BIJLAGEN Stadsregio Amsterdam

Transcriptie

1 BIJLAGEN Stadsregio Amsterdam

2 BIJLAGE 1

3 Migratiestrategie TITEL lijnennet ONDERTITEL na ingebruikname Noord/Zuidlijn Definitieve versie vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van de Stadsregio Amsterdam op 10 december 2015

4 Inhoudsopgave 1. INLEIDING AANLEIDING EN DOEL AFBAKENING SCOPE MIGRATIESTRATEGIE WERKWIJZE STATUS DOCUMENT EN BESLUITVORMINGSPROCES 5 2. HET BASISSCENARIO OMSCHRIJVING PLANNING KWALITEIT GO/NOGO MOMENT T.A.V. PLANNING GO/NOGO MOMENT T.A.V. KWALITEIT MIGRATIE IN HET BASISSCENARIO: BIG BANG ONDERBOUWING KEUZE BIG BANG 8 3. GEWIJZIGDE OMSTANDIGHEDEN AFWIJKINGEN VOORAFGAAND AAN DE INGEBRUIKNAME NOORD/ZUIDLIJN VERSCHOVEN BASISSCENARIO AANGEPAST BASISSCENARIO ALTERNATIEVE SCENARIO S AFWIJKINGEN NÁ DE INGEBRUIKNAME NOORD/ZUIDLIJN VERVOLG 12 Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 2 van 12

5 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn eind 2017 ontstaan mogelijkheden om het openbaar vervoernetwerk in de Amsterdamse regio nog beter te laten aansluiten op de mobiliteitswensen van de reizigers en inwoners. Hiervoor zal het netwerk op een aantal plaatsen opnieuw worden ingericht, zoals de Stadsregio Amsterdam heeft beschreven in de Lijnennetvisie 2018 [hierna: Lijnennetvisie]. 1 De Lijnennetvisie beschrijft de keuzes op hoofdlijnen die het Dagelijks Bestuur maakt ten aanzien van de inrichting van het OV-netwerk in de concessies van de Stadsregio vanaf het moment dat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen. In de Lijnennetvisie staat niet beschreven op exact welk moment en op welke wijze de beschreven wijzigingen worden doorgevoerd. De migratiestrategie lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn [hierna: migratiestrategie] geeft - naast de vervoerkundige kaders zoals vastgelegd in de concessiedocumenten en de Lijnennetvisie - antwoord op deze vragen. De migratiestrategie is daarmee voor de Stadsregio vervoerders leidend voor de wijze waarop de wijziging van het bovengrondse lijnennetwerk zal worden doorgevoerd. 1.2 Afbakening Geografisch De Lijnennetvisie en de migratiestrategie zijn van toepassing binnen de Stadsregio Amsterdam. De 16 gemeenten van de Stadsregio Amsterdam zijn verdeeld in vier openbaar vervoer concessies. In elk concessiegebied heeft een vervoerder het exclusieve recht tot het aanbieden van openbaar vervoer. Vervoerder GVB rijdt in de stadsconcessie Amsterdam, vervoerder EBS in de concessie Waterland en vervoerder Connexxion in de concessies Zaanstreek en Amstelland-Meerlanden. Afbeelding 1: Indeling Stadsregio Amsterdam. 1 De Lijnennetvisie 2018 is door het DB vastgesteld op 21 mei Naar aanleiding van een in opdracht van het DB uitgevoerde second opinion heeft het DB de Lijnennetvisie op 17 september 2015 op twee onderdelen gewijzigd vastgesteld. De definitieve versie is te vinden op: Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 3 van 12

6 De concessie Amstelland-Meerlanden heeft bij het opstellen van de migratiestrategie een aparte status door het eindigen van de huidige concessie in december Afstemming met andere concessiehouders en NS Naast de concessiehouders van de Stadsregio rijdt er binnen het gebied ook openbaar vervoer dat valt onder andere concessieverleners, waaronder de provincies Noord- en Zuid-Holland, de provincie Flevoland, en de NS voor het hoofdrailnet. Met deze overige vervoerders zal, zoals gebruikelijk in het kader van het opstellen van een vervoerplan, door de Stadsregio vervoerders worden afgestemd, onder meer ten aanzien van de onderlinge aansluitingen. Daarbij geldt dat vooral voor het streekvervoer de aansluiting op de treinen van NS een belangrijk onderdeel in de dienstregeling is. Doordat de planning ten aanzien van de vervoerplannen gekoppeld is aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn, en deze daardoor afwijkt van de reguliere planning, vergt de afstemming extra aandacht. 2 Deze afstemming verloopt normaliter via het zogeheten BAND-overleg. 3 De inzet is daarbij om zo snel mogelijk informatie over de diverse dienstregelingsplannen uit te wisselen, zodat zowel de aansluitingen op de trein als op de Noord/Zuidlijn geoptimaliseerd kunnen worden. 1.3 Scope migratiestrategie De migratiestrategie beschrijft de wijze, het moment en/of de volgorde waarop de aanpassingen in het lijnennet in de concessies van de Stadsregio worden doorgevoerd bij de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. Deze strategie, inclusief onderbouwing, wordt beschreven voor een zogenoemd basisscenario dat uit gaat van de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn conform de vooraf overeengekomen planning en kwaliteit, waarover in 2016 nadere afspraken worden gemaakt tussen Stadsregio, GVB en gemeente Amsterdam. Daarnaast wordt in het document beschreven dat voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn omstandigheden kunnen wijzigen (zowel op het gebied van planning als kwaliteit), waardoor sprake is van een alternatief scenario. Ten slotte wordt beschreven dat zich na ingebruikname van de Noord/Zuidlijn omstandigheden kunnen voordoen waarbij sprake is van een noodscenario. De direct betrokken partijen (Stadsregio, gemeente Amsterdam, GVB, EBS en Connexxion) zullen de komende tijd procesafspraken maken om te komen tot plannen en maatregelen om tijdig en goed voorbereid te zijn op deze alternatieve en noodscenario s, met als doel om het reizigersbelang ook in deze situaties te kunnen waarborgen. Het document beschrijft de criteria die leidend zullen zijn bij het opstellen van deze plannen en maatregelen. Communicatie Kennis van en begrip voor de toekomstige wijzigingen in het openbaar vervoer bij de reizigers zijn essentieel voor maatschappelijk en politiek draagvlak. Om deze reden is het van belang dat een duidelijke communicatie- en marketingstrategie wordt ontwikkeld door de betrokken partijen (de Stadsregio en de vervoerders, in afstemming met de stadsregiogemeenten). Bovendien is een goede communicatie en marketing richting reizigers van groot belang om het reizigersgedrag in goede banen te leiden en het nieuwe lijnennet tot een succes te maken. De Stadsregio zal de komende tijd samen met de vervoerders werken aan een gezamenlijke communicatie- en marketingstrategie, waarbij er nadrukkelijk aandacht is voor issue- en stakeholdermanagement en innovatieve marketingtools. De migratiestrategie zelf bevat dus nog geen nadere uitwerking van een dergelijke communicatie- en marketingstrategie. Tarieven Ten aanzien van de tarieven zullen de Stadsregio en de vervoerders de komende tijd in kaart brengen welke problematiek zich kan voordoen naar aanleiding van het nieuwe lijnennet. De volgende stap betreft het ontwikkelen van een tarievenstrategie ontwikkeld om eventuele negatieve prijseffecten te voorkomen. Bij voorkeur zal dit gebeuren in nauwe samenwerking met het OV-marketingbureau. De migratiestrategie zelf bevat dus nog geen nadere uitwerking van het aspect tarieven. 2 Het jaarlijkse reguliere overgangsmoment voor de dienstregeling is de 1 e zondag na de 2 e zaterdag in december. Dit overgangsmoment bestaat conform een afspraak die de internationale West-Europese spoorwegbedrijven met elk hebben gemaakt en waaraan ook de NS (en de andere regionale spoorbedrijven) zich houden. 3 Het BAND-overleg Bijeenkomst Afstemming Noordvleugel Dienstregelingen vindt tweemaal per jaar plaats. Deelnemende vervoerders: NS, GVB, EBS, Connexxion (voor de concessies Amstelland-Meerlanden, Almere, Zaanstreek en Haarlem- IJmond) en Arriva. Deelnemende concessieverleners: Noord-Holland, Zuid-Holland, Almere en de Stadsregio Amsterdam. Op 13 oktober 2015 vond het meest recente overleg plaats. Het eerstvolgende overleg is gepland voor april Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 4 van 12

7 1.4 Werkwijze De migratiestrategie is door de Stadsregio Amsterdam opgesteld in nauw overleg met de vervoerders voor het gebied van de Stadsregio Amsterdam. Verschillende varianten zijn onderzocht en beoordeeld aan de hand van de volgende aspecten: het reizigersbelang/vervoerkundige impact, de praktische haalbaarheid bij de vervoerders, de communiceerbaarheid, het draagvlak onder de relevante stakeholders en de financiële effecten. Daarnaast is input verzameld bij zowel de projectorganisatie Noord/Zuidlijn (onderdeel van de rve Metro en Tram van de gemeente Amsterdam [hierna: MET]), als bij de rve Verkeer en Openbare Ruimte van de gemeente Amsterdam [hierna: V&OR], de belangrijkste wegbeheerder voor de aan de lijnennetvisie gerelateerde infrastructuur projecten die cruciaal zijn voor de capaciteit en kwaliteit van het netwerk. Dit alles heeft geresulteerd in de in paragraaf 2.2 beschreven migratiestrategie voor het basisscenario. 1.5 Status document en besluitvormingsproces Status document De migratiestrategie bevat een nadere uitwerking van reeds vastgesteld OV-beleid, te weten de diverse concessiedocumenten en de Lijnennetvisie. De strategie geeft richting aan de vervoerders bij de uitwerking van hun vervoerplannen en de uiteindelijke dienstregelingen. Lijnennetvisie Migratiestrategie Vervoerplan Dienstregeling Afbeelding 2: Stappen totstandkoming dienstregeling vanaf ingebruikname Noord/Zuidlijn. Besluitvorming De migratiestrategie vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vervoerders bij het opstellen van hun vervoerplannen. Uitgaande van een ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per oktober 2017, dienen deze vervoerplannen in de eerste helft van 2016 in concept gereed te zijn. Enerzijds vanwege de wens om een beheerst proces van advisering en besluitvorming mogelijk te maken, en anderzijds om de wegbeheerders (met name de gemeente Amsterdam) voldoende tijd te geven om de gevolgen van het nieuwe lijnennet (lijnvoering en frequenties) te analyseren en de infrastructuur, waaronder de diverse VRI s, zo nodig aan te kunnen passen. Vanwege deze relevante afhankelijkheden is de planning er op gericht om de migratiestrategie in december 2015 vast te laten stellen door het DB. Het Dagelijks Bestuur [hierna: DB] is op grond van de Wet bevoegd tot vaststelling van de migratiestrategie. 4 Aangezien het DB inziet dat de migratiestrategie een belangrijk document is - in het proces om te komen van Lijnennetvisie naar de vervoerplannen en de uiteindelijke dienstregeling voor de reizigers - kiest het DB er voor om in oktober en november 2015 de belangrijkste stakeholders over de migratiestrategie te consulteren: De 16 gemeenten van de Stadsregio Amsterdam (via de portefeuillehouders V&V); De Regioraad (via een klankbordgroep); De Reizigers Advies Raad. Deze stakeholders kunnen hun wensen en bedenkingen aan het dagelijks bestuur kenbaar maken, die deze zal betrekken bij de definitieve besluitvorming. 4 Het dagelijks bestuur heeft o.g.v. de Wet Personenvervoer 2000 de bevoegdheid om concessies in het gebied van de Stadsregio Amsterdam te verlenen, wijzigen en in te trekken. Het dagelijks bestuur is daarnaast bevoegd aan de dienstregeling voorschriften te verbinden. Dit doet zij door middel van de eis aan de vervoerders tot het opstellen van een jaarlijks vervoerplan (vastgelegd in de concessiebesluiten). De migratiestrategie kan worden beschouwd als een tussenstap in de totstandkoming van het jaarlijks vast te stellen vervoerplan en de vaststelling ervan behoort daarmee tot de bevoegdheid van het dagelijks bestuur. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 5 van 12

8 2. Het basisscenario 2.1 Omschrijving Het basisscenario gaat er vanuit dat de Noord/Zuidlijn conform vooraf overeengekomen planning en kwaliteit rijdt. In paragraaf 2.1 van dit hoofdstuk worden de aspecten planning en kwaliteit nader toegelicht, en wordt voor beide aspecten ook een uiterst (GO/NOGO) moment benoemd waarop voor de vervoerders duidelijk moet zijn of beide aspecten gehaald worden overeenkomstig de hierover gemaakte afspraken. Vervolgens wordt in paragraaf 2.2 de migratie in het basisscenario beschreven. Ingebruikname Noord/Zuidlijn voor reizigers conform planning + = Ingebruikname Noord/Zuidlijn voor reizigers conform kwaliteit Basisscenario Afbeelding 3: Voorwaarden basisscenario Planning Op basis van de huidige inzichten wordt uitgegaan van een ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober De gemeente Amsterdam (MET), GVB en de Stadsregio voeren de komende tijd overleg met als doel om in de eerste helft van 2016 te komen tot een door alle partijen gedragen datum voor de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie. De overige vervoerders in de Stadsregio (Connexxion en EBS) worden via de Stadsregio op de hoogte gehouden van dit proces Kwaliteit Bij de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn moet onder andere gedacht worden aan: de te rijden frequenties; de betrouwbaarheid van de uitvoering; de aanwezigheid en kwaliteit van de reizigersvoorzieningen (bijvoorbeeld wachtvoorzieningen, liften, roltrappen, poortjes, en voorzieningen voor kaartverkoop/distributie en reisinformatie). GVB heeft in de zomer van 2015 een eerste voorlopige indicatie afgegeven voor de frequenties per dagdeel waarmee de Noord/Zuidlijn zal rijden. De komende tijd zal, onder meer op basis van de vervoerplannen van de verschillende vervoerders, moeten worden bekeken of deze frequenties in overeenstemming zijn met de te verwachten vraag. De gemeente Amsterdam (MET), GVB en de Stadsregio voeren de komende tijd overleg met als doel om in het eerste kwartaal van 2016 te komen tot een door alle partijen gedragen visie op de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn ten behoeve van de reizigersexploitatie. De overige vervoerders in de Stadsregio (Connexxion en EBS) worden via de Stadsregio op de hoogte gehouden over het proces en waar nodig betrokken. Inzet van de Stadsregio hierbij is dat dit kwaliteitsniveau als randvoorwaarde geldt voor het daadwerkelijk in gebruik kunnen nemen van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie, en voor het implementeren van de wijzigingen in het overige OV-netwerk conform de Lijnennetvisie. De visie op de kwaliteit ziet niet op de veiligheidseisen voor de Noord/Zuidlijn, welke aan een andere tafel worden besproken en bepaald (in nauwe samenspraak met partijen zoals de Omgevingsdienst van de gemeente Amsterdam, de Brandweer, en de Inspectie Leefbaarheid en Transport van het ministerie van I&M). Vanuit de migratiestrategie wordt veiligheid dan ook als randvoorwaarde en niet als kwaliteitskenmerk beschouwd. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 6 van 12

9 Beschikbaarheid en capaciteit overige infrastrucuur Naast de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn, worden tussen de Stadsregio en de diverse wegbeheerders afspraken gemaakt over de kwaliteit van de overige infrastructuur welke noodzakelijk is voor een goede invulling van de Lijnennetvisie. Voorbeelden zijn de aanpassing van de tramhaltes op het Leidseplein, de oplevering van busstations Noord en Noorderpark, de inrichting van de kruising Boelelaan/Buitenveldertselaan, maar ook de afstelling van vele VRI s in de stad, die aangepast zal moeten worden als gevolg van wijzigingen in de lijnvoering en frequenties. 5 Hierbij wordt een onderscheid gemaakt van potentiële infrastructuur-knelpunten direct gerelateerd aan de Noord/Zuidlijn en overige infrastructuur-knelpunten. De Stadsregio streeft er naar op korte termijn een dergelijk overzicht van potentiële knelpunten op te stellen, inclusief de stand van zaken en de voortgang. De gemeente Amsterdam (V&OR) voert momenteel een Infratoets uit ten aanzien van de substantiële veranderingen in het netwerk (bus/tram) en frequentie, waarbij onder meer zal worden gekeken naar de effecten op de doorstroming binnen het OV-netwerk en de impact op andere modaliteiten. Daarnaast zal, zodra de definitieve lijnvoering en frequenties bekend zijn, ook een VRI-toets worden uitgevoerd, en zal een plan worden opgesteld voor de noodzakelijke aanpassingen van haltes. Dit alles uiteraard in goed overleg en in nauwe samenwerking met de Stadsregio en de vervoerders GO/NOGO moment t.a.v. planning Relevant voor het proces om te komen tot een gedragen datum voor de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie is dat de vervoerders hebben aangegeven geruime tijd nodig te hebben om een nieuwe dienstregeling te kunnen implementeren. Dit heeft onder andere te maken met de volgende aspecten: Tijdige beschikbaarheid personeel en materieel; opstellen dienstroosters; overleg met vakbonden; informeren reizigers. Hoewel de voorbereiding al veel eerder begint, ontstaat uiterlijk vier maanden voor de beoogde ingebruikname een kritisch GO/NOGO moment t.a.v. de planning. Dit betekent dat, gegeven de verwachte ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober 2017, het GO/NOGO moment t.a.v. de planning in juni 2017 ligt. Wijzigingen in de planning, bijvoorbeeld een besluit om de Noord/Zuidlijn later dan gepland in gebruik te nemen, die vóór het GO/NOGO moment bekend worden, hebben in principe geen gevolgen voor (de vervoerkundige inhoud van) het basisscenario. 6 Bij deze situatie wordt de wijzigingsdatum voor het netwerk in onderling overleg aangepast. Inhoudelijk wijzigt het scenario niet. In feite komt deze situatie overeen met het basisscenario (met alleen een gewijzigde datum) GO/NOGO moment t.a.v. kwaliteit Voor het implementeren van de dienstregeling door de vervoerders dient uiterlijk 12 maanden voor de datum waarop de reizigersexploitatie op de Noord/Zuidlijn start tussen partijen duidelijkheid te bestaan over de genoemde kwaliteitsaspecten. Dit heeft te maken met de vervoerkundige keuzes die worden gemaakt voor de nieuwe dienstregeling naar aanleiding van de lijnennetvisie. Hoewel de voorbereidingen voor het ontwerpen van een nieuwe dienstregeling bij vervoerders eerder beginnen, ontstaat 12 maanden voor de beoogde ingebruikname een kritisch GO/NOGO moment. Dit betekent dat, gegeven de verwachte ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober, het GO/NOGO moment ten aanzien van de haalbaarheid van genoemde kwalitatieve aspecten in oktober 2016 ligt. Hierbij moet worden vermeld dat vervoerders hebben aangegeven dat zij het niet haalbaar achten om in 12 maanden tijd een volledig nieuw vervoerplan te ontwerpen, hierover conform de procedures advies te vragen, besluitvorming te laten plaatsvinden, het vervoerplan vervolgens uit te werken naar een gedetailleerde dienstregeling en ook nog tijdig de reizigers adequaat hierover te informeren. Zij geven aan dat kleinere wijzigingen (die de lijnvoering of frequenties van één of enkele lijnen betreffen) wel door te voeren zijn. 5 VRI: Verkeers Regel Installatie, het geheel van verkeerslichten en aansturings (regel) software, waarmee onder meer prioriteit kan worden verleend aan bepaalde verkeersstromen, waaronder het openbaar vervoer 6 Het is mogelijk dat er risico s ontstaan vanuit aangrenzende projecten. Voorbeeld: afbreken Waddenweg-viaduct in Amsterdam-Noord, waardoor het huidige netwerk niet zonder meer voor onbeperkte duur kan worden gecontinueerd. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 7 van 12

10 2.2 Migratie in het basisscenario: big bang Bij de migratie in het basisscenario zijn in principe twee hoofdvarianten mogelijk. De eerste variant gaat uit van een zogenoemde big bang: het overige OV-netwerk wijzigt gelijktijdig met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. De andere variant is gebaseerd op een gefaseerde wijziging: delen van het overige OV-netwerk worden enige tijd na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn aangepast. Deze fasering kan per deel van het netwerk verschillen, bijvoorbeeld per concessie, modaliteit en / of geografisch gebied. Ook kan met moment van wijziging verschillen, bijvoorbeeld na twee weken, na twee maanden of na een half jaar. De Stadsregio heeft mede op advies van de vervoerders gekozen voor de big bang migratiestrategie: Big bang migratiestrategie: alle wijzigingen in het openbaar vervoer netwerk binnen de concessies van de Stadsregio worden gelijktijdig met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn doorgevoerd. Hierbij dient te worden opgemerkt dat partijen vanuit het oogpunt van een beheerste migratie niet uitsluiten dat er in de praktijk een beperkt onderscheid wordt gemaakt tussen de datum waarop de Noord/Zuidlijn wordt opengesteld voor gebruik door reizigers (fysieke ingebruikname) en de datum waarover gecommuniceerd wordt richting reizigers (communicatieve ingebruikname). Hierbij moet gedacht worden aan een verschil van maximaal enkele weken. In paragraaf 2.3 wordt nader onderbouwd waarom de Stadsregio en vervoerders kiezen voor deze migratiestrategie. Aparte status concessie Amstelland-Meerlanden De huidige concessie Amstelland-Meerlanden eindigt in december 2017, twee maanden na de beoogde ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. De Stadsregio is gestart met de voorbereiding op de aanbesteding van de nieuwe concessie. In december 2017 start de nieuwe vervoerder met een gewijzigde dienstregeling die past binnen de (nog op te stellen) concessie-eisen. De huidige concessiehouder Connexxion heeft aangegeven dat het uit communicatief en praktisch oogpunt niet wenselijk is om tussen oktober en december 2017 gedurende twee maanden een andere dienstregeling te rijden. De Stadsregio heeft begrip voor dit standpunt, en zal dit meewegen op het moment dat er meer duidelijkheid is over de definitieve opleveringsplanning voor de Noord/Zuidlijn, en daarmee over de kans dat deze situatie zich daadwerkelijk voordoet. De komende tijd zal binnen de Stadsregio met het aanbestedingsteam voor de concessie Amstelland- Meerlanden worden besproken op welke wijze de migratie in de concessie Amstelland-Meerlanden zal kunnen plaatsvinden, waarbij ook het scenario van een latere ingebruikname van de Noord/Zuidlijn zal worden betrokken. Daarbij zal nadrukkelijk de mogelijkheid om dit aspect te betrekken bij de geplande marktconsultatie in het kader van de aanbesteding, worden besproken. 2.3 Onderbouwing keuze big bang Bij de keuze voor de big bang migratiestrategie hebben de volgende overwegingen een rol gespeeld. Reizigersbelang/Vervoerkundig Op het moment dat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen voor reizigersexploitatie is het wenselijk om zo veel mogelijk reizigers die baat kunnen hebben van deze verbinding, de mogelijkheid te bieden hiervan gebruik te maken. Dit pleit dus voor een snelle wijziging van het overige OV-netwerk waarbij wordt aangesloten op de Noord/Zuidlijn. Daarnaast zou het in gebruik nemen van de Noord/Zuidlijn, zonder dat gelijktijdig het overige OVnetwerk wordt aangepast, op een aantal plekken in het netwerk tot capaciteitsproblemen kunnen leiden. Dit geldt vooral voor het tramnet in Amsterdam, en dan specifiek daar waar de tramlijnen de haltes van de Noord/Zuidlijn kruisen. De verwachting is namelijk dat op deze locaties veel meer reizigers dan nu willen overstappen van/naar de Noord/Zuidlijn. Wanneer het tramnetwerk hier niet op wordt aangepast (zowel voor wat betreft frequenties als lijnvoering) bestaat een groot risico op capaciteitsproblemen op de haltes die uiteindelijk zelfs tot veiligheidsrisico s kunnen leiden. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 8 van 12

11 Communiceerbaarheid Vanuit communicatief oogpunt verdient het de voorkeur om op één moment de dienstregeling voor alle lijnen in alle concessies van de Stadsregio te wijzigen. Dit leidt tot één heldere en simpele boodschap die voor alle reizigers te begrijpen is en bovendien gemakkelijker is om voor te bereiden (verwachtingsmanagement). Wanneer de Noord/Zuidlijn eerst in gebruik wordt genomen en het overige OV-netwerk op later(e) moment(en) wijzigt, zullen verschillende boodschappen moeten worden overgebracht, dit werkt complicerend en is een mogelijk risico voor het creëren van draagvlak. Het wijzigen van de dienstregeling van al het openbaar vervoer in de Amsterdamse regio op één moment biedt bovendien het voordeel dat één gezamenlijke communicatiecampagne (al dan niet onder regie van de Stadsregio) kan worden opgezet. Dit is veel effectiever en efficiënter, dan wanneer elke vervoerder een eigen campagne uitvoert. Financieel Vanuit financieel oogpunt verdient het de voorkeur om een zo kort mogelijke periode te laten bestaan tussen de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn en de wijziging van het overige OV-netwerk. Uitgangspunt voor het nieuwe netwerk is namelijk dat meer reizigers via het metrosysteem worden vervoerd omdat dit efficiënter is dan met bus/tram. Een periode waarin dubbel wordt gereden (het rijden van de Noord/Zuidlijn met daarnaast relatief veel parallelle bus/tramlijnen) kost veel geld zonder dat hier in dezelfde mate hogere reizigersopbrengsten tegenover staan. Een keuze voor een gefaseerde migratiestrategie zal financiële consequenties hebben, omdat de big bang strategie tot nu toe altijd uitgangspunt is geweest voor de onderzoeken naar de (financiële) consequenties van de invoering van de Noord/Zuidlijn. Mogelijke negatieve gevolgen vanwege keuze voor big bang Er bestaat een kans dat de Noord/Zuidlijn in de eerste dagen/weken van exploitatie te maken krijgt met onvoorziene kinderziektes of dat reizigers zich, ondanks een bepaalde gewenningsperiode, toch anders gedragen dan vooraf geschat. Vanuit dat oogpunt zou een alternatieve, meer in de tijd gefaseerde, migratiestrategie kunnen worden overwogen, waarbij (tenminste een deel van) het overige OV-netwerk pas wordt gewijzigd op het moment dat de Noord/Zuidlijn goed functioneert en er zicht is op het reizigersgedrag. De Stadsregio en de vervoerders onderkennen het risico dat kinderziektes kunnen optreden en/of dat reizigers anders reageren dan vooraf beoogd. Partijen hebben er echter vertrouwen in dat ook met de big bang strategie de risico s met behulp van solide integrale noodplannen goed beheerst kunnen worden, niet in de laatste plaats omdat GVB heeft aangegeven dat de Noord/Zuidlijn uitgebreid getest en beproefd zal worden voorafgaand aan de definitieve ingebruikname voor reizigersexploitatie. Bovendien is het de vraag of een gefaseerde migratiestrategie de risico s van kinderziektes daadwerkelijk verkleint; sommige kinderziektes treden mogelijk juist pas op wanneer grotere hoeveelheden reizigers zich in het systeem begeven. In hoofdstuk drie komt de beheersing van mogelijke negatieve gevolgen aan bod. Alles overziend zijn de Stadsregio en de vervoerders van mening dat de voordelen van een big bang scenario opwegen tegen de nadelen en/of mogelijke negatieve gevolgen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 9 van 12

12 3. Gewijzigde omstandigheden De komende twee jaar wordt gezamenlijk door alle partijen ingezet op het behalen van de afgesproken planning en kwaliteit om het basisscenario te realiseren. Daarnaast is er in de gezamenlijke planning van gemeente Amsterdam (MET) en GVB tot aan de oplevering van het werkend vervoersysteem Noord/Zuidlijn een uitgebreide fase van testen en beproeven ingebouwd. Desondanks kunnen zich afwijkingen in de planning en/of de kwaliteit voordoen. Paragraaf 3.1 gaat in op de situatie waarbij er zich voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigers afwijkingen in planning en/of kwaliteit zijn. Paragraaf 3.2 gaat in de situatie waarin zich afwijkingen voordoen voor reizigers in planning en/of kwaliteit na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. 3.1 Afwijkingen voorafgaand aan de ingebruikname Noord/Zuidlijn Mocht tijdens de implementatiefase blijken dat, ondanks het uitgebreide testen, de vooraf gestelde kwaliteit en/of planning niet wordt behaald, dan is er, afhankelijk van de gestelde GO/NOGO momenten, sprake van een verschoven basisscenario of een aangepast basisscenario. Beide scenario s worden in onderstaande sub-paragrafen benoemd. Op dit moment worden de volgende drie cruciale momenten voorzien binnen de migratiestrategie: A. De start van de reizigersexploitatie op de Noord/Zuidlijn (vooralsnog: oktober 2017). B. Het GO/NOGO moment op het gebied van de planning: uiterlijk tot 4 maanden voor de start van de reizigersexploitatie kunnen vervoerders de start van de nieuwe dienstregeling nog uitstellen zonder dat dit (vervoerkundig) al te grote consequenties heeft voor ov-netwerk. C. Het GO/NOGO moment op het gebied van de kwaliteit: uiterlijk tot 12 maanden voor de start van de reizigersexploitatie kunnen vervoerders hun vervoerplannen nog bijstellen indien zou blijken dat de vooraf overeengekomen kwaliteit (frequentie/betrouwbaarheid/infrastructuur) op onderdelen en/of in beperkte mate niet gehaald wordt Verschoven basisscenario (voorafgaand aan ingebruikname NZL) Er is sprake van een zogenoemd verschoven basisscenario, wanneer: in de praktijk duidelijk wordt dat (uitsluitend) de vooraf overeengekomen planning niet kan worden gehaald, en, dit bekend wordt gemaakt voorafgaand aan het bijbehorende GO/NOGO moment (B). Bij het verschoven basisscenario kunnen de ov-plannen inhoudelijk ongewijzigd blijven en zal dit uitsluitend in de tijd worden opgeschoven. Voorbeeld De Noord/Zuidlijn wordt later dan gepland in gebruik genomen. Dit is meer dan 4 maanden vóór de geplande ingebruiknamedatum bekend. De voorgenomen wijziging van het openbaar vervoernetwerk in alle concessies van de Stadsregio wordt met een bepaalde tijd naar achteren geschoven Aangepast basisscenario (voorafgaand aan ingebruikname NZL) Er is sprake van een zogenoemd aangepast basisscenario wanneer: in de praktijk duidelijk wordt dat de vooraf overeengekomen kwaliteit (op een beperkt aantal onderdelen en/of in beperkte mate) niet kan worden gerealiseerd, maar; partijen wel van mening zijn dat de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn desondanks conform planning kan plaatsvinden, en, dit bekend wordt gemaakt voorafgaand aan het bijbehorende GO/NOGO moment (C). In deze situatie zijn de vervoerders in staat hun vervoerplannen nog bij te stellen om in te spelen op de gewijzigde situatie. Hierbij geldt natuurlijk wel de kanttekening dat er niet dusdanig wordt ingeboet op kwaliteit dat dit redelijkerwijs niet is op te vangen door (kleinere) aanpassingen in de vervoerplannen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 10 van 12

13 Voorbeeld De kwaliteit van de Noord/Zuidlijn (bijv. de aan te bieden frequentie) wijkt (in beperkte mate) af van wat beoogd is. Dit is uiterlijk 12 maanden voor de geplande ingebruiknamedatum Noord/Zuidlijn bekend. Omdat de Noord/Zuidlijn (of andere lijnen) niet de beoogde capaciteit kan bieden, zal dit consequenties hebben voor het overige OV-netwerk. Vervoerders passen in goed onderling overleg (en waar nodig onder regie van de Stadsregio) hun vervoerplannen op onderdelen aan Alternatieve scenario s (voorafgaand aan ingebruikname NZL) In alle andere situaties, waarbij de informatie pas bekend wordt na één van de respectievelijke GO/NOGO momenten, of in het geval waarbij de kwaliteit dusdanig afwijkt van het vooraf overeengekomen niveau, dat niet kan worden volstaan met beperkte wijzigingen van het van tevoren vastgestelde openbaar vervoernetwerk / -aanbod, is sprake van een alternatief scenario. In dat geval dient te worden bekeken of een big bang strategie nog steeds mogelijk en/of wenselijk is, en welke aanvullende/alternatieve maatregelen dienen te worden getroffen. De Stadsregio zal in dit geval opnieuw de regie voeren om te komen tot een migratiestrategie die wederom voldoet aan de eerder in paragraaf besproken criteria. 3.2 Afwijkingen ná de ingebruikname Noord/Zuidlijn Bij afwijkingen die intreden na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie ligt de nadruk primair op het op korte termijn kunnen anticiperen op onvoorziene en vaak acute problemen kort na de start van de nieuwe dienstregeling. Het is daarom van groot belang dat ontwikkelingen goed worden gemonitord en geëvalueerd. Mochten zich onvoorziene problemen voordoen die bijsturing nodig maken, dan treden noodscenario s in. Omdat deze onvoorziene problemen heel divers kunnen zijn voor wat betreft aard, omvang en impact, is het lastig om op voorhand exact uit te werken welke maatregelen nodig zijn. Hierbij dient wederom opgemerkt te worden dat er voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie een uitgebreid test- en proefbedrijf zal plaatsvinden die moet borgen dat de lijn functioneert zoals beoogd. Maar ondanks deze uitgebreide test- en proeffase leert de praktijk dat bij grote complexe projecten het verstandig is om vooraf na te denken over mogelijke noodscenario s en op basis daarvan noodplannen achter de hand te hebben. Hierbij ligt de uitdaging er in dat alle betrokken partijen (zowel vervoerders als bestuur/politiek) zich flexibel moeten opstellen en in staat moeten zijn om snel bij te sturen indien nodig. De komende maanden treden de Stadsregio, GVB en de gemeente Amsterdam (MET) met elkaar in overleg om een lijst van scenario s op te stellen ten aanzien van (mogelijke) afwijkingen bij de oplevering van de Noord/Zuidlijn, rekening houdend met de waarschijnlijkheid en de impact van een scenario. Daarnaast zal een procedure moeten worden opgesteld waaraan alle partijen zich committeren, die beschrijft hoe partijen de start van de dienstregeling gaan monitoren en op welke wijze zij procesmatig gaan optreden indien zich knelpunten voordoen. Twee voorbeelden van situaties waarvoor een noodplan moet worden opgesteld zijn: 1. De Noord/Zuidlijn wordt conform de overeengekomen planning in gebruik genomen, maar de kwaliteit (bijvoorbeeld de betrouwbaarheid) blijkt in de praktijk af te wijken van wat beoogd is (verstoringen, uitval van ritten). NB: ook op andere onderdelen van het OV-netwerk kan sprake zijn van achterblijvende kwaliteit die tot problemen leidt. 2. De Noord/Zuidlijn (en andere noodzakelijke infrastructurele aanpassingen) wordt conform de overeengekomen planning in gebruik genomen en de kwaliteit blijkt ook te voldoen aan de verwachtingen. Echter, de dienstregeling blijkt in de praktijk niet volledig aan te sluiten bij de reizigersbehoeften. Het gevolg kan bijvoorbeeld zijn overvolle voertuigen, reizigers die noodgedwongen op de halte achterblijven, gemiste aansluitingen. Afhankelijk van de mate waarin deze capaciteitsproblemen zich voordoen is wel/niet sprake van een noodscenario. Er moet immers ook voor gewaakt worden dat er niet te snel noodmaatregelen worden getroffen omdat bekend is dat het ook enige tijd vergt voor reizigers om hun weg in een nieuw netwerk te vinden. Het opstellen en uitvoeren van de noodplannen met maatregelen die horen bij de noodscenario s is primair een verantwoordelijkheid van de vervoerders zelf. Zij zullen voor een aantal gezamenlijk Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 11 van 12

14 overeen te komen scenario s hun plannen en maatregelen beschrijven. Deze zullen onder regie van de Stadsregio onderling worden besproken/afgestemd. Bij het opstellen van de plannen en maatregelen voor deze noodscenario s zullen de vervoerders in ieder geval de gevolgen voor de volgende aspecten beschrijven, en zal de Stadsregio de plannen hierop toetsen. Tijd Wat is het uiterste moment waarop duidelijk moet zijn dat een specifiek scenario in werking moet treden (GO/NOGO moment)? Wat is de inschatting over de noodzakelijke duur van een specifiek scenario (heeft o.a. relatie met de kosten). Geld Wat zijn de kosten van een specifiek scenario (bijv. extra exploitatiekosten, maar ook mogelijke effecten voor reizigersopbrengsten, extra communicatie-acties, etc.) Uitvoerbaarheid voor vervoerders Wat zijn de noodzakelijke acties die de vervoerders moet uitvoeren? Wat zijn gevolgen voor de operatie? (o.a. beschikbaarheid materieel, personeel, roosterplanning, reizigerscommunicatie, etc.) Kwaliteit voor de reiziger Wat zijn de gevolgen voor de reiziger, in termen van: aantal keren overstappen, reistijd, betrouwbaarheid, comfort (o.a. verwachte reizigersvraag versus aangeboden capaciteit)? Communiceerbaarheid Is het scenario logisch vanuit het oogpunt van de reiziger, en is het helder te communiceren? Welke kanalen kunnen gebruikt worden? Draagvlak bij stakeholders Kunnen bepaalde scenario s op voldoende draagvlak rekenen bij de stakeholders? 3.3 Vervolg In de eerste helft van 2016 worden afspraken gemaakt over de planning en de kwaliteit tussen de verschillende partijen m.b.t. de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie. De vervoerders zijn vervolgens aan zet om de Lijnennetvisie te vertalen in concrete vervoerplannen. Gewijzigde omstandigheden scenario s De komende maanden treden de Stadsregio, GVB en de gemeente Amsterdam (MET) met elkaar in overleg om een lijst van scenario s op te stellen ten aanzien van (mogelijke) afwijkingen bij de oplevering van de Noord/Zuidlijn, rekening houdend met de waarschijnlijkheid en de impact van een scenario. Maatregelen Deze scenario s zullen vervolgens in het overleg tussen de Stadsregio en de drie concessiehouders worden besproken, en per scenario zullen actieplannen met maatregelen worden voorbereid die beschrijven welke acties dienen te worden uitgevoerd en welke afspraken partijen onderling maken om de reiziger ondanks de ontstane situatie toch een zo goed mogelijk vervoerproduct te kunnen aanbieden. Vervoerders zijn primair verantwoordelijk voor het uitwerken van de maatregelen die horen bij de alternatieve scenario s en de noodscenario s. De Stadregio voert hierbij de regie om de onderlinge samenhang te waarborgen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 12 van 12

15 NB. Bijlage bij brieven verzonden aan de Stadsregio vervoerders op 19 januari 2016 over de DB vaststelling migratiestrategie. Bijlage 2 - Opmerkingen stakeholders bij migratiestrategie en reactie van de Stadsregio Consultatie van stakeholders De volgende stakeholders zijn over de migratiestrategie (versie migratiestrategie 22 oktober 2015) geconsulteerd: - De drie concessiehouders van de Stadsregio (Connexxion, EBS en GVB; per brief). - De Stadsregio gemeenten (via het portefeuillehouders overleg V&V op 5 november 2015). - De klankborgroep van de Regioraad (via haar vergadering van 24 november 2015). - De Reizigers Advies Raad (via haar vergadering op 5 november 2015). Hieronder vindt u de reactie van de stakeholders en de bijbehorende reactie van de Stadsregio. Opmerkingen van stakeholders 1. De concessiehouders GVB heeft per brief laten weten te kunnen instemmen met de Migratiestrategie. Ten aanzien van de beschreven (zwaardere) regierol van de Stadsregio op het gebied van de reizigerscommunicatie en marketing/tarieven verzoekt zij de Stadsregio daarbij oog te houden voor een gezonde balans tussen de noodzaak voor een goede regie (die zij op zich onderschrijft) en de gewenste ontwikkelruimte voor de vervoerders. Reactie Stadsregio Vanzelfsprekend zal de Stadsregio bij de verdere uitwerking oog houden voor de gevraagde balans tussen regie door de Stadsregio enerzijds en (de in het concessiebesluit vastgelegde) ontwikkelruimte voor de vervoerder anderzijds. EBS heeft per brief gereageerd. EBS geeft aan dat zij het proces waarbij de Stadsregio hen per brief vraagt om in te stemmen met de migratiestrategie een wel erg formeel karakter vinden hebben, en dat zij zelf meer constructief en pragmatisch in het proces zitten. Los van deze meer procedurele opmerking, geeft EBS aan dat zij in grote lijnen kan instemmen met de migratiestrategie. Daarbij geven zij de volgende opmerkingen mee aan de Stadsregio: De inbreng van EBS in het voortraject is goed verwerkt; Het vervoerplan voor de concessie Waterland conform de migratiestrategie (paragraaf 1.5) zal in de 1 e helft van 2016 beschikbaar zijn; Het definitieve vervoerplan zal uiterlijk oktober 2016 gereed zijn; EBS benadrukt het grote belang van goede noodscenario s, met daarbij uitgewerkte plannen met aandacht voor o.a. operationele aspecten, reserve materieel, personeel, kosten, communicatie, etc. EBS houdt zorg over de mogelijke effecten van het 70/30 uitgangspunt voor de lijnvoering vanuit Waterland naar Amsterdam. EBS vraag aandacht voor alle financiële consequenties als gevolg van de komst van de Noord/Zuidlijn. Zij verzoeken de Stadsregio de discussie hierover op korte termijn met hen op te starten. Reactie Stadsregio De Stadsregio waardeert en herkent de constructieve en pragmatische houding van EBS. Daarbij zal parallel aan het proces van totstandkoming van de vervoerplannen ook worden gewerkt aan het uitwerken van de noodscenario s en bijbehorende maatregelen (inclusief afspraken over de financiële aspecten). De opmerking over de 70/30 verhouding heeft geen betrekking op de migratiestrategie maar op de lijnennetvis ie, die in september 2015 definitief is vastgesteld. De Stadsregio gaat op korte termijn in gesprek met EBS en de overige vervoerders over de financiële kaders voor de vervoerplannen. Connexxion heeft per brief gereageerd. Connexxion waardeert dat de Stadsregio het stuk in nauwe samenspraak met de vervoerders heeft opgesteld en stemt, met de inachtneming van de volgende aandachtspunten, in met de migratiestrategie als zijnde een aanvullend kader voor de vervoerplannen: De reactie betreft enkel de concessie Zaanstreek aangezien de concessie Amstelland- Meerlanden een aparte status heeft door het eindigen van de concessie; Connexxion uit haar zorgen over de mogelijke toename van het aantal overstappen; 1

16 Connexxion zet eventueel vrijgekomen dru s graag in de Zaanstreek in om te reizigersgroei te accommoderen; Connexxion benoemt dat een samenhangend interoperabel tarief- en kaartensoortenhuis in de regio essentieel is en verwacht dat de Stadsregio hier de regiefunctie voert; Op Noorderpark zal een snelle halteermogelijkheid moeten komen voor de streekbussen ter realisatie van de Lijnennetvisie Reactie Stadsregio De Stadsregio benoemt in de migratiestrategie dat de concessie Amstelland-Meerlanden een aparte status heeft. De opmerking over de vrijgekomen dru s en mogelijke toename van het aantal overstappen hebben geen betrekking op de migratiestrategie maar op de lijnennetvisie, die in september 2015 definitief is vastgesteld. Het inzetten van eventueel vrijvallende dru s is in de Regioraadsvergadering van 28 april 2015 door een ingediende motie over dit onderwerp verworpen door de Regioraad. In de migratiestrategie wordt daarnaast benoemd dat de Stadsregio en de vervoerders de komende tijd in kaart brengen welke problematiek over de tarieven zich kunnen voordoen. De volgende stap betreft het ontwikkelen van een tarievenstrategie om eventuele negatieve prijseffecten te voorkomen. Dit wordt binnen het ov-marketingbureau opgepakt. De Stadsregio onderschrijft de wens tot een snelle halteermogelijkheid bij Noorderpark voor de streekbussen en is met de wegbeheerder (gemeente Amsterdam) in overleg. 2. De 16 gemeenten van de Stadsregio In de ambtelijke werkgroep V&V van 27 oktober 2015 en in het portefeuillehouders-overleg V&V van 5 november 2015 is de migratiestrategie besproken. Aan de gemeenten is verzocht om eventuele wensen & bedenkingen over de migratiestrategie mee te geven. Er zijn geen wensen & bedenkingen bij de Stadsregio binnengekomen. 3. De Klankbordgroep OV In de klankbordgroep OV zitten de volgende regioraadsleden: Dhr. Van der Waal (Amstelveen), Dhr. Vroege (Amsterdam), Mw. Wijnen (Amstelveen), Mw. Alberts (Amsterdam), Mw. Dral (Oostzaan), Dhr. De Jong (Purmerend), Dhr. Spijker (Haarlemmermeer) en Dhr. Boldewijn (Amsterdam). In haar eerste bijeenkomst op 24 november 2015 waarbij de volledige klankbordgroep aanwezig was is onder andere de migratiestrategie besproken. Daarbij heeft de klankbordgroep de volgende aandachtspunten/opmerkingen meegegeven: - De klankbordgroep vindt goede reizigerscommunicatie erg belangrijk: zij vraagt de Stadsregio en vervoerders om per doelgroep goed na te denken over maatregelen om hen ruim van te voren voor te bereiden op de komende wijzigingen en daarbij zoveel mogelijk te betrekken, ook ten behoeve van het creëren van draagvlak ( ambassadeurs ). - In de klankbordgroep is aandacht gevraagd voor de lange tijd die in de praktijk bestaat tussen het besluitvormingsmoment (i.c. vaststelling vervoerplan door DB) en de daadwerkelijke reizigerscommunicatie (meestal enkele weken voorafgaand aan de wijzigingen). Reizigers nemen vaak dan pas kennis van de gevolgen van de eerder vastgestelde wijzigingen, en hebben dan geen mogelijkheid meer om bezwaar te maken c.q. invloed te hebben op de besluitvorming. - De klankbordgroep adviseert een gedegen monitoring na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn en het nieuwe lijnennet; - De klankbordgroep vindt het daarbij wel verstandig om niet te snel na de ingebruikname van het nieuwe lijnennet op basis van gebruikscijfers aanpassingen door te voeren (met uitzondering van wijzigingen ten behoeve van het waarborgen van de veiligheid). Communiceer naar de reiziger (en politiek) dat een zogenaamde freeze-periode wenselijk en noodzakelijk is; - Zorg dat bij alle partijen (gemeente Amsterdam, GVB, Stadsregio) ieders bevoegdheden en verantwoordelijkheden duidelijk zijn; - Graag extra aandacht voor de concessie Amstelland-Meerlanden vanwege de komende aanbesteding en het feit dat het OV in Amstelland-Meerlanden een hoge complexiteit kent, o.a. door de verbouwing van station Zuid, het verdwijnen van de Amstelveenlijn en de komst van de Noord/Zuidlijn. De opmerkingen en aandachtspunten worden door de Stadsregio betrokken worden bij de verdere uitwerking van de lijnennetvisie. In deze uitwerking zal ook gekeken worden naar de communicatie rondom de vaststelling van de vervoerplannen. Onderzocht zal worden of het mogelijk is om reizigers actief en tijdig te informeren over de voorgestelde wijzigingen, en hen te wijzen op de mogelijkheid bezwaar te maken tegen de vaststelling van de vervoerplannen. 4 Reizigers Advies Raad In de RAR vergadering van 5 november 2015 is de migratiestrategie behandeld. Naar aanleiding van de behandeling is een RAR advies over de migratiestrategie ontvangen. Kern van het RAR advies: - Mogelijke afwijkingen in de Noord/Zuidlijn-vervoerplannen t.o.v. de vervoerkundige eisen in de verschillende PvE s en contracten verwacht de RAR ter advisering voorgelegd te krijgen; - De RAR vindt dat het waarborgen van het reizigersbelang in het geval van alternatieve of noodscenario s onvoldoende (gedetailleerd) is beschreven; 2

17 - De RAR gaat er van uit dat zij over evt. wijzigingen in de kwaliteit en/of de startdatum van de Noord/Zuidlijn tijdig geïnformeerd zal worden; - In de migratiestrategie mist een beschrijving van de verantwoordelijkheden bij de noodplannen. Hieronder een korte reactie vanuit de Stadsregio op bovenstaande punten: - De bestaande concessie-eisen (zoals de PvE s) blijven leidend bij de totstandkoming van de vervoerplannen door de vervoerders. Bij de uitwerking van de Lijnennetvisie in een concreet vervoerplan bestaat de mogelijkheid dat de vervoerplannen op onderdelen afwijken van de concessieeisen. Om deze reden heeft de Stadsregio expliciet in haar planning opgenomen dat een juridische toets moet worden uitgevoerd in hoeverre de vervoerplannen al dan niet afwijken van deze eisen. Wanneer er afwijkingen worden geconstateerd zal de Stadsregio toetsen of de door de vervoerder voorgestelde afwijkingen een logisch gevolg zijn van toepassing van de Lijnennetvisie en indien dit het geval is op welke wijze de afwijking(en) worden geformaliseerd. Daarbij zal uiteraard ook worden aangegeven op welke wijze de stakeholders, zoals bijv. de RAR, worden betrokken. - De Stadsregio is van mening dat het onmogelijk is om het reizigersbelang eenduidig te definiëren; er zijn immers meerdere doelgroepen (en verschillende herkomst en bestemmingen). Door echter een aantal algemene kwaliteitscriteria te beschrijven zoals optimaliseren van reistijden, minimaliseren van overstap/wachttijd, hoge kwaliteit van voorzieningen, goede reizigerscommunicatie, minimaliseren nadelige gevolgen voor de prijs van een reis, etc., etc. denkt de Stadsregio toch voldoende instrumenten in handen te hebben om ook in het geval van een afwijkend scenario een acceptabele kwaliteit voor de reizigers te kunnen waarborgen. - Vanzelfsprekend zal de RAR over wijzigingen in de kwaliteit en/of de startdatum van de Noord/Zuidlijn tijdig worden geïnformeerd, evenals de overige stakeholders. - Bij de verdere uitwerking van de alternatieve/noodscenario s en bijbehorende maatregelen zullen de bevoegdheden en verantwoordelijkheden nader worden uitgewerkt/vastgelegd. De aandachtspunten die de RAR meegeeft zullen zoals gezegd betrokken worden bij de verdere uitwerking. 3

18 BIJLAGE 2

19 Second opinion Migratiestrategie lijnennet Vanaf ingebruikname Noord/Zuidlijn Stadsregio Amsterdam Bart Witmond en Marten Westeneng Amsterdam, 7 juli 2016 Inhoudsopgave 1. Vraagstelling en proces 2. Totstandkoming strategie 3. Beoordeling totstandkoming strategie 4. Argumenten voor gekozen strategie 5. Randvoorwaarden 6. Conclusies en aanbevelingen

20 1.1 Vraagstelling en proces Motie 1 raadslid Vink (D66) second opinion ingebruikname van NZ-lijn Constaterende dat het Dagelijks Bestuur van de Stadsregio Amsterdam eind 2015 heeft gekozen voor een migratiestrategie (met big bang als basisscenario) voor de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn, na afronding van de werkzaamheden aan de nieuwe metrolijn; de fysieke infrastructuur ook na afronding van de werkzaamheden in bezit blijft van de gemeente Amsterdam Overwegende dat het gebruikelijk is bij een groot project een second opinion uit voeren op het gekozen basisscenario c.q. de gekozen strategie en bijbehorende criteria; de wethouder met de raadscommissie infrastructuur en duurzaamheid heeft gedeeld dat er recent een bestuurlijk team is gestart bestaande uit stadsregio, gemeente en GVB om de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn te begeleiden. Verzoekt het college van burgemeester en wethouders: Om in het bestuurlijk team Ingebruikname Noord/Zuidlijn aan te dringen op een second opinion op de gekozen migratiestrategie; Zich ervoor in te zetten deze second opinion zo snel mogelijk uit te voeren en nog voor het zomerreces aan de raad aan te bieden opdat die kan worden betrokken bij de afgesproken hoorzitting. 1.2 Vraagstelling en proces Motie 2 raadslid Vink (D66) ingebruikname van NZ-lijn Overwegende dat: (..) voorkomen moet worden dat kort na ingebruikname de lijn weer (deels) zou moeten sluiten, bijvoorbeeld voor het afmaken van werkzaamheden Verzoekt het college van burgemeester en wethouders: zich ervoor in te zetten om de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn en de bijbehorende aanpassingen van het lijnennet van bussen en trams in stad en regio gelijktijdig en conform de stadsregio vastgestelde big bang migratiestrategie te kunnen laten plaatsvinden. ernaar te streven deze big bang c.q. deze grote omzetting en de ingebruikname van de nieuwe metrolijn medio oktober 2017 te laten plaatsvinden. (..)

21 1.3 Vraagstelling en proces Stadsregio heeft vier deelvragen gesteld Geef een kwalitatief oordeel over de (validiteit van de) argumenten van de Stadsregio voor de vastgestelde migratiestrategie Ga (op basis van een per partij te planen gesprek) na of de betrokken organisaties op tijd klaar zijn om nieuwe lijnennet in te voeren conform migratiestrategie Onderzoek daarbij of en zo ja welke beheersmaatregelen partijen kunnen treffen in het geval gewijzigde omstandigheden wijzigen (oplevering Noord/Zuidlijn als overige aspecten) Breng eventueel advies uit over beheersmaatregelen die nog niet door partijen voorzien zijn, maar die wel kunnen bijdragen aan een soepele overgang naar het nieuwe lijnennet voor de reizigers indien zaken anders verlopen dan waar partijen nu van uitgaan. 1.4 Vraagstelling en proces Onderzoeksproces met twee weken doorlooptijd Literatuur Interviews met Connexxion: Lody Warmerdam EBS: Wim Kurver en Joost Rienderhoff GVB: Willem Tjipjes, Ellen Swinkels en Jaap Feitsma MeT Amsterdam: Gerard Scheffrahn, Paul Kleyn, Hans Bronsveld en Hans Smit Stadsregio Amsterdam: Douwe Tiemersma, David Aulman, Marc van Deventer en Peter de Winter Workshop OV-deskundigen: Ecorys: Eline Devillers, Wim Spit en Bart Witmond APPM: Bert Swart en Marten Westeneng

22 2.1 Totstandkoming strategie Migratiestrategie NZL komt in nauw overleg met vervoerders tot stand De strategie is in overleg tussen Stadsregio en vervoerders tot stand gekomen. Deze vervoerders zijn: GVB: concessie Amsterdam EBS: concessie Waterland Connexxion: concessie Zaanstreek* Er zijn drie werksessies met de vervoerders over de migratiestrategie Lijnennet 2018 geweest in de periode juli september Voorafgaand daaraan zijn 3 interne werksessies in de Stadsregio geweest. * De concessie Amstelland-Meerlanden wordt momenteel aanbesteed. De huidige vervoerder Connexxion heeft in het kader van deze aanbesteding in het interview niet gesproken over deze concessie. 2.2 Totstandkoming strategie Stadsregio overweegt aanvankelijk een gefaseerde overgang Na intern overleg stelt de Stadsregio in het eerste overleg met de vervoerders de volgende gefaseerde overgang voor: Het lijnennet (tram en bus van het GVB) ten zuiden van het IJ wijzigt tegelijk met ingebruikname NZL; De bus van het GVB ten noorden van het IJ en streekconcessies wijzigen 2 maanden later.

23 2.3 Totstandkoming strategie Vervoerders wensen gelijktijdige aanpassing Deze door de Stadsregio voorgestelde gefaseerde aanpassing had voor geen van de vervoerders de voorkeur. Vervoerders geven aan meer te voelen voor een gelijktijdige aanpassing ( big bang genoemd) voor alle concessies gekoppeld aan moment van ingebruikname NZL De volgende overwegingen komen daarbij aan bod: Streekreizigers profiteren direct van voordelen NZL; Integrale communicatie naar reiziger heeft voorkeur; Gefaseerde aanpak kost extra geld, terwijl volledige exploitatiekosten NZL al worden gemaakt; 2.4 Totstandkoming strategie Overeenstemming Stadsregio en vervoerders over strategie gelijktijdige aanpassing Het gesprek over de overwegingen resulteert in algehele overeenstemming in de keuze voor een gelijktijdige aanpassing (de zogenaamde big bang). Twee randvoorwaarden zijn blijkens het verslag van het overleg bij deze strategie van groter belang: 1. Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit*; 2. Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. * Voor de kwaliteitsborging worden twee toetsmomenten opgenomen: - 12 maanden voor start exploitatie: toets op de op te leveren kwaliteit (functionaliteit) - 4 maanden voor start exploitatie: toets op de startdatum (tijdigheid)

24 2.5 Totstandkoming strategie Vervoerders werken strategie gelijktijdige aanpassing uit in vervoerplan Na een consultatieronde van de concept migratiestrategie NZL, is deze vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van de Stadsregio Amsterdam op 10 december 2015 De vervoerders maken momenteel een vervoerplan voor de nieuwe situatie bij opening van de Noord/Zuidlijn. In dit vervoerplan werken zij de consequenties van de gelijktijdige aanpassing voor de concessies en dienstregelingen uit. Dit gebeurt in nauw overleg met betrokkenen (zoals gemeenten). Na het opstellen van de vervoerplannen zal de Stadsregio aan de vervoerders noodplannen vragen om in te spelen op de situatie waarin de Noord/Zuidlijn onverhoopt later start, niet de gewenste kwaliteit levert of (een bepaalde periode) uitvalt. 3.1 Beoordeling totstandkoming strategie Strategie vormt uitkomst van helder, gezamenlijk doorlopen proces De strategie is in nauw overleg met relevante betrokkenen tot stand gekomen. De argumenten van betrokkenen zijn serieus meegenomen in de afweging. De volgende twee randvoorwaarden zijn in de migratiestrategie NZL opgenomen: Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); Dat er goede en integrale noodplannen gereed zijn in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Partijen hebben er echter vertrouwen in dat ook met de big bang strategie de risico s met behulp van solide integrale noodplannen goed beheerst kunnen worden, niet in de laatste plaats omdat GVB heeft aangegeven dat de Noord/Zuidlijn uitgebreid getest en beproefd zal worden voorafgaand aan de definitieve ingebruikname voor reizigersexploitatie.

25 3.2 Beoordeling totstandkoming strategie Plan fasering is niet verder uitontwikkeld en afgewogen Er is door de Stadsregio oorspronkelijk een strategie voor een gefaseerde overgang opgesteld. Dat is na overleg met de vervoerders niet verder ontwikkeld. Er is verder gewerkt aan de gelijktijdige aanpassing van het OV (big bang). Ook de vervoerders hebben geen faseringsplan ontwikkeld. Er is geen systematisch onderzoek geweest naar mogelijke voorof nadelen van een gefaseerde strategie in vergelijking met de gekozen strategie van gelijktijdige aanpassing. Effecten, risico s, beheersmaatregelen, kosten, en opbrengsten van de beide strategieën zijn niet systematisch onderzoek. Wel is afgesproken dat bij de strategie van gelijktijdige aanpassing de vervoerders noodplannen opstellen om zo de risico s van de gekozen strategie te beheersen. 3.3 Beoordeling totstandkoming strategie Argumentatie steunt op kwalitatieve argumenten De argumentatie van de migratiestrategie NZL: is kwalitatief van aard; niet voorzien van bronvermelding/verrijkt met ervaringen elders; berust op algemeen veronderstelde geldende OV-principes; is gebaseerd op het uitgangspunt dat de NZL tijdig geheel conform kwaliteitsniveau functioneert, waar twee randvoorwaarden voor zijn opgenomen; maakt eenduidige communicatie mogelijk; en heeft draagvlak bij de vervoerders.

26 4.1 Argumenten voor gekozen strategie Systeemsprong OV door NZL vraagt andere oriëntatie regionale OV-netwerk Pro Bij een aantal (nieuwe) metrostations komen veel reizigers in/uit de metro. Huidige lijnennet zorgt in te beperkte mate voor aan/afvoer van deze reizigers. Aanbieden extra oostwestvervoer belangrijk bij start Noord/Zuidlijn. Anders ontstaan: Ontevreden klanten Veiligheidsissues met overvolle tram(halte)s. Contra Check of overstaprelatie voor de reizigers comfortabel en veilig is. De vervoerders hebben hun zorgen geuit over tekortschietende aantallen van trams en in mindere mate het aantal in te zetten bussen (inclusief opgeleid personeel) als aanvullend aan het nieuwe lijnennet extra noord zuid met trams en bussen gereden moet worden. Is onderzocht in welke mate het huidige lijnennet de gewenste oostwest verbindingen kan leveren? 4.2 Argumenten voor gekozen strategie Parallel rijden van NZL met bus en tram levert wellicht capaciteits- en veiligheidsproblemen op Pro Bij een aantal (nieuwe) metrostations komen veel reizigers in/uit de metro. Huidige lijnennet zorgt niet voor aan/afvoer van deze reizigers. Aanbieden oost-westvervoer belangrijk. Anders ontstaan: Ontevreden klanten Veiligheidsissues met overvolle tram(halte)s. Contra Check of overstaprelatie voor de reizigers comfortabel en veilig is. Er wordt een infratoets uitgevoerd, waarbij de drukte bovengronds op kruisingen wordt onderzocht van het nieuwe lijnennet in combinatie met het overige verkeer. Dat moet inzicht geven in veiligheid tramhaltes. Noodplannen van de vervoerders moeten op dit punt ingaan.

27 4.3 Argumenten voor gekozen strategie Eén communicatieboodschap is eenvoudig communiceren Pro Eenduidige communicatie. Dagelijkse reizigers, die routinematig reizen, moeten alert worden dat ook voor hen er een verandering komt. Dat gaat makkelijker bij één grote campagne. Overigens: gebruik in de communicatie naar de reizigers niet de term big bang. Dat geeft een verkeerde indruk. Contra Met de huidige apps geen probleem voor de meeste reizigers. Echter voor een deel van de (oudere) reizigers vormt deze communicatie wel een probleem omdat zij geen apps gebruiken. De aanpassing van het hele metrosysteem is in Dus er is niet één moment van wijziging. Er is al fasering en dat is uit te leggen.* *Dit kan ook als een Pro-argument worden gezien, om het aantal momenten van wijziging te beperken 4.4 Argumenten voor gekozen strategie Parallel rijden nadelig voor exploitatiekosten totale OV-systeem Pro Noord/Zuidlijn trekt veel het reizigers vanwege de kwaliteit (snelheid/comfort) en omdat met bus en tram er beperkt (noordzuid) wordt gereden. Dubbel rijden in de noord-zuid richting leidt tot hogere exploitatiekosten voor het hele systeem. 1 maand Noord/Zuidlijn kost 1,7 mln. Contra Mocht de Noord/Zuidlijn toch onverhoopt uitvallen dan: Kosten noodplannen ook geld; Hoe later deze noodplannen worden afgesproken en ingezet, hoe kostbaarder; Daarom vraagt de SRA aan de vervoerders deze noodplannen op te stellen nadat de vervoersplannen gereed zijn; En komen er financiële afspraken over de inzet van de noodplannen.

28 5.1 Randvoorwaarden Vanuit project NZL en GVB zijn harde randvoorwaarden voor gelijktijdige aanpassing geborgd in proces Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden; 1. Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); 2. Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Borging: Met de oplevering van de NZL (middels de zogenaamde integrale vrijgavetest) vindt toetsing plaats op de benodigde kwaliteit. Dat is het eerste toetsmoment. De beheerder toetst. De geteste risico s komen zo onder controle. Na oplevering is zes maanden vastgelegd voor het proefbedrijf, waarna de NZL na vergunningverlening in dienst kan worden genomen. De beheerder toetst. In die periode valt het tweede toetsmoment (zekerheid datum openstelling). 5.2 Randvoorwaarden Nog geen noodplannen voor keten NZL bus tram Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden; 1. Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); 2. Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Borging voor NZL: Het GVB heeft vijf verschillende noodscenario s voor vertraging in tijd (NZL later opgeleverd) en vijf verschillende noodscenario s voor knelpunten kwaliteit (NZL levert niet benodigde kwaliteit) opgesteld. Borging op keten NZL bus tram: Er zijn nog geen integrale noodplannen opgesteld. Deze zijn wel voorzien om (snel) te maken na gereed komen vervoerplannen.

29 6.1 Conclusies en aanbevelingen Gekozen strategie heeft draagvlak en berust op 2 harde eisen Strategie is eenduidige uitkomst van overleg tussen Stadsregio en vervoerders; Kwalitatieve argumentatie overtuigt; Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden: 1. Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); 2. Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Aanbeveling 1: De keuze van de datum voor start exploitatie Noord/Zuidlijn (en gelijktijdige aanpassing OV-systeem) moet gebaseerd zijn op het goed doorlopen van de testfase. Daarna is een half jaar nodig voor goede voorbereiding. Daar mag niet op beknibbeld worden. De start exploitatie is alleen mogelijk als er zekerheid is dat de testbare problemen vermeden zijn. 6.2 Conclusies en aanbevelingen Logisch moment indienststelling Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden: 1. Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); 2. Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Benodigde kwaliteit: proefbedrijf van de Noord/Zuidlijn is voorzien, problematiek komt in beeld en wordt opgelost. Niettemin kunnen kinderziektes optreden door samenhang met tram en bus, of dat de praktijk anders uitwerkt dan proefbedrijf. Aanbeveling 2: Bij voorkeur aansluiten op een logisch moment van wijziging dienstregeling. Gelijktijdige aanpassing in de zomer heeft verder als voordeel dat de vraag naar vervoer kleiner is en dat er meer flexibiliteit is in de inzet van de capaciteit van trams en bussen. Zorg wel voor voldoende personeel in de zomer.

30 6.3 Conclusies en aanbevelingen Strategie vergt integrale noodplannen Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden: Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Aanbeveling 3: Het gaat om een samenhangend OV-systeem. Neem als SRA regie bij het bepalen van de kaders van de noodplannen. Dat zorgt dat oplossingen op het juiste niveau gezocht worden en voorkomt verschillen per concessiegebied. Laat het GVB (als primair verantwoordelijke) vervolgens in overleg met de andere vervoerders noodplannen opstellen, gericht op de voorziene knelpunten (zie ook aanbeveling 5 over toetsen noodplannen). 6.4 Conclusies en aanbevelingen Toets de noodplannen en maak nadere afspraken Strategie steunt op twee cruciale randvoorwaarden: Het tijdig gereed zijn van de Noord/Zuidlijn met de benodigde kwaliteit (met 2 toetsmomenten); Goede, integrale noodplannen in het geval van (onvoorziene) kinderziektes. Aanbeveling 4: Als de noodplannen er zijn: 1. Simuleer de noodplannen in scenario s en verkeersmodel met uitval van de Noord/Zuidlijn.* Toets deze op robuustheid. 2. Bepaal goed de verantwoordelijkheden (wie heeft regie?). 3. Bereken de kosten van zowel het eventueel aanhouden van (nood)capaciteit alsook bij het inzetten van het noodplan. *MeT heeft met het verkeersmodel VMA al runs gemaakt, waarop kan worden voortgebouwd.

31 6.5 Conclusies en aanbevelingen Proefbedrijf tramnetwerk nog niet voorzien De Lijnennetvisie 2018 gaat uit van een aanzienlijke wijziging van het tramnetwerk in de stad. De Lijnennetvisie gaat (nagenoeg) volledig uit van bestaande traminfrastructuur met nieuwe routes en dienstregeling. Delen van deze traminfrastructuur (bijvoorbeeld wissels) zijn voor korte of langere tijd niet gebruikt. Er vindt een infratoets plaats voor de consequenties van het nieuwe lijnennet voor de overige verkeersstromen. Die infratoets kan knelpunten op kruisingen met zich meebrengen. Er zijn beheersmaatregelen voor die knelpunten nodig. Het is denkbaar dat de dienstregeling moet worden aangepast (iteratief proces). Aanbeveling 5: Voer voor de tram een proefbedrijf uit met een testtram om zeker te maken dat er geen technische obstakels zijn. Contactgegevens Postbus AD Rotterdam Nederland Watermanweg GG Rotterdam Nederland Spicalaan JG Hoofddorp Info@appm.nl T F E netherlands@ecorys.com W