Migratiestrategie. TITEL lijnennet ONDERTITEL na ingebruikname Noord/Zuidlijn

Transcriptie

1 Migratiestrategie TITEL lijnennet ONDERTITEL na ingebruikname Noord/Zuidlijn Definitieve versie vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van de Stadsregio Amsterdam op 10 december 2015

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING AANLEIDING EN DOEL AFBAKENING SCOPE MIGRATIESTRATEGIE WERKWIJZE STATUS DOCUMENT EN BESLUITVORMINGSPROCES 5 2. HET BASISSCENARIO OMSCHRIJVING PLANNING KWALITEIT GO/NOGO MOMENT T.A.V. PLANNING GO/NOGO MOMENT T.A.V. KWALITEIT MIGRATIE IN HET BASISSCENARIO: BIG BANG ONDERBOUWING KEUZE BIG BANG 8 3. GEWIJZIGDE OMSTANDIGHEDEN AFWIJKINGEN VOORAFGAAND AAN DE INGEBRUIKNAME NOORD/ZUIDLIJN VERSCHOVEN BASISSCENARIO AANGEPAST BASISSCENARIO ALTERNATIEVE SCENARIO S AFWIJKINGEN NÁ DE INGEBRUIKNAME NOORD/ZUIDLIJN VERVOLG 12 Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 2 van 12

3 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn eind 2017 ontstaan mogelijkheden om het openbaar vervoernetwerk in de Amsterdamse regio nog beter te laten aansluiten op de mobiliteitswensen van de reizigers en inwoners. Hiervoor zal het netwerk op een aantal plaatsen opnieuw worden ingericht, zoals de Stadsregio Amsterdam heeft beschreven in de Lijnennetvisie 2018 [hierna: Lijnennetvisie]. 1 De Lijnennetvisie beschrijft de keuzes op hoofdlijnen die het Dagelijks Bestuur maakt ten aanzien van de inrichting van het OV-netwerk in de concessies van de Stadsregio vanaf het moment dat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen. In de Lijnennetvisie staat niet beschreven op exact welk moment en op welke wijze de beschreven wijzigingen worden doorgevoerd. De migratiestrategie lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn [hierna: migratiestrategie] geeft - naast de vervoerkundige kaders zoals vastgelegd in de concessiedocumenten en de Lijnennetvisie - antwoord op deze vragen. De migratiestrategie is daarmee voor de Stadsregio vervoerders leidend voor de wijze waarop de wijziging van het bovengrondse lijnennetwerk zal worden doorgevoerd. 1.2 Afbakening Geografisch De Lijnennetvisie en de migratiestrategie zijn van toepassing binnen de Stadsregio Amsterdam. De 16 gemeenten van de Stadsregio Amsterdam zijn verdeeld in vier openbaar vervoer concessies. In elk concessiegebied heeft een vervoerder het exclusieve recht tot het aanbieden van openbaar vervoer. Vervoerder GVB rijdt in de stadsconcessie Amsterdam, vervoerder EBS in de concessie Waterland en vervoerder Connexxion in de concessies Zaanstreek en Amstelland-Meerlanden. Afbeelding 1: Indeling Stadsregio Amsterdam. 1 De Lijnennetvisie 2018 is door het DB vastgesteld op 21 mei Naar aanleiding van een in opdracht van het DB uitgevoerde second opinion heeft het DB de Lijnennetvisie op 17 september 2015 op twee onderdelen gewijzigd vastgesteld. De definitieve versie is te vinden op: Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 3 van 12

4 De concessie Amstelland-Meerlanden heeft bij het opstellen van de migratiestrategie een aparte status door het eindigen van de huidige concessie in december Afstemming met andere concessiehouders en NS Naast de concessiehouders van de Stadsregio rijdt er binnen het gebied ook openbaar vervoer dat valt onder andere concessieverleners, waaronder de provincies Noord- en Zuid-Holland, de provincie Flevoland, en de NS voor het hoofdrailnet. Met deze overige vervoerders zal, zoals gebruikelijk in het kader van het opstellen van een vervoerplan, door de Stadsregio vervoerders worden afgestemd, onder meer ten aanzien van de onderlinge aansluitingen. Daarbij geldt dat vooral voor het streekvervoer de aansluiting op de treinen van NS een belangrijk onderdeel in de dienstregeling is. Doordat de planning ten aanzien van de vervoerplannen gekoppeld is aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn, en deze daardoor afwijkt van de reguliere planning, vergt de afstemming extra aandacht. 2 Deze afstemming verloopt normaliter via het zogeheten BAND-overleg. 3 De inzet is daarbij om zo snel mogelijk informatie over de diverse dienstregelingsplannen uit te wisselen, zodat zowel de aansluitingen op de trein als op de Noord/Zuidlijn geoptimaliseerd kunnen worden. 1.3 Scope migratiestrategie De migratiestrategie beschrijft de wijze, het moment en/of de volgorde waarop de aanpassingen in het lijnennet in de concessies van de Stadsregio worden doorgevoerd bij de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. Deze strategie, inclusief onderbouwing, wordt beschreven voor een zogenoemd basisscenario dat uit gaat van de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn conform de vooraf overeengekomen planning en kwaliteit, waarover in 2016 nadere afspraken worden gemaakt tussen Stadsregio, GVB en gemeente Amsterdam. Daarnaast wordt in het document beschreven dat voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn omstandigheden kunnen wijzigen (zowel op het gebied van planning als kwaliteit), waardoor sprake is van een alternatief scenario. Ten slotte wordt beschreven dat zich na ingebruikname van de Noord/Zuidlijn omstandigheden kunnen voordoen waarbij sprake is van een noodscenario. De direct betrokken partijen (Stadsregio, gemeente Amsterdam, GVB, EBS en Connexxion) zullen de komende tijd procesafspraken maken om te komen tot plannen en maatregelen om tijdig en goed voorbereid te zijn op deze alternatieve en noodscenario s, met als doel om het reizigersbelang ook in deze situaties te kunnen waarborgen. Het document beschrijft de criteria die leidend zullen zijn bij het opstellen van deze plannen en maatregelen. Communicatie Kennis van en begrip voor de toekomstige wijzigingen in het openbaar vervoer bij de reizigers zijn essentieel voor maatschappelijk en politiek draagvlak. Om deze reden is het van belang dat een duidelijke communicatie- en marketingstrategie wordt ontwikkeld door de betrokken partijen (de Stadsregio en de vervoerders, in afstemming met de stadsregiogemeenten). Bovendien is een goede communicatie en marketing richting reizigers van groot belang om het reizigersgedrag in goede banen te leiden en het nieuwe lijnennet tot een succes te maken. De Stadsregio zal de komende tijd samen met de vervoerders werken aan een gezamenlijke communicatie- en marketingstrategie, waarbij er nadrukkelijk aandacht is voor issue- en stakeholdermanagement en innovatieve marketingtools. De migratiestrategie zelf bevat dus nog geen nadere uitwerking van een dergelijke communicatie- en marketingstrategie. Tarieven Ten aanzien van de tarieven zullen de Stadsregio en de vervoerders de komende tijd in kaart brengen welke problematiek zich kan voordoen naar aanleiding van het nieuwe lijnennet. De volgende stap betreft het ontwikkelen van een tarievenstrategie ontwikkeld om eventuele negatieve prijseffecten te voorkomen. Bij voorkeur zal dit gebeuren in nauwe samenwerking met het OV-marketingbureau. De migratiestrategie zelf bevat dus nog geen nadere uitwerking van het aspect tarieven. 2 Het jaarlijkse reguliere overgangsmoment voor de dienstregeling is de 1 e zondag na de 2 e zaterdag in december. Dit overgangsmoment bestaat conform een afspraak die de internationale West-Europese spoorwegbedrijven met elk hebben gemaakt en waaraan ook de NS (en de andere regionale spoorbedrijven) zich houden. 3 Het BAND-overleg Bijeenkomst Afstemming Noordvleugel Dienstregelingen vindt tweemaal per jaar plaats. Deelnemende vervoerders: NS, GVB, EBS, Connexxion (voor de concessies Amstelland-Meerlanden, Almere, Zaanstreek en Haarlem- IJmond) en Arriva. Deelnemende concessieverleners: Noord-Holland, Zuid-Holland, Almere en de Stadsregio Amsterdam. Op 13 oktober 2015 vond het meest recente overleg plaats. Het eerstvolgende overleg is gepland voor april Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 4 van 12

5 1.4 Werkwijze De migratiestrategie is door de Stadsregio Amsterdam opgesteld in nauw overleg met de vervoerders voor het gebied van de Stadsregio Amsterdam. Verschillende varianten zijn onderzocht en beoordeeld aan de hand van de volgende aspecten: het reizigersbelang/vervoerkundige impact, de praktische haalbaarheid bij de vervoerders, de communiceerbaarheid, het draagvlak onder de relevante stakeholders en de financiële effecten. Daarnaast is input verzameld bij zowel de projectorganisatie Noord/Zuidlijn (onderdeel van de rve Metro en Tram van de gemeente Amsterdam [hierna: MET]), als bij de rve Verkeer en Openbare Ruimte van de gemeente Amsterdam [hierna: V&OR], de belangrijkste wegbeheerder voor de aan de lijnennetvisie gerelateerde infrastructuur projecten die cruciaal zijn voor de capaciteit en kwaliteit van het netwerk. Dit alles heeft geresulteerd in de in paragraaf 2.2 beschreven migratiestrategie voor het basisscenario. 1.5 Status document en besluitvormingsproces Status document De migratiestrategie bevat een nadere uitwerking van reeds vastgesteld OV-beleid, te weten de diverse concessiedocumenten en de Lijnennetvisie. De strategie geeft richting aan de vervoerders bij de uitwerking van hun vervoerplannen en de uiteindelijke dienstregelingen. Lijnennetvisie Migratiestrategie Vervoerplan Dienstregeling Afbeelding 2: Stappen totstandkoming dienstregeling vanaf ingebruikname Noord/Zuidlijn. Besluitvorming De migratiestrategie vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vervoerders bij het opstellen van hun vervoerplannen. Uitgaande van een ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per oktober 2017, dienen deze vervoerplannen in de eerste helft van 2016 in concept gereed te zijn. Enerzijds vanwege de wens om een beheerst proces van advisering en besluitvorming mogelijk te maken, en anderzijds om de wegbeheerders (met name de gemeente Amsterdam) voldoende tijd te geven om de gevolgen van het nieuwe lijnennet (lijnvoering en frequenties) te analyseren en de infrastructuur, waaronder de diverse VRI s, zo nodig aan te kunnen passen. Vanwege deze relevante afhankelijkheden is de planning er op gericht om de migratiestrategie in december 2015 vast te laten stellen door het DB. Het Dagelijks Bestuur [hierna: DB] is op grond van de Wet bevoegd tot vaststelling van de migratiestrategie. 4 Aangezien het DB inziet dat de migratiestrategie een belangrijk document is - in het proces om te komen van Lijnennetvisie naar de vervoerplannen en de uiteindelijke dienstregeling voor de reizigers - kiest het DB er voor om in oktober en november 2015 de belangrijkste stakeholders over de migratiestrategie te consulteren: De 16 gemeenten van de Stadsregio Amsterdam (via de portefeuillehouders V&V); De Regioraad (via een klankbordgroep); De Reizigers Advies Raad. Deze stakeholders kunnen hun wensen en bedenkingen aan het dagelijks bestuur kenbaar maken, die deze zal betrekken bij de definitieve besluitvorming. 4 Het dagelijks bestuur heeft o.g.v. de Wet Personenvervoer 2000 de bevoegdheid om concessies in het gebied van de Stadsregio Amsterdam te verlenen, wijzigen en in te trekken. Het dagelijks bestuur is daarnaast bevoegd aan de dienstregeling voorschriften te verbinden. Dit doet zij door middel van de eis aan de vervoerders tot het opstellen van een jaarlijks vervoerplan (vastgelegd in de concessiebesluiten). De migratiestrategie kan worden beschouwd als een tussenstap in de totstandkoming van het jaarlijks vast te stellen vervoerplan en de vaststelling ervan behoort daarmee tot de bevoegdheid van het dagelijks bestuur. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 5 van 12

6 2. Het basisscenario 2.1 Omschrijving Het basisscenario gaat er vanuit dat de Noord/Zuidlijn conform vooraf overeengekomen planning en kwaliteit rijdt. In paragraaf 2.1 van dit hoofdstuk worden de aspecten planning en kwaliteit nader toegelicht, en wordt voor beide aspecten ook een uiterst (GO/NOGO) moment benoemd waarop voor de vervoerders duidelijk moet zijn of beide aspecten gehaald worden overeenkomstig de hierover gemaakte afspraken. Vervolgens wordt in paragraaf 2.2 de migratie in het basisscenario beschreven. Ingebruikname Noord/Zuidlijn voor reizigers conform planning + = Ingebruikname Noord/Zuidlijn voor reizigers conform kwaliteit Basisscenario Afbeelding 3: Voorwaarden basisscenario Planning Op basis van de huidige inzichten wordt uitgegaan van een ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober De gemeente Amsterdam (MET), GVB en de Stadsregio voeren de komende tijd overleg met als doel om in de eerste helft van 2016 te komen tot een door alle partijen gedragen datum voor de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie. De overige vervoerders in de Stadsregio (Connexxion en EBS) worden via de Stadsregio op de hoogte gehouden van dit proces Kwaliteit Bij de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn moet onder andere gedacht worden aan: de te rijden frequenties; de betrouwbaarheid van de uitvoering; de aanwezigheid en kwaliteit van de reizigersvoorzieningen (bijvoorbeeld wachtvoorzieningen, liften, roltrappen, poortjes, en voorzieningen voor kaartverkoop/distributie en reisinformatie). GVB heeft in de zomer van 2015 een eerste voorlopige indicatie afgegeven voor de frequenties per dagdeel waarmee de Noord/Zuidlijn zal rijden. De komende tijd zal, onder meer op basis van de vervoerplannen van de verschillende vervoerders, moeten worden bekeken of deze frequenties in overeenstemming zijn met de te verwachten vraag. De gemeente Amsterdam (MET), GVB en de Stadsregio voeren de komende tijd overleg met als doel om in het eerste kwartaal van 2016 te komen tot een door alle partijen gedragen visie op de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn ten behoeve van de reizigersexploitatie. De overige vervoerders in de Stadsregio (Connexxion en EBS) worden via de Stadsregio op de hoogte gehouden over het proces en waar nodig betrokken. Inzet van de Stadsregio hierbij is dat dit kwaliteitsniveau als randvoorwaarde geldt voor het daadwerkelijk in gebruik kunnen nemen van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie, en voor het implementeren van de wijzigingen in het overige OV-netwerk conform de Lijnennetvisie. De visie op de kwaliteit ziet niet op de veiligheidseisen voor de Noord/Zuidlijn, welke aan een andere tafel worden besproken en bepaald (in nauwe samenspraak met partijen zoals de Omgevingsdienst van de gemeente Amsterdam, de Brandweer, en de Inspectie Leefbaarheid en Transport van het ministerie van I&M). Vanuit de migratiestrategie wordt veiligheid dan ook als randvoorwaarde en niet als kwaliteitskenmerk beschouwd. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 6 van 12

7 Beschikbaarheid en capaciteit overige infrastrucuur Naast de kwaliteit van de Noord/Zuidlijn, worden tussen de Stadsregio en de diverse wegbeheerders afspraken gemaakt over de kwaliteit van de overige infrastructuur welke noodzakelijk is voor een goede invulling van de Lijnennetvisie. Voorbeelden zijn de aanpassing van de tramhaltes op het Leidseplein, de oplevering van busstations Noord en Noorderpark, de inrichting van de kruising Boelelaan/Buitenveldertselaan, maar ook de afstelling van vele VRI s in de stad, die aangepast zal moeten worden als gevolg van wijzigingen in de lijnvoering en frequenties. 5 Hierbij wordt een onderscheid gemaakt van potentiële infrastructuur-knelpunten direct gerelateerd aan de Noord/Zuidlijn en overige infrastructuur-knelpunten. De Stadsregio streeft er naar op korte termijn een dergelijk overzicht van potentiële knelpunten op te stellen, inclusief de stand van zaken en de voortgang. De gemeente Amsterdam (V&OR) voert momenteel een Infratoets uit ten aanzien van de substantiële veranderingen in het netwerk (bus/tram) en frequentie, waarbij onder meer zal worden gekeken naar de effecten op de doorstroming binnen het OV-netwerk en de impact op andere modaliteiten. Daarnaast zal, zodra de definitieve lijnvoering en frequenties bekend zijn, ook een VRI-toets worden uitgevoerd, en zal een plan worden opgesteld voor de noodzakelijke aanpassingen van haltes. Dit alles uiteraard in goed overleg en in nauwe samenwerking met de Stadsregio en de vervoerders GO/NOGO moment t.a.v. planning Relevant voor het proces om te komen tot een gedragen datum voor de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie is dat de vervoerders hebben aangegeven geruime tijd nodig te hebben om een nieuwe dienstregeling te kunnen implementeren. Dit heeft onder andere te maken met de volgende aspecten: Tijdige beschikbaarheid personeel en materieel; opstellen dienstroosters; overleg met vakbonden; informeren reizigers. Hoewel de voorbereiding al veel eerder begint, ontstaat uiterlijk vier maanden voor de beoogde ingebruikname een kritisch GO/NOGO moment t.a.v. de planning. Dit betekent dat, gegeven de verwachte ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober 2017, het GO/NOGO moment t.a.v. de planning in juni 2017 ligt. Wijzigingen in de planning, bijvoorbeeld een besluit om de Noord/Zuidlijn later dan gepland in gebruik te nemen, die vóór het GO/NOGO moment bekend worden, hebben in principe geen gevolgen voor (de vervoerkundige inhoud van) het basisscenario. 6 Bij deze situatie wordt de wijzigingsdatum voor het netwerk in onderling overleg aangepast. Inhoudelijk wijzigt het scenario niet. In feite komt deze situatie overeen met het basisscenario (met alleen een gewijzigde datum) GO/NOGO moment t.a.v. kwaliteit Voor het implementeren van de dienstregeling door de vervoerders dient uiterlijk 12 maanden voor de datum waarop de reizigersexploitatie op de Noord/Zuidlijn start tussen partijen duidelijkheid te bestaan over de genoemde kwaliteitsaspecten. Dit heeft te maken met de vervoerkundige keuzes die worden gemaakt voor de nieuwe dienstregeling naar aanleiding van de lijnennetvisie. Hoewel de voorbereidingen voor het ontwerpen van een nieuwe dienstregeling bij vervoerders eerder beginnen, ontstaat 12 maanden voor de beoogde ingebruikname een kritisch GO/NOGO moment. Dit betekent dat, gegeven de verwachte ingebruikname van de Noord/Zuidlijn per medio oktober, het GO/NOGO moment ten aanzien van de haalbaarheid van genoemde kwalitatieve aspecten in oktober 2016 ligt. Hierbij moet worden vermeld dat vervoerders hebben aangegeven dat zij het niet haalbaar achten om in 12 maanden tijd een volledig nieuw vervoerplan te ontwerpen, hierover conform de procedures advies te vragen, besluitvorming te laten plaatsvinden, het vervoerplan vervolgens uit te werken naar een gedetailleerde dienstregeling en ook nog tijdig de reizigers adequaat hierover te informeren. Zij geven aan dat kleinere wijzigingen (die de lijnvoering of frequenties van één of enkele lijnen betreffen) wel door te voeren zijn. 5 VRI: Verkeers Regel Installatie, het geheel van verkeerslichten en aansturings (regel) software, waarmee onder meer prioriteit kan worden verleend aan bepaalde verkeersstromen, waaronder het openbaar vervoer 6 Het is mogelijk dat er risico s ontstaan vanuit aangrenzende projecten. Voorbeeld: afbreken Waddenweg-viaduct in Amsterdam-Noord, waardoor het huidige netwerk niet zonder meer voor onbeperkte duur kan worden gecontinueerd. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 7 van 12

8 2.2 Migratie in het basisscenario: big bang Bij de migratie in het basisscenario zijn in principe twee hoofdvarianten mogelijk. De eerste variant gaat uit van een zogenoemde big bang: het overige OV-netwerk wijzigt gelijktijdig met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. De andere variant is gebaseerd op een gefaseerde wijziging: delen van het overige OV-netwerk worden enige tijd na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn aangepast. Deze fasering kan per deel van het netwerk verschillen, bijvoorbeeld per concessie, modaliteit en / of geografisch gebied. Ook kan met moment van wijziging verschillen, bijvoorbeeld na twee weken, na twee maanden of na een half jaar. De Stadsregio heeft mede op advies van de vervoerders gekozen voor de big bang migratiestrategie: Big bang migratiestrategie: alle wijzigingen in het openbaar vervoer netwerk binnen de concessies van de Stadsregio worden gelijktijdig met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn doorgevoerd. Hierbij dient te worden opgemerkt dat partijen vanuit het oogpunt van een beheerste migratie niet uitsluiten dat er in de praktijk een beperkt onderscheid wordt gemaakt tussen de datum waarop de Noord/Zuidlijn wordt opengesteld voor gebruik door reizigers (fysieke ingebruikname) en de datum waarover gecommuniceerd wordt richting reizigers (communicatieve ingebruikname). Hierbij moet gedacht worden aan een verschil van maximaal enkele weken. In paragraaf 2.3 wordt nader onderbouwd waarom de Stadsregio en vervoerders kiezen voor deze migratiestrategie. Aparte status concessie Amstelland-Meerlanden De huidige concessie Amstelland-Meerlanden eindigt in december 2017, twee maanden na de beoogde ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. De Stadsregio is gestart met de voorbereiding op de aanbesteding van de nieuwe concessie. In december 2017 start de nieuwe vervoerder met een gewijzigde dienstregeling die past binnen de (nog op te stellen) concessie-eisen. De huidige concessiehouder Connexxion heeft aangegeven dat het uit communicatief en praktisch oogpunt niet wenselijk is om tussen oktober en december 2017 gedurende twee maanden een andere dienstregeling te rijden. De Stadsregio heeft begrip voor dit standpunt, en zal dit meewegen op het moment dat er meer duidelijkheid is over de definitieve opleveringsplanning voor de Noord/Zuidlijn, en daarmee over de kans dat deze situatie zich daadwerkelijk voordoet. De komende tijd zal binnen de Stadsregio met het aanbestedingsteam voor de concessie Amstelland- Meerlanden worden besproken op welke wijze de migratie in de concessie Amstelland-Meerlanden zal kunnen plaatsvinden, waarbij ook het scenario van een latere ingebruikname van de Noord/Zuidlijn zal worden betrokken. Daarbij zal nadrukkelijk de mogelijkheid om dit aspect te betrekken bij de geplande marktconsultatie in het kader van de aanbesteding, worden besproken. 2.3 Onderbouwing keuze big bang Bij de keuze voor de big bang migratiestrategie hebben de volgende overwegingen een rol gespeeld. Reizigersbelang/Vervoerkundig Op het moment dat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen voor reizigersexploitatie is het wenselijk om zo veel mogelijk reizigers die baat kunnen hebben van deze verbinding, de mogelijkheid te bieden hiervan gebruik te maken. Dit pleit dus voor een snelle wijziging van het overige OV-netwerk waarbij wordt aangesloten op de Noord/Zuidlijn. Daarnaast zou het in gebruik nemen van de Noord/Zuidlijn, zonder dat gelijktijdig het overige OVnetwerk wordt aangepast, op een aantal plekken in het netwerk tot capaciteitsproblemen kunnen leiden. Dit geldt vooral voor het tramnet in Amsterdam, en dan specifiek daar waar de tramlijnen de haltes van de Noord/Zuidlijn kruisen. De verwachting is namelijk dat op deze locaties veel meer reizigers dan nu willen overstappen van/naar de Noord/Zuidlijn. Wanneer het tramnetwerk hier niet op wordt aangepast (zowel voor wat betreft frequenties als lijnvoering) bestaat een groot risico op capaciteitsproblemen op de haltes die uiteindelijk zelfs tot veiligheidsrisico s kunnen leiden. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 8 van 12

9 Communiceerbaarheid Vanuit communicatief oogpunt verdient het de voorkeur om op één moment de dienstregeling voor alle lijnen in alle concessies van de Stadsregio te wijzigen. Dit leidt tot één heldere en simpele boodschap die voor alle reizigers te begrijpen is en bovendien gemakkelijker is om voor te bereiden (verwachtingsmanagement). Wanneer de Noord/Zuidlijn eerst in gebruik wordt genomen en het overige OV-netwerk op later(e) moment(en) wijzigt, zullen verschillende boodschappen moeten worden overgebracht, dit werkt complicerend en is een mogelijk risico voor het creëren van draagvlak. Het wijzigen van de dienstregeling van al het openbaar vervoer in de Amsterdamse regio op één moment biedt bovendien het voordeel dat één gezamenlijke communicatiecampagne (al dan niet onder regie van de Stadsregio) kan worden opgezet. Dit is veel effectiever en efficiënter, dan wanneer elke vervoerder een eigen campagne uitvoert. Financieel Vanuit financieel oogpunt verdient het de voorkeur om een zo kort mogelijke periode te laten bestaan tussen de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn en de wijziging van het overige OV-netwerk. Uitgangspunt voor het nieuwe netwerk is namelijk dat meer reizigers via het metrosysteem worden vervoerd omdat dit efficiënter is dan met bus/tram. Een periode waarin dubbel wordt gereden (het rijden van de Noord/Zuidlijn met daarnaast relatief veel parallelle bus/tramlijnen) kost veel geld zonder dat hier in dezelfde mate hogere reizigersopbrengsten tegenover staan. Een keuze voor een gefaseerde migratiestrategie zal financiële consequenties hebben, omdat de big bang strategie tot nu toe altijd uitgangspunt is geweest voor de onderzoeken naar de (financiële) consequenties van de invoering van de Noord/Zuidlijn. Mogelijke negatieve gevolgen vanwege keuze voor big bang Er bestaat een kans dat de Noord/Zuidlijn in de eerste dagen/weken van exploitatie te maken krijgt met onvoorziene kinderziektes of dat reizigers zich, ondanks een bepaalde gewenningsperiode, toch anders gedragen dan vooraf geschat. Vanuit dat oogpunt zou een alternatieve, meer in de tijd gefaseerde, migratiestrategie kunnen worden overwogen, waarbij (tenminste een deel van) het overige OV-netwerk pas wordt gewijzigd op het moment dat de Noord/Zuidlijn goed functioneert en er zicht is op het reizigersgedrag. De Stadsregio en de vervoerders onderkennen het risico dat kinderziektes kunnen optreden en/of dat reizigers anders reageren dan vooraf beoogd. Partijen hebben er echter vertrouwen in dat ook met de big bang strategie de risico s met behulp van solide integrale noodplannen goed beheerst kunnen worden, niet in de laatste plaats omdat GVB heeft aangegeven dat de Noord/Zuidlijn uitgebreid getest en beproefd zal worden voorafgaand aan de definitieve ingebruikname voor reizigersexploitatie. Bovendien is het de vraag of een gefaseerde migratiestrategie de risico s van kinderziektes daadwerkelijk verkleint; sommige kinderziektes treden mogelijk juist pas op wanneer grotere hoeveelheden reizigers zich in het systeem begeven. In hoofdstuk drie komt de beheersing van mogelijke negatieve gevolgen aan bod. Alles overziend zijn de Stadsregio en de vervoerders van mening dat de voordelen van een big bang scenario opwegen tegen de nadelen en/of mogelijke negatieve gevolgen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 9 van 12

10 3. Gewijzigde omstandigheden De komende twee jaar wordt gezamenlijk door alle partijen ingezet op het behalen van de afgesproken planning en kwaliteit om het basisscenario te realiseren. Daarnaast is er in de gezamenlijke planning van gemeente Amsterdam (MET) en GVB tot aan de oplevering van het werkend vervoersysteem Noord/Zuidlijn een uitgebreide fase van testen en beproeven ingebouwd. Desondanks kunnen zich afwijkingen in de planning en/of de kwaliteit voordoen. Paragraaf 3.1 gaat in op de situatie waarbij er zich voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigers afwijkingen in planning en/of kwaliteit zijn. Paragraaf 3.2 gaat in de situatie waarin zich afwijkingen voordoen voor reizigers in planning en/of kwaliteit na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn. 3.1 Afwijkingen voorafgaand aan de ingebruikname Noord/Zuidlijn Mocht tijdens de implementatiefase blijken dat, ondanks het uitgebreide testen, de vooraf gestelde kwaliteit en/of planning niet wordt behaald, dan is er, afhankelijk van de gestelde GO/NOGO momenten, sprake van een verschoven basisscenario of een aangepast basisscenario. Beide scenario s worden in onderstaande sub-paragrafen benoemd. Op dit moment worden de volgende drie cruciale momenten voorzien binnen de migratiestrategie: A. De start van de reizigersexploitatie op de Noord/Zuidlijn (vooralsnog: oktober 2017). B. Het GO/NOGO moment op het gebied van de planning: uiterlijk tot 4 maanden voor de start van de reizigersexploitatie kunnen vervoerders de start van de nieuwe dienstregeling nog uitstellen zonder dat dit (vervoerkundig) al te grote consequenties heeft voor ov-netwerk. C. Het GO/NOGO moment op het gebied van de kwaliteit: uiterlijk tot 12 maanden voor de start van de reizigersexploitatie kunnen vervoerders hun vervoerplannen nog bijstellen indien zou blijken dat de vooraf overeengekomen kwaliteit (frequentie/betrouwbaarheid/infrastructuur) op onderdelen en/of in beperkte mate niet gehaald wordt Verschoven basisscenario (voorafgaand aan ingebruikname NZL) Er is sprake van een zogenoemd verschoven basisscenario, wanneer: in de praktijk duidelijk wordt dat (uitsluitend) de vooraf overeengekomen planning niet kan worden gehaald, en, dit bekend wordt gemaakt voorafgaand aan het bijbehorende GO/NOGO moment (B). Bij het verschoven basisscenario kunnen de ov-plannen inhoudelijk ongewijzigd blijven en zal dit uitsluitend in de tijd worden opgeschoven. Voorbeeld De Noord/Zuidlijn wordt later dan gepland in gebruik genomen. Dit is meer dan 4 maanden vóór de geplande ingebruiknamedatum bekend. De voorgenomen wijziging van het openbaar vervoernetwerk in alle concessies van de Stadsregio wordt met een bepaalde tijd naar achteren geschoven Aangepast basisscenario (voorafgaand aan ingebruikname NZL) Er is sprake van een zogenoemd aangepast basisscenario wanneer: in de praktijk duidelijk wordt dat de vooraf overeengekomen kwaliteit (op een beperkt aantal onderdelen en/of in beperkte mate) niet kan worden gerealiseerd, maar; partijen wel van mening zijn dat de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn desondanks conform planning kan plaatsvinden, en, dit bekend wordt gemaakt voorafgaand aan het bijbehorende GO/NOGO moment (C). In deze situatie zijn de vervoerders in staat hun vervoerplannen nog bij te stellen om in te spelen op de gewijzigde situatie. Hierbij geldt natuurlijk wel de kanttekening dat er niet dusdanig wordt ingeboet op kwaliteit dat dit redelijkerwijs niet is op te vangen door (kleinere) aanpassingen in de vervoerplannen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 10 van 12

11 Voorbeeld De kwaliteit van de Noord/Zuidlijn (bijv. de aan te bieden frequentie) wijkt (in beperkte mate) af van wat beoogd is. Dit is uiterlijk 12 maanden voor de geplande ingebruiknamedatum Noord/Zuidlijn bekend. Omdat de Noord/Zuidlijn (of andere lijnen) niet de beoogde capaciteit kan bieden, zal dit consequenties hebben voor het overige OV-netwerk. Vervoerders passen in goed onderling overleg (en waar nodig onder regie van de Stadsregio) hun vervoerplannen op onderdelen aan Alternatieve scenario s (voorafgaand aan ingebruikname NZL) In alle andere situaties, waarbij de informatie pas bekend wordt na één van de respectievelijke GO/NOGO momenten, of in het geval waarbij de kwaliteit dusdanig afwijkt van het vooraf overeengekomen niveau, dat niet kan worden volstaan met beperkte wijzigingen van het van tevoren vastgestelde openbaar vervoernetwerk / -aanbod, is sprake van een alternatief scenario. In dat geval dient te worden bekeken of een big bang strategie nog steeds mogelijk en/of wenselijk is, en welke aanvullende/alternatieve maatregelen dienen te worden getroffen. De Stadsregio zal in dit geval opnieuw de regie voeren om te komen tot een migratiestrategie die wederom voldoet aan de eerder in paragraaf besproken criteria. 3.2 Afwijkingen ná de ingebruikname Noord/Zuidlijn Bij afwijkingen die intreden na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie ligt de nadruk primair op het op korte termijn kunnen anticiperen op onvoorziene en vaak acute problemen kort na de start van de nieuwe dienstregeling. Het is daarom van groot belang dat ontwikkelingen goed worden gemonitord en geëvalueerd. Mochten zich onvoorziene problemen voordoen die bijsturing nodig maken, dan treden noodscenario s in. Omdat deze onvoorziene problemen heel divers kunnen zijn voor wat betreft aard, omvang en impact, is het lastig om op voorhand exact uit te werken welke maatregelen nodig zijn. Hierbij dient wederom opgemerkt te worden dat er voorafgaand aan de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie een uitgebreid test- en proefbedrijf zal plaatsvinden die moet borgen dat de lijn functioneert zoals beoogd. Maar ondanks deze uitgebreide test- en proeffase leert de praktijk dat bij grote complexe projecten het verstandig is om vooraf na te denken over mogelijke noodscenario s en op basis daarvan noodplannen achter de hand te hebben. Hierbij ligt de uitdaging er in dat alle betrokken partijen (zowel vervoerders als bestuur/politiek) zich flexibel moeten opstellen en in staat moeten zijn om snel bij te sturen indien nodig. De komende maanden treden de Stadsregio, GVB en de gemeente Amsterdam (MET) met elkaar in overleg om een lijst van scenario s op te stellen ten aanzien van (mogelijke) afwijkingen bij de oplevering van de Noord/Zuidlijn, rekening houdend met de waarschijnlijkheid en de impact van een scenario. Daarnaast zal een procedure moeten worden opgesteld waaraan alle partijen zich committeren, die beschrijft hoe partijen de start van de dienstregeling gaan monitoren en op welke wijze zij procesmatig gaan optreden indien zich knelpunten voordoen. Twee voorbeelden van situaties waarvoor een noodplan moet worden opgesteld zijn: 1. De Noord/Zuidlijn wordt conform de overeengekomen planning in gebruik genomen, maar de kwaliteit (bijvoorbeeld de betrouwbaarheid) blijkt in de praktijk af te wijken van wat beoogd is (verstoringen, uitval van ritten). NB: ook op andere onderdelen van het OV-netwerk kan sprake zijn van achterblijvende kwaliteit die tot problemen leidt. 2. De Noord/Zuidlijn (en andere noodzakelijke infrastructurele aanpassingen) wordt conform de overeengekomen planning in gebruik genomen en de kwaliteit blijkt ook te voldoen aan de verwachtingen. Echter, de dienstregeling blijkt in de praktijk niet volledig aan te sluiten bij de reizigersbehoeften. Het gevolg kan bijvoorbeeld zijn overvolle voertuigen, reizigers die noodgedwongen op de halte achterblijven, gemiste aansluitingen. Afhankelijk van de mate waarin deze capaciteitsproblemen zich voordoen is wel/niet sprake van een noodscenario. Er moet immers ook voor gewaakt worden dat er niet te snel noodmaatregelen worden getroffen omdat bekend is dat het ook enige tijd vergt voor reizigers om hun weg in een nieuw netwerk te vinden. Het opstellen en uitvoeren van de noodplannen met maatregelen die horen bij de noodscenario s is primair een verantwoordelijkheid van de vervoerders zelf. Zij zullen voor een aantal gezamenlijk Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 11 van 12

12 overeen te komen scenario s hun plannen en maatregelen beschrijven. Deze zullen onder regie van de Stadsregio onderling worden besproken/afgestemd. Bij het opstellen van de plannen en maatregelen voor deze noodscenario s zullen de vervoerders in ieder geval de gevolgen voor de volgende aspecten beschrijven, en zal de Stadsregio de plannen hierop toetsen. Tijd Wat is het uiterste moment waarop duidelijk moet zijn dat een specifiek scenario in werking moet treden (GO/NOGO moment)? Wat is de inschatting over de noodzakelijke duur van een specifiek scenario (heeft o.a. relatie met de kosten). Geld Wat zijn de kosten van een specifiek scenario (bijv. extra exploitatiekosten, maar ook mogelijke effecten voor reizigersopbrengsten, extra communicatie-acties, etc.) Uitvoerbaarheid voor vervoerders Wat zijn de noodzakelijke acties die de vervoerders moet uitvoeren? Wat zijn gevolgen voor de operatie? (o.a. beschikbaarheid materieel, personeel, roosterplanning, reizigerscommunicatie, etc.) Kwaliteit voor de reiziger Wat zijn de gevolgen voor de reiziger, in termen van: aantal keren overstappen, reistijd, betrouwbaarheid, comfort (o.a. verwachte reizigersvraag versus aangeboden capaciteit)? Communiceerbaarheid Is het scenario logisch vanuit het oogpunt van de reiziger, en is het helder te communiceren? Welke kanalen kunnen gebruikt worden? Draagvlak bij stakeholders Kunnen bepaalde scenario s op voldoende draagvlak rekenen bij de stakeholders? 3.3 Vervolg In de eerste helft van 2016 worden afspraken gemaakt over de planning en de kwaliteit tussen de verschillende partijen m.b.t. de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn voor reizigersexploitatie. De vervoerders zijn vervolgens aan zet om de Lijnennetvisie te vertalen in concrete vervoerplannen. Gewijzigde omstandigheden scenario s De komende maanden treden de Stadsregio, GVB en de gemeente Amsterdam (MET) met elkaar in overleg om een lijst van scenario s op te stellen ten aanzien van (mogelijke) afwijkingen bij de oplevering van de Noord/Zuidlijn, rekening houdend met de waarschijnlijkheid en de impact van een scenario. Maatregelen Deze scenario s zullen vervolgens in het overleg tussen de Stadsregio en de drie concessiehouders worden besproken, en per scenario zullen actieplannen met maatregelen worden voorbereid die beschrijven welke acties dienen te worden uitgevoerd en welke afspraken partijen onderling maken om de reiziger ondanks de ontstane situatie toch een zo goed mogelijk vervoerproduct te kunnen aanbieden. Vervoerders zijn primair verantwoordelijk voor het uitwerken van de maatregelen die horen bij de alternatieve scenario s en de noodscenario s. De Stadregio voert hierbij de regie om de onderlinge samenhang te waarborgen. Migratiestrategie - lijnennet na ingebruikname Noord/Zuidlijn 12 van 12