Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering>

Transcriptie

1 Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering> Jaar 2014 Publicatiedatum * Agendapunt * Datum indiening X augustus 2014 Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Onderwerp Initiatiefvoorstel van de raadsleden Maarten Poorter (PvdA), Femke oosma (GroenLinks), Marijke Shahsavari Jansen (CDA) en Wil van Soest (PvdO), getiteld Een Amsterdamse aanpak voor de ouderenzorg Met deze voordracht stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van de raadsleden Poorter, oosma, Shahsavari Jansen en Wil van Soest, getiteld Een Amsterdam aanpak voor de ouderenzorg besluit I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. kennis te nemen van de bestuurlijke reactie op genoemd initiatiefvoorstel. Wettelijke grondslag Gemeentewet art. 147a, lid 1 Initiatiefvoorstel Samenvatting PvdA Amsterdam, GroenLinks, CDA en PvdO vinden dat de ouderenzorg in Amsterdam beter moet. We horen al jaren dat we er niet over gaan, met als resultaat dat de zorg voor ouderen alleen maar verder achteruit is gegaan. Daarom pleiten de vier fracties in dit initiatiefvoorstel voor een actievere rol voor de gemeente, om samen met zorginstellingen, woningcorporaties en zorgverzekeraars, de komende jaren problemen in instellingen te voorkomen en langer thuiswonen mogelijk te maken. Kort samengevat bestaat de Amsterdamse Zorg Aanpak Ouderenzorg uit: 1. Verbeteraanpak van de zorg in de verpleeg en verzorgingstehuizen 2. Versneld creëren van seniorenwoningen 1

2 Onze zorg Amsterdamse ouderen verdienen onze zorg. PvdA, GroenLinks, CDA en PvdO willen in Amsterdam op twee terreinen meer regie vanuit de gemeente; betere kwaliteit van de Amsterdamse verzorgen verpleegtehuizen en meer huisvesting voor ouderen die thuis blijven wonen. De afgelopen jaren, waarin de aad zich vaak heeft uitgesproken over incidenten in de ouderenzorg, liepen we als gemeente consequent tegen de grenzen van ons gezag aan: we gingen er niet over. Formeel hebben we inderdaad weinig zeggenschap, maar het gaat om ónze Amsterdamse ouderen. We laten hen niet in de kou staan omdat 'we er niet over gaan'. Ouderenzorg, en de veranderingen die zich daarbinnen voltrekken, vindt plaats in onze stad. Het is de gemeente die, ook met beperkte bevoegdheden, een grotere rol kan spelen in het verbeteren van de ouderenzorg. We waren verbaasd dat we in het coalitieakkoord niks hierover konden lezen, terwijl de urgentie om iets aan de problematiek te doen alleen maar is toegenomen. PvdA Amsterdam, GroenLinks, CDA en PvdO willen vanuit deze gedachte een kwaliteitsaanpak opzetten zodat onze ouderen de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Dat betekent niet dat de gemeente Amsterdam dit alleen moet doen; dat is nadrukkelijk niet de bedoeling van dit voorstel. We zoeken bondgenoten. We willen dat de stad dit samen gaat doen met het ijk, de inspectie, de vakbond, de lokale zorginspectie, de zorgverzekeraars en de zorgaanbieders, zoals Amsta, Amstelring en Cordaan. We zien de rol van de gemeente als regisseur, aanjager én verbinder. Niet als een nieuwe vorm van zorginspectie of een ander vorm van controlemachine. En zo zien wij dit plan ook: als handreiking richting instellingen, vakbonden, patiënten (organisaties) en zorgverzekeringen om samen de kwaliteit te verbeteren. Dit vraagt van iedere partij de wil om mee te doen. Het liefst willen we voortbouwen op verbeterplannen die door de zorginstellingen zelf zijn ingezet. Waar nodig zal gezamenlijk een nieuwe aanpak moeten worden ontwikkeld. Wij zijn bereid gemeentegeld te investeren in deze aanpak, als de bondgenoten dit ook doen. Inzet is niet vrijblijvend en het geld is niet gratis; we verwachten hetzelfde terug. Probleem 1: onvoldoende kwaliteit Laten we geen spookbeelden opwerpen: over het algemeen is het goed oud worden in Amsterdam. Niet ieder verzorg en verpleegtehuis is zo slecht als de beeldvorming soms doet geloven. Maar dan neemt niet weg dat de afgelopen jaren wel erg veel Amsterdamse instellingen in opspraak zijn geraakt door een keur aan incidenten. Het Sarphatihuis, De Poort, Stichting Elisabeth Otter Knoll, De Drie Hoven, Kleine Johannes, Beth Shalom en De Open Hof: de inspectierapporten logen er niet om. De aard van de incidenten is verschillend, maar lopen van te 2

3 beperkte leefomgeving van cliënten tot slechte tandhygiëne en van medicatieveiligheid tot te weinig personeel. Het Sarphatihuis van Amsta werd door actievoerders van de vakbond Abvakabo bezet. En Villa Spijker van Amsta werd na veel leed gesloten. Zorgplannen bestaan niet of worden niet nageleefd. Er is te weinig tijd voor basale begeleiding zoals bij douchen en toiletbezoek. De veiligheid is niet op orde. Zorgend personeel werkt hard, maar staat onder voortdurende werkdruk wegens krappe planning. Om de problemen te lijf te gaan heeft de gemeente Amsterdam in 2011 de Bestuursambitie Langdurige Ouderenzorg opgesteld, samen met de zorgaanbieders, Achmea en Cliëntenbelang. Het doel van deze ambitie was het realiseren van een daadwerkelijke verbetering van de ouderenzorg in verpleeg en verzorgingshuizen (zie organisatie diensten/wzs/programma' wmo/bestuursambitie Maar ondanks deze inspanning is er nog veel mis. Het convenant is een goede stap, maar naar de mening van de vier indieners nog niet genoeg. Want bovenstaande incidenten vinden wij onacceptabel. De indieners willen de kwaliteit van de zorg verbeteren: goede verzorging, goede arbeidsomstandigheden en échte aandacht voor ouderen. Het zijn niet alleen incidenten die de kwaliteit parten speelt. Het is ook de belasting van de werknemers die een wissel trekt op de ouderenzorg. Zorg medewerkers roepen al jaren om betere werkomstandigheden. De werkdruk is hoog, en de flexibilisering van het werk eist zijn tol. Volgens een onderzoek in opdracht van de ABVAKBO FNV uit 2013 blijkt dat verpleegkundigen in verpleeg en verzorgingshuizen structureel langer werken en vaak zwaarder werk doen dan in hun contract is afgesproken. Een kwart van de zorgmedewerkers krijgt zeer regelmatig het verzoek binnen 24 uur in te vallen. Door die onzekerheid en hoge werkdruk daalt de kwaliteit van de zorg. Driekwart van de medewerkers stelt dat de werkdruk de afgelopen jaren alleen maar is toegenomen. 80% van de medewerkers in de verpleeghuizen geeft aan dat de cliënten meer zorg nodig hebben dan ze kunnen bieden, bij de thuiszorg is dit bij de helft van de medewerkers het geval. Steeds minder zorgmedewerkers hebben plezier in hun werk. Eén derde van deze medewerkers geeft aan door de toegenomen werkdruk steeds minder plezier te hebben in hun werk. Er is simpelweg niet genoeg tijd om iemand de aandacht te geven die nodig is. Dit slaat ook terug op de voldoening en het plezier wat mensen uit hun werk halen. Tot slot wordt door de extramuralisering van ZZP 1 en 2 het werk op de afdelingen steeds zwaarder. 12 demente bejaarden in twee uur ontbijt geven, wassen en aankleden is geen uitzondering. Geen wonder dat ziekteverzuim en verloop van personeel groot zijn. Ook het opleidingsniveau laat soms te wensen over. Vaker dan in andere delen van Nederland 3

4 ondervinden de Amsterdamse instellingen de problemen die gepaard gaan met een te laag opleidingsniveau: veel medewerkers hebben mbo niveau 2, waar niveau 3 of 4 nodig is. Een manager uit het Sarphatihuis zei over de scheve verhouding met opleidingsniveau in het Parool van 11 oktober 2013: Het is gewoon gebleken dat er eigenlijk geen zorgaanbieder is die dit probleem alleen kan oplossen. Bijscholing en een groter personeelsbestand is hard nodig. ichting een oplossing Ons doel is duidelijk: geen zwak verpleeg en verzorgingstehuis meer in Amsterdam. We accepteren geen terugkerende incidenten meer. Wij willen dat ouderen niet langer plotseling geconfronteerd worden met onnodige verhuizingen en wij willen dat zorgverleners niet bezwijken onder de werkdruk. Personeel moet beter worden opgeleid en organisaties moeten anders worden ingericht. Dit willen we met zoveel mogelijk betrokken organisaties en mensen bereiken (bijvoorbeeld het personeel op de werkvloer). Wij willen daarvoor de volgende drie stappen zetten: 1) Startfoto: de huidige problemen in kaart We willen dat er een goede analyse komt van de problemen in de ouderenzorg. We willen weten hoe de situatie in Amsterdam ervoor staat, en wat de typisch Amsterdamse problemen zijn (zoals te hoge huisvestigingslasten en lager opleidingsniveau van het personeel in vergelijk met andere steden en regio s in Nederland.) Hiervoor moet goed geluisterd worden naar bewoners, hun familieleden, zorgmedewerkers en zorgbestuurders. Daarnaast willen wij een externe beoordeling van de kwaliteit van de zorg door een critical friend. Alle input wordt verwerkt en we willen daarbij in kaart brengen hoe het op dit moment gesteld is met belangrijke zaken als: Het welzijn van de bewoners, in het bijzonder ten aanzien van de kwaliteit van zorg De organisatie en het management van de diverse instellingen Opleidingsniveau medewerkers Naleving en het bestaan van zorgplannen Veiligheid medicijngebruik Inzet van vrijwilligers Aan het einde van de vorige college periode hebben SP en PvdA een motie aangenomen voor de oprichting van een lokale zorginspectie. Zij zouden deze meeting kunnen uitvoeren en het kwaliteitstraject (zie onder) kunnen begeleiden. Zo creëren we geen extra ambtelijke machine, maar borduren we voor op wat de gemeente al te bieden heeft. 4

5 2) Ontwerpen van het kwaliteitstraject Een specifiek verbeterplan per tehuis/instelling Duidelijke afspraken tussen alle partners: wie doet wat en wanneer Duidelijke afspraken over de financiering door elke bondgenoot Betere aansluiting formele en informele zorg; gemeente als verbinder. Kijken wat mogelijk is met de inzet van familie, vrienden en vrijwilligers uit de buurt. 3) Uitvoer van het programma Een scholingsplan per tehuis/instelling Samen met de mbo s investeren in opleidingen en bijscholing die bijdragen aan de kwaliteit van de zorg Probleem 2: tekort aan woningen Daarnaast zijn op ijksniveau grote veranderingen gaande. Minder mensen gaan hun dagen slijten in de verzorg en verpleegtehuizen van de stad meer mensen blijven langer thuiswonen. Dat sluit aan bij de wensen van veel Amsterdammers zelf; zij willen het liefst oud worden in een vertrouwde omgeving. Of willen oud worden in omgeving die meer aan de huiselijke sfeer doet denken, en minder aan de omgeving van een instelling. Als gemeente kunnen we weinig doen aan deze zogenaamde extramuralisatie. Maar we kunnen ons wel bezighouden met haar gevolgen: zo komt door langer thuiswonen een omvangrijk deel van het zorgvastgoed leeg te staan. Instellingen geven aan dat deze problemen zwaar op de financiële huishouding drukken. PvdA, GroenLinks, CDA en PvdO willen dat mensen gelukkig thuis kunnen wonen, maar ziet met de extramuralisatie dat er verschillende problematische gevolgen in de toekomst verscholen liggen. Enerzijds heeft de stad niet genoeg aangepaste woningen, anderzijds drukt de komende leegstand op de financiële huishouding van zorginstellingen. Om met dat laatste te beginnen. Amsterdam heeft zo n 9000 intramurale plaatsen, blijkt uit de jaarverslagen van de zorginstellingen. Verwacht wordt dat op termijn (tussen 2013 en 2017) 40% van alle intramurale plaatsen zal vervallen. In Amsterdam zijn dat zo n 3600 plekken. Dat betekent, afhankelijk van de gemiddelde omvang, de sluiting van tientallen locaties. Landelijke onderzoek raamt de afwaardering van het te sluiten vastgoed op circa per bed. Voor Amsterdam betekent dit een aderlating voor de betrokken eigenaren van zo n 180 miljoen. 5

6 Dat gebouwen van instellingen worden gesloten is niet a priori een slechte ontwikkeling. Leegstaand zorgvastgoed kan worden omgebouwd tot gemeenschappelijke woonvormen voor ouderen (of andere kwetsbare groepen). En dat behandelt het eerste opgeworpen probleem; een tekort aan ouderenhuisvesting. Transformatie kan een deel van de oplossing zijn, maar komt echter onvoldoende van de grond. Alle partijen lijken de kaarten tegen de borst te houden en wachten op elkaar. Woningbouwcorporaties, zorginstellingen en de gemeente moeten de handen ineen slaan om een tienjarenplan seniorenwoningen te maken. We willen dat de stad creatiever wordt door bijvoorbeeld initiatieven als zelfstandige woongroepen voor mantelzorgers en (chronisch) zieken. Ook zou het beschikbaar stellen van lege kamers in verzorgtehuizen voor bijvoorbeeld studenten verpleging behoort volgens ons tot de mogelijkheden. Daarvoor komen verschillende partijen binnenkort met een voorstel. ichting een oplossing Wij willen geen kapitaalvernietiging. Wij willen de gebouwen aanpassen tot zelfstandige woonvormen voor ouderen. Met het vinden van een nieuwe bestemming van deze panden helpen we niet alleen kwetsbare groepen met het vinden van een geschikte woning, maar verlichten we ook de financiële last van de pandeigenaren, de instellingen. Zowel CDA als PvdA als andere partijen hebben het afgelopen jaar al plannen ingediend, die we voor de komende jaren willen intensiveren. Tijdens de bespreking van het coalitieakkoord is de urgentie van de problematiek nogmaals door CDA en PvdO onderstreept middels een motie. Speerpunten plannen PvdA: We weten uit de aanpak van lege kantoren dat het helpt als de gemeente vraag en aanbod bij elkaar brengt. Voor het ombouwen van leegstaande gebouwen is dit net zo belangrijk. De gemeente stelt zich flexibel op, zeker als het gaat om bestemmingsplannen. Bij het broedplaatsenbeleid, waarbij kunstenaars worden gehuisvest in bijvoorbeeld in lege kantoren, hanteert de gemeente een borgstelling voor een lening. Deze oplossing is ook voor collectieven die in lege zorginstellingen terecht willen een oplossing. Met weinig geld valt veel te bereiken en het inverdieneffect is groot. De Triodosbank heeft eerder aangegeven dat zij dergelijke projecten wil financieren onder dezelfde voorwaarden als broedplaatsen gefinancierd worden. Speerpunten plannen CDA: De gemeente moet woningcorporaties strikt aan gemaakte afspraken over woningaanpassingen houden. Voor aanpassingen tot ouderenhuisvesting en kangaroewoningen wordt een regelarm of vergunningsvrij regime ingesteld. 6

7 Het ombouwen van leegstaande gebouwen tot ouderenhuisvesting. Onderzoek naar en financiering van huisliften. Betere aansluiting tussen private en publieke initiatieven. VVD heeft in februari 2014 een initiatiefvoorstel ingediend om in de komende vier jaar 2500 ouderenwoningen te realiseren. Daarnaast hebben we oog voor de spreiding van instellingen over de stad. Mensen willen graag in hun eigen buurt oud worden, ook als ze in een instelling wonen. Daarom liever een goede verdeling dan een clustering van instellingen in enkele buurten van de stad. De gemeente neemt deze overweging nadrukkelijk mee in het opstellen van de startfoto en het uitwerken van ombouwtrajecten. Die rol kan op verschillende terreinen worden gepakt. We willen dat de gemeente zich meer mengt in het behouden van een goede spreiding van het zorgaanbod over alle stadsdelen van de stad. Hoewel de corporaties, zorginstellingen en verzekeraars elk hun eigen verantwoordelijkheden hebben, willen wij dat de gemeente Amsterdam nadrukkelijker aan tafel zit als vertegenwoordiger van alle Amsterdammers. Wij willen in het volgende college van B&W een wethouder die de brug kan slaan tussen ouderenwoningen en ouderenzorg. 1) Startfoto: de huidige problemen in kaart Ook hiervoor maken we een startfoto: welke tehuizen blijven open, welke gaan sluiten? Ouderen moeten tijdig weten waar ze aan toe zijn. 2) Ontwerpen van ombouwtrajecten 10 jarenplan opstellen: welke tehuizen blijven open, welke gaan dicht? Afspraken maken over goede verdeling van verzorging en verpleegtehuizen door de stad Duidelijke afspraken tussen alle partners: wie doet wat en wanneer? Wij willen woon zorg makelaars instellen: verbinders tussen de partijen zoals dat ook bij broedplaatsenbeleid gebeurt Duidelijke afspraken over de financiering door elke bondgenoot 3) Uitvoer van het programma Een aanvalsplan per tehuis of instelling, waarbij uiteraard de instellingen de primaire verantwoordelijkheid dragen De gemeente als actieve partner bij het zoeken van bewoners en het aantrekken van financiering voor de ombouw 7

8 Financiële dekking Voor een Amsterdamse aanpak van ouderenzorg willen de Amsterdamse fracties van PvdA, GroenLinks, CDA en PvdO geld uittrekken; zo n vier miljoen per jaar voor de komende vier jaar (wegens meerjarig incidentele dekking). Dit bedrag is natuurlijk niet genoeg om alle problemen op te lossen, daarvoor zijn ook investeringen vanuit de zorg sector noodzakelijk. We willen dit geld investeren vanuit het principe van voor wat, hoort wat ; een gemeentelijke investering die verzorg en verpleegtehuizen wil helpen verbeteren, maar tegelijkertijd niet vrijblijvend is. Er wordt een tegenprestatie verlangd; zowel als inspanning als een eigen financiële inleg. De vier miljoen willen we uit drie geldstromen halen: 40% (1,6 miljoen euro) komt uit bouwstimulering, waarvoor het college in vier jaar 60 miljoen extra voor op tafel legt. Een tweede 40% komt uit de intensivering van onderwijsgelden, die rond de 40 miljoen per jaar bedragen. De laatste 20% ( euro) dekken we uit het fonds zorg en werk, waar de coalitie 62 miljoen in heeft gestort. Problemen met (aankomende) leegstand zijn deels terug te voeren op de zorg decentralisatie en de hervorming van de Wmo, en behoren dus te worden ondervangen door een fonds dat daarvoor is ingesteld. Besluitpunten Met dit initiatiefvoorstel hebben PvdA Amsterdam, GroenLinks, CDA en PvdO gepleit voor een meer regisserende rol vanuit de gemeente. Hierdoor denken wij twee problemen die in Amsterdam spelen, de dreigende leegstand en de achterblijvende kwaliteit van zorg, aan te pakken. Gezien het voorgaande vragen wij de gemeenteraad in te stemmen met de volgende besluitpunten; Het college op te dragen om het verbeteren van ouderenzorg en het oplossen van de leegstandsproblematiek tot inzet van collegebeleid te maken Hierbij bovenstaande stappenplannen als uitgangspunten te nemen Hiervoor de bijbehorende financiële middelen ter beschikking te stellen Binnen zes maanden sinds eerste bespreking met uitgewerkte voorstellen te komen Stukken Meegestuurd <6> Ter inzage gelegd n.v.t. De leden van de gemeenteraad van Amsterdam 8

9 Maarten Poorter (PvdA) Femke oosma (GroenLinks) Marijke Shahsavari Jansen (CDA) Wil van Soest (PvdO) * De sterretjes worden door de griffie ingevuld In te vullen door het raadslid/de fractie: 1. naam/namen van raadslid/ leden; 2. datum van indienen; 3. titel initiatiefvoorstel; 4. vrije tekst; 5. naam/namen van raadslid/ leden incl. initialen; 6. eventuele mee te sturen bijlagen. 9