Doorkiesnummer:

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten Generaal T.a.v. mevrouw O.C. Tellegen, Voorzitter vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postbus EA DEN HAAG Woerden, 7 juni 2018 Ons kenmerk: Doorkiesnummer: Onderwerp: debat laaggeletterdheid Geachte mevrouw Tellegen, Binnenkort debatteert u met minister van Engelshoven over laaggeletterdheid. Dit is de eerste keer, dat u met deze minister hierover het debat voert. Tot ons genoegen wil het kabinet het terugdringen van laaggeletterdheid intensiveren. Allereerst: waarom is taalvaardigheid belangrijk? Op dit moment wordt een groot aantal mensen belemmerd in hun dagelijks functioneren, hun zelfredzaamheid en hun arbeids- en maatschappelijke participatie omdat ze onvoldoende taalvaardig zijn. Dit aantal groeit door de vergrijzing, door jongeren die zonder voldoende vaardigheden van school komen en door de instroom van nieuwkomers. Doordat zij onvoldoende taalvaardig zijn hebben ze een groter risico om in een sociaal isolement te raken, vinden ze moeilijker werk, verliezen zij makkelijker hun baan en is het lastig om zich professioneel te ontwikkelen. Behalve dat deze mensen zelf problemen ervaren, zijn ze dikwijls ook minder in staat om hun kinderen te ondersteunen in hun onderwijsloopbaan en hen zo optimale kansen te geven. Dit vergroot de tweedeling in de samenleving. Consolideren en versterken in transitiejaar De minister informeert u over de resultaten van het actieprogramma Tel mee met Taal en is daarbij positief over de resultaten. Er is inderdaad een aantal gemeenten dat de aanpak van laaggeletterdheid onderdeel maakt van hun brede inzet in het sociaal domein. Ook worden regionale samenwerkingsverbanden verder opgebouwd. Dit zien wij als een positieve ontwikkeling. De minister wil 2019 benutten als transitiejaar om met gemeenten te bespreken hoe de aanpak van

2 laaggeletterdheid de komende jaren een verdere impuls kan krijgen. Bij deze gesprekken wil zij ook de toekomst van het stelsel voor volwasseneducatie betrekken. Ondertekenende partijen beschouwen het als hun opdracht om bij te dragen aan het realiseren daarvan. Ons gezamenlijk streven is een breed, herkenbaar en stabiel aanbod in elke regio voor alle laaggeletterden, zowel voor nieuwkomers, oudkomers of laaggeletterden met Nederlands als moedertaal. De huidige aanpak biedt hier enige basis voor, er is echter meer nodig om laaggeletterdheid in Nederland echt terug te dringen. Om verdere impulsen succesvol te laten zijn, moet naar onze mening aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. In deze brief beschrijven wij deze en vragen wij op korte termijn vooral om meerjarige duidelijkheid over de beschikbare middelen. Tevens vragen wij de minister de WEB-middelen voorlopig te blijven oormerken en niet over te hevelen naar het gemeentefonds zodat er voortgebouwd kan worden aan een duurzame infrastructuur. Voorwaarde 1 Regionale samenwerking: formeel en non-formeel aanbod moet zijn verbonden met het sociaal domein Alle 35 arbeidsmarktregio s hebben een contactgemeente die de trekker is om met de overige gemeenten in de arbeidsmarktregio een regionaal educatieplan op te stellen met een integrale visie op het tegengaan van laaggeletterdheid voor de hele regio. In dit plan geven zij ook aan hoe zij de koppeling met organisaties uit het sociaal domein vormgeven. Belangrijk is dat er duidelijke afspraken worden gemaakt over de rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokken organisaties en dat vraag en aanbod in kaart worden gebracht. Op basis van dit plan kopen gemeenten hun educatie-activiteiten in bij roc s of bij private taalaanbieders; zij verzorgen het formele onderwijsaanbod als stabiele partners die met professionele docenten toewerken naar gerichte niveauverhoging van de basisvaardigheden (formele educatie). Bij de roc s en bij een aantal private aanbieders met een overheidserkenning kunnen deelnemers in veel gevallen expliciet toewerken naar het behalen van een beroepskwalificatie waarmee zij hun kansen op duurzame arbeids- en maatschappelijke participatie sterk vergroten. Zo kan een gemeente afspraken maken met partijen over trajecten gericht op maatschappelijke participatie en (re-)integratie in de arbeidsmarkt. Daarnaast is er een breed non formeel aanbod van educatie-opleidingen die niet afgesloten worden met een OCW erkend diploma. Het gaat hier om private taal en educatie aanbieders met een passend aanbod voor de doelgroep. Tevens zijn openbare bibliotheken goed toegankelijke voorzieningen waar taal en lezen voor ieder beschikbaar zijn, met programmering voor de doelgroep. Ook zijn er vele lokale vrijwilligersorganisaties die - met veelal vrijwilligers - een breed en laagdrempelig aanbod van non-formele educatie verzorgen. Onderzoek toont aan dat niveauverhoging het best bereikt kan worden wanneer oefening met getrainde vrijwilligers samengaat met formeel aanbod verzorgd door onderwijsprofessionals. Zeker bij het bereiken van autochtone laaggeletterden is dit van belang omdat deze doelgroep jarenlang onderwijs heeft gevolgd, maar nog steeds onvoldoende kan lezen en 2 / 5

3 schrijven. Het is belangrijk dat deze mensen doorgeleid worden naar een onderwijsaanbod dat past bij hun persoonlijke situatie, arbeidsmarktpositie en leerwensen. Wij willen dit beleid graag voortgezet zien. Wij vinden het belangrijk dat vanuit opdrachtgevers duidelijke eisen worden gesteld aan het aanbod van educatie, zodat maatwerk en kwaliteit voor de doelgroep kan worden gerealiseerd. Voorwaarde 2 Extra investering in de vergeten doelgroep laaggeletterden met Nederlands als eerste taal In de praktijk blijkt dat vooral de NT1 doelgroep (laaggeletterden met Nederlands als eerste taal) nog beperkt wordt geactiveerd, terwijl dat de meerderheid is van de totale doelgroep laaggeletterden. Zij melden zich zelden spontaan aan voor trajecten. De instroom van de NT1 groep in de educatie is fors afgenomen sinds de wetswijziging; dit komt onder meer omdat de werving van deelnemers niet meer mag worden gefinancierd uit de educatiemiddelen. Omdat de aanpak van laaggeletterdheid een belangrijke preventieve component heeft, is het in de kenniseconomie essentieel dat ook deze doelgroep gevonden en toegeleid wordt naar een passend aanbod om zich een leven lang te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan budgettaire ruimte om deze doelgroep gericht te benaderen of andere partnerships te stimuleren zoals met het UWV en andere organisaties uit het sociaal domein. Hiervoor is een extra impuls en maatwerk nodig en de ruimte om de WEB-budgetten tevens voor werving in te kunnen zetten. Voorwaarde 3 Kennisdeling voor doorstroom naar (beroeps)onderwijs stimuleren Een deel van de doelgroep laaggeletterden is, om duurzaam te participeren, gebaat bij op- en omscholing. Om dit mogelijk te maken is het belangrijk om een doorlopende leerlijn te realiseren tussen verschillende laagdrempelige non-formele, meer geïnstitutionaliseerde formele educatieactiviteiten en beroepsonderwijs. In diverse gemeenten raakt de onderlinge samenwerking tussen de verschillende educatieaanbieders en het beroepsonderwijs steeds beter op elkaar afgestemd. Ook wordt er goed onderscheid gemaakt tussen mensen die vooral gebaat zijn bij taalonderhoud en activering en mensen voor wie niveauverhoging een reëel perspectief is. Helaas is dit nog niet overal het geval. Wij willen de komende tijd, samen met de sociale partners, (extra) investeren in het delen en verspreiden van de goede voorbeelden, en hier uiteraard ook de sociale partners bij te betrekken. Deze ervaringen brengen we graag in bij de gesprekken rondom de toekomst van het educatiestelsel. Voorwaarde 4 Duidelijkheid over educatiebudgetten Het verbinden van educatie aan (re)-integratie, werktoeleiding, participatie en maatschappelijke ondersteuning biedt volop kansen om laaggeletterden te vinden en activeren. Tegelijk signaleren we dat er binnen het sociaal domein ook andere grote uitdagingen liggen en de budgetten voor educatie beperkt zijn. Uw voorganger heeft besloten om de beoogde overdracht van de educatiemiddelen naar het gemeentefonds vooralsnog niet door te voeren. Het budget voor kleine gemeenten zou hierdoor te 3 / 5

4 beperkt worden en er was meer tijd nodig om de regionale samenwerking op te bouwen en te versterken. Uit onderzoek onder gemeenteambtenaren blijkt dat een ruime meerderheid vreest dat de aanpak van laaggeletterdheid in hun gemeenten zal verdwijnen wanneer het WEB-budget niet langer geoormerkt is. Een duurzame infrastructuur voor basiseducatie vraagt optimale samenwerking binnen de keten en binnen de regio. Het verder bouwen en uitbouwen van deze structuur (publiek en privaat, formeel en non-formeel) kan alleen dan plaatsvinden als er voor langere tijd duidelijkheid is over de budgetten die hiervoor kunnen worden ingezet. Zo kunnen gemeenten en verschillende uitvoerders van educatieactiviteiten gezamenlijk toewerken naar een toegankelijke, dekkende en duurzame infrastructuur voor basiseducatie waar de doelgroep zich thuis voelt en ook kan werken aan verbetering van taalniveau en maatschappelijke positie. Wij vragen u er bij de minister op aan te dringen dat er snel duidelijkheid komt over deze budgetten en de WEB-middelen de komende jaren niet over te hevelen naar het gemeentefonds. Het risico bestaat namelijk dat de beperkte middelen die nu beschikbaar zijn voor de aanpak van laaggeletterdheid en volwasseneducatie het risico lopen dan te verdwijnen in het sociale domein. Tot slot een laatste oproep. We begrijpen dat de budgetten niet oneindig zijn en keuzes gemaakt moeten worden in de politiek. De Algemene Rekenkamer heeft eerder aangegeven met de huidige beleidsinzet en budgetten minder dan 5% van de doelgroep wordt bereikt en de huidige beleidsinzet niet zal leiden tot een afname van de groei van het aantal laaggeletterden. We roepen daarom de politiek op de handschoen op te pakken en samen met ons en vele andere partners tot een aanpak te komen die ertoe leidt dat meer mensen mee kunnen doen in onze samenleving. Met vriendelijke groet, Ton Heerts, voorzitter MBO Raad Hans Hillen, voorzitter NRTO Nederlandse Raad voor Training en Opleiding 4 / 5

5 Geke van Velzen, directeur-bestuurder Stichting Lezen & Schrijven drs. Arthur Schellekens, directeur Vereniging van Openbare Bibliotheken ir. M.J. (Marc) van den Berg, plaatsvervangend algemeen directeur Koninklijke Bibliotheek 5 / 5