Ik kan het niet zo fijn!

Transcriptie

1 Ik kan het niet zo fijn! Over fijnmotoriek, motorische precisie, visuomotoriek, coördinatie, schrijfmotoriek en faalangst. Marc Litière Zorg 2 daagse 25 en 26 januari 2018 Marc Litière Lic. Lichamelijke Opleiding Lic. Kinesitherapie Psychomotorisch Therapeut Systeemtherapeut Verantwoordelijke groepspraktijk psychomotorisch onderzoek en therapie voor kinderen te Wilsele-Leuven sinds 1983 Specifieke interesses en publicaties: o Faalangst ( Ik kan dat niet! zegt mijn kind.), Lannoo, 2000 o Schrijfmotoriek (Mijn kind leert schrijven en hoe kan ik helpen), Lannoo, 2002 o Diagnostiek (Diagnostiek in 3-D), Acco, 2004 o Schoolrijpheid (Juf, mag ik overvaren?), Lannoo, 2008 o Richtingsmoeilijkheden (Ik zie het anders!), Lannoo, 2011 } Wat is grootmotoriek? } Wat is fijnmotoriek? } Wat is coördinatie? } Wat is psychomotoriek? } Problemen met motoriek en met cognitie en / of emotionele: aandacht inzicht concentratie volhouden faalangst 1. Verfijnen van de bewegingssturing van de romp, via schouders, elleboog, hand en vinger, duim naar pincet- en potloodgreep= fijnmotorische differentiatie. 2. Ontwikkeling van hand-oogcoördinatie naar ooghandcoördinatie en verder naar visuomotorische vaardigheden. 3. Ontwikkelen van een steunhand versus bewegende hand= intermanuele lateralisatie. 4. Ontwikkelen van de steunname in de bewegende hand =intramanuele lateralisatie 1

2 1. Eerst hand-oog-coördinatie: wat de hand vasthoudt, aanraakt of aanwijst, daar kijken de ogen naar. Vanuit het manipuleren van voorwerpen leert het kind om de visuele info aan het tactiele te koppelen. 2. Bewegingen van handen en ogen worden verbonden en de ogen worden daarna gebruikt als projectiemechanisme in de ruimte : de ogen wijzen in de richting van de hand en door te oefenen ontwikkelt het kind een oog-hand-coördinatie: het oog leert het einddoel van de beweging in de gaten houden en de hand stuurt daar naar toe. Het kind kijkt naar het einddoel. Hoe hierop oefenen: met inhibitie en rust: zie later 3. Als het niet enkel het oog is dat kijkt en de hand die tekent en manipuleert, dus als er een planningscomponent en een ruimtelijk component bij komt kijken, spreken we over visuomotoriek. Onze 2 handen werken samen, maar zijn elkaar spiegelbeeld en ze specialiseren zich in een ander type van taken. Zodra je een vaste voorkeurshand hebt, gaat 1 hand zich specialiseren in de bewegende functie en de andere in een meer steunende functie. 1. De voorkeurshand ontwikkelt als bewegende hand 2. De niet-voorkeurshand ontwikkelt als steunende hand 3. Beide handen leren samenwerken 4. Beide handen leren op een vlotte manier elkaars taak overnemen. Vb n eten met mes en vork, knippen, schrijven, kralen rijgen, knopen open doen of dicht doen. } Lateralisatie en hersenhelften: functionele ongelijkheid van hemisferen met specifieke deeltaken } Lateralisatie en handvoorkeur en éénhandigheid: één hand neemt de leiding, de andere ondersteunt } Lateralisatie en dominantie en specialisatie: dominantie is overwegend gebruik, hand en hemisferen. Hemisferen: ook breindominantie, maar geen absolute overheersing, steeds een complexe onderlinge samenwerking. } Lateralisatie is ook ontwikkelen van steunkant en bewegingskant } Lateralisatie is niet alleen links-rechts, maar ook boven-onder en voor-achter. } Lateralisatie is ook ontdekken en het overkruisen van de middellijn } Lateralisatie is ook richting, voorkeursrichting en bewegingsvrijheid in beide richtingen } Communicatie } Neerzetten van symbolen } Motoriek } Creatief } Ruimtelijk } Ritme } Cultureel bepaald } Kennis van letters } Doelgericht }... 2

3 14 Psychomotorisch onderzoek en therapie bij kinderen 2006 } Schrijven is een complexe motorische activiteit met cognitieve, motorische, emotionele, creatieve, ritmische, ruimtelijke en culturele aspecten, die bestaat uit doelgerichte acties of bewegingen waarbij we communiceren. } Schrijven is simultaan en successief coördinatorisch } Schrijven is veel meer dan enkel fijnmotoriek, het is een totaal psychomotorisch gebeuren. Psychomotorisch onderzoek en therapie bij kinderen Vuistgreep 2. Oppositie van de duim= duim dwars greep 3. Vier vingergreep 4. Gesteunde drie vingergreep, geen inscriptie 5. Drievingergreep met steun en sturing, wel inscriptie } Aanvoeren en afvoeren van de pols rondom een draaipunt in de pols } Buigen en strekken van vingers (duim, wijsvinger, middelvinger) } Verplaatsen van de onderarm rond draaipunt elleboog = ruitenwissersbeweging 3

4 } Opbouw tekenen Inzicht Feedback Relatie met schoolrijpheid Relatie met schrijfmotoriek Relatie met faalangst } Hoe inkleuren? Drie deelbewegingen Welk materiaal? 19 Psychomotorisch onderzoek en therapie bij kinderen 2006 } Verticale lijn } Horizontale lijn } Cirkel } Orthogonaal kruis } Vierkant } Eerste schuine lijn } Tweede schuine lijn } Schuin kruis } Driehoek } Varianten op driehoek } Motorisch zwak } Schoolrijpheid } ADHD } DCD } Weinig oefening of ervaring } Discrepantie verbaal-performaal } Zwak ruimtelijk inzicht } Trage kinderen } Faalangst } Opgespannen ; hypertoon } Hypotoon; gebrek aan stabiliteit en kracht 4

5 Ik kan dat wel Goede basiszorgen Vermijden van opstapeling van negatieve ervaringen Ik doe dat nog eens Ik leer bij Steun van de buitenwereld Juiste extra hulp indien nodig (diagnostiek) } Observatie is geen interpretatie } Kwalitatief en kwantitatief } Steeds handelingsgericht (wat doe ik er mee) } Wat zie, hoor en voel ik } Steeds vergelijkend met wat we weten(tabellen, groep, normaliteit) } Steeds verder kijken dan wat je ziet of hoort (jeffrey) } Overschrijden van eigen discipline ( Pieter) } Steeds onderdeel van een 3-D diagnose(netwerk) } Beter 1 onderzoek teveel, dan 9 te weinig } Diagnostiek is therapeutisch en omgekeerd } Duid de 3 de aan : richtingsmoeilijkheden } Kleur de tweede: zwakke fijnmotoriek } Rangschik van klein naar groot: richtingsmoeilijkheden } Kleur wat anders is : zwakke mp } Omcirkel de vierde: wat is omcirkelen? 5

6 } Fijnmotorische- en schrijfmotorische diagnostiek is nooit enkel fijnmotoriek of schrijfmotoriek! } Steeds totaal onderzoek naar fijnmotoriek, grootmotoriek, coördinatie, schrijfmotoriek, grafomotoriek, ruimtelijke oriëntatie, vormgeving, faalangst, taakhouding, luisteren en kijken: oog hebben voor het signaal een gedeeld probleem geruststellen uitspraken spiegelen nuanceren en herformuleren falende volwassene positieve eigenschappen benadrukken positieve cirkel sterker maken Kijk anders, kijk positief Vertrek van realiteit en niet van verwachting Probeer te aanvaarden Wees je bewust van de verborgen verwachtingen Vroege vaststelling Mogen falen Kunnen lukken Opsplitsen en afdalen Positiviteit Structuur en grenzen zeggen : jij kan dat wel! Dit is geen erkenning van het signaal of de boodschap dezelfde soort oefeningen aanbieden het kind zal blijven zeggen ik kan dat niet en zal uiteindelijk opgeven alleen maar gemakkelijke oefeningen aanbieden zodat het kind altijd kan lukken dit geeft een valse bescherming en wordt gecorrigeerd door omgeving of leeftijdsgenoten 6

7 zeggen: jij moet dat niet kunnen, maar je moet het wel proberen en laten zien wat je wel kan oefeningen aanpassen zodat lukken wel mogelijk is...maar niet altijd want falen mag immers ook en er moeten uitdagingen zijn falen mag: dit zeer duidelijk stellen } Geen fouten of zo weinig mogelijk? } Op wit blijven of niet raken? spiraal } Probeer binnen de lijnen of je mag niet buiten de lijnen (kleuren)? Try imagining a place where it s always safe and warm. Come in, she said, I ll give you shelter from the storm. (Bob Dylan) } Structuur } Respect } Van structuur naar vorm } Mogen falen } Kunnen lukken } Positiviteit } Laatste deel toevoegen } Oplossingsvaardigheden } Inspraak } Thuis komen (shelter from the storm) } Meer positiviteit } Respect voor inspanningen } Constructiespeelgoed } Meer bewegen } Schrijven, lezen en rekenen op later tijdstip? } Meer spelen met kinderen } Meer bewegingsopvoeding } Kind op de agenda (als er iets speelt in een land of in de politiek, laat het dan de kinderen zijn; Van Veen) } Geeft signalen en een boodschap } Stelt een bepaald gedrag } Stelt iets in vraag } Toont zijn/haar niveau 7

8 } NIET: je mag er niet afvallen } WEL: je probeert er op te blijven } NIET: je hebt 3 fouten op 10 } WEL: je hebt er 7 goed } NIET: het was er naast } WEL: het was er bijna in } NIET: je mag de lijnen niet raken } WEL: probeer tussen de lijnen te blijven } Zeg niet wat er fout was, zeg wel wat er goed was } Richtingsmoeilijkheden : flexibiliteit, doen ons nadenken } Schoolrijpheid :jullie gaan te snel } Faalangst : het is te moeilijk } Zwakke schrijfmotoriek: nood aan meer vbr, krullen } Niet stilzitten: laat mij meer bewegen } ADHD: geef mij structuur en grenzen } Zwakke lateralisatie: ik moet meer bewegen en experimenteren met lichaam en ruimte } Jij kan dat wel } Eerst de hoekjes en de kantjes } Je mag de lijnen niet raken } Je mag niet buiten de lijntjes kleuren } Wil je dit nog eens doen? } Je houdt je potlood weer fout vast } Kan jij nu niet stilzitten } Je hebt er drie fout van de tien } } 3 vingers op het potlood: is het hardnekkig, is product leesbaar en geen grote verkramping of pijn of traagheid: laat gaan } Slechte potloodgreep in 3 de, 4 de, 5 de, 6 de leerjaar met goed product: laat gaan } Ronde letters omgekeerd maken, geen verbetering na oefening, geen rem op schrijfmotoriek: laat gaan } Kind met dysgrafie, DCD, of type 4: zwakke schrijfmotoriek, geen verbonden schrift: laat gaan; blokletters of typ 10 (communicatie) } Voor therapie : nooit! Na onderzoek wordt beslist wat er nodig is. } Voor onderzoek : snel genoeg : adviezen, tips, info, Observeren Detecteren Signaleren Discussiëren } erenschema Oriënteren Telefoneren Rapporteren Evalueren zelf proberen stimuleren motiveren aanleren positiveren enthousiasmeren 8

9 } Vragen stellen : opletten voor keuzes } Soorten vragen : mediatie of laten ontwijken } Wat denk je dat je hier moet doen? } Wat zou de bedoeling zijn van deze oefening? } Waar heb je dit nog gedaan of waar kan je dit nog gebruiken? } Wil je dit eens doen? } Wil je dit blaadje eens maken? } Gevoel van het kind Wat kan ik goed en wat niet Liever nog wat spelen Kind moet eerlijk kunnen antwoorden } Gevoel van de ouders Vergelijken met andere kinderen Gevaar: geen totaalbeeld of te specifiek bezig zijn thuis } Observaties en gevoel van leerkracht (klas en gymles) Veel gegevens en ervaring Weet wat het kind moet kennen en kunnen Vergelijking mogelijk Gevaar: sterke klas, kind presteert in de klas minder dan hij kan } Schoolrijpheidsproef 9

10 } Wij willen spelen. (gedaan met spelen!?!) } De zandbak is leuk. (waar is de zandbak?) } Wij turnen graag. (schandalig weinig!?!) } Werken is niet zo leuk. (benoem het anders!) } Werkblaadjes zijn niet leuk. (maak ze anders) } Schrijven is moeilijk en niet leuk. (SOS!!) Voor jullie aandacht en actieve deelname!! Marc Litière 10