempelig zijn. De aanpak van laaggeletterdheid is deels afhankelijk van de inzet van vrijwilligers. Het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid helpt ook in het werven van nieuwe vrijwilligers. Van organisaties en instellingen vraagt het dat zij aandacht hebben voor de communicatie met deze doelgroep. Dit geldt ook voor de overheid als dienstverlener richting de burgers. Het is belangrijk om blijvende aandacht te hebben voor het niveau van de communicatie met de burgers. Doelstelling: De gemeente SWF heeft actieve aandacht voor laaggeletterdheid en bekleed hierin een voorbeeldfunctie op gebied van (digitale) dienstverlening en communicatie. 5.5 Actielijn 3. Signaleren en toeleiden Laaggeletterden moeten in beeld gebracht worden om ze te kunnen koppelen aan de juiste organisatie voor een cursus of opleiding. Ongeveer 65% van de laaggeletterden is autochtoon. Met name deze mensen schamen zich vaak erg voor het feit dat zij niet goed kunnen lezen en schrijven. De uitdaging van de aanpak van laaggeletterdheid zit dan ook in het beter bereiken van de autochtone doelgroep, het grootste deel van de laaggeletterden en in het organiseren van een passend educatie-aanbod voor iedereen. In het vinden van laaggeletterden vormt de omgeving een belangrijke partner, maar ook professionals kunnen een schakel zijn. Toch zijn er volop kansen. In 2016 heeft Partoer een onderzoek uitgevoerd naar laaggeletterdheid in Friesland en hierbij per gemeente de mogelijke vindplaatsen in kaart gebracht. Voor de gemeente Súdwest-Fryslân is dit de voorschoolse educatie, primair onderwijs, de wijkteams, het UWV en de huisarts. Dikwijls zijn laaggeletterden ook bij ons (gemeente, gebiedsteams etc.) in beeld doordat ze een beroep doen op ondersteuning (bijv. schuldhulpverlening, bijstand, re-integratie of WMO). In de huidige werkwijze is er nog onvoldoende aandacht voor de mate van taalvaardigheid. De komende tijd willen we gaan gebruiken om bewustwording te creëren zodat deze vindplaatsen optimaal worden ingezet. Naast de vindplaatsen binnen de gemeentelijke organisatie gaan we ook inzetten om andere partijen daarbij te betrekken. Het kan zijn dat voor een adequate signalering vrijwilligers/ medewerkers moeten worden getraind. Ook vergt het enige kennis en vaardigheid om de betrokkenen op de juiste manier te benaderen omdat het een onderwerp is dat in de taboesfeer zit. De Stichting Lezen & Schrijven biedt trainingen 'herkennen en doorverwijzen' aan voor medewerkers op vindplaatsen. Met alleen herkennen is men nog niet verder geholpen; men moet toegeleid worden naar passend educatie-aanbod. In Friesland is dit effectief georganiseerd door 1 aanmeldpunt, het Coördinatiepunt Volwasseneneducatie. Doelstelling: Alle professionals herkennen laaggeletterdheid en kunnen toeleiden naar passend vervolg. Toename van aantal vrijwilligers is getraind in herkennen van laaggeletterdheid. 5.6 Actielijn 4. Ontwikkelen van vaardigheden Een taalachterstand kan op meerder manieren aangepakt worden. Om zo veel mogelijk mensen te bereiken is het belangrijk om taal laagdrempelig en dicht bij huis te organiseren. Ook is het belangrijk om bij de aanpak van laaggeletterdheid zoveel mogelijk aan te sluiten bij de levensfase en de leefomgeving van laaggeletterden: op die plek heeft een interventie de meeste zin. De diversiteit van de doelgroep vraagt om een gedifferentieerde aanpak, toegesneden op de situatie en de vragen van verschillende groepen. Het aanbod kan plaatsvinden via het formele of non-formele circuit. Formeel leren is systematisch en gestructureerd leren binnen een omgeving die ontworpen is om te leren, met als doel het behalen van erkende diploma s of certificaten. Het formele aanbod vindt plaats op het Friesland College. Naast het professionele opleidingsaanbod zijn er ook diverse non-formele initiatieven om laaggeletterdheid terug te dringen. Non-formeel leren is niet gericht op het behalen van een erkend diploma of certificaat. De omgeving is niet per se ontworpen als leeromgeving. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van vrijwilligers die door een professionele organisatie geworven, opgeleid en ondersteund worden. Denk bijvoorbeeld aan een educatie-aanbod in een bibliotheek of bij de sociale werkvoorziening. Pagina 14 van 17 O

15 Doelstelling: Passend, laagdrempelig aanbod voor iedereen 5.7 Actielijn 5. Onderhouden en doorstromen Wanneer basisvaardigheden onvoldoende worden gebruikt dan nemen deze vaardigheden af. Dit betekent dat je ondanks dat je een opleiding hebt afgerond toch nog laaggeletterd kan worden. Daarnaast bestaat er een groep mensen die ondanks opleiding of ondersteuning altijd laaggeletterd zullen blijven. Dit komt omdat zij vanwege beperkte leerbaarheid nooit het door de overheid vastgestelde niveau van vmbo/mbo 2 zullen behalen. Voor deze groep is het belangrijk dat zij het niveau dat ze hebben onderhouden en dat er aandacht is voor de mogelijke problemen die beperkte basisvaardigheden met zich meebrengt. Verder is het belangrijk dat er aandacht is voor de doorlopende leerlijn van de laaggeletterde. Het is belangrijk dat er gekeken wordt naar de mogelijkheden van iemand. Nadat iemand een traject heeft doorlopen is het goed dat nazorg en onderhoud worden geborgd. Als iemand een formeel educatietraject heeft gevolgd is het belangrijk om oog te hebben op welke wijze het taalniveau kan worden onderhouden. Bij werkloosheid kunnen mogelijkheden op het gebied van werk en opleiding onderzocht worden. Door de verbeterde vaardigheden worden de kansen op de arbeidsmarkt vergroot. Wanneer iemand een non-formeel educatietraject heeft doorlopen is het goed om te kijken of iemand kan doorstromen naar een formeel traject. Wanneer dit(nog) niet kan is het bijvoorbeeld een mooi alternatief om de vaardigheden te onderhouden middels vrijwilligerswerk. Doelstelling: Doorlopende( leer)-lijn en nazorg 6. Financiën 6.1 Begroting/ Financiële paragraaf De aanpak van laaggeletterdheid in de gemeente Súdwest-Fryslân wordt met name bekostigd vanuit de rijksgelden. Wel wordt er door de gemeente een subsidie verstrekt aan de bibliotheken voor de digitaal huizen in Sneek, Bolsward, Workum en Wommels. Dit betreft een subsidie van ruim ,- euro. Daarnaast is er voor de aanpak van laaggeletterdheid geen gemeentelijk budget vrijgemaakt. Rijksgelden De Rijksoverheid geeft ieder jaar 58,98 miljoen aan gemeenten om laaggeletterdheid aan te pakken. Met dit geld kunnen de gemeenten taal- en rekencursussen aanbieden aan hun inwoners. Van dit bedrag gaat er 1,7 miljoen naar de Arbeidsmarktregio Friesland. Voor de arbeidsmarktregio Fryslân is Leeuwarden contactgemeente. De gemeente Leeuwarden ontvangt dit budget en hebben middels een aanbestedingstraject de uitvoering van de aanpak laaggeletterdheid bij het Friesland College belegd. Hieronder schematisch hoe dit geld wordt uitgegeven. Verdeling rijksmiddelen in de arbeidsmarktregio Fryslân Onderdelen Formele trajecten Trajecten op Friesland College voor (65 %) NT1 en NT2. Non-formele trajecten Professionele ondersteuning bij (30%) digitaal huizen, werkgevers, sociale werkplaatsen en ondersteuning lokale netwerken Onvoorzien Onvoorzien en ruimte voor pilots. (5%) Bedragen 1,1 miljoen 0,5 miljoen 0,1 miljoen Totaal 1,7 miljoen Van deze 1,7 miljoen is de gemeente Súdwest-Fryslân een bedrag van euro toebedeelt. Dit komt niet in het gemeentefonds terecht maar bij de contactgemeente Leeuwarden. Pagina 15 van 17 O

16 Subsidiëring van bibliotheek (digitaal huizen) Jaarlijks wordt er door de gemeente subsidie verstrekt aan de bibliotheek Mar en Fean. De Digitaal huizen zijn onderdeel van deze subsidie. In 2018 is voor de digitaal huizen in Súdwest-Fryslân een bedrag van ,- verstrekt. Hierbij gaat het om de digitaal huizen in Sneek, Bolsward, Workum, Makkum en Wommels. Gemeentelijk budget laaggeletterdheid Naast de hierboven genoemde budgetten is er binnen de gemeente Súdwest-Fryslân geen aanvullend budget vrijgemaakt voor de bestrijding van laaggeletterdheid. Om de doelstellingen uit dit plan te realiseren wordt met de ketenpartners een uitvoeringsplan opgesteld. Hierbij wordt zoveel mogelijk gebouwd op bestaande lopende activiteiten. Door een betere verbinding en samenwerking kan een betere effectiviteit worden gerealiseerd bij de aanpak van laaggeletterdheid. De toegevoegde waarde van de gemeente zit hierbij in het vervullen van de regierol. 6.2 Overige inzet Stichting Lezen en Schrijven Vanuit de Stichting Lezen en Schrijven wordt ondersteuning geboden middels kennis en ondersteuning. Ook kan deze partij trainingen verzorgen in het herkennen en doorverwijzen n van laaggeletterden. De inzet van de Stichting Lezen en Schrijven is kosteloos voor de gemeente. Loket Leren en Werken Vanuit het Loket Leren en Werken Fryslân wordt gewerkt om meer werkgevers in te laten zetten op ontwikkeling van basisvaardigheden van hun werknemers. Deze inzet is kosteloos voor de gemeente. Overige middelen Naast de middelen vanuit regionaal en gemeentelijk budget, zijn er nog landelijk gefinancierde mogelijkheden. Tel mee met Taal is een regeling van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap en is bedoeld voor de verbetering van taalvaardigheid van werknemers, de aanpak van laaggeletterdheid voor volwassenen en de leesbevordering bij kinderen. Het is mogelijk om hiervoor een aanvraag te doen voor de aanpak laaggeletterdheid. In samenwerking met het ketenoverleg gaan we dit onderzoeken. 7. Rollen en verantwoordelijkheden Betrokken partijen Centrumgemeente Leeuwarden Beleid Sociaal Domein SWF Gebiedsteams Súdwest-Fryslân ROC Friesland College DigiTaalhuizen (bibliotheek) Stichting Lezen & Schrijven Stichting Sociaal Collectief Loket Leren en Werken Ketenpartners op andere gebiedsterreinen Taken Regionaal overleg + verdeling WEB-gelden Verbinden, regiefunctie Aanspreekpunt, signaleren, doorverwijzen Formele educatie, ondersteuning bij non-formele educatie Non-formele educatie Ondersteuning, voorlichting Project EVA, signaleren en doorverwijzen Werkgevers laten inzetten op vergroten van basisvaardigheden van werknemers In gezamenlijkheid toewerken naar grotere integratie van het thema laaggeletterdheid 7.1 Vervolg In gezamenlijkheid met het ketenoverleg kunnen de actielijnen uit deze notitie verwerkt worden in uitvoeringsprogramma. Hierbij worden activiteiten gekoppeld aan de actielijnen. Op deze wijze wordt er geborgd dat er stappen worden gezet in de optimalisatie van de aanpak. Daarnaast gaan we naar een jaar kijken of met de vervulling van de regierol de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden of dat er aanvullend budget nodig is. Pagina 16 van 17 O

17 8. Bijlage(n) 8.1 Taalniveaus Er zijn twee verschillende aanduidingen voor de taalniveaus. 1. Voor Nederlandstaligen gebruiken we de referentieniveaus uit de standaarden en eindtermen volwasseneducatie (Instroom, 1F, 2F). De taalniveaus lopen op in moeilijkheid. Als een Nederlandstalige bijvoorbeeld niveau 2F heeft, beheerst hij ook de lagere niveaus (Instroom en 1F). Het referentiekader bevat 4 referentieniveaus: 1F, 2F, 3 F en 4F. 2. Voor anderstaligen gebruiken we de Europese referentie kader-niveaus uit het Raamwerk NT2 (A1, A2, B1, B2, C1 en C2). De taalniveaus lopen op in moeilijkheid. Als een anderstalige bijvoorbeeld niveau B2 heeft, beheerst hij ook de lagere niveaus (A1, A2 en B1). In het Raamwerk NT2 worden zes taalniveaus benoemd. De niveaus lopen op in moeilijkheid: A1, A2, B1, B2, C1 en C2. Een taalgebruiker heeft een A-niveau als hij zich kan redden in de dagelijkse omgeving. Een taalgebruiker heeft een B- niveau als hij zich kan redden op het werk of op de opleiding. Een taalgebruiker heeft een C-niveau als hij zich kan redden in hogere functies op het werk. Verschillen in taalniveaus Er zijn dus verschillen tussen de aanduidingen in taalniveaus. Het verschil komt doordat de tekst bedoeld is voor een Nederlandstalige of anderstalige. Het niveau 1F is niet hetzelfde als het niveau A2. En zo is het niveau 2F ook niet hetzelfde als het niveau B1. Dit komt omdat de taalgebruiker met het niveau 1F of 2F is opgegroeid met de Nederlandse taal. Hierdoor heeft hij in zijn opvoeding al veel woorden geleerd. Ook kent hij de afspraken bij bijvoorbeeld het bellen van een huisarts. De anderstalige taalgebruiker heeft dit niet meegemaakt. Dit betekent dat een anderstalige die het niveau A2 haalt, niet direct ook het niveau 1F heeft. Andersom heeft een Nederlandstalige die het niveau 1F haalt, vaak wel het niveau A2. Dit komt omdat een tekst op het niveau A2 meer woorden en situaties uitlegt. Bron: Stichting Lezen en Schrijven. Pagina 17 van 17 O