Beleidsnotitie Cultuureducatie Opsterland

Transcriptie

1 Beleidsnotitie Cultuureducatie Opsterland Waar gaat het om? Per 1 augustus 2018 eindigt de derde dienstverleningsovereenkomst met Centrum voor de Kunsten Ateliers Majeur, voor het verzorgen van cultuureducatie voor het basisonderwijs. De afgelopen tijd is met betrokken partijen het onderwijs, Ateliers Majeur, en andere culturele aanbieders de huidige situatie besproken en geëvalueerd, en onderzocht welke aanpak wenselijk en mogelijk is voor de komende periode, vanaf schooljaar De afgelopen jaren zijn de activiteiten en steun van de gemeente Opsterland verschoven van cultuurparticipatie in brede zin, gericht op alle inwoners, naar cultuureducatie speciaal voor kinderen en jongeren, voornamelijk in het basisonderwijs. Om een goede basis te leggen voor de culturele loopbaan van toekomstige cultureel actieve burgers is de doelstelling van de gemeente Opsterland dat alle basisschoolleerlingen in aanraking komen met kunst en cultuur. Hoewel er vanaf 2019 wederom een bezuiniging plaatsvindt op het budget voor cultuureducatie, blijft deze doelstelling intact. Het is daarom van belang om kritisch te kijken naar de huidige manier van werken en de inzet van de beschikbare middelen en deze waar nodig te heroverwegen. Deze beleidsnotitie biedt een overzicht van de huidige situatie in Opsterland en de visie daarop van verschillende betrokken partijen en maakt de uitgangspunten en de voorgestelde richting en uitvoeringsvorm voor de komende periode inzichtelijk. Daarnaast wordt in de bijlage een overzicht gegeven van gerelateerd beleid (landelijk, provinciaal en regionaal) en trends in het cultuuronderwijs in het algemeen. Leeswijzer: 1- Waar gaat het om? 2- Wat gebeurt er nu? 3- Wat willen de betrokken partijen? 4- Wat wil de gemeente? 5- Hoe ziet dit er in de praktijk uit? 6- Hoe gaat het nu verder? Bijlage 1 Ontwikkelingen en gerelateerd beleid 2. Wat gebeurt er nu? Doelstellingen In de cultuurnota Puur Cultuur is de visie op cultuureducatie weergegeven in de volgende beleidsdoelstellingen: - Stimuleren van de culturele vorming van de jeugd op basisniveau. - Alle kinderen binnen Opsterland in aanraking laten komen met muziek en cultuur. - Voorzien in goede voorzieningen voor cultuureducatie. - Stimuleren van afstemming en samenwerking tussen cultuur-educatieve organisaties, verenigingen, musea, openbare bibliotheken en basisscholen. Deze doelstellingen zijn in de Notitie beleidskeuzes Cultuurnota vertaald in de volgende beleidskeuzes: - Cultureel gevormde en onderlegde jeugd op vroege leeftijd. - Multidisciplinair werken in de aanpak van cultuureducatie. Cultuureducatie is meer dan alleen muziekles of handenarbeid; het is een wezenlijk onderdeel van het onderwijs dat kinderen stimuleert creatief te denken en dat de ontwikkeling van de identiteit bevordert. Cultuureducatie helpt om een visie op jezelf te ontwikkelen, maar ook om de wereld om je heen te begrijpen en de manier waarop die vormgegeven wordt. Het beleven en (mee)maken van kunst en cultuur zorgt voor amusement en ontspanning, maar ook voor verdieping en sociale verbinding. Bovendien stimuleert het creativiteit en innovativiteit, maar ook (zelf)reflectie en (zelf)expressie 1

2 eigenschappen en vaardigheden die van groot belang zijn in de huidige maatschappij. Bedrijven en organisaties hebben steeds meer behoefte aan creatieve en oplossingsgerichte denkers, het onderwijs wordt steeds meer gericht op het stimuleren van deze kwaliteiten. De gemeente onderkent het belang en de effecten van cultuureducatie en streeft daarom naar het stimuleren van de culturele en creatieve vorming van de jeugd, waarbij de basisscholen worden gezien als belangrijkste beginpunt. Uitvoering De uitvoering van het huidige cultuureducatiebeleid is belegd bij een externe aanbieder, Centrum voor de Kunsten Ateliers Majeur, die in overleg met de scholen cultuur-educatieve activiteiten verzorgt en contacten onderhoudt en waar mogelijk samenwerkt met andere (lokale) culturele organisaties en aanbieders. De opdracht aan Ateliers Majeur zoals geformuleerd in de dienstverleningsovereenkomst is om alle kinderen binnen Opsterland in aanraking te laten komen met muziek en cultuur door middel van IMV (instrumentale muzikale vorming), waarbij 100% van de leerlingen van de groepen 5 en 6 binnen het basisonderwijs IMV aangeboden krijgen. Daarnaast is de opdracht om de culturele vorming van de jeugd op basisniveau te stimuleren door het aanbod van culturele programma s die er op gericht zijn de leerlingen van groep 1 t/m 8 kennis te laten maken met beeldende kunsten, dans, drama, muziek, cultuurhistorie en nieuwe media, waarbij 100 % van de leerlingen binnen het basisonderwijs bereikt worden. In beide gevallen moeten de verenigingen en organisaties aanwezig in het culturele veld van Opsterland worden betrokken. Op dit moment wordt de doelstelling en opdracht om alle kinderen (basisschoolleerlingen) in aanraking te laten komen met muziek en cultuur door IMV en andere culturele programma s behaald. Er is een vast aanbod bestaande uit drie onderdelen: IMV-lessen in groep 5 en 6, theatervoorstellingen voor verschillende lokaalgroepen en het project schrijvers op school, waarbij werkgroepen bestaande uit vertegenwoordigers van de verschillende scholen en schoolorganisaties de inhoud van ieder onderdeel bepalen. Daarnaast kunnen scholen hun eigen keuzes maken binnen het aanbod van Ateliers Majeur en de lokale culturele omgeving voor bijvoorbeeld de inzet van vakdocenten bij klassikale lessen of ondersteuning bij de uitvoering van projecten voor een bepaalde periode. Verder zoekt Ateliers Majeur passend aanbod bij de vraag van individuele scholen en adviseert hierover. De scholen hebben hiervoor een vast aanspreekpunt binnen Ateliers Majeur. Verder is er in april 2016 een convenant gesloten tussen Ateliers Majeur en VCSO, Comprix en School Lyndensteyn waarin afspraken en doelstellingen over (de uitvoering van) het cultuuronderwijs zijn vastgelegd. Financieel kader Tussen de Gemeente Opsterland en Ateliers Majeur bestaat een inkooprelatie (geen subsidierelatie) die is vastgelegd in een dienstverleningsovereenkomst. Naast de hierboven genoemde opdracht zijn hierin ook de prestaties per schoolseizoen en de financiële bijdrage van de gemeente daaraan vastgelegd. Dienstverleningsovereenkomst Toelichting Activiteit Aantal scholen Kosten Aantal leerlingen (oktober 2016) Bijdrage per leerling Culturele vorming Alle basisscholen - alle leerlingen IMV Alle basisscholen - leerlingen groep 5 & 6 Totale kosten Huisvesting Totale bijdrage gemeente (excl. Indexering) Ca. 686 (aantal lln van 8 en 9 jaar) 271 2

3 NB: Per effectief lesuur wordt een tarief van 90,- gehanteerd. Dit is inclusief de kosten voor productontwikkeling, organisatie, coördinatie, vervoerskosten, reiskosten, instrumenten, materialen, presentatie en uitvoeringskosten; gemiddeld zo n 40 %. 3. Wat willen de betrokken partijen? Onderwijsveld De basisscholen vinden het erg belangrijk om cultuureducatie overeind te houden in Opsterland, en zouden het zeker missen als het door de gemeente gefaciliteerde aanbod minder wordt of zelfs weg zou vallen. De scholen waarderen het ruime aanbod aan cultuur-educatieve activiteiten, zowel de vaste onderdelen (muziek, theater, literatuur) als de losse lessen en projecten, waarbij goed ingespeeld kan worden op schoolthema s, actualiteiten en bestaand aanbod in de (directe) omgeving van de school. Wel spreken de scholen de wens uit om een kwaliteitsslag te maken; zowel wat betreft de inhoud van de lessen, als de professionalisering van het eigen personeel. Verder wordt muziekles (IMV) als zeer waardevol gezien, maar er moet ook voldoende plek en aandacht blijven voor andere kunstdisciplines. Daarbij willen de scholen graag dat er een regisseursfunctie (zoals die ook in de huidige situatie bestaat) behouden blijft ter ondersteuning van hun cultuur-educatieve vraag; ze hebben baat bij een onafhankelijke adviseur met kennis van zaken die bemiddelt tussen de scholen en de verschillende (lokale) aanbieders waarbij vraag-gestuurde activiteiten, inhoudelijke kwaliteit en variatie, samenwerking en gelijke kansen gestimuleerd zouden moeten worden. Financiële ondersteuning van de gemeente voor zowel de regisseursfunctie als de cultuur-educatieve activiteiten wordt door alle scholen hogelijk gewaardeerd en als noodzakelijk gezien, zeker om de kwaliteit en variatie van het cultuuronderwijs hoog te houden en de continuïteit te waarborgen. Als het om de uitvoering van cultuureducatie en de besteding van de beschikbare middelen gaat, zien de scholen dit graag zo flexibel, transparant en efficiënt mogelijk, waarbij de kinderen het uitgangspunt moeten zijn en het beschikbare budget bij voorkeur direct naar de scholen gaat. De scholen geven aan graag meer vrijheid en verantwoordelijkheid te willen als het gaat om het te besteden budget, waarbij het als billijk en zelfs wenselijk wordt gezien dat daar helder geformuleerde inspanningsverplichtingen tegenover staan; bijvoorbeeld het beschikken over een interne cultuurcoördinator, een cultuureducatiebeleidsplan, of de aard en frequentie van de activiteiten. Vanwege de verdergaande samenwerking van de schoolorganisaties in Opsterland met die in Oosten Weststellingwerf geven de scholen aan dat het goed zou zijn om ook het cultuureducatiebeleid (in samenhang met het onderwijsbeleid) in OWO-verband te bekijken, en het waar mogelijk meer gelijk te trekken. 3

4 Culturele veld Er is veel cultuuraanbod in deze gemeente, en om dit op een goede manier te kanaliseren en (kwalitatief) af te stemmen (met de scholen en met elkaar) is een goed en overzichtelijk netwerk nodig, met een vast aanspreekpunt voor coördinatie, regievoering en het samenbrengen van vraag en aanbod. Ook aanbieders en instellingen geven daarom aan dat onafhankelijke bemiddeling (door een niet concurrerende partij) tussen vraag en aanbod kan helpen om meer betrokkenheid en gelijke kansen te creëren voor aanbieders in de lokale culturele omgeving van de scholen. Deze bemiddelende instantie kan lokale aanbieders zowel private partijen als instellingen ondersteunen bij het creëren van aanbod dat voldoet aan de vraag, doelstellingen en kwaliteitseisen van de scholen, op een vergelijkbare manier zoals Ateliers Majeur nu de coördinatie van het cultuuronderwijs verzorgt. Ateliers Majeur (AM) heeft zich de afgelopen jaren steeds ingezet voor vraag-gestuurd aanbod voor de scholen en voor een netwerkorganisatie om de verbinding tussen de scholen en de verschillende cultuur-educatieve aanbieders in deze regio te bevorderen. AM ziet goede mogelijkheden om dit netwerk verder te verstevigen, en tevens de beschikbare middelen directer naar de doelgroep te leiden door de directeur van AM beschreven in een visiedocument voor kunst- en cultuureducatie in de gemeente Opsterland. De gemeente zou zich hierbij moeten beperken tot het scheppen van randvoorwaarden, de inhoudelijke keuzes zijn een verantwoordelijkheid van het onderwijs en de aanbieders, ondersteund door de culturele intermediair. Een van de inhoudelijke keuzes die onderwijs en de huidige intermediair de afgelopen tijd gezamenlijk namen is de invoering van een nieuwe vorm van IMV, omdat de oude vorm niet altijd meer goed paste bij de dagelijkse praktijk op de scholen. Verder willen Ateliers Majeur en andere culturele organisaties en verenigingen (o.a. FOM, Ars Musica, Kunst in Opsterland, Museum Opsterlân en It Damshûs) graag de verbinding tussen binnenschoolse en buitenschoolse cultuureducatie versterken. Kinderen die onder schooltijd in aanraking komen met en geënthousiasmeerd worden door bijvoorbeeld theater, beeldende kunst, of de zang, dans en muziek die hen wordt aangeboden, zouden gemakkelijker moeten kunnen doorstromen naar lessen na schooltijd. Hiervoor vinden de culturele organisaties het belangrijk om al onder schooltijd in te zetten op continuïteit en ontwikkeling, waarbij het bevorderen van de deskundigheid van de eigen leerkrachten en goede relaties onderhouden met de lokale culturele omgeving onontbeerlijk zijn voor de continuïteit van cultuureducatie binnen het onderwijs. Tegelijkertijd bevordert dit de doorstroom van leerlingen naar buitenschoolse activiteiten, en daarmee ook het versterken van de lokale culturele infrastructuur. 4. Wat wil de gemeente? Visie en rol Gemeente Opsterland Zoals gesteld in de nota Puur Cultuur wil de gemeente de culturele en creatieve vorming van de jeugd in Opsterland blijven stimuleren en een goede basis leggen voor hun verdere culturele loopbaan, door gestructureerd, gelijkwaardig en duurzaam cultuur-educatief aanbod op de basisscholen mogelijk te maken en dit blijvend te ondersteunen. Het uitgangspunt voor het gemeentelijk cultuureducatiebeleid blijft cultuureducatie in het basisonderwijs, waarbij we de scholen meer vrijheid en verantwoordelijkheid willen geven bij de inhoudelijke invulling van het cultuuronderwijs. De gemeente schept hiervoor de randvoorwaarden (organisatorisch, financieel) en heeft enkel een ondersteunende rol in het samenbrengen van betrokken en uitvoerende partijen zoals basisscholen, culturele organisaties, cultuur-educatieve aanbieders, musea en openbare bibliotheek. Dit is in overeenstemming met de landelijk afgesproken taakverdeling tussen de drie overheidslagen, waarbij provincies en gemeenten overigens geen wettelijke verantwoordelijkheden hebben wat cultuureducatie betreft. Wat nodig is voor efficiënte samenwerking tussen alle betrokken partijen zijn korte lijnen, toegankelijke informatie voor iedereen en transparante financiën. Daarom willen we een open en flexibele organisatiestructuur ontwikkelen voor cultuureducatie, waarbinnen vraag en aanbod elkaar gemakkelijk kunnen vinden en de beschikbare financiële middelen efficiënt worden ingezet. Daarbij zijn de scholen en culturele instellingen en aanbieders uiteindelijk zelf en gezamenlijk verantwoordelijk voor inhoudelijke keuzes, uitvoering, afstemming en resultaat, op basis van hun eigen visie en doelstellingen met betrekking tot cultuureducatie en de culturele loopbaan. De vraag vanuit het 4

5 onderwijs zowel inhoudelijk als kwalitatief blijft leidend bij het zoeken naar passend cultuureducatief aanbod. De constatering door zowel scholen als culturele organisaties, dat bemiddeling en coördinatie door een onafhankelijke tussenpersoon hierbij onontbeerlijk is onderschrijven wij. Beleidsuitgangspunten Als we de op pagina 1 genoemde doelstellingen en beleidskeuzes uit de nota Puur Cultuur nader concretiseren, uitgaande van de input van betrokken partijen, waaronder het visiedocument van de directeur van Ateliers Majeur, dan komen we tot de volgende drie uitgangspunten voor de komende periode: 1) We zetten in op meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid voor scholen. Dit doen we door de beschikbare middelen voor cultuureducatie op een directere manier als subsidie ter beschikking te stellen aan de basisscholen, en daarbij heldere kaders op te stellen en prestatieafspraken te maken die aansluiten bij zowel onderwijsdoelstellingen als doelstellingen van het gemeentelijke cultuur(educatie)beleid. 2) We zetten in op meer samenwerking en verbinding tussen het onderwijs en het lokale culturele veld, en de lokale culturele aanbieders onderling. Dit doen we door netwerkvorming en coördinatie te faciliteren. Het doel is om voor het cultuuronderwijs optimaal gebruik te maken van de lokale culturele omgeving waar mogelijk, en buiten de lokale culturele omgeving te kijken waar nodig (bijvoorbeeld bij de vraag naar een specifiek instrument, of een bepaald onderwerp). 3) We zetten in op een onafhankelijke culturele intermediair de cultuurcoach. Deze cultuurcoach coördineert en stimuleert samenwerking en verbinding tussen vraag en aanbod. Hij of zij kan het onderwijs ondersteunen bij het ontwikkelen van een visie op cultuuronderwijs, het formuleren van de vraag naar activiteiten die hierbij aansluiten, en adviseren over passend aanbod bij deze vraag. Tegelijkertijd kan de cultuurcoach culturele aanbieders adviseren en ondersteunen als het gaat om het aansluiten van hun aanbod bij de vraag van het onderwijs en het (waar nodig) ontwikkelen van activiteiten op maat. De cultuurcoach functioneert niet zelf als aanbieder of vakdocent, maar adviseert, inspireert, ondersteunt en verbindt organisaties aan zowel de vraag- als de aanbodkant en coördineert de cultuureducatieve activiteiten binnen het onderwijs. 5. Hoe ziet dit er in de praktijk uit? De cultuurcoach zal ingezet worden als combinatiefunctionaris, net zoals in Opsterland al een aantal jaren naar grote tevredenheid gebruik gemaakt wordt van de inzet van buurtsportcoaches. Zij ondersteunen het bewegingsonderwijs, sportverenigingen en ouderenparticipatie, en helpen zo niet alleen sport en bewegen te stimuleren, maar daardoor ook doelstellingen in het sociale domein te bereiken. Voor het bekostigen van deze buurtsportcoaches wordt gebruik gemaakt van de In de gemeenten St. Michielsgestel en Vught kom je niet om Kristel van Lieshout heen als je aan de slag wilt met cultuureducatie in het onderwijs. Al sinds 2007 is zij hét aanspreekpunt van de marktplaats Plaza Cultura. Als verbinder, organisator en inspirator vormt Kristel de schakel tussen vraag en aanbod. Ze heeft contact met vijf verschillende schoolbesturen, schuift aan bij directie-overleggen van basisscholen en verliest ook de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven niet uit het oog. Rode draad in haar aanpak is het integreren van het cultuuraanbod in de lesstof binnen de diverse vakken op de scholen. Bron: regeling Brede Impuls combinatiefuncties, waarmee de rijksoverheid 40% van de personeelskosten van de buurtsportcoaches voor rekening neemt. De overige 60% wordt bekostigd door de gemeente. 5

6 Voor de voortzetting van deze regeling in heeft de gemeente Opsterland aangegeven in te willen zetten op een groter aantal fte. Hierdoor kan naast de buurtsportcoaches ook een cultuurcoach (combinatiefunctie cultuur; uitgangspunt 0,6 fte) aangesteld worden. De Brede Impuls combinatiefuncties is bedoeld om een brug te slaan tussen het onderwijs en de sectoren cultuur, sport, zorg en welzijn en om organisaties in deze sectoren samen te brengen. De cultuurcoach kan, net als de buurtsportcoaches, zowel het onderwijs als de betrokken organisaties en verenigingen ondersteunen, en bemiddelen tussen vraag en aanbod. De inzet van een dergelijke combinatiefunctie cultuur past bij de hierboven geschetste wensen en behoeften van betrokken partijen naar een helder en toegankelijk aanspreekpunt voor de Cultuurcoach Simone de Milde: Binnen het team beweeg- en cultuurcoaches ligt mijn aandachtsgebied op het terrein van kunst- en cultuureducatie. Vanaf 2012 voer ik in de gemeente De Fryske Marren werkzaamheden uit ter ondersteuning van allerlei cultuur-gerelateerde activiteiten en projecten. Het gaat dan vaak om cultuureducatie onder schooltijd. Ik geniet van de verschillende contacten die ik heb en de plannen die in samenwerking tot stand komen. Deze gemeente heeft zoveel moois te bieden en de mensen zijn enthousiast: samen maken we er wat moois van! Bron: onafhankelijke coördinatie en organisatie van cultuureducatie in Opsterland. Daarbij zal de cultuurcoach in tegenstelling tot de buurtsportcoaches nadrukkelijk niet zelf lessen verzorgen. Uitvoering Aangezien de cultuurcoach ten dienste staat van zowel het culturele veld als het onderwijsveld zou het voor de hand kunnen liggen de cultuurcoach onder te brengen bij een organisatie in een van deze sectoren, terwijl aan de andere kant de onafhankelijkheid van de cultuurcoach als adviseur en coördinator gewaarborgd moet blijven. Het is daarom belangrijk dat de cultuurcoach een werkgever krijgt die bekend is met het culturele veld, maar die niet concurrerend is als het om inhoud en aanbod gaat. We kiezen er daarom voor de cultuurcoach onder te brengen bij de gemeente Opsterland, die daarmee de formele opdrachtgever wordt. De onderwijs- en culturele instellingen waarvoor de cultuurcoach aan het werk gaat zijn echter de materiële opdrachtgevers, en zullen vanzelfsprekend formeel betrokken worden bij zowel het aanstellen als het aansturen van de cultuurcoach. De functieomschrijving en het takenpakket van de cultuurcoach worden bepaald in samenspraak met deze partijen, net zoals het monitoren van de voortgang en de resultaten van de vernieuwde organisatiestructuur van de cultuureducatie. Wat betreft werkplek kan de cultuurcoach gebruik maken van de gemeentelijke faciliteiten, waardoor overheadkosten beperkt blijven. Daarnaast kan gedacht worden aan de mogelijkheid van flexibele werkplekken bij verschillende scholen. Financieel kader De afgelopen jaren is het gemeentelijke budget voor cultuureducatie volledig verstrekt aan Centrum voor de Kunsten Ateliers Majeur met de opdracht om cultuureducatie in het basisonderwijs te verzorgen. Een gedeelte hiervan was bestemd voor het IMV-aanbod op alle scholen, en het resterende bedrag voor andere culturele activiteiten naar wens van de school inclusief de coördinatie en organisatie hiervan. Voor de komende periode blijft er een bedrag beschikbaar voor de coördinatie en organisatie van het cultuur-educatieve aanbod door het aanstellen van een cultuurcoach, waarbij de overhead beperkt blijft door de cultuurcoach bij de gemeentelijke organisatie onder te brengen. Daarnaast zorgt het Rijk voor 40% cofinanciering van deze combinatiefunctie cultuur. De overige gemeentelijke middelen willen we directer ter beschikking stellen als subsidie aan de scholen voor de culturele activiteiten die in het onderwijs ontplooid worden. Hiervoor zijn verschillende modellen en voorbeelden beschikbaar. Op basis van de huidige situatie en na overleg met de scholen is er gekozen voor een systematiek waarbij 75 % van het beschikbare budget verdeeld wordt onder de scholen als structurele activiteitensubsidie 6

7 op basis van een bedrag per leerling per jaar. De overige 25 % van het budget komt beschikbaar als projectsubsidie, aan te vragen door de scholen (en mogelijk aanbieders) die iets extra s of bijzonders willen organiseren. Hiervoor wordt een nieuwe subsidieregeling opgesteld. De cultuurcoach kan functioneren als mediator bij aanvragen of eventueel een meer beoordelende rol spelen in beide gevallen wordt zowel onderwijskundige als cultureel-inhoudelijke expertise gevraagd. Verder is het van belang om heldere criteria op te stellen en prestatieafspraken te maken in overleg tussen gemeente, scholen en cultuurcoach over de besteding van de gelden en de te bereiken doelen niet (alleen) als het gaat om de aard van de activiteiten, maar ook (vooral) als het gaat om de wijze van borging van cultuureducatie binnen de school en het curriculum. Hiermee willen we de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van de scholen stimuleren en de duurzaamheid en continuïteit van cultuureducatie bevorderen. Zeker in de beginperiode is het daarom belangrijk om deze prestaties en doelen goed te monitoren en regelmatig te bespreken, zodat scholen, gemeente en cultuurcoach gezamenlijk inzichtelijk kunnen maken of de gewenste doelen en resultaten worden behaald of, indien nodig, moeten worden bijgesteld. Deze nieuwe subsidiesystematiek is mede ingegeven door de geplande bezuiniging per Door deze bezuiniging is het niet haalbaar IMV in de huidige vorm te behouden en tegelijkertijd het gewenste niveau voor overige culturele activiteiten, kunstvaklessen en projecten op peil te houden. Zowel de scholen als de muzikale aanbieders in het culturele veld hechten waarde aan de muzikale vorming van kinderen, maar willen tegelijkertijd graag verdieping en verbreding van het aanbod teweeg brengen. Met de voorgestelde subsidiesystematiek ontstaat de ruimte en de vrijheid voor scholen en aanbieders om hier gezamenlijk mee aan de slag te gaan, en het gewenste aanbod aan te passen aan individuele omstandigheden van de scholen. Zo kunnen scholen die dat willen doorgaan met (een vorm van) IMV, en scholen die een andere wijze van muziekonderwijs willen uitproberen kunnen daarvoor kiezen. Hiermee behouden de scholen de mogelijkheid om eigen zwaartepunten te leggen als het om kunstdisciplines en activiteiten gaat, waarbij tevens een gezamenlijke aanpak en inkoop van activiteiten zoals nu via de werkgroepen theater, literatuur en muziek mogelijk blijft. Onderstaande tabel biedt een schetsmatig overzicht van de ontwikkeling en de mogelijkheden van de gemeentelijke middelen voor cultuureducatie in de periode 2019 t/m Hierin is de geplande bezuiniging van per 2019 verwerkt en het effect daarvan op het beschikbare budget. Uit het gemeentelijke budget voor cultuureducatie worden naast de activiteiten- en projectsubsidies ook de personeelskosten (waarvoor de rijksoverheid ook een bijdrage levert) en eventuele organisatiekosten voor de cultuurcoach betaald. NB: de genoemde bedragen zijn richtlijnen waarbij de precieze verdeling van bedragen uitgewerkt zal worden in het uitvoeringsplan. 7

8 e.v. Uitgangspunt begroting gemeente ( ) AM culturele vorming budget scholen (+/- 60 %) AM culturele vorming kosten voor organisatie en coördinatie (+/- 40%) Subtotaal culturele vorming AM IMV uitvoering op scholen (+/- 60%) AM IMV kosten voor organisatie en coördinatie (+/- 40%) Subtotaal IMV AM Huisvesting Totaal (excl. indexering) (jan t/m juli) Geraamde personeelskosten cultuurcoach 0,6 fte à (mei t/m dec) Rijksbijdrage personeelskosten (40% van normbedrag van per fte x 0,6 fte) (mei t/m dec) Geraamde organisatiekosten Subtotaal kosten cultuurcoach Beschikbaar subsidiebedrag (totale budget min personeelskosten) (sept t/m dec) 75 % structurele activiteitensubsidie (Bedrag per leerling (2.700 lln) = 58) 1 25 % incidentele projectsubsidie (Bedrag per leerling (2.700 lln) = 19) Totaal Hoe gaat het nu verder? Activiteit Planning Beleidsnotitie cultuureducatie vaststellen November 2017 Uitvoeringsplan cultuureducatie opstellen i.s.m. klankbordgroep November 2017 januari 2018 Subsidieregeling voor scholen opstellen Januari maart 2018 Selectieprocedure cultuurcoach Januari maart 2018 Voorbereidingen schooljaar April juli Ter vergelijking: uit onderzoek van Cebeon in opdracht van het Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst blijkt dat de 35 grootste gemeenten in de periode gemiddeld 30 euro per leerling in het PO inzetten vanuit hun eigen middelen. Het totaalbudget voor cultuureducatie in het PO in de G35 bedroeg circa 48 à 51 euro per leerling. Zie: Budget cultuureducatie per leerling PO en VO in de 35 grootste gemeenten (G35) in de periode (oktober 2014) 8

9 Bijlage 1 Ontwikkelingen en gerelateerd beleid Cultuurbeleid Rijksoverheid Cultuuronderwijs is een prioriteit in het cultuurbeleid van minister Bussemaker, zoals beschreven in de brief Ruimte voor Cultuur Zij verstaat onder cultuuronderwijs het volgende: onderwijs dat gericht is op de culturele en creatieve vorming van leerlingen en de bijdrage die de culturele omgeving van de school daaraan levert. De culturele omgeving van de school omvat culturele aanbieders met of zonder subsidie (Kamerbrief Cultuuronderwijs najaar 2016). Voor de periode ligt de focus op het verankeren van cultuuronderwijs als integraal onderdeel van het curriculum dat wil zeggen: niet alleen aandacht voor kunstvakken, maar ook het inzetten van cultuur bij thematisch onderwijs en vakoverstijgend werken. Het beleid van de Rijksoverheid is daarnaast gericht op het verder vergroten van de kwaliteit van cultuureducatie, op het bevorderen van eigenaarschap van en deskundigheid binnen het onderwijs, en op duurzame samenwerking tussen scholen en de culturele omgeving. Hieraan wordt o.a. uitvoering gegeven middels het programma Cultuureducatie met Kwaliteit dit programma en de daaraan gekoppelde matchingsregeling zijn verlengd voor de periode In Fryslân wordt het programma KEK (KultuerEdukaasje mei Kwaliteit) genoemd en uitgevoerd door Lân fan Taal en Keunstwurk in opdracht van de provincie Fryslân (zie hieronder). Verder beschikt de Rijksoverheid over diverse andere financiële stimuleringsmaatregelen voor kunsten cultuuronderwijs, zoals de regeling Impuls Muziekonderwijs en de Brede impuls combinatiefuncties. Ook via het bekostigingsstelsel basisonderwijs (prestatiebox en materiële instandhouding) wordt geld beschikbaar gesteld voor cultuureducatie in het basisonderwijs. Cultuurbeleid Provincie Fryslân In de integrale beleidsbrief Mei hert, holle en hannen heeft de provincie het nieuwe beleid geformuleerd op het gebied van cultuur, taal, onderwijs en sport voor de periode Het algemene doel is de Friese taal, cultuur en erfgoed verstevigen, waarbij het verbreden en verdiepen van educatie (een leven lang leren) één van de vijf hoofdlijnen is waar de provincie op wil inzetten. Daarnaast geeft de provincie uitvoering aan de landelijke regeling Kultueredukaasje mei Kwaliteit (KEK). In afgelopen periode was er per regio een penvoerder om uitvoering te geven aan deze regeling, maar in de huidige periode wordt deze regeling provincie-breed opgepakt, om de op sommige plekken ontstane witte vlekken en ongelijkheid weg te nemen. In samenwerking met Keunstwurk (penvoerder) en Lân fan Taal (inhoudelijke projectleiding) wordt ingezet op een structuur van meimakkers : cultuur-educatieve medewerkers die scholen ondersteunen bij professionalisering, deskundigheidsbevordering, en het integreren van cultuur in het curriculum van de scholen, waarbij bijzondere aandacht is voor het koppelen van taal- en cultuuronderwijs. Cultuurbeleid Zuidoost Fryslân In de gemeenten in Zuidoost Fryslân worden uiteenlopende systemen voor cultuureducatie gehanteerd. In Weststellingwerf stimuleert de gemeente deelname aan amateurkunst van jeugd en jongeren tot en met 23 jaar binnen het muziekonderwijs via een doorlopende leerlijn. De focus ligt dus op muziekles, en daarvoor krijgen de scholen inclusief het voortgezet onderwijs een vast bedrag per leerling per jaar, waarvoor de scholen zelf activiteiten kunnen inkopen bij een muziek-aanbieder naar keuze. Ooststellingwerf stelt ook een vast bedrag per leerling beschikbaar maar dan voor actieve kunst- en cultuurbeoefening. De besteding van deze middelen verloopt via de coöperatieve vereniging Kunst&COO, die zowel binnenschoolse als buitenschoolse activiteiten gesubsidieerd aanbiedt. De scholen moeten wel zelf een plan indienen voordat ze kunnen beschikken over het geld. Daarnaast heeft schoolorganisatie Comprix een bovenschoolse cultuurcoördinator in dienst die voor Oost- en Weststellingwerf de verbinding legt en contacten onderhoudt tussen de scholen en culturele aanbieders. In de gemeente Heerenveen is Ateliers Majeur ook actief als gemeentelijke aanbieder van cultuureducatie. In Heerenveen subsidieert de gemeente zowel het binnenschoolse als het buitenschoolse aanbod, waarbij ook aandacht is voor bijzondere doelgroepen ter bevordering van participatie. In de gemeente Smallingerland ten slotte zijn het de afzonderlijke culturele instellingen die 9

10 losse educatieve projecten aanbieden aan de scholen. Er wordt nu gewerkt aan een gezamenlijke doorgaande leerlijn cultuureducatie door schouwburg De Lawei, samen met de scholen en andere culturele aanbieders. Deze doorgaande leerlijn moet uiteindelijk door alle scholen gebruikt gaan worden. Daarnaast zijn er combinatiefunctionarissen cultuur actief bij zowel De Lawei als Museum Dr8888. Beleidskaders Onderwijs Het Nederlandse onderwijssysteem kent een grote mate van vrijheid. Door de grote autonomie die wettelijk verankerd is blijft de sturing van de Rijksoverheid beperkt tot financiën, kaders, richtlijnen en kerndoelen voor de verschillende leergebieden. Binnen het basisonderwijs zijn er zeven leergebieden. Een daarvan is het leergebied Kunstzinnige oriëntatie. Voor alle leergebieden gelden kerndoelen die aangeven wat leerlingen moeten kennen en kunnen aan het eind van de basisschool. Deze kerndoelen worden voorgeschreven door het Ministerie van OCW (Besluit vernieuwde kerndoelen WPO). Scholen mogen zelf bepalen hoe deze kerndoelen bereikt worden. De kerndoelen voor cultuureducatie vallen niet alleen onder het leergebied Kunstzinnige oriëntatie, maar ook onder het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. De kerndoelen van Kunstzinnige oriëntatie zijn: 54. De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. 55. De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. 56. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Cultuureducatie is onderdeel van het cultuurbeleid van de Rijksoverheid, maar deze kerndoelen vallen onder het onderwijsbeleid. De specifieke geldstromen voor cultuureducatie, zoals de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit, worden bekostigd vanuit het cultuurbudget van de Rijksoverheid. Ook de 11,64 ( ) per leerling per jaar voor het versterken van de samenhang binnen het leergebied kunstzinnige oriëntatie en voor het verhogen van de kwaliteit van cultuureducatie, die scholen rechtstreeks krijgen via de Prestatiebox. In 2013 werd een Bestuurlijk Kader Cultuur en Onderwijs opgesteld, waarbinnen afspraken op bestuurlijk niveau voor een periode van 10 jaar (tot en met 2023) tussen het Rijk, de 35 grote gemeenten, de provincies en de PO-raad werden gemaakt om het programma Cultuureducatie met Kwaliteit van een stip op de horizon te voorzien dit betreft alleen de binnenschoolse cultuureducatie, en de afspraken zijn geformuleerd als intenties en zijn niet financieel bindend, noch gesteld aan een minimum of maximum. Op dit moment wordt veel over de toekomst van het onderwijs nagedacht eerst in het kader van Onderwijs2032, vervolgd door Curriculum.nu. Onder deze naam buigen leraren, schoolleiders en scholen zich de komende tijd over de vraag wat leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs moeten kennen en kunnen, wat uiteindelijk moet resulteren in nieuwe kerndoelen en eindtermen. Een eigentijds onderwijsaanbod moet inspelen op de sterk toenemende roep in de samenleving om zogenoemde 21 st century skills, 21 e eeuwse vaardigheden en kennis bijvoorbeeld kritisch denken, mediawijsheid, probleemoplossend vermogen, creatief denken, samenwerken, en sociale & culturele vaardigheden. Kunst en cultuur spelen een belangrijke rol in het ontwikkelen van deze vaardigheden en cultuureducatie wordt van steeds groter belang in het curriculum van de toekomst. 10