Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering>

Transcriptie

1 Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering> Jaar 2010 Publicatiedatum * Agendapunt * Datum indiening 19 juni 2017 Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Onderwerp Initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw Van Soest van de PvdO, getiteld: De Amsterdammer centraal in de Wmo-verordening Met deze voordracht stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw Van Soest (Partij van de Ouderen), getiteld De Amsterdammer centraal in de Wmo-verordening besluit I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. het college van burgemeester en wethouders te verzoeken: a. in de Wmo-verordening en uitvoering ervan nadrukkelijk te verankeren i. de eigen regie van de Amsterdammers; ii. minder beperkingen voor een zelfbestemd en vrijelijk ingericht leven iii. een gelijk speelveld voor gemeente, andere betrokken instanties én de Amsterdammers; b. bij komende bijstellingen van de Wmo-regels de gemeenteraad vooraf inzicht te geven in de gevolgen op het dagelijkse leven van Amsterdammers; c. deze voorstellen te betrekken bij de voorbereidingen op de programmabegroting 2018 Wettelijke grondslag Gemeentewet art. 147a, lid 1 Initiatiefvoorstel Inleiding Met de Verordening maatschappelijke ondersteuning 2015 (update 2017) geeft de gemeente Amsterdam aan hoe zij haar wettelijke verantwoordelijkheid wil invullen om zo de zelf- en samenredzaamheid en participatie van mensen met een beperking, chronische psychische of psychosociale problemen te ondersteunen. Die 1

2 ondersteuning is er op gericht dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen woning en buurt kunnen blijven, of als dat niet lukt, terecht kunnen in een vorm van beschermd wonen of opvang. Amsterdam heeft na 2 ½ jaar nog steeds een flinke uitdaging aan de decentralisaties. Naast een compleet nieuwe bedrijfstak, de uitvoering van de jeugdwet, hebben we met jaarlijks hogere bezuinigingen te maken. Met de door de raad vastgestelde Wmoverordening en de nadere regels van het College geeft het gemeentebestuur aan hoe het zijn verantwoordelijkheid wil invullen, en geeft het kaders voor de uitvoering. Het College laat de regels naar eer en geweten uitvoeren en legt verantwoording af aan de gemeenteraad. De raad toetst of de uitvoering geschiedt volgens de vastgestelde kaders. Als de regels in de uitvoering anders uitpakken dan de raad bedoelde, kan de raad initiatief nemen voor bijstelling of herijking. Na twee jaar Wmoverordening is zo een moment gekomen. De praktijk is immers weerbarstig. Er doen zich veel verschillende situaties voor die soms schuren met de intentie van de raad en vragen om maatwerk. Het is vrijwel ondoenlijk om dit in één keer sluitend en blijvend in een verordening te beschrijven. Dat is de aanleiding voor dit voorstel. Het doel is de eigen regie van de Amsterdammer over zijn 1 leven consequenter als vertrekpunt te gebruiken de verantwoordelijkheid van het College voor afstemming tussen instanties breder te trekken de gevolgen van bijstellingen en veranderde regels beter inzichtelijk te krijgen vóór de formele besluitvorming. Om de huidige knelpunten te illustreren zijn voorbeelden aangehaald uit de resultaatgebieden wonen, vervoer en hulp bij het huishouden. De voorgestelde bijstelling is primair daarop gericht maar zeker ook bruikbaar voor de overige resultaatgebieden. De verordening in de praktijk. In de afgelopen periode is duidelijk geworden dat de Wmo-regels in de praktijk vaak ertoe leiden dat Amsterdammers minder eigen regie hebben, en dat de gemeente hun eigen kracht vaak uitsluitend onderzoekt in relatie tot hun ondersteuningsvraag. De mens dreigt af en toe uit beeld te raken tussen de regels. Hoe dat uitpakt maken een paar voorbeelden duidelijk. Eigen regie 1. Een Amsterdammer belt met het Wmo-loket om een voorziening aan te vragen. De medewerker is vriendelijk en begint direct door te vragen. Na een paar minuten stelt de medewerker een concrete aanpak en oplossingen voor. Het gesprek wordt beëindigd maar de Amsterdammer kan de inhoud van het gesprek en de voorstellen die de medewerker heeft gedaan niet plaatsen. De Amsterdammer is radeloos omdat hij niet begrijpt waar hij nu ja op heeft gezegd, wat hij moet doen en wat dat betekent. 1 Waar in deze tekst aan de Amsterdammer wordt gerefereerd als hij is ook zij bedoeld. 2

3 Waarom dit voorbeeld? Er ontbreekt aan het begin iets wezenlijks in het contact tussen de Amsterdammer en de gemeente: een concreet beeld wat de Wmo wel kan betekenen en wat niet. Medewerkers van het loket proberen in zo kort mogelijke tijd het probleem scherp te krijgen en daarvoor een oplossing te vinden. De Amsterdammer kent de achtergrond en de regels niet en kan daarom moeilijk regie nemen over het doel van het gesprek. 2. Een Amsterdammer neemt telefonisch contact met het Wmo-loket. Hij is onverwachts ernstig ziek geworden en vraagt om medische redenen huishoudelijke hulp. De medewerker stelt vrijwel direct voor dat de Amsterdammer samen met een zorgverlener een eigen ondersteuningsplan maakt. De Amsterdammer vraagt naar een PGB. De medewerker deelt mede dat hij een PGB in natura kan krijgen als hij het ondersteuningsplan inlevert. De Amsterdammer vertrouwt op deze informatie en beëindigt het gesprek. Enkele dagen later ontvangt de Amsterdammer een kort bericht dat hij zorg in natura heeft aangevraagd. Bij het bericht is het format voor een ondersteuningsplan toegevoegd. De Amsterdammer belt opnieuw en herhaalt dat hij een PGB wil. De medewerker reageert direct met de mededeling dat de Amsterdammer dan veel administratie zelf moet doen, en stelt in het verdere verloop van het gesprek nog drie keer de vraag of de Amsterdammer echt een PGB wil. Waarom dit voorbeeld? De medewerker stuurt vanaf het eerste moment op verstrekken van zorg in natura. Hij ontmoedigt de Amsterdammer actief een PGB aan te vragen en benoemt een voorziening (PGB in natura) die niet bestaat. De gemiddelde Amsterdammer leest niet de verordening voordat hij met een ondersteuningsvraag belt maar vertrouwt erop dat hij regie kan voeren en daarbij wordt ondersteund door een deskundige medewerker. In dit geval lijkt het erop dat eigen regie het onderspit delft van controle en budgetbeheersing. Om regie te houden moet de Amsterdammer de Wmo-verordening hebben gelezen, en eigenlijk ook de nadere regels. Minder beperkingen voor een zelfbestemd en vrijelijk ingericht leven 1. De wethouder Zorg kondigt in het voorjaar van 2016 een herbeoordeling aan voor gebruikers van gesloten vervoersvoorzieningen die hun voorziening voor 2009 hebben gekregen. De herbeoordeling is wettelijk verplicht. De uitkomst van de beoordeling is dat niet. Kort voor het zomerreces meldt de wethouder per brief hoe en wanneer hij deze beoordeling aanpakt. Hij waarschuwt ook dat hoogstwaarschijnlijk een groot deel van de gebruikers de voorziening kwijt raakt. De raadsfracties zien deze mededeling over het hoofd en stellen er in de eerste commissievergadering na het reces geen vragen over. Waarom dit voorbeeld? De gemeenteraad stelt kaders voor het beleid en toetst de uitvoering. De kaderstelling is op hoofdlijnen. De gevolgen van, 3

4 gewijzigd of nieuw, beleid worden vaak wel in omvang en geld becijferd. Veel minder inzichtelijk is wat dit betekent voor het dagelijkse leven van de Amsterdammer. Dat geldt voor dit geval, maar ook breder. Pas in de uitvoering worden, ook ingrijpende, gevolgen duidelijk, vaak als Amsterdammers zich nadrukkelijk laten horen. 2. Een Amsterdammer kan door chronische ziektes het eigen huis niet schoon houden en heeft huishoudelijke aangevraagd. De gemeentelijke medewerkers sturen nadrukkelijk op zorg in natura. Deze Amsterdammer werkt, ondanks de lichamelijke beperkingen. Dat is bij het Wmo-loket bekend. Als hij navraag doet bij zorgaanbieders blijkt dat zij allemaal eisen dat de Amsterdammer aanwezig is als het huis wordt schoongemaakt. De zorgaanbieders kunnen ook geen vaste dagdelen of vaste schoonmaker toezeggen. De Amsterdammer zit met zijn handen in het haar. Zijn werkgever gaat uiteraard niet akkoord met wekelijks wisselende werktijden. Met veel doorzettingsvermogen en verwijzingen naar de verordening lukt het de Amsterdammer alsnog een PGB toegekend te krijgen. Waarom dit voorbeeld? De medewerkers van de Wmo kijken naar de Amsterdammer alleen door de bril van de ondersteuningsvraag. Wat hij kan is alleen belangrijk om de hoeveelheid ondersteuning te kunnen bepalen. Andere informatie lijkt niet relevant te zijn. De medewerkers van het Wmo-loket gaan uit van onuitgesproken veronderstellingen, je bent te ziek bent om te werken, en zelfs al beschikken zij over ander informatie wordt deze niet direct betrokken bij de afwegingen. Het lijkt erop dat zorgaanbieder hun eigen bedrijfsvoering voorop stellen en daarbij niet worden gecorrigeerd door de gemeente. Een gelijk speelveld voor gemeente, instanties en de Amsterdammer zelf 3. Een Amsterdammer met chronische ziektes woont op een hogere verdieping in een flatgebouw. De Amsterdammer kan niet lopend naar de eigen verdieping komen en ook geen zware deuren openen. De liftinstallatie gaat in groot onderhoud en kan meerdere maanden niet worden gebruikt. Er is nog een andere lift die de Amsterdammer zou kunnen gebruiken maar de deuren daar naartoe hebben geen elektrische opener. De Amsterdammer vraagt bij het Wmo-loket installatie van een deuropener aan. De medewerker verwijst de Amsterdammer door naar de woningbouwvereniging. Deze verwijst terug naar de gemeente. Beide instanties doen geen moeite om dit met elkaar op te lossen. De Amsterdammer is radeloos omdat hij nu niet naar zijn werk kan of boodschappen doen. Waarom dit voorbeeld? In artikel 1.2 van de Wmo-verordening staat dat het College voor afstemming zorgt als een Amsterdammer met Wmo, jeugd- of participatiewet te maken krijgt. De Wmo-verordening refereert op veel terreinen naar andere wetten als de Amsterdammer geen recht op 4

5 een Wmo-voorziening heeft. Een Amsterdammer in deze situatie wordt van het kastje naar de muur gestuurd en moet zelf uitzoeken waarom welke wet wel voor hem/haar werkt. Dikwijls interpreteren instellingen de bestaande wetgeving in hun eigen voordeel. In het concrete geval moet de Amsterdammer op meerdere fronten en gronden juridische stappen ondernemen voor een verhoudingsgewijs klein bedrag. Voor vaststelling inzicht in gevolgen. 1. Een Amsterdammer heeft een persoonlijk gesprek met een adviseur namens de gemeente. Het gaat over huishoudelijke hulp. De adviseur vraagt of de Amsterdammer alle ruimtes in de woning dagelijks gebruikt. Een kamer wordt niet vaak gebruikt. Deze kamer mag volgens de adviseur niet mee worden genomen bij de berekening van de uren schoonmaak. De adviseur geeft aan dat dit nu eenmaal de regels van de gemeente zijn. Waarom dit voorbeeld? De regel waarnaar de adviseur verwijst is niet in openbare bronnen te vinden. Het lijkt erop dat de nadere regels Wmo verder vertaald zijn in concrete werkinstructies. Hier worden de gevolgen van het beleid/ de verordening concreet voor de Amsterdammer, en wordt de interpretatieruimte voor de toepassing bepaald. De raad kan niet controleren of deze uitwerking nog in lijn is met de geest van de Wmo-verordening. 2. Een Amsterdammer wil gebruik maken van het aanvullend openbaar vervoer. Hij wil met zijn hond instappen. De chauffeur weigert de hond mee te nemen omdat het geen hulphond is en te groot. Hij verwijst naar de regels en verwijt de Amsterdammer dat hij die regels niet kent. De Amsterdammer kent de regels inderdaad niet. Hij had de regels kunnen kennen als hij de nadere regels Wmo had gelezen (een document van bijna 100 pagina s). Bovendien hebben andere chauffeurs de hond eerder niet geweigerd. Waarom dit voorbeeld? De uitvoerder van het aanvullend vervoer heeft zijn chauffeurs geïnstrueerd geen grote honden mee te nemen, conform de nadere regels. Niet alle chauffeurs houden zich daaraan. Deze chauffeur heeft correct gehandeld. De Amsterdammer is verward en boos door het verwijt van de chauffeur. Overigens is staat dit voorbeeld niet op zichzelf. Gemeentelijke medewerkers die wettelijke taken uitvoeren, verwachten van Amsterdammers niet alleen kennis van de wet maar ook van hun uitvoeringsvoorschriften. Dat is niet verplicht en niet reëel. Vertrekpunten voor de bijstelling Het initiatiefvoorstel is erop gericht de geest van de Wmo nadrukkelijker in verordening en in de uitvoering te verankeren. De eigen regie van de Amsterdammer staat voorop. De Amsterdammer met beperkingen kan even vrijelijk zijn dagelijks leven en werken vorm geven als de Amsterdammer zonder beperkingen De Wmo-verordening schept een gelijk speelveld voor gemeente, andere betrokken instanties én de Amsterdammer De gemeenteraad heeft inzicht in de gevolgen voor Amsterdammers voordat hij nieuwe kaders (beleid of verordeningen) vaststelt 5

6 Dat betekent bijvoorbeeld: Informatie en ondersteuning zijn ook in de uitvoering op eigen regie gericht. Trefwoorden zijn begrijpelijke taal in brieven en beslissingen, in de beslissing niet alleen wijzen op plichten maar ook op de concrete betekenis van het besluit voor de Amsterdammer. Om dat te doen moeten medewerkers de hele leefsituatie van de Amsterdammer in beeld brengen. Dat blijkt overduidelijk uit de voorbeelden. De beslissing over een nader onderzoek moet bij de Amsterdammer liggen, niet bij de medewerker van het Wmo-loket. Een externe adviseur licht bij een telefonisch of persoonlijk gesprek altijd toe op basis van welke deskundigheid hij/zij de medische situatie van de Amsterdammer kan beoordelen. De aandacht verschuift van wat de Amsterdammer zelf of met behulp van zijn netwerk zou moeten kunnen naar wat de Amsterdammer wil om actief in het leven te staan. Een Amsterdammer die afhankelijk is van aanvullend vervoer kan niet zonder meer vrijelijk zijn dagelijks leven vorm geven. Zo lang de bedrijfsvoering van de vervoerder leidend is in het aanbod, verandert deze situatie niet. Vraag Amsterdammers zelf wat zij echt belangrijk vinden en voor welk aanbod zij kiezen als de financiële ruimte beperkt is. De focus verschuift van kostenbeheersing binnen de Wmo-budgetten naar de gerichte en gecombineerde inzet van maatregelen en budgetten in het sociaal domein. Misschien wil een Amsterdammer met een Canta wel een andere Amsterdammer met beperkingen mee laten rijden, boodschappen doen of iets samen ondernemen. Eigen regie voorop kan in dit geval zijn: voor een infrastructuur zorgen die contact mogelijk maakt en daarvoor middelen uit de participatiewet in te zetten De Wmo-verordening schept een gelijk speelveld voor gemeente, andere betrokken instanties en de Amsterdammer. Nu moet de Amsterdammer zijn behoefte aan voorzieningen inhoudelijk objectief (laten) onderbouwen. Op een gelijk speelveld laat ook het College adviezen van externen en zijn eigen besluiten (toekenning en handhaving) objectief, transparant en begrijpelijk onderbouwen. Het College stemt met andere betrokken instanties af welke wet- en regelgeving op de situatie van een Amsterdammer van toepassing is. Als gemeente en andere instanties wetten en regels verschillend interpreteren neemt het College de verantwoordelijkheid om een oplossing te vinden die recht doet aan de vraag van de Amsterdammer. De gemeenteraad wil meer inzicht in de betekenis van gewijzigd of nieuw beleid. Dat inzicht is pas goed te verkrijgen als de gewijzigde of nieuwe regels worden getoetst aan de hand van praktijksituaties. Nu wordt dat 6

7 achteraf duidelijk omdat getroffen Amsterdammers zich laten horen als de regels in hun nadeel uitvallen. Beter is het als vooraf aan de hand van een aselecte steekproef van minimaal 50 casussen het effect van een nieuwe regel in beeld wordt gebracht. Op basis van de resultaten kan de gemeenteraad besluiten of de nieuwe regel met de verwachte effecten gewenst is. Voorstel Besluit: 1. het college van burgemeester en wethouders te verzoeken: a. in de Wmo-verordening en uitvoering ervan nadrukkelijk te verankeren i. de eigen regie van de Amsterdammers; ii. minder beperkingen voor een zelfbestemd en vrijelijk ingericht leven iii. een gelijk speelveld voor gemeente, andere betrokken instanties én de Amsterdammers; b. bij komende bijstellingen van de Wmo-regels de gemeenteraad vooraf inzicht te geven in de gevolgen op het dagelijkse leven van Amsterdammers; c. deze voorstellen te betrekken bij de voorbereidingen op de programmabegroting Stukken Meegestuurd <6> Ter inzage gelegd n.v.t. Het lid van de gemeenteraad van Amsterdam Van Soest * De sterretjes worden door de griffie ingevuld In te vullen door het raadslid/de fractie: 1. naam/namen van raadslid/-leden; 2. datum van indienen; 3. titel initiatiefvoorstel; 4. vrije tekst; 5. naam/namen van raadslid/-leden incl. initialen; 6. eventuele mee te sturen bijlagen. 7