Fact sheet. Recordaantal banen in Amsterdam. Hoge economische groei. nummer 4 juni 2007

Transcriptie

1 Fact sheet nummer 4 juni 2007 Recordaantal banen in Amsterdam In 2006 is de werkgelegenheid gegroeid met 1% tot , waarmee een nieuw record gehaald werd. Nog nooit eerder waren er zoveel mensen in Amsterdam aan het werk. De financiële sector, post en telecommunicatie, energiebedrijven en de zakelijke dienstverlening droegen hier relatief gezien het meeste aan bij. De werkgelegenheid nam vooral toe bij de vestigingen met tussen de 5 en 50 werkzame personen. Het aantal vestigingen bleef met bijna constant. Deze fact sheet gaat in op de relatie tussen economische groei, werkgelegenheid en werkloosheid, met de nadruk op de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Speciale aandacht gaat uit naar Zuidoost, het havengebied en de Zuidas. De periode van laagconjunctuur ligt definitief achter ons. In 2006 groeide de economie weer en steeg de werkgelegenheid tot recordhoogte. In absolute zin kwamen er vooral veel banen bij Werkzame personen in Amsterdam, 1 januari ) 1) Personen 12 uur of meer per week werkzaam. in de zakelijke dienstverlening en bij de financiële instellingen. Deze twee sectoren samen zijn goed voor een op de drie banen in Amsterdam. Met name voor de financiële sector zijn het roerige tijden. (Internationale) fusies, overnames en herstructureringen bepalen al weken lang het financiële nieuws. Sinds 2001 heeft de sector meer dan 10% van het aantal arbeidsplaatsen verloren, onder andere door het opgaan van de effectenbeurs in Euronext en de veranderingen die dit teweeg heeft gebracht in de effectenhandel. Het aantal financiële vestigingen neemt al jaren af, sinds 2000 met 13%. Het is te verwachten dat de overnamestrijd rond ABN AMRO en het opheffen van de Postbank door ING op termijn ook consequenties zullen hebben voor de werkgelegenheid in Amsterdam. De omvang hiervan is nu nog niet bekend. Hoge economische groei 2006 was in economisch opzicht een heel goed jaar. Het bruto binnenlands product, de meest gebruikte maatstaf voor de welvaart,

2 2 nam toe met 2,9% in Nederland. Dit is meer dan de gemiddelde groei in de eurolanden. In de Amsterdamse regio lag de groei met 3,2% zelfs nog wat hoger dan voor heel Nederland. 1 Amstelland/Meerlanden en Almere zijn al enige tijd de grote groeiers in de regio en zullen dit naar verwachting ook in 2007 blijven. De Amsterdamse economie groeide met 2,9%, vergelijkbaar met heel Nederland. Ten opzichte van de andere grote steden in Nederland en in het buitenland doet Amsterdam het goed. Amsterdam kan zich met een gemiddelde groeiverwachting van 2,9% voor de periode tot 2010 meten met steden als Londen en Madrid. 2 Werkgelegenheid: nieuw record Op 1 januari 2007 werken er ruim mensen in Amsterdam. Nog nooit tevoren stonden er zoveel werkzame personen in Amsterdam ingeschreven. Ruim de helft van deze banen wordt door Amsterdammers bezet. De overige 44% wordt ingevuld door Economische groei op basis van bruto productie, en prognose 2007 (procenten) Werkloosheidspercentage in de G4 en Nederland, op basis van SEO/AEV bron: CBS inkomende pendelaars. Circa 30 procent van de Amsterdammers werkt buiten in de stad. 3 Na een periode van laagconjunctuur begon in 2004 het aantal banen in Amsterdam weer licht te groeien. Het herstel zette door en zorgde in 2006 voor extra banen, een toename van 1% ten opzichte van Hier moeten nog arbeidsplaatsen worden bijgeteld, als gevolg van een administratieve correctie in de financiële sector. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat de verdeling van de werkgelegenheid van ABN AMRO over de verschillende vestigingen in Zuidoost nu pas goed in beeld is gebracht. Zelfs zonder de extra banen bij ABN AMRO heeft de werkgelegenheid in Amsterdam in 2006 een record bereikt. Forse daling Amsterdamse werkloosheid De economische groei leidde niet alleen tot een stijging van de werkgelegenheid, maar ook tot een daling van de werkloosheid. Vergeleken met de andere grote steden is de Amsterdamse werkloosheid in 2006 fors afgenomen. De Haagse werkloosheid ligt op een vergelijkbaar niveau. Alleen Utrecht deed het nog beter. Daar ligt de werkloosheid zelfs onder het landelijke gemiddelde. Het is de vraag of de werkloosheid nog veel verder kan dalen. Er is namelijk sprake van een mismatch op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat het opleidingsniveau van de potentiële werknemers niet aansluit bij de behoefte van werkgevers. In Amsterdam is de vraag naar hooggeschoolde medewerkers fors hoger dan die naar laagopgeleid personeel. Van de ontstane vacatures in het eerste kwartaal van 2006 is tweederde op HBO/WO-niveau, een kwart vraagt een middelbare opleiding en slechts 9% van de vacatures is op VMBO-niveau of lager. 4 Tegelijkertijd heeft ruim de helft van de Amsterdamse werklozen niet meer dan een VMBO-diploma. Hieronder bevinden zich relatief veel moeilijk bemiddelbare groepen als langdurig werklozen en ouderen. Dit zorgt ervoor dat ondanks de vele laaggeschoolde banen in Amsterdam, bijvoorbeeld in de havens of in het toerisme, de werkloosheid zich hoofdzakelijk openbaart onder laaggeschoolden. Dynamiek In de loop van 2006 kwamen er nieuwe vestigingen bij in Amsterdam, ongeveer minder dan in Vergeleken met 2005 verhuisden er 200 bedrijven minder naar

3 Dynamiek van de werkgelegenheid in 2006 betrokken ontwikkeling ontwikkeling vestigingen vestigingen arbeidsplaatsen Groei interne groei bij bestaande vestigingen verhuisd naar Amsterdam nieuw gevestigd in 2006 actief geworden correctie ABN AMRO totaal nieuwe gevestigd/verhuisd Daling vervallen banen bij bestaande vestigingen verhuisd uit Amsterdam opgeheven niet meer actief op 1 januari totaal opgeheven/verhuisd bestaande vestigingen, aantal banen gelijk verschil Amsterdam. Wel zijn er in 2006 opnieuw meer bedrijven gestart en werden er in 2006 meer vestigingen actief, maar liefst 200 meer dan in Dit betekent dat er voor 1 januari 2006 geen mensen werkten, maar daarna wel. In totaal kwamen er bijna nieuwe banen bij in Amsterdam. De gemiddelde nieuwe vestiging telde in ,4 werknemers, groter dan in 2005 (3,4) en in 2004 (2,6). De bedrijven die naar Amsterdam verhuisden zijn met gemiddeld 6 werknemers relatief groot, maar nog altijd iets kleiner dan de gemiddelde Amsterdamse vestiging (7 werknemers). Bij bestaande bedrijven kwamen er bijna arbeidsplaatsen bij, gemiddeld 4,6 per vestiging. Er verdwenen ook vestigingen en arbeidsplaatsen uit Amsterdam. De meeste banen verdwenen bij bestaande bedrijven. In de tweede plaats raakte Amsterdam banen en vestigingen kwijt door opheffingen en bedrijven die niet langer actief zijn. Bovendien vertrokken er meer bedrijven uit Amsterdam dan er nieuwe binnenkwamen. Soms gaat het daarbij om grote bedrijven. In het vierde kwartaal van 2006 verlieten twee bedrijven met samen werkzame personen Amsterdam. Getronics verhuisde naar Amstelveen en Strukton Rail Services gedeeltelijk naar Utrecht en gedeeltelijk naar Breukelen. Faillissementen Door de aantrekkende economie in 2006 zijn er relatief weinig faillissementen geweest en hebben diverse bedrijven een tweede kans gekregen. In Amsterdam gingen 217 bedrijven failliet. Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat zeven van de tien faillissementen in een doorstart zijn uitgemond. De kans op een succesvolle doorstart wordt groter als er tijdig een curator is. De Nederlandse faillissementswet biedt weinig bescherming aan bedrijven. In Amerika is dit gunstiger geregeld. Daar krijgen bedrijven zes maanden de tijd om de orde op zaken te stellen. 5 Ontwikkeling deelgebieden In bijna alle stadsdelen nam het aantal werkzame personen in 2006 toe. Alleen in Oost-Watergraafsmeer (-8%), Slotervaart (-3,5%), Westerpark (-3,5%) en Geuzenveld- Slotermeer (-2%) nam de werkgelegenheid af. De veranderingen in de werkgelegenheid zijn meestal het gevolg van verhuizingen van het ene naar het andere stadsdeel. Zo verliet Price Waterhouse Coopers Oost-Watergraafsmeer voor een nieuwe locatie in de Riekerpolder, Slotervaart. Dit zorgde voor een verplaatsing van arbeidsplaatsen. Per saldo raakte Slotervaart toch werkgelegenheid kwijt, onder andere door de overname en splitsing van Falck Services, een beveiligingsbedrijf. Hierna wordt ingegaan op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in drie heel verschillende deelgebieden: 1. Zuidoost, het stadsdeel waar de werkgelegenheid het meest groeide, 2. het havengebied, een deel van de stad waar bijna

4 Verandering in de werkgelegenheid naar stadsdelen, % groei -5% daling groei meer dan arbeidsplaatsen groei arbeidsplaatsen groei tot 500 arbeidsplaatsen daling tot 500 arbeidsplaatsen daling meer dan 500 arbeidsplaatsen niemand woont, maar waar wel 11% van de Amsterdamse werkgelegenheid is te vinden en 3. de Zuidas, een gebied in ontwikkeling, een combinatie van werken en wonen en infrastructuur. Zuidoost grootste groeier Zuidoost is een stadsdeel met relatief veel werkgelegenheid: 14% van alle Amsterdamse banen bevinden zich hier, verdeeld over vestigingen. Het aantal arbeidsplaatsen (60.139) is zelfs groter dan de potentiële beroepsbevolking (57.600). Alleen stadsdeel Centrum biedt meer werkgelegenheid (20%). Zuidoost zag de werkgelegenheid in 2006 het meest toenemen. Het aantal werkzame personen steeg met 15%. Afgezien van de administratieve correctie (van banen bij ABN AMRO) steeg de werkgelegenheid in 2006 met 6%, veel meer dan in heel Amsterdam (1%). In de zakelijke dienstverlening kwamen er bijna werkzame personen bij, onder andere door de verhuizing van het schoonmaakbedrijf CSU van Diemen naar Zuidoost. De bedrijvigheid in Zuidoost is gevarieerd en grotendeels geconcentreerd: veelal grootschalige financiële en zakelijke dienstverleningsbedrijven, gezondheidszorg, groothandel en ICTbedrijven zijn vooral te vinden op de grotere bedrijfslocaties die het stadsdeel bezit. De detailhandel en persoonlijke dienstverlening is meer verspreid over het stadsdeel. De beroepsbevolking van Zuidoost heeft nauwelijks geprofiteerd van de groei van de werkgelegenheid ter plekke. Het waren vooral inwoners van andere stadsdelen of mensen die buiten Amsterdam wonen die hiervan geprofiteerd hebben. Slechts drie van de tien werkenden wonen en werken in Zuidoost. De werkloosheid in Zuidoost is de afgelopen twee jaar dan ook het minst gedaald van heel Amsterdam en is nu het hoogst van heel Amsterdam. Begin 2007 staat 10% van de inwoners uit Zuidoost tussen de 15 en 65 jaar ingeschreven bij het CWI als niet-werkende werkzoekende. In 2005 ging het om 10,6%. In heel Amsterdam daalde de werkloosheid tussen 2005 en 2007 van 9,6% tot 7,4%. Zuidoost kampt met een hardnekkige en langdurige werkloosheid, die geconcentreerd is bij bepaalde groepen die vaak ook lager opgeleid zijn. Bovendien zijn er daarnaast ook nog andere barrières om gemakkelijk een baan te vinden en te houden. De vele grote bedrijven in Zuidoost zijn juist op zoek naar hoger opgeleiden, die meteen beschikbaar zijn. Verwacht tekort aan arbeidskrachten in de haven Het beheersgebied van de haven Amsterdam is een belangrijk onderdeel van de Amsterdamse economie. Op een gebied van hectare

5 Werkgelegenheid in het Amsterdamse havengebied naar sectoren, 2007 Afrikahaven Westhaven Noord Petroleumhaven verdeling over sectoren Amerikahaven 420 Coenhaven/Mercuriushaven industrie bouwnijverheid groothandel transport en logistiek zakelijke dienstverlening overig Westhaven Zuid Vervoerscentrum Alfa-driehoek (bruto) zijn 932 bedrijven gevestigd. De sectoren industrie en andere havengerelateerde activiteiten als transport en groothandel zijn hier oververtegenwoordigd. Het aandeel van de industrie is het grootst en schommelde de afgelopen 10 jaar tussen de 24 en 35% van de totale werkgelegenheid in het gebied. Daarnaast is er ook andere bedrijvigheid, zoals zakelijke dienstverlening, bouwnijverheid en overige dienstverlening. Amsterdamse havengebied In het Amsterdamse havengebied werken ongeveer mensen. Dit is exclusief de kleine banen, tot 12 uur per week. De afgelopen tien jaar is de werkgelegenheid in dit gebied toegenomen van bijna tot ruim In heel Amsterdam nam het aantal banen in deze periode toe van tot De werkgelegenheid groeide in heel Amsterdam harder dan in de haven. Het aandeel van het havengebied in de totale Amsterdamse werkgelegenheid is in 2007 bijna 5%. Havenbedrijven drie keer zo groot als het gemiddelde Amsterdamse bedrijf Bedrijven in het gebied van de haven zijn veel groter dan het gemiddelde Amsterdamse bedrijf. Het gemiddelde havenbedrijf heeft 22 werkzame personen in dienst, terwijl een gemiddelde Amsterdamse bedrijf er maar zeven heeft. In Westhaven Zuid zijn de grootste bedrijven gevestigd, hier heeft een bedrijf gemiddeld 100 werkzame personen. Eén van deze bedrijven is De Telegraaf. Uitgeverijen behoren namelijk ook tot de sector industrie. Verder zijn er enkele grote overheidsinstellingen in het havengebied gevestigd, waarvan de douane de belangrijkste werkgever is. Tekort aan banen De bedrijven in de haven kampen met een tekort aan (vooral lager en middelbaar opgeleid) personeel. Op 1 april 2007 stonden er 255 vacatures open in de volgende bedrijfstakken: zakelijke dienstverlening (uitzendbureaus), drukkerijen/reproductie computermedia, technische bureaus en in de bouw. De technische functies domineren. Daarnaast is er behoefte aan servicemedewerkers ICT, callcenterpersoneel, chauffeurs, beveiligingspersoneel en allerlei ondersteunende functies die tot de overige dienstverlening horen. Het tekort zal in de toekomst groter worden omdat het zittende personeelsbestand vergrijst en de vervangingsvraag groot zal zijn. Op dit moment wordt er gebruik gemaakt van het aanbod van buitenlandse arbeidskrachten die vaak als tijdelijke arbeidskrachten worden ingezet. Dit wordt door de Haven Amsterdam als noodoplossing ervaren. Een ander probleem is dat er vooral behoefte is aan technisch personeel,

6 Werkgelegenheid op de Zuidas naar sectoren, De locatie van het nieuwe hoofdkantoor van AKZO-NOBEL Rai verdeling over sectoren Zuidas Noord Kop Zuidas 950 Vivaldi Zuidas Zuid financiële diensten VU-kwartier zakelijke diensten onderwijs gezondheidszorg overig bron : O+S dat toch al erg schaars is in Nederland. Een derde probleem is dat de haven een slecht imago heeft. Jongeren kiezen niet uit zichzelf voor een baan in de haven. Hier wordt aan gewerkt door tal van opleidingen en campagnes. Ook de bedrijven leveren hier een bijdrage aan. Drie kwart van de bedrijven in het havengebied zijn erkende leerbedrijven. Dit betekent dat jongeren hier stage kunnen lopen, terwijl ze een opleiding volgen. Zuidas De Zuidas is de internationale toplocatie van Amsterdam in ontwikkeling, die in de toekomst moet concurreren met toplocaties in Londen, Parijs en Berlijn. In 1997 zijn de plannen voor de ontwikkeling van de Zuidas goedgekeurd door de gemeenteraad en is begonnen met het bouwrijp maken van de locatie. Begin 2007 werken er bijna mensen op de Zuidas. De aanwezigheid van het VU Medisch Centrum drukt nu nog zijn stempel op de werkgelegenheid. Iets minder dan de helft van het totale aantal banen is werkzaam op het VU-kwartier, in de gezondheidszorg en in het onderwijs. Op de deelgebieden Zuidas Noord en Zuid staan de nieuwe torens. In Noord overheersen de advocatenkantoren, in Zuid de banken. Er zijn nog weinig voorzieningen als sportfaciliteiten, horeca en detailhandel. Vermoedelijk zal daar de komende jaren verandering in komen, mede als gevolg van de oplevering van de eerste woningen. Op de kop van de Zuidas is nu bijna alles gesloopt. Hier verrijst straks een nieuw stadsdeelkantoor en het musicaltheater van Joop van den Ende. Er is nog geen besluit genomen over het Dokmodel, dat ervoor kan zorgen dat de A10-Zuid en de sporen tussen de Amstel- en Schinkelbrug over een lengte van meter in een tunnel worden gelegd. Daarboven is dan ruimte voor bedrijven, woningen en sportvelden. Dit besluit, dat in de handen van de Zuidas Onderneming ligt, zal belangrijke consequenties hebben voor de ontwikkeling en het uiteindelijke aantal werkzame personen op de Zuidas. Amsterdam heeft een locatie als de Zuidas nodig om ervoor te zorgen dat binnen- en buitenlandse bedrijven ook in de toekomst voor Amsterdam kiezen, als ze een nieuwe vestigingsplaats overwegen. Overigens is aan kantoorruimte geen gebrek in Amsterdam, in 2006 stond in heel Amsterdam 17,7% leeg maar er is wel in toenemende mate behoefte aan (kleinschalige) kantoorruimte in het duurdere segment. 6 Tot nu toe is de Zuidas vooral een plek voor banken als de ABN AMRO en de ING en vooraanstaande advocatenbureaus. Met de komst van enkele grote makelaars en het hoofdkantoor van Akzo Nobel in 2007 wordt geïllustreerd

7 dat ook andere bedrijven geïnteresseerd zijn in deze locatie. Wat de vestiging van Akzo Nobel extra interessant maakt is dat het om een AEXgenoteerd bedrijf gaat. Akzo wordt hiermee het veertiende van de in totaal 24 AEX-fondsen dat zijn hoofdkantoor in Amsterdam gevestigd heeft. De nabijheid van Schiphol is vermoedelijk het belangrijkste locatie pluspunt van de Zuidas. Hiermee is de internationale bereikbaarheid gegarandeerd. Ook buitenlandse vestigingen hebben de Zuidas ontdekt. Meestal gaat het om kleine bedrijven, die zich in het WTC vestigen. De Japanse bedrijven die zich de afgelopen drie jaar in Amsterdam vestigden zijn hier een voorbeeld van: ze kozen bijna allemaal voor de Zuidas. Het is onduidelijk of ze dit doen omdat ze dezelfde vestigingsplaatsfactoren belangrijk vinden of omdat ze graag bij elkaar in de buurt zitten. De buitenlandse bedrijven die zich de afgelopen drie jaar op de Zuidas vestigden, zijn opvallend vaak actief op het gebied van marketing en verkoop. Infosys, een Indiaas ICT-bedrijf dat zich in 2006 in Amsterdam vestigde met 100 werkzame personen, vormt hierop een uitzondering. Conclusie De economie draait op volle toeren, de werkgelegenheid in Amsterdam blijft groeien en de werkloosheid is afgenomen tot 7%. 7 Het is onwaarschijnlijk dat de werkloosheid veel verder zal dalen. Er is namelijk vooral vraag naar hoger opgeleid personeel, terwijl het aanbod vooral bestaat uit laag geschoold personeel en mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld in Zuidoost. Ook als er wel vraag is naar lager opgeleid personeel, zoals bijvoorbeeld in de haven, lukt het de bedrijven niet om voldoende geschikte mensen te vinden in Amsterdam en omgeving. Bedrijven zullen meer hun best moeten doen om het personeel te vinden dat ze nodig hebben. De geconstateerde veranderingen in de werkgelegenheid zijn beperkt omdat ze slechts het saldo weergeven. De dynamiek die hieraan ten grondslag ligt is echter zeker niet beperkt. In 2006 kwamen er nieuwe banen bij, onder ander door interne groei bij bestaande bedrijven. Bij bestaande vestigingen gingen bijna banen verloren. Er vertrokken meer bedrijven uit Amsterdam dan dat er nieuwe bijkwamen. In 2005 was dit net andersom. Naar verwachting zal de dynamiek de komende jaren mede bepaald worden door de huidige turbulentie in de financiële sector, nu nog goed voor 11% van het aantal banen in Amsterdam. Dit zal leiden tot een voortzetting van de daling van het aantal financiële vestigingen, die zich al jaren voordoet, en een daling van het aantal werkzame personen, vooral bij de banken. 7 Noten 1 Amsterdamse Economische Verkenningen, SEO economische onderzoek, Bron: Ecorys, Regionale Enquête Beroepsbevolking, O+S, Bron: Arbeidsmarktmonitor ZNH/PAO, bewerking SEO, Volkskrant, Bron: DTZ Zadelhoff, Bron: CBS, 2007.

8 Vestigingen naar stadsdelen, 1 januari stadsdeel Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid ZuiderAmstel totaal Werkzame personen naar stadsdelen, 1 januari stadsdeel Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid ZuiderAmstel totaal Colofon Weesperstraat VN Amsterdam Telefoon Fax algemeen@os.amsterdam.nl Auteur: drs. C. van Oosteren