Sterven en dan? Praktische gids bij het nadenken over sterven en afscheid nemen

Transcriptie

1 Sterven en dan? Praktische gids bij het nadenken ver sterven en afscheid nemen

2 Inhud 1 Wrd vraf Rnd de uitvaartdienst Praktische zaken rnd een sterfgeval... 7 Waar vindt de pbaring plaats? Is er een vrkeur vr de srt kist Op welke dag wrdt de uitvaartdienst gehuden? Drukwerk Advertentie Blemen Waar wrdt de uitvaartdienst gehuden? He ziet de uitvaartdienst eruit? Dragers Vrkeur vr het srt mnument Is er, bij crematie, een wens inzake de bestemming van de as? Verzekeringen Overige wensen Nadien Dnrschap... 16

3 1 Wrd vraf Begin 2017 hebben we twee bijeenkmsten gerganiseerd ver de geestelijke en praktische vragen die naar vren kmen rndm het sterven. We kmen in ns werkzame leven regelmatig in aanraking met sterfgevallen. Sms merken we dat de verledenen, ten ze ng leefden, met hun naaste familieleden hebben drgesprken ver de praktische en inhudelijke aspecten van het sterven. Dat is mi! Tegelijk merken we dat dit k vaak niet het geval is. Dit is begrijpelijk, want praten ver je eigen dd en begrafenis is geen luchtig en gemakkelijk nderwerp. Tch is het belangrijk m het wel ter sprake te brengen. Juist als gelvigen zuden we immers nbekmmerd meten kunnen spreken ver nze eigen dd, mdat we weten dat wij in leven en sterven het eigendm zijn van nze getruwe Zaligmaker Jezus Christus. Dit bekje bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte gaat ver de praktische vragen rndm de afscheidsceremnie (dienst) Waar met het in de dienst ver gaan? Welke liederen meten we gaan zingen? Hierbij hebben we vrij gebruik gemaakt van het bekje Vrbereid van ds. G.P.M. van der Linden. Vervlgens is er een hfdstuk ver de praktische aspecten van het verlijden. Dr zijn jarenlange ervaring als uitvaartleider weet Dede precies wat er rnd een verlijden naar vren kmt. Sms betreft het vragen waar je nrmaal gesprken nit bij stil gestaan zu hebben. We willen duidelijk stellen dat dit bekje geen fficieel dcument is en slechts bedeld is als hulpmiddel bij het nadenken ver deze vragen. We hpen van harte dat dit bekje helpt bij het denken en praten ver het sterven. We zijn blij dat we dit bekje kunnen aanbieden. Mcht u naar aanleiding van de inhud vragen en/f tips hebben, neem dan gerust cntact met ns p. Rein den Hertg en Dede Duma 2

4 2 Rnd de afscheidscertemnie In dit hfdstuk willen we ns bezighuden met de dienst p de dag van de begrafenis. Om u daarbij te helpen hebben we enkele aanwijzingen en vragen genteerd. In de dagen vr de begrafenis met nagedacht wrden ver de bijeenkmst vrafgaand aan de teraardebestelling. Meestal kmt de predikant f pastraal medewerker langs m met de nabestaanden na te denken ver de ruwdienst. Het is ged m aan te geven dat de ruwdienst geen fficiële eredienst is. Het betreft een samenkmst nder verantwrdelijkheid van de familie. De familie heeft dus de vrijheid m deze samenkmst in verleg met de vrganger in te vullen. Wel kan de familie kiezen vr een dienst met een meer kerkelijk karakter, f juist een infrmele samenkmst. In het eerste geval zal de dienst veel lijken p een traditinele eredienst, inclusief vtum en gret aan het begin, een uderling van dienst die de predikant begeleidt en een zegen aan het einde. In het tweede geval heeft de familie meer vrijheid bij het vrmgeven van de bijeenkmst en gaat alles minder frmeel. Een van de eerste vragen betreft de naam die we aan de dienst geven. Dr te kiezen vr een bepaalde naam geeft u al aan wat vr karakter de dienst zal hebben. In een dankdienst zal vanzelfsprekend de dankbaarheid de bventn veren, terwijl in een ruwdienst meer aandacht zal gegeven wrden aan het verdriet dat geveld wrdt. v Ik wil dat de dienst vrafgaand aan mijn begrafenis genemd wrdt: Dankdienst vr het leven van Samenkmst van Wrd en gebed Afscheidsdienst Ruwdienst Anders, namelijk: Het is fijn wanneer de nabestaanden bij het vrbereiden van de dienst samen met de predikant f pastraal werker weten wat de verledene gewenst zu hebben. Helaas blijkt dit niet altijd het geval te zijn, waardr er regelmatig nduidelijkheid is ver de inhud van de dienst. 3

5 De vlgende vragen kmen aan de rde bij de verdere vrbereiding van de dienst: De tekst die centraal met staan tijdens de samenkmst De liederen die gezngen/beluisterd zullen wrden De lcatie van de dienst Bijdragen van de familie De plechtigheid rnd het graf Dankwrd dr de familie Tijdens de bijeenkmst vrafgaand aan de begrafenis staat vaak een tekst centraal die vr de verledene belangrijk is geweest tijdens zijn/haar leven. Het is daarm aan te raden m ng bij gezndheid te spreken ver welke teksten vr u belangrijk zijn geweest. Z vrkmt u eventuele nduidelijkheid en bvendien geeft het u de mgelijkheid m tegenver uw naasten te getuigen van wie Gd vr u geweest is. Tch is het k ged m deze tekst p te schrijven, eventueel met een krte uitleg. Vaak is dit k de tekst die staat te lezen p de ruwcirculaire, maar dit heft natuurlijk niet. v Bij de dienst vrafgaand aan mijn begrafenis wil ik graag dat de vlgende tekst(en) centraal staat. v Deze tekst heb ik gekzen, mdat Een vlgend punt betreft de liederen die u gezngen wilt hebben. Hiervr geldt k dat het ged is als dit al bij gezndheid met de nabestaanden besprken is. Meestal is het mgelijk m een rganist te vinden die de dienst p het rgel kan begeleiden. Mcht u liederen kiezen die niet p het rgel gespeeld kunnen wrden, dan met u er rekening mee huden dat het lastig is m p krte termijn andere muzikanten te regelen. In dergelijke gevallen is het vaak mgelijk m er een luisterlied van te maken (via YuTube en/f MP3). 4

6 Ik wil graag dat de vlgende liederen gezngen/gespeeld wrden tijdens de bijeenkmst: Vaak wrdt er k nagedacht ver een lied dat gespeeld/gezngen wrdt bij binnenkmst van de familie en tijdens het uitdragen van de kist. v Bij binnenkmst zu ik graag willen dat het vlgende lied gezngen/gespeeld wrdt v Bij het uitdragen van de kist zu ik graag willen dat het vlgende lied gezngen/gespeeld wrdt. Een vlgende belangrijke vraag betreft de lcatie van de dienst. Er kan gekzen wrden uit een begrafenis vanuit een kerkgebuw, f vanuit de aula van een uitvaartcentrum. Vaak wrdt de kerk gekzen mdat de verledene een band had met het gebuw. Sms vindt men de kerk te grt en dan wrdt er bewust gekzen vr de kleinschaligheid van de aula. v Ik wil dat de dienst vrafgaand gehuden wrdt in: Het kerkgebuw waar ik de laatste jaren aan verbnden was De aula p de begraafplaats f in het uitvaartcentrum Elders, namelijk: 5

7 Het is ged m bij gezndheid met de naaste familieleden alvast te spreken ver de wens dat er een In Memriam wrdt uitgesprken dr een van de familieleden f dat zij p een andere wijze een inbreng hebben. v Tijdens mijn dienst wil ik wel / niet dat een familielid iets ver mijn levenslp zegt. v Mcht ik een andere inbreng wensen (bijvrbeeld een gedicht), dan wil ik het vlgende: Na aflp van de bijeenkmst verplaatst de ceremnie zich van de kerk f de aula naar het graf. Het is gebruikelijk - niet verplicht - dat er rnd het graf de gelfsbelijdenis wrdt vrgelezen en dat het Onze Vader wrdt gebeden. Daarnaast is het mgelijk m een krte Bijbeltekst te laten lezen f een lied te laten zingen. Het verdient de aanbeveling m de ceremnie rnd het graf krt te huden. De afscheidsbijeenkmst heeft immers al plaatsgevnden en bvendien met er rekening gehuden wrden met slecht weer. v Ik wil wel / niet dat er gezngen wrdt bij het graf. v Indien wel, dan het vlgende lied: v Ik wil wel / niet dat er een gedeelte uit de Bijbel gelezen wrdt bij het graf v Indien wel, dan graag het vlgende gedeelte v Ik wil wel / niet dat de gelfsbelijdenis gesprken en het Onze Vader gebeden wrdt. 6

8 Na afsluiting van de ceremnie spreekt vaak een van de familieleden een dankwrd namens de familie en nabestaanden. Eventueel kan dit dankwrd k gesprken wrden in de kerk/aula. Ik wil graag dat een dankwrd spreekt p mijn begrafenis. Hij/zij met daarbij de vlgende persnen niet vergeten: 3 Praktische zaken rnd een sterfgeval Hewel we allemaal weten dat ns leven hier p aarde eenmaal eindigt, zijn we geneigd het verlijden z ver mgelijk van ns af te schuiven. Als we geznd zijn, spreken we er niet ver want dat is ng zver weg Als we ziek zijn, spreken we er meestal niet ver, want de zieke zu kunnen denken: Nu al.? Wanneer spreken we er dan ver? Niet zelden vervalt een verlijden ns en wrden we nverwacht gecnfrnteerd met heel veel praktische zaken. Zaken waar we misschien ng nit ver hebben nagedacht. Vragen die p ns afkmen en waar we niet direct een antwrd p hebben. Wat zu het fijn geweest zijn als er een keer ver gesprken was. Wat geeft het een rust aan nabestaanden te weten dat bepaalde wensen van vader/meder/familielid kunnen wrden uitgeverd. Maar wat is het k fijn als u weet dat bv. kinderen die heel anders denken, ver de uitvaart, dan uzelf, tch uw wensen willen respecteren. Als er geen kinderen zijn, is het k fijn m te weten dat uw wensen wel wrden uitgeverd. Persnlijke wensen kunt u pschrijven, eventueel in een dichte envelp pbergen en iemand die u vertruwt f waarvan u graag wilt dat hij/zij de uitvaart regelt, weet waar u deze heeft pgebrgen. Wellicht is het ged dit bekje in te vullen met hulp van een zn f dchter f iemand van de kerk. 7

9 Overlijden: Natuurlijke dd als gevlg van ziekte f een pltseling verlijden Onnatuurlijke dd (bv. dr ngeval) Zelfdding Euthanasie Hewel bij ieder bvenstaand verlijden andere aspecten aanwezig zijn, kmen bij ieder verlijden eenzelfde aantal vragen naar vren. Terwijl er s mrgens ng niets aan de hand heft te zijn, kan het gebeuren dat s avnds een uitvaart is geregeld van een dierbare. Dat is heel heftig en m dan naast het verdriet allerlei indringende vragen te meten beantwrden is heel meilijk en dikwijls is men daar niet p vrbereid. Een eerste vraag zal zijn f er gekzen wrdt vr een begrafenis f een crematie Ik kies vr een begrafenis p de begraafplaats. Ik kies vr een crematie in het crematrium.. Persnalia: Achternaam: m/v Vrnamen vluit: Gebrtedatum: Gebrteplaats: Burgerlijke staat: Straat: Pstcde: Huisnummer: Plaats: adres: Telefn: Datum: Plaats: Handtekening:... 8

10 Testament: Telichting: Het is znder meer te adviseren dat er een testament is pgemaakt. Mcht er geen testament zijn pgemaakt dan vindt een verdeling plaats vlgens het wettelijke erfrecht. Als u eigen wensen f bestemmingen heeft ten aanzien van uw nalatenschap dan is het ged m dit te bespreken en vast te leggen bij een ntaris. Ik heb een testament p laten maken bij ntaris: Ik heb geen testament pgemaakt. Gegevens van degene die mijn uitvaart met regelen: Achternaam: m/v Vrnamen vluit: Straat: Pstcde: Huisnummer: Plaats: adres: Telefn: Datum: Plaats: Handtekening:... Achtereenvlgens wrdt een telichting gegeven bij de vlgende vragen: 1. Waar vindt de pbaring plaats 2. Is er een wens t.a.v. het graf, de kist, de crematie f begrafenis 3. Op welke dag dient de uitvaart plaats te vinden? 4. Wrdt er drukwerk verstuurd 5. Wrdt er een advertentie geplaatst 6. Meten er blemen wrden besteld 7. Waar wrdt de uitvaartdienst gehuden 8. He ziet de uitvaartdienst eruit 9. Dragers 9

11 10. Is er een vrkeur vr het mnument 11. Is er bij crematie een wens t.a.v. de as 12. Verzekeringen 13. Overig 14. Nadien 15. Dnrschap Waar vindt de pbaring plaats? Telichting: Met de plaats van pbaring wrdt bedeld waar de verledene blijft tt aan de dag van de uitvaart. Thuis pbaren kan heel ged dankzij kelsystemen. De verledene kan p bed blijven liggen waarbij een bedkeling wrdt gebruikt. Vr de naasten kan dit een heel natuurlijke uitstraling hebben. Wel wrdt geadviseerd de dag vr de uitvaart de verledene te laten kisten m z stapsgewijs te te leven naar de dag van de uitvaart zelf. De verledene kan k thuis in de kist wrden pgebaard met een kistkeling. Dikwijls is de kist dan niet geslten en kan men, wanneer men maar k wil, in de kamer blijven. De afstand is dan niet z grt; kleine kinderen beschuwen dat k als heel natuurlijk. Men kan k kiezen vr een uitvaartcentrum, waar men een bepaalde ruwkamer krijgt tegewezen. Dit kan als er bijvrbeeld thuis bijna geen ruimte is. In diverse uitvaartcentra gelden peningstijden en sms is het mgelijk dat men een sleutel krijgt, zdat men zelf p ieder willekeurig mment naar het uitvaartcentrum kan gaan. Ik kies vr een pbaring thuis Ik kies vr pbaring in een uitvaartcentrum Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden 10

12 Is er een vrkeur vr de srt kist Telichting: Vr een begrafenis wrdt het afgeraden m een spaanplaten kist te bestellen, tenzij de kist in een grafkelder wrdt geplaatst. Vcht trekt direct in het spaanplaat waardr een kist in de aarde snel uiteenvalt. Vr een crematie is het niet ndig m een duurdere kist te nemen, mdat de kist samen met de verledene wrdt ingeverd. Werd vreger veel waarde gehecht aan het srt hut, tegenwrdig is dit minder bepalend gewrden. Ik heb vrkeur vr een gefineerde spaanplaten kist / vuren / massief eiken. Ik heb vrkeur vr een bepaalde kleur. Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Op welke dag wrdt de uitvaartdienst gehuden? Telichting: De wet p de lijkbezrging schrijft vr dat iemand niet binnen 36 uur na het tijdstip van verlijden mag wrden begraven f gecremeerd en niet later dan de 6 e werkdag na de dag van het verlijden. Als er dr mstandigheden een latere dag ndzakelijk is, dan kan de burgemeester van de gemeente, waar het verlijden plaats heeft gevnden, uitstel verlenen. Bij het bepalen van de dag is van belang f een predikant f spreker p die dag k aanwezig kan zijn. Cntact daarmee is zinvl, alvrens de dag en tijdstip dr de uitvaartleider vast te laten leggen. Hud k rekening met eventuele verkmst van familieleden uit het buitenland en f de geplande dag niet valt p een verjaardag f bijzndere gebeurtenis. 11

13 Drukwerk Telichting: Meestal wrden ruwbrieven verstuurd. De uitvaartverzrger kan u diverse srten laten zien; k kunt u een eigen ntwerp maken f een ft laten plaatsen. Zrg vr een bijgewerkte adressenlijst. Op de dag van het verlijden wrden meestal de kaarten verstuurd en als p dat mment allerlei adressen pgezcht meten wrden, is men meestal te laat mdat dit veel tijd kst. Advies is daarm m een adressenlijst p het einde van het jaar te maken als nieuwjaarswensen wrden verstuurd. Mutaties kunnen dan gemakkelijk wrden bijgehuden. Ik wil dat er ruwkaarten wrden verstuurd, met/znder ft, met/znder afbeelding Ik wil dat er geen ruwdrukwerk wrdt verstuurd Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Ik wil k dankbetuigingskaartjes na aflp laten uitreiken Advertentie Telichting: Naast het drukwerk kan er k een ruwadvertentie wrden geplaatst in een reginaal dagblad. Bedenk wel wie u daarmee wilt bereiken. De ksten van een advertentie in een reginaal f landelijk dagblad zijn niet gering. Sms heeft iemand een hele grte kennissenkring die je niet met ruwbrieven kunt bereiken en kan het een extra ndersteuning zijn. Andersm kmt het k vr dat adressen niet beschikbaar zijn en men alleen kiest vr een advertentie. Ik wil een advertentie laten plaatsen in. Ik wil geen advertentie laten plaatsen Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden 12

14 Blemen Telichting: Dikwijls kiezen nabestaanden vr één f meerdere blemstukken. Blemstukken zijn er niet vr m de dd te verblemen, maar zijn een uiting van liefde en genegenheid. Er wrden wel aparte lsse blemen, zals rzen, besteld, die gebruikt wrden m dr kinderen, kleinkinderen p de kist gelegd kunnen wrden vrdat deze in het graf daalt f nadien in het graf wrden gelegd. Ik vind het fijn als er blemen bij mijn uitvaart zijn Ik stel geen prijs p blemen Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Waar wrdt de uitvaartdienst gehuden? Telichting: Waar de uitvaartdienst wrdt gehuden kan afhankelijk zijn van het aantal gendigden. Als het mgelijk is kan de uitvaartdienst in de kerk wrden gehuden, die men altijd bezcht. De kerk biedt plaats aan velen en de afscheidsdienst kan daar wrden gehuden. Een bezwaar kan zijn dat er een afstand verbrugd met wrden tussen de kerk en de lcatie van de begraafplaats. Het geheel wrdt verbrken; aut s meten wrden pgesteld, deelname aan het verkeer en weer een stet frmeren p de begraafplaats. Bij een kleinere uitvaart kan men kiezen tussen een uitvaartcentrum p de begraafplaats. Na de dienst kan men meestal lpend naar het graf. Bij een crematie maakt men meestal gebruik van de aula in het crematrium zelf en vindt de gehele plechtigheid daar plaats; k de cndleance nadien. Ik wil graag dat de uitvaartdienst gehuden wrdt in de kerk Ik wil graag dat de uitvaartdienst in het uitvaartcentrum wrdt gehuden Ik wil graag dat de plechtigheid plaatsvindt in het crematrium Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden 13

15 He ziet de uitvaartdienst eruit? Telichting: Dit is helemaal de keuze van de familie; een uitvaartdienst bestaat meestal uit: de dienst zelf, het cndleren en nadien bijeenkmen, waar meestal cnsumpties wrden aangebden. Bij grte uitvaarten kan men kiezen vr cndleren vrafgaande aan de dienst, zdat niet iedereen mee terug heft te kmen en er nvldende plaats zu zijn. Men cndleert dan vraf, maakt de uitvaartdienst mee, kan mee naar het graf en gaat daarna weer naar huis. Met een kleine grep familieleden en/f vrienden kmt de familie dan na aflp bijeen. Wrdt de dienst geleid dr een predikant dan is het ged m deze z snel mgelijk in kennis te stellen en te (laten) vragen f deze de uitvaart kan en wil leiden. Samen met de predikant wrdt de liturgie pgesteld. Ik wil graag dat er eerst afscheid wrdt genmen, dan de dienst en dan de uitvaart Ik wil graag dat er van te vren gecndleerd wrdt, dan de dienst en daarna de uitvaart Ik wil graag een uitvaart in kleine kring Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Er kunnen k uitvaarten zijn waarbij de nabestaanden ervr kiezen de uitvaart in kleine kring te huden. Dit kunnen k hele intieme en bijzndere uitvaarten zijn. Dragers Telichting: Als de kist vanuit huis, uitvaartcentrum f kerk naar de begraafplaats wrdt vergebracht, dan wrdt de kist naar en van de ruwaut gedragen. Dit dragen kan gebeuren dr dragers van de uitvaartrganisatie f dr eigen familieleden/vrienden. Dit laatste zien we steeds meer gebeuren en kan een extra dimensie verlenen aan het beleven van de uitvaart. Ik wil graag dat kinderen/kleinkinderen f familieleden de kist dragen en begeleiden ik wil dat dragers de kist dragen en begeleiden 14

16 Vrkeur vr het srt mnument Telichting: Hewel een mnument meestal een aantal maanden na het verlijden wrdt uitgezcht en geplaatst, met men dikwijls tijdens het gesprek ver het verlp van de uitvaart al een keuze maken mdat diverse begraafplaatsen een indeling hebben p de begraafplaats in liggende f staande mnumenten f een cmbinatie hiervan. Men met vraf een keuze maken vr welk srt mnument men kiest. Men kiest dus alvast een plaats! Deze plaats bepaalt waar het graf kmt. Vlledig mnument Liggend mnument Staand mnument Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Is er, bij crematie, een wens inzake de bestemming van de as? Telichting: Nadat de crematie heeft plaatsgevnden ntvangen de nabestaanden binnen een maand een brief van het crematrium m een keuze te maken wat er met de as met gebeuren. De as kan.a. wrden verstrid p zee, p een striveld, p een plaats waarvan de nabestaanden dat graag willen en er testemming vr is gekregen. De as kan k in een urn wrden geplaatst en wrden bewaard f begraven. Meer mgelijkheden zal het crematrium u bieden. mijn vrkeur gaat uit naar. Ik laat de keuze ver aan mijn nabestaanden Verzekeringen Een uitvaart brengt (hge) ksten met zich mee. Het kan zijn die u bent aangeslten bij een plaatselijke uitvaartvereniging, die bepaalde diensten beschikbaar stelt. Tijdens het leven kan er een uitvaartverzekering f levensverzekering zijn afgeslten. Veel uderen hebben van hun uders vreger een verzekering meegekregen. Meestal zijn de uitkeringen daarvan erg laag, maar er is destijds wel vr betaald. Maak gebruik van uw rechten. Ik ben aangeslten bij de uitvaartvereniging.. Ik heb een uitvaart-f levensverzekering bij 15

17 Overige wensen Bvengenemde punten kmen zeker aan de rde en het is ged m daar alvast bij stil te staan. Daarnaast kunnen er meerdere wensen aanwezig zijn. Bedenk dat u bepaalt he u en de nabestaanden de uitvaart willen hebben. Veel is er mgelijk, weinig is ndzakelijk. Maak gebruik van die ruimte! Nadien Meestal ntvangt u van de uitvaartverzrger een bekwerkje met veel praktische adviezen. U kunt hierm altijd vragen. Er zijn veel zaken die aandacht verdienen, bv. het pzeggen van abnnementen en lidmaatschappen, wijzigen ziektekstenverzekering en bankzaken. Speciale aandacht vragen we vr het beheer van inlgcdes die gebruikt wrden m in te lggen bij bank f andere instellingen. Misschien kent u de inlgcdes f werd dit beheerd dr uw partner. Zaak is wel dat u hierver kunt beschikken f dat u iemand p de hgte stelt. Er zijn prgramma s die p de cmputer kunnen wrden geïnstalleerd waarin wachtwrden kunnen wrden pgeslagen. Deel deze infrmatie met elkaar! Dnrschap Een dnr is iemand die, bij leven f sterven, iets van zichzelf, van zijn lichaam geeft aan een ander persn. Je kunt weefsel dneren, bijvrbeeld huid f hrnvlies, maar het kan k een rgaan zijn, zals, lever, hart f nier. Als men besluit m dnr te willen zijn wrdt dat vastgelegd in het dnrregister. Als een mgelijke dnr niet (meer) bij kennis is, dan kan de familie m testemming wrden gevraagd. Als iemand 18 jaar is gewrden ntvangt men een frmulier waarp men kan aangeven wel f geen dnr te willen wrden. Wil iemand zijn lichaam ter beschikking stelen dan met men, bij in leven zijn, cntact pnemen met een Academisch ziekenhuis. Over het algemeen dient men jnger dan 81 jaar te zijn. 16