Mogelijke vestiging discount-supermarkt in Reek-Zuid. Koopstromen en effectstudie

Transcriptie

1 Mogelijke vestiging discount-supermarkt in Reek-Zuid Koopstromen en effectstudie s Hertogenbosch, 19 maart 2019

2

3 Mogelijke vestiging discount-supermarkt in Reek-Zuid Koopstromen en effectstudie Uitgebracht aan: Gemeente Landerd Seinpost Adviesbureau BV Jan-Willem Speetjens Projectnummer: Seinpost Adviesbureau BV. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. s Hertogenbosch, 19 maart 2019

4

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding en achtergrond Vraagstelling Werkwijze Opbouw rapport 5 2 Huidige winkelstructuur Landerd Benchmark Winkelgebieden in Landerd Supermarkten Landerd Supermarktaanbod rondom Landerd 9 3 Koopstromenonderzoek Landerd Toelichting op koopstroomonderzoek Uitkomsten voor Schaijk en Zeeland Uitkomsten voor Reek Uitkomsten Landerd als geheel Overige uitkomsten 13 4 Kader: ontwikkelingen en beleid Ontwikkelingen in de dagelijkse sector Gemeentelijk beleidskader 16 5 Marktruimteberekening huidige situatie en Marktruimteberekening: DPO Marktruimteberekening huidige situatie Marktruimteberekening Drie scenario s mbt. discount-supermarkt 23 6 Effecten komst discount-supermarkt in Reek Verwacht effect op winkelstructuur 27 Landelijke gemeenten en centrale plaatsen Verwacht effect op keuzemogelijkheden Verwacht effect op dorpscentra Schaijk en Zeeland Verwacht effect op leefbaarheid Reek 30 7 Conclusie 32

6 Bijlagen Bijlage 1 Voorbeelden leefbaarheid voor/na vertrek (dorps-)supermarkt 33 Bijlage 2 enquête KSO 35 Bijlage 3 Tabellen koopstromenonderzoek Index tabellen 37 Bijlage 4 Leefbaarheid Reek: resultaten van een behoeftenpeiling (gem. Landerd, 2018) 46

7

8

9 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en achtergrond In Reek Zuid is een bedrijventerrein ontwikkeld, wat echter al geruime tijd niet ingevuld wordt. Er is belangstelling van een discount-supermarkt om zich hier te vestigen. In 2017 heeft het college besloten geen medewerking te verlenen aan de vestiging van deze Aldi, met het oog op het functioneren van en nieuwe investeringen in de dorpscentra van Schaijk en Zeeland. Echter de gemeenteraad heeft via een initiatiefvoorstel besloten nader onderzoek te doen, vanuit de mening dat de dorpen duurzaam en toekomstbestendig moeten worden ingericht met goede voorzieningen. In het coalitieakkoord (2018) staat dat het college een bestemmingsplanprocedure opstart om een discounter te kunnen vestigen. De gemeente Landerd heeft de wens een koopstromenonderzoek uit te voeren, dit in aanvulling op het door DTNP eerder uitgevoerde effectenonderzoek aangaande mogelijke vestiging van detailhandel in het gebied Reek-Zuid. 1.2 Vraagstelling De vraag van de gemeente beschouwen wij als tweeledig: Een koopstromenonderzoek in de gemeente: wat is het actuele en toekomstige beeld van het ruimtelijk koopgedrag van de inwoners alsmede van recreanten en passanten? Daartoe is inzicht nodig in de koopstromen, dat wil zeggen waar de inwoners van de verschillende kernen hun aankopen doen. Een effectstudie: wat zijn te verwachten effecten van het realiseren van een discountsupermarkt, uitgedrukt in waarden en percentages, op de binding en toevloeiing, op de centrumplannen en op de leefbaarheid van de dorpskernen 1.3 Werkwijze Koopstromen Wij zien het koopstromenonderzoek als een middel om het functioneren van winkelgebieden inzichtelijk te maken. Koopstromen brengen de vraagzijde van de markt goed in beeld en vormen daarmee de basis waarmee een effectstudie kan worden uitgevoerd. Seinpost heeft voor uitvoering van het koopstromenonderzoek contact gelegd met een gespecialiseerd adviesbureau op het gebied van koopstromenonderzoek, Strabo BV. Teneinde zowel de inwoners als het toerisme mee te nemen wordt op de navolgende wijze koopstromenonderzoek uitgevoerd: Telefonisch koopstroomonderzoek onder bewoners van de gemeente Landerd. Primair gericht op de dagelijkse (verse en overige levensmiddelen, persoonlijke verzorging) en niet-dagelijkse sector (voor de gemeente Landerd relevante artikelgroepen) 3

10 On-site koopstromenonderzoek onder recreanten (verblijfsrecreatie) Koopgedrag passanten wordt niet separaat gemeten (zou forse budgetverhoging betekenen door veldwerk gericht op passanten); gezien de verwachte beperkte betekenis wordt hiervan een inschatting gemaakt op basis van referenties en gesprekken met enkele ondernemers. Effectstudie: bepaling marktruimte huidige en toekomstige situatie Met de uitkomsten van het koopstromenonderzoek ontstaat een zeer accuraat en actueel beeld van de huidige koopstromen: welk deel van de bestedingen in de dagelijkse en niet-dagelijkse sector komt op welke plaatsen binnen de gemeente terecht? Wat blijft er binnen de gemeente en wat vloeit af naar elders? Aan de vraagkant wordt door Seinpost vervolgens de bevolkingsontwikkeling van Landerd in beeld gebracht, de kwalitatieve bevolkingssamenstelling en de bevolkingsprognose (totaal en per kern). De actuele landelijke detailhandelsbestedingen per hoofd worden aangepast op het lokale inkomensniveau. Vervolgens brengen wij ook de aanbodzijde in beeld. Wij inventariseren de bestaande winkelstructuur in de gemeente Landerd en specifiek het centrum van de kernen Schaijk en Zeeland. Ook nemen we het dagelijkse aanbod mee in aangrenzende plaatsen als Grave, Uden en Herpen. Wij maken hiervoor gebruik van gegevens van Locatus 1 Tenslotte confronteren we vraagzijde (omzetpotentieel) met aanbodzijde (omzetclaim): op basis van de vastgestelde koopstromen en actuele bevolkings- en bestedingscijfers, berekenen wij de marktruimte voor dagelijkse en niet-dagelijkse detailhandel, voor de gehele gemeente Landerd én per kern. Hiermee wordt het huidige functioneren van de winkelgebieden inzichtelijk gemaakt. Vervolgens maken we een inschatting van de marktruimte over circa 5 jaar. Voor de vraagzijde passen we de actuele koopstromen aan op grond van de plannen van de dorpscentra van Schaijk en Zeeland, te verwachten ontwikkelingen in het regionale winkelaanbod en algemene trends en ontwikkelingen. Voor de aanbodzijde nemen we de metrages mee van de plannen voor de dorpscentra van Schaijk en Zeeland, evenals de realisatie van de discount-supermarkt. Ook hier maken we tenslotte de confrontatie, waarbij een beeld ontstaat van de toekomstige marktsituatie: hiermee wordt het toekomstig functioneren van de winkelgebieden inclusief de denkbare toevoegingen, inzichtelijk gemaakt. Daarbij geven we vier scenario s aan: één waarbij Aldi ongewijzigd in Zeeland blijft (nulscenario) één waarbij Reek wordt gerealiseerd en Aldi Zeeland wordt opgeheven; eén waarbij Reek wordt gerealiseerd en Aldi in Zeeland blijft in huidige vorm; een waarbij Aldi vergroot in Zeeland blijft. Effectstudie leefbaarheid Naast de beschreven meer kwantitatieve benadering, hanteren wij aanvullend ook een meer kwalitatieve benadering om de effecten op de leefbaarheid van de dorpen na te gaan. De raad is immers van mening dat leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de dorpen van belang is. Leefbaarheid is door gemeente niet strak gedefinieerd en heeft meerdere dimensies. Wij zullen dan ook kijken naar de navolgende effecten: 1 Locatus registreert landelijk gegevens over de omvang en branchering van winkels en overige consumentgerichte dienstverlening. 4

11 Verwacht economisch effect komst Aldi op gemeentelijke winkelstructuur Verwacht ruimtelijk effect komst Aldi op gemeentelijke winkelstructuur Verwacht effect komst Aldi op keuzemogelijkheden inwoners gemeente Landerd Verwacht effect komst Aldi op leefbaarheid dorpscentra Schaijk en Zeeland Verwacht effect komst Aldi op leefbaarheid kern Reek 1.4 Opbouw rapport Het rapport is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 1 is een inleidend hoofdstuk met de aanleiding voor dit rapport en een uitgewerkte vraagstelling. Hoofdstuk 2 geeft een benchmark van vergelijkbare plaatsen en beschrijft de huidige winkelstructuur van de gemeente Landerd en aangrenzende kernen. Hoofdstuk 3 bevat een samenvatting van de belangrijkste uitkomsten van het koopstromenonderzoek. Hoofdstuk 4 bevat een overzicht van trends en ontwikkelingen in de supermarkt-wereld en geeft een beleidskader. Hoofdstuk 5 bevat een marktruimteberekening voor de gemeente, zowel voor de huidige situatie als de toekomstige situatie waarin de centrumplannen van Schaijk en Zeeland gerealiseerd zullen zijn. Hoofdstuk 6 bevat een effectanalyse, wat zijn de effecten op de winkelstructuur, de keuzemogelijkheden en de leefbaarheid van de kernen (Schaijk, Zeeland, Reek) wanneer een Aldi in Reek Zuid zou komen. 5

12

13 2 Huidige winkelstructuur Landerd In dit hoofdstuk beschrijven wij de huidige winkelstructuur in de gemeente Landerd en voor zover relevent enkele plaatsen daarbuiten. We inventariseren het huidige winkelaanbod en vergelijken dat in een benchmark met in omvang vergelijkbare plaatsen. Ook bekijken we welke supermarktsegmenten ontbreken in Landerd. 2.1 Benchmark De benchmark geeft een eerste indicatie van hoe het winkelaanbod van een kern zich verhoudt tot vergelijkbare kernen. Gemeente Landerd wordt gekenmerkt door een winkelstructuur waarbij de winkels over twee kernen zijn verspreid, Schaijk en Zeeland. In totaal zijn in de gemeente m2 detailhandel, verspreid over 158 verkooppunten. Hiervan staat m2 leeg, hetgeen neerkomt op een leegstand van 9,3 %. Schaijk heeft met m2 wvo het grootste winkelaanbod, Zeeland heeft ongeveer de helft (7.676 m2). De aanwezige detailhandel is verdeeld over de centra en daarbuiten. Reek heeft (volgens Locatus) een winkelaanbod van 453 m2 wvo. Uit onderstaande benchmark blijkt dat het winkelvloeroppervlak dagelijks en het supermarktmetrage in Schaijk en Zeeland redelijk in lijn liggen met de andere plaatsen, waarbij opgemerkt wordt dat de kernen Zelhem en Bergen een behoorlijke bovenlokale functie vervullen. Tabel 2.1: metrages dagelijks en supermarkten in referentiekernen Kern Aantal inwoners Metrage wvo. dagelijks Aantal supermarktvestigingen Metrage wvo. supermarkten Supermarkten Schaijk Jumbo, Aldi Zeeland AH, Emté Hasselt (O.) Emté, Boni Zelhem Jumbo, Aldi, COÖP Vorden Albert Heijn, Aldi Bergen (L.) Jan Linders, Lidl Neerijnen (*) Coop (2 keer) (*) Gemeente met veel kleine kernen 2.2 Winkelgebieden in Landerd Gemeente Landerd bestaat uit drie kernen, waarvan Schaijk en Zeeland een dorpscentrum hebben met vooral dagelijks aanbod. In Reek zijn geen dagelijkse winkels. Alle supermarkten zijn gelegen in de centrumgebieden van Schaijk en Zeeland. Schaijk is binnen de gemeente de kern met het grootste winkelaanbod. Van oudsher is in Schaijk de detailhandel gevestigd in het historische centrumgebied, aan de Runstraat, Schutsboomstraat en de Pastoor van Winkelstraat. De winkels, onderbroken door horeca en woonhuizen, zijn verspreid gesitueerd in een lint langs deze wegen. Hier bevindt zich ca m2 detailhandel. 7

14 Er is in Schaijk een centrumplan in voorbereiding, waarbij het gebied tussen Schutsboomstraat en Past van Winkelstraat wordt herontwikkeld ten behoeve van een nieuwe, grotere Albert Heijn en een beperkte uitbreiding van de (aangrenzende) Emté. De huidige Albert Heijn zal als winkelpand uit de markt worden genomen. Ook in Zeeland zijn de winkels gelegen in het (langgerekte) dorpscentrum gelegen langs de Kerkstraat. Ook hier is sprake van een winkellint, onderbroken door horeca, woonhuizen en het gemeentehuis. Het centrum omvat ca m2 detailhandel. Ook in Zeeland is een centrumplan in voorbereiding, waarin de ambitie is uitgesproken het winkelgebied meer te concentreren tussen de huidige twee supermarkten. In het visiedocument staat benoemd dat Aldi behoefte heeft uit te breiden. Een concrete locatie is daarvoor in de visie niet aangewezen. Wel is een zoekgebied aangewezen rondom het parkeerterrein voor Aldi, inclusief het dorpshuis De Garf (dat in eigendom is van de gemeente). De gemeente wil Aldi (en de eigenaar van het Aldi-pand) faciliteren in de uitbreiding richting De Garf. Uitbreiding van Aldi op de huidige locatie, in combinatie met De Garf, is volgens Aldi geen mogelijkheid, omdat daarmee een aantal belangrijke belemmeringen van het huidige pand (o.a. hoogte, zichtbaarheid, parkeermogelijkheden, bevoorrading) onveranderd blijven. 2.3 Supermarkten Landerd Er zijn twee supermarkten in Schaijk en twee supermarkten in Zeeland. Het betreft de Albert Heijn (606 m2 wvo) en de Emté (1.009 m2 wvo) in het centrum van Schaijk en de Jumbo (1.190 m2 wv) en Aldi (596 m2 wvo) in het dorpscentrum van Zeeland. Op de ingevoegde kaart zijn de locaties van beide supermarkten af te lezen. Schaijk: Albert Heijn is met een kleine winkel gelegen aan de zuidzijde van het centrum; bedoeling is dat deze winkel gaat verplaatsen naar het centrumplan en terugkomt met een grotere winkel van m2; Emté is middenin het centrum gelegen, is sinds kort overgenomen door Jumbo, maar de formule is nog niet gewijzigd. In het centrumplan is een zeer beperkte uitbreiding van 35 m2 voorzien. Zeeland: Jumbo is met een vrij grote supermarkt centraal gelegen in Zeeland, met een lang winkelfront goed zichtbaar aan een groot parkeerterrein langs de Kerkstraat; Aldi is met een kleine supermarkt eveneens centraal gelegen in Zeeland, door de ligging in een hoek slecht zichtbaar, achteraan een kleiner parkeerterrein langs de Kerkstraat. Uden, Oss, Grave: Op de kaart zijn aan de randen de supermarktconcentraties van Oss/Heesch, Uden en Grave zichtbaar In de kleine kern Reek zijn geen supermarkten. Er ligt nu een verzoek voor vestiging van een discount supermarkt op het bedrijventerrein Reek Zuid. Het bedrijventerrein ligt tussen Reek en de doorgaande weg N324 en ligt (al jaren) grotendeels braak. Let op: ten tijde van het koopstromenonderzoek was in Schaijk nog sprake van een Emté supermarkt, vanaf januari 2019 is deze omgebouwd naar een Jumbo-supermarkt. De koopstromen hebben echter betrekking op de situatie met de Emté-supermarkt. 8

15 Figuur 2.1: spreiding van de supermarkten in Landerd Bron: opentot.nl, bewerking Seinpost Adviesbureau 2.4 Supermarktaanbod rondom Landerd Door de beperkte omvang en verspreide ligging van de kernen, zal de consument uit Landerd voor zijn dagelijkse aankopen eveneens gericht zijn op winkelgebieden in de omgeving. Tabel 2.2: aanwezige dagelijkse winkelgebieden, naar segment en lokatie Plaats Aanwezige supermarkt(en) Locatie Uden AH, Jumbo, Emté, Plus, Lidl, Aldi Centrum, wijken Oss AH, Jumbo, Emté, Lidl, Aldi Centrum, wijken Berghem AH, Jumbo Centrum Heesch AH, Jumbo, Aldi, Lidl Centrum Grave AH, Jumbo, Nettorama, Lidl Centrum/centrumrand Het dagelijkse aanbod is Uden is vooral van belang voor de inwoners van Zeeland. De Zeelandse consument treft hier de voor hem meest nabije vestigingen van Albert Heijn, Jumbo en Lidl. Het dagelijkse aanbod in Oss, Heesch en Berghem is vooral relevant voor de inwoners van Schaijk. De Schaijkse consument treft hier de voor hem meest nabije vestigingen van Jumbo, Aldi en Lidl. Het dagelijkse aanbod in Grave is vooral relevant voor de inwoners van Reek. De Reekse consument kan hier goed terecht voor de supermarkten AH, Jumbo, Nettorama en Lidl. Op vergelijkbare afstand kan hij ook in Schaijk of Zeeland terecht, voor Aldi of Emté. 9

16 3 Koopstromenonderzoek Landerd 3.1 Toelichting op koopstroomonderzoek Het door Strabo uitgevoerde onderzoek bestond uit twee delen: 1) Telefonisch koopstroomonderzoek onder bewoners van de gemeente Landerd. Primair gericht op de dagelijkse (verse en overige levensmiddelen, persoonlijke verzorging) en niet-dagelijkse sector (voor de gemeente Landerd relevante artikelgroepen) In totaal zijn 300 geslaagde enquêtes afgenomen, verspreid over de gemeente Landerd. Per kern zijn minimaal 80 enquêtes afgenomen. Vervolgens zijn de enquêtes gewogen naar leeftijd van het hoofd van huishouden per kern. Daardoor is het aantal enquêtes in overeenstemming gebracht met het aantal huishoudens per kern en de leeftijdsopbouw in Landerd. Het onderzoek is uitgevoerd in week 28 en 29 van ) On-site koopstromenonderzoek onder recreanten (verblijfsrecreatie) Het onderzoek is verricht door middel van face-to-face interview met gasten op een drietal in campings binnen de gemeente Landerd (twee in Schaijk en één in Zeeland). De drie campings vertegenwoordigen in totaal 57% van alle toeristische overnachtingen in de gemeente Landerd. In totaal zijn 117 geslaagde enquêtes afgenomen. Vervolgens zijn de enquêtes gewogen naar aantal overnachtingen per type accommodatie en kern. Het onderzoek is uitgevoerd in week 31 van In bijlage 2 staat de enquête weergegeven die is gehouden. Bijlage 3 bevat alle tabellen met uitkomsten. 3.2 Uitkomsten voor Schaijk en Zeeland Schaijk De Albert Heijn in Schaijk weet ondanks haar geringe omvang de meeste klanten uit Schaijk te binden. De Emté volgt op enige afstand. In totaal wordt bijna 80% van de Schaijkse bestedingen gebonden door de eigen supermarkten. De Jumbo in Zeeland doet het zeer goed, 5% van de Schaijkse bestedingen komt daar terecht, bij gebrek aan een eigen Jumbo in Schaijk, daarnaast valt nog eens 2% van de bestedingen bij de Jumbo in Berghem. Voor discounters bezoekt de Schaijkse consument het meest de Aldi in Zeeland en de Lidl in Grave. Tabel 3.1: koopstromen Schaijk Supermarkt Binding Afvloeiing AH Schaijk 44% Emté Schaijk 35% Jumbo Zeeland 5% Aldi Heesch 3% Lidl Grave 3% Aldi Zeeland 2% Jumbo Berghem 2% Overig (< 1%) 6% TOTAAL 79% 21% 10

17 Zeeland De Jumbo in Zeeland is een zeer krachtige supermarkt, zij 70% van de Zeelandse omzet aan zich te binden. De kleine Aldi volgt op flinke afstand. In totaal wordt maar liefst 94% van de Zeelandse bestedingen gebonden door de eigen supermarkten. Nummer drie is de Jumbo in Uden, 3% van de Zeelandse bestedingen komt daar terecht. De Zeelandse consument kan worden getypeerd als Jumbo-koper. Opvallend is dat er vrijwel geen koopkracht van Zeeland naar Schaijk vloeit. Tabel 3.2: koopstromen Zeeland Supermarkt Binding Afvloeiing Jumbo Zeeland 70% Aldi Zeeland 24% Jumbo Uden 3% AH/Jan Linders Mill 2% Overig (< 1%) 1% TOTAAL 94% 6% 3.3 Uitkomsten voor Reek De Emté in Schaijk weet de meeste klanten uit Reek te binden. De AH in Schaijk volgt op enige afstand. In totaal wordt 43% van de Reekse bestedingen gebonden door de beide supermarkten in Schaijk. De gerichtheid op Zeeland vanuit Reek is duidelijk minder. De Jumbo in Zeeland doet het relatief goed, 9% van de Reekse bestedingen komt daar terecht, Aldi scoort 6%. In totaal wrdt 15% van de Reekse bestedingen gebonden door supermarkten in Zeeland. De gerichtheid op Grave vanuit Reek is aanzienlijk. In totaal komt 31% van de Reekse bestedingen bij supermarkten in Grave terecht, waarbij Jumbo en Lidl het best scoren. Nettorama en Albert Heijn in Grave pakken 5 resp. 4%. De Plus in Herpen speelt voor Reek een beperkte rol. Samengevat is de Reekse consument het sterkst op Schaijk gericht, gevolgd door Grave. De gerichtheid op (het verder weg gelegen) Zeeland is duidelijk lager. Tabel 3.3: koopstromen Reek Supermarkt Afvloeiing AH Schaijk 18% Emté Schaijk 25% Jumbo Zeeland 9% Aldi Zeeland 6% Lidl Grave 11% Albert Heijn Grave 4% Jumbo Grave 11% Nettorama Grave 5% Lidl Oss 4% Plus Herpen 1% Overig (< 1%) 6% TOTAAL 100% 11

18 3.4 Uitkomsten Landerd als geheel Uit het koopstromenonderzoek blijkt dat de Jumbo in Zeeland de krachtigste positie inneemt binnen de gemeente, hier komt 36% van de Landerdse supermarktbestedingen terecht. Op de tweede plaats komt de (kleine!) Albert Heijn in Schaijk die 20% van de Landerdse supermarktbestedingen weet te binden. De derde plaats neemt de Emté in Schaijk in met 18%. Op nummer vier staat Aldi in Zeeland die 12% van de Landerdse koopkracht bindt. In totaal wordt 86% van de Landerdse supermarktbestedingen gebonden door de vier Landerdse supermarkten. Dat houdt tevens in dat 14% van de Landerdse supermarktbestedingen buiten Landerd terecht komt. Volgens onderstaande tabel vloeit er vooral koopkracht af naar de supermarkten in Grave, vooral Jumbo en Lidl. Dit zal vooral koopkracht uit Reek zijn. Ook vloeit er nog wat af naar de Jumbo in Uden, dit zal vooral koopkracht uit Zeeland zijn. Tot slot vloeit enige koopkracht af naar Aldi s en Lidl in de buurt van Schaijk. Waar in onderstaande tabel 0% staat, is minder dan 0,5% gemeten. Tabel 3.4: koopstromen Landerd Supermarkt Binding AH-Schaijk 20% AH-Grave 0% AH-Uden 0% AH-Mill 0% Aldi-Zeeland 12% Aldi-Haren 1% Aldi-Oss 0% Aldi-Heesch 1% Ekoplaza- 0% Emté-Schaijk 18% Emté-Uden 0% Emté-Oss 0% Jumbo-Zeeland 36% Jumbo-Grave 2% Jumbo-Berghem 0% Jumbo-Uden 2% Jumbo-Heesch 1% Jumbo-Oss 0% Lidl-Grave 3% Lidl-Heesch 0% Lidl-Oss 1% Nettorama-Oss 0% Nettorama-Grave 0% Plus-Herpen 0% Plus-Uden 0% Jan Linders-Mill 0% Totaal 100% 12

19 3.5 Overige uitkomsten In tabel 3.5 staan de gemeten koopstromen voor een aantal overige beeldbepalende branches. We zien dat voor de branches brood/banket, vlees/vleeswaren en groente/fruit, Zeeland en Schaijk vergelijkbaar goed scoren en samen zo n 85-90% van de bestedingen weten te binden. Grave, Uden en Heesch spelen een bescheiden rol en weten zo n 5-10% van de bestedingen te binden. Online speelt in de vers-branches vrijwel geen rol. Voor bloemen/planten en boeken/tijdschriften zien we dat Zeeland en Schaijk ook hier de grote aankoopplaatsen zijn, samen binden zij ruim 40%. Een grote groep geeft aan geen boeken/ tijdschriften te kopen (37%) dan wel deze online te kopen (10%). Tabel 3.5: koopstromen overige branches Brood/banket Vlees/vleeswaren Groente-fruit Bloemen/planten Boeken/ tijdschriften Zeeland 47% 46% 45% 40% 16% Schaijk 45% 43% 42% 36% 26% Grave 2% 4% 3% 1% 2% Uden 2% 3% 3% 3% 7% Heesch 1% 3% 4% Oss 1% 2% 1% Reek 1% NVT. 11% 37% Online 1% 10% Tabel 3.6 geeft de bezoekfrequentie weer voor de centra van Schaijk en Zeeland. Daarbij valt op dat Schaijk in sterker mate hoogfrequent wordt bezocht dan Zeeland. Schaijk wordt door 13% dagelijks bezocht, Zeeland slechts door 4%. Zeeland wordt door 25% van de bezoekers eens per week bezocht (Schaijk: 8%). Tabel 3.6: bezoekfrequentie Schaijk en Zeeland Schaijk Zeeland elke dag 13% 4% 3-5 keer per week 18% 11% 2 keer per week 13% 13% 1 keer per week 8% 25% 1 keer per 2 weken 3% 3% 1 keer per maand 1% 5% 1 keer per 2 maanden 1% 7% 1 keer per half jaar 4% 1% 1 keer per jaar 2% 2% minder 1% nooit 37% 29% Tabel 3.7 geeft het verwacht gebruik van een discount- resp. full service supermarkt in Reek. Circa 40% geeft aan een discount-supermarkt te zullen gebruiken, ca. 60% geeft aan dat niet te zullen doen. Van een full service supermarkt wordt door bijna 80% aangegeven geen gebruik te zullen maken. 13

20 Tabel 3.7: verwacht gebruik supermarkt in Reek Discount supermarkt Reek Full service supermarkt Reek ja, zeker wel 30% 17% ja, waarschijnlijk wel 10% 5% nee, waarschijnlijk niet 4% 5% nee, zeker niet 57% 73% 14

21 4 Kader: ontwikkelingen en beleid In dit kaderende hoofdstuk worden eerst enkele trends en ontwikkelingen beschreven in de dagelijkse sector en meer specifiek mbt. supermarkten. We gaan in op de tendens van schaalvergroting, service voor de klant, de verwachte ontwikkeling van het online aandeel, pick up points e.d. Vervolgens wordt relevant beleid op detailhandelsgebied, provinciaal en gemeentelijk, nader belicht. 4.1 Ontwikkelingen in de dagelijkse sector Seinpost signaleert de navolgende ontwikkelingen in de dagelijkse sector: Toenemende oriëntatie op supermarkt: het marktaandeel van supermarkten in het foodassortiment is toegenomen. Landelijk ligt de oriëntatie inmiddels op 88%, wat betekent dat van elke bestede euro, 88 cent in de supermarkt terechtkomt (en 12 cent bij speciaalzaken) 2 Toename omzet en bezoekfrequentie supermarkten: de supermarktomzet steeg in 2016 met 4 procent ten opzichte van een jaar eerder. Over 2017 zette deze groei door (1,9% groei in de food). In de eerste maanden van 2018 is wederom sprake van een groei bij de supermarkten (bron: GfK). Combinatiebezoek van supermarkten: consumenten bezoeken méér formules dan vroeger. Zij hebben doorgaans een vaste servicesupermarkt als eerste aankoopplaats (primaire supermarkt), maar bezoeken daarnaast afwisselend andere supermarkten, waaronder vaak een discounter. Afname aantal versspecialisten, maar tegelijk een revival: er is een aanzienlijke afname in het aantal versspeciaalzaken. Prijzenoorlogen versterken dit proces, waarbij overigens echt onderscheidende specialisten met bijzondere service en assortiment zich redelijk tot goed staande kunnen houden. In die zin zien we dat de speciaalzaken zich verder gaan onderscheiden van de supermarkten met directe consumptie en afhaalfuncties, catering e.d. en dat speciaalzaken elkaar opzoeken in een versconcentratie, maar dan moet wel sprake zijn van een voldoende groot verzorgingsgebied. Opkomst gespecialiseerde supermarkten: de laatste jaren zien we een duidelijke trend met de opkomst van biologische (Marqt, Ekoplaza) en allochtone supermarkten (Tanger markt) die zich steeds verder professionaliseren en waar ook schaalvergroting optreedt. Daarnaast zijn er gespecialiseerde supermarkten voor restpartijen, diepvriessupermarkten en andere (Poolse supermarkt, Aziatische supermarkt etc.). Opvallend is dat de gespecialiseerde supermarkten zich vooral ontwikkelen in de grotere steden in de Randstad. In totaliteit zijn de bestedingen in de food sinds 2009 met 10% gestegen, de supermarkten hebben daarbij groeipercentages laten zien van 1% tot 3% per jaar. De food-speciaalzaken daarentegen hebben de afgelopen jaren hun omzet met totaal 10% zien dalen. Dat de supermarkten landelijk marktaandeel winnen en de food-speciaalzaken verliezen wordt deels veroorzaakt door omzetverschuivingen in de bestaande winkelvoorraad, deels door de groei van de supermarktmetrage en de afname van het aantal food-speciaalzaken. De afgelopen vijf jaar daalde het aantal groentewinkels met 15%, het aantal slagerijen met 10% en het aantal 2 Bron CBS 15

22 bakkerijen met 7%. Sommige branches groeien nog wel in de winkelvoorraad, zo is het aantal viswinkels de afgelopen vijf jaar met een kwart gestegen. Figuur 4.1: omzetontwikkeling hoofdbranches in de detailhandel Bron: HBD, CBS en Detailhandel.info In bijlage 1 worden nog meer trends weergegeven voor de detailhandel en de dagelijkse sector, zoals boodschappen doen bij pick up points of online in combinatie met bezorgen. 4.2 Gemeentelijk beleidskader Structuurvisie (BRO, 2014) In deze visie staat dat de gemeente nadrukkelijk aandacht heeft voor het zorgdragen voor een hart in de dorpen en aantrekkelijke en levendige centrumgebieden. Verder wordt in deze visie aangedrongen op het opstellen van centrumvisies voor de dorpscentra van Schaijk en Zeeland. Voor Zeeland is het daarbij de bedoeling dat mogelijkheden worden geboden voor uitbreiding van de bestaande supermarktruimte. Centrumplannen en DPO Schaijk en Zeeland Er is binnen gemeente Landerd geen gemeentelijke detailhandelsnota, die uitspraken doet over welke positie de verschillende winkelgebieden ten opzichte van elkaar zouden moeten innemen. Wel zijn er voor de dorpskernen van zowel Schaijk als Zeeland centrumplannen, die als doel hebben de dorpscentra van de beide kernen te optimaliseren. Voor beide plannen is ook DPO uitgevoerd. Voor Zeeland werd in 2008 door BRO aangegeven dat de dagelijkse sector met m2 wvo. kon uitbreiden. Deze ruimte is ingenomen door de uitgebreide Jumbo-supermarkt. In Schaijk werd in 2016 een uitbreidingsmetrage van m2 wvo. bepaald, wat ten goede komt aan de uit te breiden Albert Heijn. Regionale detailhandelsvisie Noordoost Brabant (BRO, 2015) In de visie uit 2015 worden winkelgebieden op 5 verschillende verzorgingsniveaus onderscheiden: - bovenregionaal; kernwinkelgebied Den Bosch 16

23 - regionaal; kernwinkelgebied Oss, Uden, Boxmeer - beperkt regionaal; Veghel, Boxtel, Cuijk, Schijndel - zeer beperkt regionaal; oa. Grave, Heesch - lokaal; 66 winkelgebieden Tot de categorie lokaal (in totaal 66 winkelgebieden in Noordoost Brabant) behoren ook de dorpscentra van Schaijk en Zeeland. Het betreft vooral de voorzieningen in de kleinere plaatsen en de buurt- en wijkcentra in de grotere plaatsen. Ook de categorie kleine kernen (plaatsen met mindere dan inwoners) hoort hierbij. Noordoost-Brabant telt 19 plaatsen met tussen de 10 en 50 winkels, 7 van deze plaatsen vallen in de categorie kleine kernen. In de toekomst zullen deze plaatsen steeds minder voorzieningen aan kunnen bieden aan hun inwoners. Behoud van de supermarkt (in het centrum) is belangrijk voor het voortbestaan van ander aanbod in de detailhandel. Supermarkten zijn namelijk belangrijke trekkers in deze kernen. Het spanningsveld waarin de winkelgebieden met een lokale verzorgingsfunctie zich bevinden is dat van de net erboven gelegen categorie beperkt en zeer beperkt regionaal functionerende winkelgebieden. Deze winkelgebieden hebben en groter draagvlak en dus meer mogelijkheden om een aantrekkelijk dagelijks aanbod in stand te houden. 17

24 5 Marktruimteberekening huidige situatie en 2028 In dit hoofdstuk stellen wij een marktruimteberekening op voor de huidige situatie en een doorkijk naar de toekomst; we voeren de analyse uit voor supermarkten, verszaken en drogisten op het niveau van de gemeente Landerd. Voor 2028 maken wij gebruik van voorspellingen voor wat betreft de ontwikkeling van belangrijke parameters als inwonertal, ontwikkeling besteding en ontwikkeling koopstromen. 5.1 Marktruimteberekening: DPO Kwantitatief schetsen wij een scherp en actueel beeld van de economisch verantwoorde uitbreidingsruimte, op het niveau van de gemeente Landerd. Een DPO (distributie-planologisch onderzoek) is het benodigde instrument om goed inzicht te verkrijgen in de lokale markt(on)mogelijkheden, aanvullend op de inzichten vanuit de benchmark. Op basis van actuele gegevens berekenen wij de marktruimte voor de dagelijkse detailhandel. Specifiek gaan we in op de vraag- en aanbodzijde van de winkelmarkt en confronteren daartoe omzetpotentieel met omzetclaim. Wij maken eerst een berekening voor de huidige situatie (2018), op basis van de door Strabo gemeten koopstromen. Vervolgens maken we een berekening voor het jaar 2028 waarbij we de meest recente prognoses inzake woningbouw en bevolkingsontwikkeling als input gebruiken. Doel is om het verantwoord uitbreidingsmetrage vast te stellen. Voor een optimaal inzicht zullen wij de berekening voor dagelijks aanbod uitsplitsen naar de hoofdbranches supermarkt, vers-speciaal en persoonlijke verzorging, hetgeen inzicht geeft in hoeverre aanvullende dagelijkse bewinkeling mogelijk is. 5.2 Marktruimteberekening huidige situatie In deze paragraaf voeren we een distributieplanologische berekening uit op het niveau van Landerd en toegespitst op supermarkten. We voeren de berekening uit voor de huidige situatie (2018). Bij de berekeningen hanteren wij de volgende algemene uitgangspunten: De meest actuele inputgegevens zijn zowel voor de vraag- als aanbodzijde achterhaald en gebruikt; Voor wat betreft de aanbodgegevens is gebruik gemaakt van de data van Locatus, waar wij een check op hebben gedaan; Gerekend wordt met m2 wvo. (winkelvloeroppervlak: alleen de winkelruimte), hetgeen ongeveer 80% bedraagt van het oppervlak in m2 bvo. (bruto vloeroppervlak: winkelruimte, magazijn, sociale ruimtes) Alle bedragen zijn exclusief BTW. Aanbod en omzetclaim Voor aanbodgegevens is gebruik gemaakt van Locatus en de supermarktgids. In totaal is er volgens Locatus m2 wvo. levensmiddelen (supermarkten en versspeciaalzaken) in Landerd. Het huidige supermarktaanbod in Landerd bestaat uit de volgende supermarkten met bijbehorende oppervlaktes, totaal ca m2 wvo. Opgemerkt wordt dat de verschillen tussen Locatus en de supermarktgids behoorlijk zijn. Wij hebben gerekend met de Locatus cijfers, omdat die in de praktijk het meest betrouwbaar blijken. 18

25 Tabel 5.1: supermarkten in Landerd Supermarkt Lokatie M² wvo Locatus M² wvo supermarktgids AH Schaijk Emté Schaijk Jumbo Zeeland Aldi Zeeland 596 Geen info TOTAAL Bron: Locatus, supermarktgids (2017), informatie van de supermarktketens De omzetclaim wordt benaderd door middel van de benodigde vloerproductiviteit ofwel de normomzet per m². De basis om deze vast te stellen is de rapportage omzetgetallen 2018, opgesteld door Panteia en Detailhandel.info. Deze ligt bij supermarkten landelijk gemiddeld op een niveau van excl. BTW en voor versspeciaalzaken op excl. BTW. Voor persoonlijke verzorging ligt deze op excl. BTW. Dit zijn landelijk gemiddelden, waarvan de hoogte afhangt van de huisvestingslasten die moeten worden opgebracht. Landerd ligt buiten de Randstad in niet-stedelijk gebied. De huisvestingslasten liggen hier lager en de vloerproductiviteiten eveneens. Wij hanteren voor Landerd een correctie van -10% op de landelijke vloerproductiviteiten. Vraag en potentiële bestedingen Aantal inwoners De gemeente Landerd telde per 1 januari inwoners. In de kern Schaijk wonen mensen, in Zeeland en in Reek mensen. Koopkrachtbinding Voor wat betreft gegevens over de koopkrachtbinding en afvloeiing kunnen we gebruik maken van zeer recente gegevens. Bureau Strabo heeft de koopstromen in juli 2018 gemeten. Daaruit komen de volgende bindingspercentages op het niveau van de hele gemeente naar voren: - supermarkt: 86% - versspeciaal: 89% - pers. verzorging: 89% Als referentie vergelijken we met koopstromen van vergelijkbare plaatsen uit het KSO Oost Nederland. Bij kernen tussen en inwoners varieert de koopkrachtbinding in de dagelijkse artikelen grofweg tussen 75 en 90%, zie tabel 5.2. De hoogte van de binding hangt onder meer af van de kracht van het winkelgebied en de afstand tot omliggende winkelgebieden. Tabel 5.2: bindingspercentage dagelijks, kernen tot inwoners (2015), Oost Nederland DAGELIJKS 2015 Vroomshoop 90% Heino 84% Holten 81% Delden 79% Denekamp 78% Enter 76% Bron: KSO Oost Nederland

26 Koopkrachttoevloeiing Toevloeiing betreft de koopkracht die in Landerd terecht komt van buiten de gemeente. We onderscheiden toevloeiing vanuit de regio en toevloeiing vanuit toerisme. De toevloeiing vanuit toerisme is door Strabo apart gemeten, de toevloeiing vanuit de regio is door Strabo niet apart gemeten. Deze toevloeiing kan alleen worden vastgesteld met behulp van een passantenonderzoek of een nog groter koopstromenonderzoek. Met het oog op de aanzienlijke extra kosten is ervoor gekozen (in overleg met gemeente) dat niet te doen, maar in te schatten op basis van referenties. De regionale toevloeiing in dagelijks aanbod voor een plaats met de omvang tot ligt rond 7-8%, zo blijkt uit KSO Oost NL. Voor de toevloeiing naar Landerd geldt dat de meeste omliggende plaatsen groter zijn en zelf beschikken over een compleet dagelijks aanbod. Dit geldt voor Oss, Uden en Grave. Berghem en Heesch hebben allebei ook een Jumbo/AH-combinatie. Schaijk kan nog rekenen op wat toevloeiing vanuit Herpen (zit alleen een Plus). Samenvattend is er weinig aanleiding voor inwoners uit de gemeenten Oss, Uden of Grave om naar Zeeland of Schaijk te gaan, met uitzondering van enkele kleine kernen binnen die gemeenten van waaruit Schaijk of Zeeland dichterbij is. Wij houden voor het dagelijkse aanbod voor Landerd als geheel een regionale toevloeiing aan van 5%, hetgeen exclusief toeristische bestedingen is. Bestedingen Bestedingscijfers geven de gemiddelde besteding per persoon per sector weer. Deze cijfers zijn afkomstig van de rapportage Omzetgetallen, opgesteld door Panteia en Detailhandel.info. Het welvaartsniveau van de inwoners van Landerd ligt 4 % lager dan het Nederlands gemiddelde van ,= (CBS, 2012). Wij hebben de gemiddelde bestedingscijfers hiervoor neerwaarts gecorrigeerd. De uiteindelijke correctie is 0,25 keer het percentage van 4% (=1%), omdat de bestedingen aan dagelijkse artikelen tamelijk inelastisch zijn: bij een inkomensdaling van 1% geven consumenten ongeveer 0,25% minder aan dagelijkse artikelen uit. Confrontatie Om de uitbreidingsruimte te kunnen bepalen is de vraag afgezet tegen het bestaande aanbod (potentie t.o.v. omzetclaim), zie tabel 5.3. Conclusie is dat in de huidige situatie: In de supermarktbranche sprake is van ca m2 uitbreidingsruimte In de overige levensmiddelen er sprake is van ruim 350 m2 overbewinkeling; In de persoonlijke verzorging er sprake is van een kleine 50 m2 onderbewinkeling. Concluderend kan worden vastgesteld dat er in de huidige situatie ruimte is voor het realiseren van extra supermarktruimte. Deze ruimte wordt door Albert Heijn in Schaijk ingenomen in het nieuwe centrumplan. Tabel 5.3: verantwoord uitbreidingsmetrage supermarkt, vers-speciaal en drogist, 2018 Supermarkten Overig levensmiddelen Persoonlijke verzorging Aantal inwoners Detailhandelsbestedingen per hoofd (ex BTW, met inkomenscorrectie -1%) Koopkrachtbinding 86% 89% 89% Gebonden bestedingen 26,38 MIO 3,76 MIO 3,05 MIO Koopkrachttoevloeiing (regio) 5 % 5 % 5 % Binding + toevloeiing 27,77 MIO 3,96 MIO 3,2 MIO 20

27 Koopkrachttoevloeiing 0,86 MIO 0,12 MIO 0,12 MIO (toerisme) Totale bestedingen 28,63 MIO 4,08 MIO 3,32 MIO Vloerproductiviteit (correctie %) Haalbaar aanbod in m² wvo Gevestigd aanbod in m² wvo Uitbreidingsruimte in m² wvo / Marktruimteberekening 2028 In deze paragraaf wordt een toekomstige marktruimteberekening opgesteld voor de dagelijkse sector in 2028 in Landerd. Aanbod en omzetclaim Er zijn op dit moment concrete uitbreidingsplannen voor de supermarkten bekend, derhalve rekenen we voor de supermarkten in 2028 met de nieuwe geplande omvang van de Albert Heijn (+ 600 m2 netto) en de Emté (+35 m2) in Schaijk. Daarnaast is er de nog niet concreet ingevulde behoefte van Aldi om in beweging te komen. Daarbij zijn drie scenario s denkbaar, scenario 1 is een nieuwe winkel in Reek en de bestaande winkel in Zeeland sluiten, scenario 2 is een nieuwe winkel in Reek en de bestaande winkel in Zeeland openhouden, scenario 3 is geen winkel in Reek en de bestaande winkel openhouden en mogelijk uitbreiden. Wij zullen de scenario s in par. 5.4 uitwerken en in deze paragraaf scenario 0 hanteren, dat is voortzetting van de huidige situatie, dus de Aldi wordt meegenomen zoals hij nu in Zeeland zit. Gegevens over normopzet per m² komen voort uit de rapportage omzetgetallen 2018, opgesteld door Panteia en Detailhandel.info. Wij gaan uit van gelijkblijvende vloerproductiviteiten (dus met dezelfde neerwaartse correctie). Vraag en potentiële bestedingen Aantal inwoners 2028 Het inwoneraantal zal in Landerd nog heel licht toenemen tot in Geboorte en sterfte zijn nu nog in evenwicht maar het aantal sterftes zal toenemen. Tegelijk zal het migratiesaldo stapsgewijs afnemen, volgens de Bevolkings- en woningbehoefte prognose Noord Brabant (2017). Bestedingen 2028 Tussen 2008 en 2013 is de consumptie van huishoudens telkens verder gedaald onder invloed van omvangrijke bezuinigingen, forse lastenverzwaringen en het geringe consumentenvertrouwen. Overigens zijn in deze periode de bestedingen bij supermarkten gewoon blijven groeien als gevolg van verschuivingen van marktaandelen. Supermarkten wonnen terrein t.o.v. versspeciaalzaken en horecabedrijven. Sinds 2015 echter zien we weer positieve ontwikkelingen: zo neemt het reëel besteedbare huishoudinkomen relatief sterk toe door een combinatie van lagere inflatie, hogere loongroei en stijgende werkgelegenheid. Ook het relatief hoge consumentenvertrouwen is een positieve factor voor de huishoudconsumptie. De indicatoren consumentenvertrouwen, economisch klimaat en koopbereidheid zijn goede 21

28 voorspellers van de toekomstige consumptie en deze ontwikkelen zich al sinds 2013 in opwaartse richting, zoals in onderstaand figuur duidelijk wordt. Figuur 5.1: ontwikkeling consumentenvertrouwen, economisch klimaat, koopbereidheid, De supermarktbestedingen lieten over 2016 en 2017 een verdere stijging zien van meer dan 4% en bevestigen het positieve beeld. Het is echter lastig te voorspellen hoe de bestedingscijfers zich richting 2028, over zo n lange termijn, zullen ontwikkelen. Om die reden gaan wij uit van dezelfde bestedingen als in 2018, waarbij economisch betere en mindere tijden elkaar min of meer uitmiddelen. Eventuele mééromzet als gevolg van hogere bestedingsbedragen is voorzichtigheidshalve buiten beschouwing gelaten, en wordt als extra investeringsruimte gezien voor ondernemers. Koopkrachtbinding/-toevloeiing 2028 Richting 2028 is de verwachte online-ontwikkeling voor de food-sector even cruciaal als onzeker. Het online aandeel in de food-sector is tot nu toe relatief laag. Het overgrote aandeel aan dagelijkse boodschappen wordt nog gewoon in de supermarkt of verswinkel gedaan. De verwachting is echter dat het internetaandeel van de food-bestedingen komende jaren sterk gaat toenemen. In haar studie Supermarkten: zelfde snelheid, andere koers (december 2015) verwacht ING Economisch Bureau dat het online omzetaandeel in dagelijkse boodschappen zal toenemen tot 10-15% in Nu is dat aandeel landelijk 2,7%. Enerzijds bieden bestaande supermarkten meer mogelijkheden om boodschappen online te doen, anderzijds komen nieuwe pure online aanbieders op (zoals online-supermarkt Picnic, maaltijdaanbieder Hello Fresh of drogisterij.net in de persoonlijke verzorging). Daarnaast wordt online ingezet door supermarkten om marktaandeel te veroveren in regio s ondanks het ontbreken van fysieke aanwezigheid in die regio. Groei van het online kanaal naar een marktaandeel van 10-15% is in de optiek van Seinpost niet realistisch. Het betekent bovendien niet dat de koopkrachtbinding met eenzelfde percentage van 10-15% zou afnemen, aangezien de online bestedingen grotendeels terecht zullen blijven komen bij bestaande supermarkten (die de boodschappen klaar zet bij het pick up point dan wel bij de klant thuis bezorgt). Bovendien is de groei van de bestedingen in het fysieke kanaal via de supermarkten nog ruim groter dan de groei van de bestedingen online in de dagelijkse sector. Seinpost verwacht echter wel een verdere groei en opkomst van nieuwe online aanbieders in de dagelijkse sector, waardoor een deel van die bestedingen niet meer langs fysieke winkels in Landerd zullen lopen; vanwege dit effect wordt een neerwaartse correctie op de bindings- en toevloeiingscijfers van 1-2% voor 2028 aangehouden. 22

29 Anderzijds wordt het supermarktaanbod in Landerd naar verwachting versterkt en kwalitatief verbeterd, waardoor in onze optiek een lichte toename van de koopkrachtbinding en toevloeiing verwacht mag worden. Het negatieve effect van online-bestedingen wordt dus in positieve zin gecompenseerd door het volwaardiger supermarktaanbod. Door Seinpost wordt per saldo in 2028 met een gelijkblijvende binding en toevloeiing gerekend. Conclusie 2028 Om de uitbreidingsruimte te kunnen bepalen is de vraag afgezet tegen het bestaande aanbod (potentie t.o.v. omzetclaim), zie tabel 5.4. Concluderend geldt voor de toekomstige situatie (het jaar 2028): In de supermarktbranche is sprake van zeer lichte overbewinkeling; In de overige levensmiddelen sprake is van 350 m2 overbewinkeling; In de persoonlijke verzorging sprake is van krap 50 m2 uitbreidingsruimte. De uitkomsten zijn van veel onzekerheden afhankelijk en dienen daarom niet als absoluut te worden gezien. Er is in de analyse bewust géén rekening gehouden met een stijging van de bestedingen per hoofd. Die stijging is de komende jaren echter wel te verwachten (bron: ING februari 2017, Rabobank cijfers en trends), conform de trend in de afgelopen jaren. In de eerste maanden van 2018 is alweer sprake van een groei bij de supermarkten (bron: GfK). Wordt dezelfde berekening voor 2028 uitgevoerd met de nieuwste bestedingscijfers, dan is de kans groot dat de uitkomst voor de dagelijkse sector wat rooskleuriger wordt. Let op, deze berekening heeft betrekking op scenario nul (Aldi ongewijzigd), maar de uitbreiding van AH en Emté zijn hierin wel meegenomen. Tabel 5.4: verantwoord uitbreidingsmetrage supermarkt, versspeciaal en drogist, 2028 (scenario nul) Supermarkten Overig levensmiddelen Persoonlijke verzorging Aantal inwoners Detailhandelsbestedingen per hoofd (ex BTW, met inkomenscorrectie -1%) Koopkrachtbinding 86% 89% 89% Gebonden bestedingen 26,61 MIO 3,8 MIO 3,07 MIO Koopkrachttoevloeiing 5% 5% 5% Binding + toevloeiing 28,01 MIO 4 MIO 3,23 MIO Koopkrachttoevloeiing 0,86 MIO 0,12 MIO 0,12 MIO (toerisme) Totale bestedingen 28,87 MIO 4,12 MIO 3,35 MIO Vloerproductiviteit (correctie %) Haalbaar aanbod in m² wvo Gevestigd aanbod in m² wvo Uitbreidingsruimte in m² wvo -/- 71 -/ Drie scenario s mbt. discount-supermarkt In bovenstaande berekening is uitgegaan van een gelijkblijvende situatie voor wat betreft Aldi, dat wil zeggen voortzetting van de situatie zoals zij is, geen Aldi in Reek en een kleine Aldi in Zeeland. 23

30 Dit is aangeduid als scenario 0. Wij beschrijven hieronder drie mogelijke toekomstscenario s en de implicaties voor de koopstromen. Scenario 1: een nieuwe winkel in Reek ( m2) én in Uden Noord, de bestaande winkel in Zeeland sluit (-600 m2) In dit geval is te verwachten dat de koopkrachtbinding vanuit Zeeland afneemt, immers de Zeelandse consument moet het eigen dorp verlaten om een Aldi te bezoeken, deze koopkracht zal afvloeien naar Uden-Noord of Reek. Er is nog maar één supermarkt en dat heeft ook gevolgen voor de binding op de Jumbo. Meer Zeelanders zullen naar Uden gaan voor boodschappen. De koopkrachtbinding vanuit Schaijk op de Aldi in Reek zal toenemen, nu vloeit nog 2% af naar de Aldi in Heesch en Haren en 2% komt terecht bij Aldi Zeeland; te verwachten is dat de afvloeiing naar Heesch en Haren minder wordt en de binding op Reek aanzienlijk hoger wordt dan nu op Zeeland, vanwege grotere winkel en kortere rijafstand. De koopkrachtbinding vanuit Reek zal enorm toenemen, nu vloeien alle supermarktbestedingen richting Schaijk, Zeeland, Grave, maar met een supermarkt in het eigen dorp zal een behoorlijk deel van bestedingen uit Reek lokaal gebonden blijven, hetgeen ten koste gaat van alle supermarkten in de omgeving, maar vooral van de nabijgelegen AH en Emté in Schaijk. Zoals in de tabel zichtbaar is, weet Aldi Reek in dit scenario een gemeentelijke koopkrachtbinding te realiseren van ca 17% en neemt in dit scenario de totale gemeentelijke koopkrachtbinding af met 2%, het saldo tussen Aldi Haren en Aldi Heesch (+2%) en Aldi Uden (-3%) en Jumbo Uden (- 1%), de overige bestedingen zijn verschuivingen binnen de gemeente. Tabel 5.5: scenario s discount supermarkt vertaald naar koopstromen Aankoopplaats Huidig Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 AH-Schaijk 20% 18% 18% 20% AH-Grave 0% AH-Uden 0% AH-Mill 0% Aldi-Zeeland 12% 0% 6% 16% Aldi-Haren 0% 0% Aldi-Oss 0% Aldi-Heesch 0% 0% Aldi-Uden 0% 3% ALDI REEK 0% 17% 12% 0% Ekoplaza- 0% Emté-Schaijk 18% 16% 16% 18% Emté-Uden 0% Emté-Oss 0% Jumbo-Zeeland 36% 34% 36% 36% Jumbo-Grave 2% Jumbo-Berghem 0% Jumbo-Uden 2% Jumbo-Heesch 1% Jumbo-Oss 0% Lidl-Grave 3% Lidl-Heesch 0% 24

31 Lidl-Oss 1% Nettorama-Oss 0% Nettorama-Grave 0% Plus-Herpen 0% Plus-Uden 0% Jan Linders-Mill 0% Koopkrachtbinding supermarkten Landerd 86% 84% 88% 90% Scenario 2: nieuwe Aldi in Reek ( m2) én de bestaande winkel (in huidige staat) in Zeeland blijft (600 m2) Hoewel Aldi aangeeft dat dit niet zal gebeuren, achten wij dit scenario niet onmogelijk, zeker als Aldi in Uden Noord geen winkel zou krijgen. In dit geval is te verwachten dat de koopkrachtbinding vanuit Zeeland een fractie afneemt, immers de Zeelandse consument hoeft het eigen dorp niet te verlaten om een Aldi te bezoeken, maar zal dat soms toch doen omdat de Aldi s in Uden-Noord of Reek groter zijn. De koopkrachtbinding vanuit Schaijk zal iets toenemen, nu vloeit nog 3% af naar de Aldi in Heesch en 2% komt terecht bij Aldi Zeeland, te verwachten is dat de afvloeiing naar Heesch en Haren minder wordt en de binding op Reek wat hoger wordt dan nu op Zeeland, vanwege kortere rijafstand. De koopkrachtbinding vanuit Reek zal sterk zijn, nu vloeien supermarktbestedingen richting Schaijk, Zeeland, Grave maar met een supermarkt in het eigen dorp zal een behoorlijk deel van bestedingen uit Reek lokaal gebonden blijven, hetgeen ten koste gaat van alle supermarkten in de omgeving, maar vooral van de nabijgelegen AH en Emté in Schaijk. Zoals in de tabel zichtbaar is, weet Aldi Reek in scenario 2 een binding van 12% te realiseren en neemt in dit scenario de gemeentelijke koopkrachtbinding met 2% toe, de overige bestedingen zijn verschuivingen binnen de gemeente. Scenario 3: geen winkel in Reek, de bestaande winkel in Zeeland blijft open en breidt uit (+ 400 m2) In dit geval is te verwachten dat de koopkrachtbinding vanuit Zeeland toeneemt, immers Zeeland biedt twee volwaardige supermarkten en de Zeelandse consument hoeft het eigen dorp niet te verlaten om een volwaardige Aldi te bezoeken. De koopkrachtbinding vanuit Schaijk zal iets toenemen, nu vloeit nog 3% af naar de Aldi in Heesch en 2% komt terecht bij Aldi Zeeland, te verwachten is dat de afvloeiing naar Heesch en Haren minder wordt en de binding op Aldi Zeeland iets toeneemt, vanwege de grotere winkel. De koopkrachtbinding vanuit Reek op Zeeland zal iets toenemen vanwege de grotere winkel, de afvloeiing naar Aldi Heesch, Oss en Haren zal afnemen. Zoals in de tabel zichtbaar is, neemt in dit scenario de gemeentelijke koopkrachtbinding met 4% toe tot 90% (de overige bestedingen zijn verschuivingen binnen de gemeente). Samenvattend: samengevat zien we dat in scenario 1 (waarin Aldi in Reek komt en uit Zeeland verdwijnt) de totale koopkrachtbinding op Landerd afneemt, in scenario 2 (waarin Aldi in Reek komt en in Zeeland blijft) de totale koopkrachtbinding toeneemt, in scenario 3 (waarin Aldi niet in 25

32 Reek komt maar in Zeeland blijft en uitbreidt) de totale koopkrachtbinding verder toeneemt. Tot slot kunnen we per scenario de distributieve ruimte bepalen. Voor de toevloeiing gaan we in scenario 1 (Aldi in Reek) uit van een stijging van 5%, door de ligging aan de doorgaande weg zal er de nodige koopkracht van buiten de gemeente bij deze Aldi terechtkomen. In scenario 3 is de toevloeiing slechts beperkt opgehoogd. Voor toerisme is uitgegaan van gelijkblijvende bestedingen Conclusie is met de realisatie van de nieuwe AH en Emté in Schaijk de markt min of meer verzadigd is. Het blijkt dat in scenario 2 (Aldi in Reek en een kleine Aldi in Zeeland) de overbewinkeling aanzienlijk wordt. Overige supermarkten in Landerd gaan dit merken in de vorm van lagere vloerproductiviteiten. Scenario 1 en 3 (een grote Aldi in Zeeland) leiden tot minder overbewinkeling. Tabel 5.6: verantwoord uitbreidingsmetrage supermark 2028, per scenario Scenario 0 Scenario 1: Aldi Reek Scenario 2: Aldi Reek + Zeeland klein Scenario 3: Aldi Zeeland groot Aantal inwoners Detailhandelsbestedingen per hoofd (ex BTW, met inkomenscorrectie -1%) Koopkrachtbinding 86% 84% 88% 90% Gebonden bestedingen 26,61 MIO 26 MIO 27,23 MIO 27,85 MIO Koopkrachttoevloeiing 5% 10% 10% 6% Binding + toevloeiing 28,01 MIO 28,88 MIO 30,25 MIO 29,63 MIO Koopkrachttoevloeiing 0,86 MIO 0,86 MIO 0,86 MIO 0,86 MIO (toerisme) Totale bestedingen 28,87 MIO 29,75 MIO 31,11 MIO 30,49 MIO Vloerproductiviteit (correctie %) Haalbaar aanbod in m² wvo Gevestigd aanbod in m² wvo Uitbreidingsruimte in m² wvo -/- 71 -/ / /

33 6 Effecten komst discount-supermarkt in Reek In dit hoofdstuk worden de effecten op de leefbaarheid nagegaan van een extra supermarkt op de locatie Reek-Zuid. Eerst besteden we aandacht aan het effect op de gemeentelijke winkelstructuur, daarna de effecten op de dorpskernen van Schaijk en Zeeland, vervolgens het effect op de keuzemogelijkheden van de inwoners, daarna bespreken we de effecten op de leefbaarheid van de dorpscentra van Schaijk en Zeeland en tot slot het effect op de leefbaarheid van de kern Reek. 6.1 Verwacht effect op winkelstructuur Landerd is een landelijke, agrarische gemeente. De meeste landelijke gemeenten in Nederland kennen één of enkele centrale plaatsen waar het voorzieningenaanbod is geconcentreerd. Daarnaast zijn er kleinere kernen waar het draagvlak voor eigen winkels ontbreekt. De inwoners van deze kleine kernen moeten voor hun dagelijkse aankopen naar de centrale plaats rijden. Het voordeel van deze centrale plaatsen is dat zij, dankzij het draagvlak van de eigen kern en kleine kernen in de omgeving, een redelijk niveau van verzorging bieden. Vaak zien we in deze plaatsen een concentratie van supermarkt(en), verszaken, drogist als basispakket. Afhankelijk van de omvang van de plaats wordt dit aanbod aangevuld met de branches lectuur/tabak (Bruna, Primera ed.), huishoudelijke artikelen (Blokker, Action ed.) en textiel (Zeeman-achtige). We zien deze situatie ook in Schaijk en Zeeland, waar aanvullend op het basispakket, aanvullende branches aanwezig zijn. Dit voorziet zeer goed in de dagelijkse behoeften van de inwoners van de grotere kernen (Schaijk, Zeeland) en de kleinere kernen (Reek, Langelaar, Oventje ed.). Vandaag de dag ondervinden dorpscentra niet zelden problemen met hun functioneren. Winkels die hier vroeger een vestiging hadden, hebben vandaag grotere verzorgingsgebieden nodig en zitten alleen nog in grotere dorpscentra. Formules als Blokker, Zeeman, Hema maken deze afwegingen. De kans dat deze formules na vertrek terugkomen is bijzonder klein, waardoor kleinere dorpscentra gevoelig zijn voor leegstand. Tegen deze achtergrond is het volgens Seinpost zaak om daar waar mogelijk, alle krachten te bundelen in de dorpscentra. Dit streven zien we ook vaak terug in de praktijk, waarvan hieronder enkele voorbeelden. Supermarkten nemen daarin een cruciale rol in. Consumenten bezoeken twee tot drie keer per week een supermarkt. Voor 85% van de huishoudens is de primaire supermarkt een supermarkt in het midden- of hogere segment. De primaire supermarkt is de supermarkt waar het gros van de boodschappen wordt gedaan. Men bezoekt gemiddeld twee keer per week de primaire supermarkt en één keer of minder per week een secundaire of tertiaire supermarkt. Dit zijn supermarkten waar een kleiner deel van de boodschappen gedaan wordt. Ruime servicesupermarkten functioneren als katalysator voor andere winkels in een winkelgebied. Servicesupermarkten als Albert Heijn en Jumbo trekken wekelijks meer dan klanten en functioneren hierdoor als trekkers in winkelgebieden. Andere dagelijkse winkels, zoals een bakker, slager, groentewinkel en drogist kunnen profiteren van de trekkracht van servicesupermarkten. Wanneer Aldi wordt gesitueerd in Reek, wijzigen de winkelstructuur en daarmee de koopstromen. De Aldi kan niet functioneren op alleen de inwoners van Reek, dus trekt koopkracht aan uit Schaijk en Zeeland. Als Aldi tegelijk ook vertrekt uit Zeeland, betekent dit een verzwakking van het dorpscentrum van Zeeland. In onze optiek verdient het de voorkeur alle detailhandel te concentreren in de twee bestaande dorpskernen en de krachten niet teveel te versnipperen over drie lokaties (Schaijk, Zeeland, Reek). 27

34 Landelijke gemeenten en centrale plaatsen Gemeente Bronckhorst: landelijke gemeente in de Achterhoek, ruim inwoners verspreid over 44 kernen. Bewuste keuze voor 4 centrale plaatsen, te weten Zelhem, Hengelo, Vorden en Steenderen. Deze plaatsen bieden een basis en aanvullend aanbod op dorpsniveau en kennen weinig leegstand. Aldi zit in de centrumgebieden. Gemeente Zwartewaterland: landelijke gemeenten in Overijssel, inwoners verspreid over 18 kernen. Bewuste keuze voor 3 centrale plaatsen, te weten Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis. Deze plaatsen bieden een basis en aanvullend aanbod op dorpsniveau en kennen enige leegstand. De supermarkten (ook Aldi) in Genemuiden en Hasselt liggen los van het centrum, waardoor het centrum niet profiteert van de kracht van de supermarkten, hetgeen vooral in Hasselt tot leegstand in het centrum leidt. Gemeente Mill en St. Hubert: landelijke gemeenten in N. Brabant, inwoners verspreid over meerdere kernen. Bewuste keuze voor 1 centrale plaats, te weten Mill. Deze plaats bieden een basis en aanvullend aanbod op dorpsniveau, met drie supermarkten in of navij het centrum (oa Aldi). Gemeente Bunschoten-Spakenburg: landelijke gemeente in Utrecht, inwoners. Winkels zijn geconcentreerd in Spakenburg-centrum, Aldi zit daar ook maar wil graag vestiging buiten het centrum, heeft meerdere lokaties voorgesteld maar gemeente geeft geen toestemming, wil Aldi in centrum houden. 6.2 Verwacht effect op keuzemogelijkheden In een ideaal-situatie heeft de consument keuze uit een supermarkt in het hogere, midden én lagere segment bij hem in de buurt. In de praktijk is deze keuze vaak niet zo ruim en moeten door veel consumenten (zeker in meer landelijke gebieden) afstanden worden afgelegd om bij alle supermarkten te kunnen komen. In onderstaande figuur staat de prijs-kwaliteit segmentering weergegeven van Nederlandse supermarkten. Wanneer we de ideale segmentering op Landerd leggen, dan kunnen de volgende constateringen worden gedaan: Voor het hogere segment kunnen inwoners van Schaijk terecht bij Albert Heijn, maar gezien de kleine omvang van de winkel zal men ook AH s buiten de gemeente bezoeken; (Oss, Berghem); inwoners van Zeeland zullen Uden en Mill bezoeken voor de AH Voor het middensegment kunnen de inwoners van Landerd op korte afstand terecht bij de eigen supermarkten Emté in Schaijk, Jumbo in Zeeland; Voor het lagere of discountsegment kan de consument uit Zeeland terecht bij de Aldi in Zeeland, de inwoners uit Schaijk bezoeken voor een discounter ook Oss, Heesch en zelfs Haren, dan wel rijden naar Zeeland ; Vanuit Reek blijkt volgens de gemeten koopstromen Schaijk de meest bezochte plaats, verder kan men naar Grave of Zeeland, beide plaatsen liggen op vergelijkbare afstand. Wil men naar een grote Albert Heijn of naar Nettorama of Lidl, dan kan men van hieruit ook naar Grave rijden. Grave blijkt vanuit Reek ook meer te worden bezocht dan Zeeland. 28

35 Al met al heeft de Landerdse consument op acceptabele rijafstand de keuze uit bijna alle supermarktformules. De landelijk opererende supermarkten Lidl en Plus zijn binnen de gemeente niet aanwezig, maar bevinden zich in aangrenzende plaatsen. Voor de keuzemogelijkheden van de consument zou in Landerd een Lidl een goede aanvulling zijn (los van distributieve haalbaarheid), deze supermarkt is niet in of rondom Landerd aanwezig. Wel zou door de komst van Aldi op Reek Zuid een volwaardiger Aldi ontstaan, op een centrale en voor alle kernen goed bereikbare plek binnen de gemeente. Figuur 6.1 : Prijs/service niveau supermarkten Bron: GFK Panelservices en Food Magazine, bewerking Seinpost 6.3 Verwacht effect op dorpscentra Schaijk en Zeeland De winkelstructuur in Landerd bestaat uit twee redelijk functionerende dorpscentra met een lokaal verzorgende functie, Schaijk en Zeeland. Beide centra voorzien met een ruim dagelijks aanbod (supermarkten, verszaken, drogist + wat aanvullende branches) prima in de dagelijkse behoeften van inwoners en deels ook toeristen. Aanvullend hebben de dorpscentra beperkt bovenlokale aantrekkingskracht op enkele niet-bewinkelde kernen in de nabijheid, waaronder Reek. De uitbreidingsplannen in Schaijk zijn mede gebaseerd op deze bovenlokale functie. Op het niveau van dorpscentra vormen supermarkten cruciale trekkers. Supermarkten zorgen voor een evenwichtige verdeling van de bezoekersstromen over de dag en week, van de grote aantallen bezoekers kan de omringende bewinkeling profiteren. Niet alleen voor de eigen inwoners, maar ook voor toeristen en werkenden hebben de supermarkten een belangrijke betekenis. Door hun omvang en aantrekkingskracht geldt dat supermarkten anchor stores zijn van dorpscentra. 29

36 Vertalen we de rol van de supermarkten naar Landerd, dan zien we dat de belangrijke rol die supermarkten kunnen vervullen voor een centrumgebied, in zowel Schaijk als Zeeland in redelijke mate wordt vervuld. In Schaijk is thans nog een sub-optimale situatie met een matig gelegen en kleine Albert Heijn, maar met het centrumplan ontstaat een krachtig en compact centrumgebied waarin beide supermarkten en belangrijke rol spelen. In Zeeland is eveneens een sub-optimale situatie met een zeer goed gelegen en grote Jumbo en een matig gelegen en kleine Aldi, waardoor het evenwicht wat zoek is. De oplossing ligt in een uitbreiding van Aldi naar marktconforme maatvoering. Uit de DPO-analyses blijkt dat er na de uitbreiding van Albert Heijn en Emté, eigenlijk geen ruimte meer is voor nog meer supermarktmeters in Landerd. Wij zijn het eens met het scenario wat DTNP schetst voor Zeeland als Aldi daar vertrekt. Als er een Aldi in Reek komt, en in Uden-Noord, is het aannemelijk dat Aldi in Zeeland sluit. De lege ruimte is te klein én te incourant voor een nieuwe (full service) supermarkt. Met het oog op de trekkende rol van supermarkten, betekent dat dat de aantrekkelijkheid van Zeeland als winkelgebied zou afnemen. In het geval Aldi in Zeeland behouden blijft, moet ervan uit worden gegaan dat de vestiging vergroot en geoptimaliseerd kan worden. In dat geval ontstaat een situatie met twee moderne supermarkten in Zeeland. Voor inwoners van Zeeland is er dan weinig aanleiding buiten het eigen dorp hun boodschappen te gaan doen en voor consumenten van buiten Zeeland ontstaat een aantrekkelijke combinatie van twee complementaire supermarkten. Inwoners van omliggend buitengebied en kleine kernen zonder winkels (zoals Reek en Langeboom) zullen meer dan nu op Zeeland georiënteerd zijn. Al met al ontstaat een sterke en toekomstbestendige basis voor overig (winkel)aanbod in Zeeland. Ook voor Schaijk zou de Aldi in Reek een zekere verzwakking van het dorpscentrum impliceren. De onderbouwing van het centrumplan Schaijk leunt deels op een toename van de lokale binding aan het eigen winkelapparaat en een toename van de toevloeiing van (dagelijkse) bestedingen van buiten Schaijk. Vooral de toevloeiing (vanuit Reek) zal met de komst van Aldi in Reek negatief beïnvloed worden. 6.4 Verwacht effect op leefbaarheid Reek De inwoners van Reek zien een Aldi graag naar hun dorp komen, zij krijgen daarmee een eigen supermarkt in hun dorp op korte afstand van hun woning. Positieve neven-effecten zijn: de (spontane) ontmoetingsfunctie de extra werkgelegenheid (ca. 15 fte). vestiging van een supermarkt zou leven brengen op het nu doodse en grotendeels braakliggende bedrijventerrein Reek Zuid en mogelijk als vliegwiel gaan werken voor verdere ontwikkeling. Ook zal de aantrekkelijkheid van Reek als woonplaats toenemen en daarmee indirect overige voorzieningen (school, dorpshuis) kunnen ondersteunen. Ook de gemeenteraad is van mening dat het voor leefbare en toekomstbestendige dorpen belangrijk is dat zij voorzieningen hebben. De leefbaarheid neemt daarmee toe. Desondanks is 30

37 leefbaarheid door de gemeente niet strak gedefinieerd. Seinpost heeft met behulp van de Leefbaarometer ( de ontwikkeling van een aantal dorpen waar recentelijk de buurtsupermarkt gesloten is, bekeken in hoeverre de leefbaarheid hier al dan niet gedaald is. Het lijkt erop alsof de leefbaarheid in de dorpen inderdaad (iets) is gedaald sinds de sluiting van de supermarkt (zie de opgenomen sheets bijlage 1). Deels is dit logisch. De supermarkt is immers weg waardoor de variabele voorzieningen slechter is gaan scoren. Wat wij echter zien is dat leefbaarheid op de andere aspecten goed blijft scoren. In totaal blijven de scores voor de meeste kernen (bijlage 1) dan ook goed tot zeer goed. Mensen die kiezen om te wonen in een kleine kern kiezen voor de (ruime) woning, de rust, veiligheid, de omgeving. Een implicatie is dat er minder voorzieningen zijn. Daarvoor moet veelal een dorp verderop worden bezocht, wat voor de meeste inwoners geen probleem is, gezien het hoge autobezit in landelijke gebieden. De sluiting van een supermarkt past bovendien in een landelijk patroon van verschraling van het winkelaanbod in kleine kernen. Op basis van objectief meetbare indicatoren lijkt het er daarom op alsof de leefbaarheid afneemt. De (her)opening van een supermarkt zou in dat geval een tegengesteld effect kunnen hebben, namelijk een positieve bijdrage aan de leefbaarheid. Echter, het meten van leefbaarheid is bijzonder complex omdat ook veel subjectieve factoren hierbij een rol spelen. Leefbaarheid in Reek: een behoeftenpeiling Tot slot verwijzen wij naar bijlage 4. In 2018 heeft Dorpsontwikkeling Reek/commissie wonen in samenwerking met de Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) vanuit het Interreg project Krachtige Kernen (KRAKE) een behoeftenpeiling uitgevoerd onder inwoners van Reek. Een van de thema s die in de resultaten naar voren komt in de ontevredenheid van de bewoners met de aanwezige voorzieningen. Het onderzoek laat zien dat een supermarkt een voorziening is die wordt gemist door een deel van de bewoners. Met name voor senioren lijkt het een belangrijke voorziening te zijn, die ontbreekt in Reek. 31

38 7 Conclusie In opdracht van gemeente Landerd is de wenselijkheid van de komst van een discount-supermarkt naar de kern Reek, gemeente Landerd, op twee manieren onderzocht. Een koopstromenonderzoek in de gemeente: wat is het actuele en toekomstige beeld van het ruimtelijk koopgedrag van de inwoners alsmede van recreanten en passanten? Door middel van een telefonisch koopstromenonderzoek is inzicht ontstaan in de koopstromen, dat wil zeggen waar de inwoners van de verschillende kernen hun aankopen doen. Ook zijn middels veldwerkonderzoek op campings, toeristische koopstromen in kaart gebacht. Een effectenstudie: wat zijn te verwachten effecten van het realiseren van een discountsupermarkt in Reek, op de centrumplannen en op de leefbaarheid van de dorpskernen. Uitkomst van het distributie-planologische onderzoek (op basis van gemeten koopstromen van het koopstromenonderzoek) is dat met de realisatie en uitbreiding van de nieuwe AH en Emté in Schaijk, de markt min of meer verzadigd is. Uit de marktruimteberekening blijkt dat in scenario 2 (Aldi in Reek én een kleine Aldi in Zeeland) de overbewinkeling aanzienlijk wordt. Overige supermarkten in Landerd gaan dit merken in de vorm van lagere vloerproductiviteiten. Scenario 1 (alleen een grote Aldi in Reek) en 3 (alleen een grote Aldi in Zeeland) leiden eveneens tot overbewinkeling, maar in mindere mate. Wanneer Aldi wordt gesitueerd in Reek, wijzigen de winkelstructuur en daarmee de koopstromen. De Aldi kan niet functioneren op alleen de inwoners van Reek, dus trekt koopkracht aan uit Schaijk en Zeeland. Als Aldi tegelijk ook vertrekt uit Zeeland, wat te verwachten is gezien de kleine en incourante winkel, betekent dit een verzwakking van het dorpscentrum van Zeeland. In onze optiek verdient het de voorkeur de detailhandel (en zeker supermarkten met hun trekkende rol) zoveel mogelijk te concentreren in de twee bestaande dorpskernen en de krachten niet te versnipperen over drie lokaties (Schaijk, Zeeland, Reek). Op deze manier blijft de leefbaarheid van de dorpscentra van Schaijk en Zeeland op peil. Uiteraard zou een eigen supermarkt voor inwoners van Reek de leefbaarheid aldaar doen toenemen, echter in onze optiek weegt dit voordeel (voor een beperkt aantal inwoners) niet op tegen de nadelen van het verstoren van het functioneren van de winkelstructuur en van de twee dorpscentra. 32

39 Bijlage 1 Voorbeelden leefbaarheid voor/na vertrek (dorps-)supermarkt 33