Voorbereidende schrijfoefeningen gaan onvoldoende Slordig of slecht leesbaar handschrift
|
|
- Hilde Willemsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ouderinformatiebrief: Motorische schrijfproblemen & kinderfysiotherapie Het belang van Schrijven is een manier om te communiceren en om je creatief te uiten. Daarom is belangrijk in de ontwikkeling van uw kind. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat een vaardigheid is die belangrijk is voor het ondersteunen van het leren lezen. Het onthouden van letters lukt beter als het kind deze letters geschreven heeft in plaats van alleen gelezen. Het leren lezen en zijn aan elkaar gekoppeld. Hoe vaak komen schrijfproblemen voor? Een kind is op school 60 tot 65 % van de tijd bezig met fijnmotorische vaardigheden, zoals knippen en plakken en schrijfactiviteiten. Motorische schrijfproblemen komen veel voor. Cijfers in de literatuur variëren van 5 tot 25%. Dit wil zeggen dat in een klas van 20 leerlingen bij 1 tot 5 leerlingen schrijfproblemen voorkomen. Soms zult u de term dysgrafie tegenkomen als er problemen met het bestaan. Dysgrafie betekent: een stoornis in de normale ontwikkeling van de motorische schrijfvaardigheid. Onderverdeling van schrijfproblemen in groepen Schrijven op zich is een ingewikkelde vaardigheid waarbij veel onderliggende processen een rol spelen. Doordat er veel schakels in het proces zijn, zijn er ook verschillende redenen waarom moeizaam kan gaan. In grote lijnen kun je onderscheid maken in 2 hoofdgroepen waar de problemen zitten. In onderstaand schema wordt per hoofdgroep schrijfproblemen in groep 6 aangegeven hoe dit in de praktijk tot uiting komt. Voorbeeld van kind met motorische Groep 1: Problemen op het cognitieve niveau Aandachtsproblemen Problemen met vasthouden van concentratie tijdens het Spellingsfouten Fouten in de zinsvolgorde Schrijfproblemen door dyslexie Dit zijn slechts enkele voorbeelden bij beide groepen Groep 2: Motorische problemen Geen voorkeurshand ontwikkelen Voorbereidende schrijfoefeningen gaan onvoldoende Slordig of slecht leesbaar handschrift Schrijftempo te langzaam of te snel Een kind wat vooral schrijfproblemen heeft door problemen op het cognitieve niveau (groep 1) wordt niet behandeld door een kinderfysiotherapeut. Wel is het belangrijk dat problemen op dit niveau herkend worden en dat het kind in overleg met de school en u als ouders wordt doorgestuurd voor verder onderzoek. Wanneer schrijfproblemen gelegen zijn in de motorische uitvoering, dus een motorische schrijfstoornis (groep 2), kan dit worden beschouwd als een stoornis in de fijne motoriek. Een kind met motorische schrijfproblemen komt bij de kinderfysiotherapeut of de kinderergotherapeut terecht voor behandeling.
2 De normale ontwikkeling van het tekenen en maanden krassen en krabbelt op papier 2-3 jaar Tekent van een voorbeeld na: - een verticale lijn - een horizontale lijn - een cirkel na 4-5 jaar fase van voorbereidend 5-6 jaar fase van voorbereidend 6-7 jaar fase van aanvankelijk 7-8 jaar fase van aanvankelijk 8-10 jaar fase van voortgezet jaar fase van creatief en expressief Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 +6 Groep 7+8 Schema: normale ontwikkeling - begint met het ontwikkelen van: voorkeurshand, zithouding en penvatting - kleurt en tekent - zet streepjes en maakt vormen - tekent een kruis - tekent een schuine lijn naar rechts - tekent een vierkant - tekent een schuine lijn naar links - tekent een schuin kruis - tekent sommige letters en cijfers na van een voorbeeld - verder ontwikkelen van de voorkeurshand, zithouding en penvatting - tekent een driehoek na van een voorbeeld - schrijft de eigen naam - schrijft de meeste kleine letters en hoofdletters na van een voorbeeld - maakt schrijfpatronen; krullen, lussen, guirlandes, arcades, boogjes, golfjes, tanden - hanteren van optimale pengreep en zithouding - aanleren juiste papierligging - leren van letters, cijfers en letterverbindingen - eerst soepel en erna tussen lijntjes - leren van hoofdletters - letterverbindingen - verbonden schrift - automatiseren van letters en letterverbindingen - afbouwen van hulplijnen - tempo - dictee - ontwikkeling eigen handschrift - kennis maken met andere soorten schrift, zoals blokschrift - snel en leesbaar Motorische schrijfstoornis Hieronder vallen schrijfproblemen die over het motorisch deel van het schrijfproces gaan. Dit deel omvat de voorbereiding van de beweging (goede zithouding, goede pengreep, goede bladligging) tot en met de initiatie van de spieractiviteit en de feitelijke uitvoering van de schrijfbeweging. Het kind kan problemen hebben met: Het vormen van de letter zelf; het kiezen van het juiste lettertype en de goede volgorde van de halen waaruit een letter bestaat. De letter zelf wordt niet correct uitgevoerd. De verhouding tussen de lus-,romp- en of stokletters; bijvoorbeeld de letter a is even groot als de letter d.
3 Het op de juiste manier verbinden van de letters. Het uitvoeren van de schrijfbeweging met de juiste grootte, richting, druk en snelheid. Het aansturen van de gewenste bewegingen met de juiste tijdsduur en de juiste kracht. Dit komt tot uiting in slordig schrift, te traag of te snel, maar soms ook in problemen met spelling en dictee. Dit laatste komt omdat het kind zoveel tijd en energie moet steken in het motorisch bezig zijn. Een kind met een motorische schrijfstoornis kan alleen schrijfproblemen hebben maar het kan ook voorkomen dat een kind met schrijfproblemen zwak is in het uitvoeren van handvaardigheden zoals knippen, kralen rijgen, veters strikken, enz. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat sprake is van een combinatie van schrijfproblemen en problemen met de motoriek in het algemeen zoals vangen van een bal, hinken, op 1 been staan, enz. Wat is de oorzaak van een motorische schrijfprobleem? De oorzaken van schrijfproblemen kunnen heel divers zijn. Hier volgen enkele voorbeelden: Te weinig uren oefening; in het huidige onderwijssysteem is de tijd die besteed wordt aan het minder waardoor kinderen die motorisch zwakker zijn relatief te weinig oefening krijgen. Hypermobiliteit. Schrijfkramp. Motorische ziekte bijvoorbeeld het hebben van een spierziekte of aandoening met spasticiteit. Algeheel motorische problemen: niet alleen de fijne motoriek. Geen optimale zithouding. Onvoldoende omgevingsstructuur: - geen afgestemd meubilair zoals een tafeltje en een stoel - onvoldoende ruimte op het tafeltje - ongeschikt schrijfmateriaal - onjuiste papierplaatsing Het achterblijven van de ontwikkeling van het kind: - de algemene ontwikkeling blijft achter. - vertraagde senso-motorische ontwikkeling; de ontwikkeling van het vermogen om zintuiglijke prikkels (visueel, tactiel, vestibulair, proprioceptief, auditief) en bewegingen op elkaar af te stemmen. Vanaf welke leeftijd naar de kinderfysiotherapeut? In groep 1 en 2 van het basisonderwijs worden vaak al de eerste tekenen van mogelijke problemen met zichtbaar. Vaak zal dit door de leerkrachten opgemerkt worden, die dit met u als ouders zullen bespreken. Natuurlijk is van echt in groep 1 en 2 nog geen sprake maar er wordt wel een begin gemaakt met het aanleren van schrijfvoorwaarden. Onder schrijfvoorwaarden verstaan we een goede zithouding,, het ontwikkelen van een voorkeurshand als schrijfhand, een optimale pengreep, vloeiend uitvoeren van voorbereidende schrijfoefeningen. Indien bij het aanleren en oefenen van deze schrijfvoorwaarden problemen optreden waardoor de leerkracht twijfelt of een overstap naar groep 3 in verband met het wel mogelijk is, is het zinvol om een kinderfysiotherapeut in te schakelen die eventueel samen met de leerkrachten, kinderergotherapeut, intern begeleidster/remedial teacher de mogelijke hulpvraag en problemen goed in beeld brengt. In groep 3 gaat het kind letters en cijfers leren en wordt het een belangrijk onderdeel van de lessen. In groep 4 komt het van de hoofdletters en het aan elkaar erbij. Een kind dat motorisch al niet heel sterk is, heeft in groep 3 en 4 zijn of haar handen vol aan het leren. Dit omdat naast het motorisch bezig zijn meer gevraagd wordt van de
4 cognitieve vaardigheden. Daarom worden vooral in deze leeftijdscategorie kinderen met schrijfproblemen verwezen naar de kinderfysiotherapeut. In groep 5 t/m 8 wordt een groter beroep gedaan op het schrijftempo van het kind. Een kind met motorische schrijfproblemen kan bij voldoende tijd vaak nog meekomen met de groep, maar op deze leeftijd wordt het werktempo verhoogd, waardoor kinderen alsnog kunnen uitvallen. Dit uit zich naast een traag schrijftempo ook in een te snel schrijftempo en/of een slordig schrift. Hoe brengt de kinderfysiotherapeut het schrijfprobleem in kaart? Om erachter te komen waardoor het schrijfprobleem veroorzaakt wordt, voert de kinderfysiotherapeut een onderzoek uit dat bestaat uit: A. Het verzamelen van informatie door een algemeen vraaggesprek eventueel aangevuld door het verzamelen van informatie uit vragenlijsten. B. Een algemeen fysiotherapeutisch onderzoek. Hierbij worden testen uitgevoerd met betrekking tot: Algemene motorische vaardigheden; handvaardigheid, balvaardigheid en activiteiten die evenwicht vereisen. Fijnmotorische vaardigheden; papier- en pentaken en fijnmotorische taken. Schrijftest; leesbaarheid en snelheid van het schrift. Visuele waarneming; kan het kind wat het ziet ook produceren? Hoe is de ooghandcoördinatie? Het doel van het onderzoek is om uiteindelijk antwoord te krijgen op de volgende vragen: 1. Wat kan uw kind? 2. Hoe voert uw kind de beweging uit? 3. Waarom beweegt/schrijft uw kind op deze manier? De behandeling van motorische schrijfproblemen De kinderfysiotherapeut stelt samen met u en uw kind een behandelplan op waarbij samen gewerkt wordt aan een zo optimaal mogelijke begeleiding van uw kind die aansluit op de hulpvraag die u en uw kind heeft. Daarbij is het van groot belang dat naast de behandeling door de kinderfysiotherapeut ook thuis geoefend wordt. Uit onderzoek is gebleken dat dagelijks oefenen noodzakelijk is voor een optimaal resultaat. Daarnaast is het belangrijk dat school wordt geïnformeerd en geïnstrueerd ten aanzien van de aandachtspunten die bij uw kind van belang zijn. Meestal is het hierbij zinvol dat de betreffende leerkracht persoonlijk contact heeft met de kinderfysiotherapeut. Prognose van schrijfproblemen Ongeveer de helft van de schrijfproblemen gaat niet vanzelf over. Daarom is het van het grootste belang om schrijfproblemen zo snel mogelijk op te sporen en indien nodig te behandelen. De kwaliteit van het handschrift heeft een groot effect op schrijf- en schoolse prestaties. Daarnaast kan slecht invloed hebben op het zelfbeeld van het kind. Uit onderzoek blijkt dat kinderfysiotherapie vooral effect heeft op de leesbaarheid van het product. Wordt ondanks alle inspanning om het te verbeteren onvoldoende resultaat geboekt, kan men in de huidige maatschappij op latere leeftijd praktisch gemakkelijker met een schrijfprobleem overweg omdat gebruik gemaakt kan worden van computers of tablets. Uiteraard wordt in de eerste plaats altijd gestreefd naar een goed leesbaar schrift.
5 Wordt kinderfysiotherapie bij schrijfproblemen vergoed? Voor onderzoek door de kinderfysiotherapeut is een verwijzing niet noodzakelijk. Bij kinderen tot 18 jaar vergoeden de meeste zorgverzekeraars 18 behandelingen per jaar uit de basisverzekering. Bestaan naast schrijfproblemen andere motorische problemen die ervoor zorgen dat er sprake is van motorische retardatie, heeft uw kind tot 18 jaar recht op onbeperkt fysiotherapie. U heeft dan wel een verwijzing nodig van de kinderarts, kinderneuroloog of revalidatiearts.
SCHRIJVEN. Doel workshop. Definitie van schrijven. Soorten schrijfproblemen. Handvatten om het schrijven te verbeteren
SCHRIJVEN Doel workshop Soorten schrijfproblemen Handvatten om het schrijven te verbeteren Definitie van schrijven Schrijven is het op papier zetten van een boodschap Motorische vaardigheid Communicatiemiddel
Nadere informatieEerstelijns ergotherapie voor schoolgaande kinderen
Eerstelijns ergotherapie voor schoolgaande kinderen Sterk in beweging Ergotherapie voor kinderen De ontwikkeling van kinderen verloopt niet altijd vanzelfsprekend. Een kind kan problemen hebben met allerlei
Nadere informatieSchrift 3290 SCHRIFT 1
Schrift Kinderen een leesbaar en verzorgd handschrift helpen verwerven behoort tot de opdrachten van de basisschool. Deze opdracht is echter niet eenvoudig. We merken dat de ontwikkeling tot een vloeiend
Nadere informatieZijn zithouding heeft de volgende kenmerken: - te dicht op papier - schouders/ hoofd scheef - rechterelleboog niet op tafel - zit onderuitgezakt
Samenvatting Aangezien het niveau van de motorische - en schrijfvaardigheden van de kinderen in mijn stagegroep laag ligt, wil ik de kwaliteit van het handschrift verbeteren. In dit onderzoek geef ik antwoord
Nadere informatieSchrijfprotocol. Obs de Wezeboom. Oosteinde. Schrijfprotocol obs de Wezeboom versie; 01-08-2015 1
Schrijfprotocol Obs de Wezeboom Oosteinde Schrijfprotocol obs de Wezeboom versie; 01-08-2015 1 Inleiding Voor u ligt het schrijfprotocol van obs de Wezeboom. In dit protocol worden de volgende onderdelen
Nadere informatieChecklist voor motorisch onhandige kinderen, van 4 12 jaar
Checklist voor motorisch onhandige kinderen, van 4 12 jaar Deze checklist is bedoeld voor leerkrachten en intern begeleiders van basisscholen. Het doel van deze vragenlijst is om te inventariseren wat
Nadere informatie5.3.2.0. OMSCHRIJVING VAN HET VAKGEBIED
DEELSCHOOLWERKPLAN; SCHRIJVEN INHOUDSOPGAVE; 5.3.2.0. omschrijving vakgebied 5.3.2.1. visie op schrijven 5.3.2.2. bijdrage van het leergebied aan de integrale doelen 5.3.2.3. beginsituatie 5.3.2.4. globale
Nadere informatieOverzicht competenties Schrijven
Overzicht competenties Schrijven Inleiding De insteek bij alle hbo-opleidingen is om in de komende jaren een competentiegerichte aanpak te gaan hanteren. De bedoeling daarbij is om onder andere de student
Nadere informatieSignalering motorische problemen bij schoolgaande kinderen met een mogelijke indicatie voor kinderfysiotherapie
Signalering motorische problemen bij schoolgaande kinderen met een mogelijke indicatie voor kinderfysiotherapie Leeftijd Kleuter 4-5 jaar Signalen - Er is nog geen voorkeurshouding aanwezig - Kind hanteert
Nadere informatieSchrijven een complexe beweging
Schrijven een complexe beweging Margriet Vegter Marja Kolen Richard Koningstein mei 2009 obs Schuilingsoord Zuidlaren 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. Hoofdstuk 1: Aanleiding en onderzoeksvraag 3 Hoofdstuk
Nadere informatieHandschrift ontwikkeling
2.4.1 Handschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren Anne van Wensveen Werkcollege 6 Werkcollege 6 Doelen Je kunt jouw kennis van de handschriftontwikkeling van kinderen in groep 1 t/m 3 gebruiken om deze
Nadere informatieDEELBEWEGING 1 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG
DEELBEWEGING 1 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG LINKSHANDIG RECHTSHANDIG DEELBEWEGING 2 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG LINKSHANDIG RECHTSHANDIG DEELBEWEGING 3 VAN
Nadere informatieHandschriftontwikkeling
Handschriftontwikkeling Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande
Nadere informatieDE KINDERFYSIOTHERAPEUT
DE KINDERFYSIOTHERAPEUT WANNEER NAAR DE KINDERFYSIOTHERAPEUT KINDEREN ONTWIKKELEN SPELENDERWIJS HUN ZINTUIGEN EN MOTORIEK. IN SOMMIGE GEVALLEN GEBEURT DIT ECHTER NIET. KINDEREN DIE ONDERSTEUNING NODIG
Nadere informatiePoliklinische revalidatie bij DCDproblematiek. jaar
Poliklinische revalidatie bij DCDproblematiek bij kinderen van 4 tot 12 jaar Inleiding Stil zitten, veters strikken, schrijven, met bestek eten of een bal vangen. Dit zijn een aantal activiteiten waarvan
Nadere informatieWat is kinderfysiotherapie en wanneer is het nodig?
De Klimboom De Klimboom is een centrum voor hulp aan kinderen die problemen hebben in het bewegen, de communicatie en het gedrag en heeft als visie dat bij kinderen met complexe problematiek een multidisciplinaire
Nadere informatiehandschrift Structuur van het vak Het aanleren van handschrift is opgebouwd uit een drietal kernconcepten, namelijk vormgeving, materialen
handschrift Belang van het vak Het kind kan zich pas cultureel ontwikkelen als het een goede beheersing heeft van het schrift van de samenleving waarin hij opgroeit. Handschrift is een basisvaardigheid.
Nadere informatie. In een notendop. Over de auteur
Boek : DCD-hulpgids voor leerkrachten. Achtergrond en adviezen bij de motorische coördinatiestoornis. Auteur : Eelke van Haeften 2009, Pica ISBN: 9789077671276 Bespreker : Sofie Bruyneel Datum : april
Nadere informatieMaakt leren schrijven. leuker. www.jufinabox.com
Maakt leren schrijven leuker www.jufinabox.com 1 op de 4 leerlingen heeft moeite met schrijven Motorische schrijfproblemen komen veel voor in het basisonderwijs. Cijfers in de literatuur variëren van 5
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieFysiotherapie voor kinderen. Afdeling Fysiotherapie
00 Fysiotherapie voor kinderen Afdeling Fysiotherapie 1 Spelenderwijs ontwikkelen kinderen hun zintuigen en motoriek. Meestal gaat dat goed en bijna ongemerkt. Maar bij sommige kinderen duurt het langer
Nadere informatieOnderzoek door het Kinderrevalidatieteam. Kinderrevalidatie
Onderzoek door het Kinderrevalidatieteam Kinderrevalidatie U bent met uw kind bij de kinderrevalidatie-arts geweest. Samen met de revalidatie-arts is besloten dat uw kind onderzocht wordt door het Kinderrevalidatieteam.
Nadere informatie9-2-2016. Het volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek. Wat heb je met de kleine motoriek? MOTORISCHE ONTWIKKELING. Breda 2 februari 2016
MOTORISCHE ONTWIKKELING Wat heb je met de kleine motoriek? Het volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek Breda 2 februari 2016 Hans Stroes Voorkennis? Hoe volg jij de kleinmotorische ontwikkeling? En
Nadere informatieKarakter in een notendop PRESENTATIEBUNDEL
Karakter in een notendop PRESENTATIEBUNDEL Karakter in een notendop waarom een nieuwe methode schrijven? eennieuwschriftbeeld: nieuw de karakterletters karakter in het eerste leerjaar karakter kt in het
Nadere informatieHieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.
Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport
Nadere informatieAlles over. Handschrift. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieGereedschap. Joop Stoeldraijer
Gereedschap Joop Stoeldraijer Schrijfmethodes In het vorige artikel van Gereedschap heb ik uitgebreid aandacht besteed aan Schrijf actief. Er zijn uiteraard nog veel meer schrijfmethodes te koop. Deze
Nadere informatieHet motorisch onhandige kind
Workshop Het motorisch onhandige kind Signalering en doorverwijzing door de leerkracht 01-10-2014 Ester Litjens, Ergotherapeute Pia Hoezen, Kinderfysiotherapeute (Master Pediatric Physical Therapy MPPT)
Nadere informatieDevelopmental Coordination Disorder. Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts
Developmental Coordination Disorder Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts 11-06-2015 Inhoud Developmental Coordination Disorder Criteria Kenmerken Comorbiditeiten Pathofysiologie Behandeling Prognose
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieWaar dyslexie precies vandaan komt, kun je bij de oorzaak van dyslexie lezen.
Wat is dyslexie? Dat zoeken we op! Van Dale zegt het volgende: Of dyslexie hetzelfde is als woordblindheid, valt te betwisten (zie kopje dyslexie of woordblind? ), maar moeite met lezen, schrijven en spellen
Nadere informatieAlles over. Klinkers. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieKINDER FYSIO THERAPIE
KINDER FYSIO THERAPIE SPELENDERWIJS ONTWIKKELEN KINDEREN HUN ZINTUIGEN EN MOTORIEK. MEESTAL GAAT DAT GOED, MAAR BIJ SOMMIGE KINDEREN DUURT HET LANGER OF WIJKT DE ONTWIKKELING AF VAN WAT GEBRUIKELIJK IS
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar
Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet
Nadere informatierapportage Portfolio Naast het rapport gebruiken de kinderen ook een portfolio, die ze eens per jaar in een gesprek presenteren aan hun ouders.
PROTOCOLLEN rapportage pag.: 1 datum: 21-11-2012 versie: 3 Doel Het doel van dit protocol is informeren m.b.t. de vormgeving, de invulling en de gang van zaken rond rapportage. Dit protocol bundelt al
Nadere informatieHoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas
Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten
Nadere informatiePassen in de klas. voor het onderwijs
Passen in de klas voor het onderwijs Passen in de klas! Revalidatie Friesland is er ook voor kinderen waarvan men nog niet goed weet wat er aan de hand is, die bijvoorbeeld onhandig zijn en daardoor problemen
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatieAlgemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters:
Algemene informatie groep 1-2 Ontwikkeling van kleuters: Van kleuters is bekend dat de ontwikkeling veel sprongsgewijs verloopt. Niet alle kinderen ontwikkelen dezelfde gebieden op hetzelfde moment. We
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe!
Op stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Lieven Coppens Vooraf De ontwikkeling van een kind verloopt op verschillende domeinen. Elk kind ontwikkelt op zijn eigen
Nadere informatieDyspraxie - DCD. DCD = Developmental Coördination Disorder
Dyspraxie - DCD DCD = Developmental Coördination Disorder DCD = ONTWIKKELINGSSTOORNIS is niet verworven, maar aanwezig vanaf de geboorte verandert voortdurend tijdens de ontwikkeling, er duiken leeftijdsgebonden
Nadere informatieVragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider
Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam leerling :.. 0 jongen 0 meisje Geboortedatum Groep
Nadere informatieKarakter in een notendop PRESENTATIEBUNDEL
Karakter in een notendop PRESENTATIEBUNDEL In een notendop: Waarom een nieuwe methode? Een nieuw schriftbeeld: de karakterletters Voorbereidend schrijven Karakter in heteersteeerste leerjaar Karakter in
Nadere informatieWriting Readiness Inventory Tool In Context (WRITIC)
WRITIC Scoreboek jaar maand dag Naam: Datum: Groep: Geboortedatum: Therapeut: Chronologische leeftijd: 1. Kind 1.1 Interesse papier- en pentaken Hoe vaak kleur je een kleurplaat of maak je een tekening
Nadere informatieMotorische ontwikkeling bij kinderen. Erika Velders Kinderfysiotherapeut 1 e lijn Docent Opleiding kinderfysiotherapie
Motorische ontwikkeling bij kinderen Erika Velders Kinderfysiotherapeut 1 e lijn Docent Opleiding kinderfysiotherapie Motorische ontwikkeling bij kinderen? Mijlpalen Motometrisch Kwantiteit Gebaseerd op
Nadere informatieKobe* (10 jaar) heeft ernstige dyslexie
Kobe* (10 jaar) heeft ernstige dyslexie En daarmee is de kous af? Nee, natuurlijk niet! Dyslexie is een symptoom van één of meerdere obstakels in de ontwikkeling. Het is dus geen vaststaand feit waarmee
Nadere informatieIntakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door
Intakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door Uw kind komt in aanmerking voor onderzoek naar lees- en spellingsproblemen. Wij willen u vragen om ten behoeve van dit onderzoek onderstaande vragenlijst
Nadere informatieVakgebieden Methoden Omschrijving Taal Groep 1-2. Schatkist
Nederlandse taal Kinderen ontwikkelen mondelinge en schriftelijke vaardigheden waarmee ze de Nederlandse taal leren gebruiken in situaties die zich in het dagelijkse leven voordoen. Tevens verwerven ze
Nadere informatieSchrijven. cognitief. neurologisch. Onderwijskundig
Schrijven cognitief neurologisch Onderwijskundig Ontwikkeling van het handschrift wordt door zowel cognitieve- als motorische factoren beïnvloed en uiteraard de manier waarop het handschrift (op school)
Nadere informatieDe schrijfsleutel INFORMATIEBROCHURE
De schrijfsleutel INFORMATIEBROCHURE 1 Voorwoord 3 2 De schrijfsleutel in het kort 4 3 Kinderen leren tegelijkertijd lezen en schrijven 6 4 Kinderen ontwikkelen een goed handschrift 7 5 Direct aan de slag
Nadere informatieDevelopmental Coordination Disorder (DCD) Informatie en behandeling
Developmental Coordination Disorder (DCD) Informatie en behandeling Developmental Coordination Disorder Schrijven, met bestek eten, een bal vangen, een logisch verhaal vertellen of huiswerkopdrachten uitvoeren.
Nadere informatieBehandeling van schrijfproblemen: wie kent het recept? Dr. M.W.G. Nijhuis- van der Sanden, maart 2004
Behandeling van schrijfproblemen: wie kent het recept? Dr. M.W.G. Nijhuis- van der Sanden, maart 2004 Inleiding Schrijven is voor alle kinderen en volwassenen wereldwijd een vaardigheid die hen in staat
Nadere informatieGroeidocument deel A. Interventie Wie (naam+functie) Datum. Naam. Geboortedatum. Groepsverloop. Startdatum groeidocument. Leerkracht.
Groeidocument deel A Naam Geboortedatum Groepsverloop Startdatum groeidocument Leerkracht Huidige groep Beginsituatie / aanleiding tot opstellen groeidocument en hulpvraag: (wat zie je, welke zorgen heb
Nadere informatieCoördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD)
Wat staat er in deze folder? UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieAuteursrechten voorbehouden aan Leentje Lotje 1
Ouderinformatiebrief: Hypermobiliteit & kinderfysiotherapie Wat is hypermobiliteit? De term hyper betekent dat iets meer of groter is dan gebruikelijk. Mobiliteit betekent beweeglijkheid. Hypermobiliteit
Nadere informatie6 een mogelijke opbouw van oefeningen
6 een mogelijke opbouw van oefeningen We bieden hier een oefenpakket aan, bestaande uit oefeningen die onmiddellijk in de klas of thuis kunnen worden gemaakt. Het is absoluut niet de bedoeling om een volledige
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieEvaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort
Evaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort Groep: 2 Leerkracht : Arianne van der Laan IB-er: Ria Ruyne Ergotherapeuten: Eelke van Haeften en Viviane
Nadere informatieCasus: Ik kan niet mooi schrijven en ik ben ook nog onhandig. Een frequent voorkomend schrijfprobleem.
Casus: Ik kan niet mooi schrijven en ik ben ook nog onhandig. Een frequent voorkomend schrijfprobleem. Ingrid van Bommel-Rutgers*, Anneloes Overvelde, Ida Bosga-Stork, Ria Nijhuis-van der Sanden. vanbommelingrid@yahoo.com
Nadere informatieLeer- en leesproblemen
Visuele training voor Leer- en leesproblemen De enige manier om informatie op te nemen is via onze zintuigen. De informatie op school/werk wordt tegenwoordig voor het overgrote deel visueel aangeboden
Nadere informatieNieuwsbrief van cbs De Bron
Nieuwsbrief van cbs De Bron Nieuwsbrief d.d. 8 januari 2016 Komende evenementen Screening Kwink Voedselbank Hardenbergkids.nl Vrije middagen Ik hoor bij een groep Nieuwsvaria - Algemeen Redactie: Bert
Nadere informatieBijlage 4: Leidraad taxatie ontwikkelingsproblemen kleuters: Motorische ontwikkeling
Bijlage 4: Leidraad taxatie ontwikkelingsproblemen kleuters: Motorische ontwikkeling Syntheseblad Zijn er op vlak van de motorische ontwikkeling aanwijzingen voor o Leeftijdsadequaat functioneren o Een
Nadere informatieLeerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie
Leerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie dekroon,diagnostiek enbehandelcentrum Koningin Wilhelminalaan 9 7415 KPDeventer Tel:06-81285377 info@centrumdekroon.nl Leerlingdossier Vergoedingsregeling Dyslexie
Nadere informatieNaar de kinderfysiotherapeut. Dé specialist in bewegen van kinderen
Naar de kinderfysiotherapeut Dé specialist in bewegen van kinderen Spelenderwijs leren bewegen Spelenderwijs ontwikkelen kinderen hun zintuigen en motoriek. Meestal gaat dat goed en bijna ongemerkt. Maar
Nadere informatieInvuldatum leerling dossier: 1. School en leerling gegevens. 2. Gegevens leerling. Naam school adres Postcode en plaats
Leerling dossier dyslexie Om te kunnen bepalen of een leerling in aanmerking komt voor vergoeding van het onderzoek en de behandeling van ernstige enkelvoudige dyslexie, vragen wij aan school om onderstaand
Nadere informatieInleiding Gedragsprotocol Kinderfysiotherapie op het basisonderwijs
Inleiding Gedragsprotocol Kinderfysiotherapie op het basisonderwijs Het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Kinderfysiotherapie (NVFK) erkent dat er op verschillende manieren wordt gewerkt binnen
Nadere informatieHandschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren
2.4.1 Handschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren Hoorcollege 1 2.4.1 taal en zaakvakken Samenhang: In werkcollege 2 wordt het win-winmodel ingezet om belangrijke begrippen uit het handschriftonderwijs
Nadere informatieMotorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders
Motorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders Ellen Croonen, AIOS kindergeneeskunde Radboudumc Inhoudsopgave Achtergrond Doel Methode Resultaten
Nadere informatieSignaleringslijst Voor kinderen en jongeren met hersenletsel 1-6 jaar juni 2013
1 Signaleringslijst Voor kinderen en jongeren met hersenletsel 1-6 ar juni 2013 Instructies Bij het gebruik van de signaleringslijst voor kinderen van 1-6 ar met hersenletsel Mensen kunnen een hersenletsel
Nadere informatiePrimair onderwijs Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau
Primair onderwijs Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau Balans van de handschriftkwaliteit in het basis- en speciaal basisonderwijs PPON-reeks nummer 50 Cito/Arnhem, februari 2013 Methodegebruik (par.
Nadere informatieAlles over. Schrijven in de basisschool. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Schrijven in de basisschool Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Developmental Coordination Disorder Questionnaire Original author: Wilson Translated by: Schoemaker, Reinders-Messelink, & de Kloet Date version:
Nadere informatieAlles over. Schrijven in de basisschool. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Schrijven in de basisschool Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.
Nadere informatieWe zitten in groep 3!
We zitten in groep 3! Juf Ginette Juf Marushka regels afspraken gewoontes Tassen en spulletjes Eten en drinken Tassen netjes buiten zetten Spullen + huiswerk in de klas Iets kwijt? Laat het ons weten!
Nadere informatiebij het Overdrachtdocument peuter - kleuter
Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende
Nadere informatiePresentatie Ineke Vliem: anders denken, anders leren 9 oktober 2012. anders denken, anders leren. anders denken, anders leren
Presentatie Ineke Vliem: 9 oktober 2012 Dia 1 anders denken anders leren Ineke Vliem Dia 2 Anders denken, anders leren: en -problemen bij hoogbegaafdheid, ADHD, ADD, dyslexie Hoog sensitiviteit (HSP) Beelddenken
Nadere informatieRID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling
RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25
Nadere informatie2 Motorische ontwikkeling
2 Motorische ontwikkeling 2.1 Babyreflexen 2.2 Controle over de bewegingen 2.3 Motoriek stimuleren in de kleuterklas De motoriek is een belangrijk gegeven in de ontwikkeling van een kind. Bij een jonge
Nadere informatieHandschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren
2.4.1 Handschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren Werkcollege 3 Werkcollege 3 Lesdoelen: Je leert effectieve instructiestrategieën voor het handschriftonderwijs. Je krijgt een goed voorbeeld van een
Nadere informatieINFOBROCHURE BASISAANBOD ONDERBOUW. Schooljaar Geldenaaksebaan Heverlee tel: 016/
BASISAANBOD ONDERBOUW INFOBROCHURE Schooljaar 2018-2019 Geldenaaksebaan 18 3001 Heverlee tel: 016/23.58.93 email: parkschool@leuven.be website: www.parkschoolleuven.be WAT BIEDT BASISAANBOD ONDERBOUW?
Nadere informatie1. LEZEN Inleiding: doel en structuur Gebaren lezen
1. LEZEN Inleiding: doel en structuur De doorloopklok wordt gezet, zodat de leerlingen weten tot wanneer er wordt gewerkt. De leerkracht vertelt welke lesonderdelen aan bod zullen komen en vertelt ook
Nadere informatieKinderfysiotherapie in het St. Anna ziekenhuis
Kinderfysiotherapie in het St. Anna ziekenhuis Kinderfysiotherapie Binnen de afdeling fysiotherapie van het St. Anna Ziekenhuis bestaat ook de afdeling kinderfysiotherapie. De kinderfysiotherapeuten die
Nadere informatieOvergang kleuters eerste leerjaar. Overgangsdagen
Overgang kleuters eerste leerjaar Kleuters voorbereiden op het eerste leerjaar is een belangrijke taak van de kleuterschool. Dat begint al vanaf de eerste schooldag dat uw kleuter naar onze kleuterwerking
Nadere informatieUitgeverij Schoolsupport
11 Hoofdstuk 1 Over DCD Wat is DCD? DCD is een coordinatieontwikkelingsstoornis. Als je DCD hebt, heb je een probleem met coördinatie. Het is dan moeilijk voor je om op de juiste wijze bewegingen uit te
Nadere informatieJuf ik weet het niet meer
Juf ik weet het niet meer Voorbeelden uit de praktijk Wijnand Dekker Praktijk Dekker & Dooyeweerd, Ede www.dekkerdooyeweerd.nl info@dekkerdooyeweerd.nl Wat vertellen kinderen ons?! Je eigen naam schrijven,
Nadere informatieSchrijven leer je zo!
Henk Schweitzer Handleiding Schrijven leer je zo! ELSEVIER Educatief Handleiding Schrijven leer je zo! Henk Schweitzer Elsevier educatief, Maarssen Eerste druk 2002 Tweede herziene druk 2006 Elsevier,
Nadere informatieTwintig keer fijne motoriek in de gymzaal
Twintig keer fijne motoriek in de gymzaal Waslijn ophangen Laat de leerling een berg kleren ophangen op de waslijn. Stel de eis dat ze netjes opgehangen worden. Kan hij of zij zonder hulp de wasknijpers
Nadere informatieFabel Positieve feedback in het schrijfschrift zorgt ervoor dat kinderen leesbaar leren schrijven.
Fabel of feit? Auteurs: Annelies de Hoop & Johannes Noordstar Goed zo! Kinderen leren leesbaar schrijven door positieve feedback. Kerndoel van het schrijfonderwijs is dat leerlingen gedurende de basisschool
Nadere informatieEven voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training
Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Marlèn Lemmens; - Logopedist - Consulent Expertisecentrum Doofblindheid
Nadere informatieHet schrijven begeleiden bij kinderen met DCD
Het schrijven begeleiden bij kinderen met DCD Hilde Maréchal studente bachelor in het onderwijs: lager onderwijs, Katholieke Hogeschool Brugge Oostende Leren schrijven is niet gemakkelijk. Schrijven is
Nadere informatieIk heb het moeilijk met / last van
overkruisen van de middellijn lezen (eventueel dyslexie) grove motoriek, voornamelijk lopen en evenwicht, bal vangen fijne motoriek leren fietsen of zwemmen volgen met de ogen zwakke of te gespannen pengreep
Nadere informatieWelkom in groep 4-5 EVEN VOORSTELLEN.
Welkom in groep 4-5 EVEN VOORSTELLEN. Groep 4 Wereld in getallen rekenen (snappet) Deze methode gaat uit van het dagelijks leven. Schema s en tekeningen worden hierbij gebruikt om de problematiek inzichtelijk
Nadere informatieInleiding. Ophalen en neerhalen (1e van 2 lessen) groep 7/8
Ophalen en neerhalen (1e van 2 lessen) groep 7/8 Inleiding De methode " " is grafo-cognitief. Dit houdt in dat de vaardigheid van de kinderen wordt geoefend, in samenhang met hun letterkennis. In deze
Nadere informatiekt! 2 Leren lezen en spellen, een aanpak periode in groep 3 en de hogere
Leren lezen en spellen, een aanpak kt! 2 In het vorige artikel- Instructie werkt! (r), opgenomen in Praxis~ bulletin, nummer 7 - zijn een " aantal algemene tips beschreven én speciale tips voor de klankzuiuere
Nadere informatieWEEKBRIEF DREEFSCHOOL
WEEKBRIEF DREEFSCHOOL Hoofdgebouw Dependance Dreef 20, Kleine Houtweg 24 2012 HS Haarlem 2012 DA Haarlem Tel. 023 5312912 Tel.023 7110456 www.dreefschool.nl info@dreefschool.nl directeur: Jan Vos van Marken
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers
Aanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers Datum invullen Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer E-mailadres
Nadere informatieTAALONTWIKKELING 2. Activiteiten bij leren. Inspiratie:
TAALONTWIKKELING 2 Boek: Activiteiten bij leren Inspiratie: Blz. 15 Blz. 18 Blz. 39 Taalactiviteiten bij een boek Leergebieden in samenhang (kerndoelen) linken naar Taalactiviteiten rond een boek Voor
Nadere informatieMotoriek Het motorische onhandige kind
Motoriek Het motorische onhandige kind Signaleren van problemen in de motoriek Veters strikken. Hinkelen en huppelen. Schrijven. Duidelijk vertellen. Het lijkt zo gewoon. Er zijn echter kinderen Vaak worden
Nadere informatieAanvankelijk staan de lijnen van een baan ver uit elkaar; later komen ze dichter bijeen.
VORMTEKENEN EERSTE KLAS 1. Voorbereidende schrijfoefeningen Alle schrijfbewegingen van grote en kleine drukletters, van kleine en hoofdletters in het lopend schrift (handschrift) analyseren en er oefeningen
Nadere informatieJe handschrift mooier maken.
Je handschrift mooier maken. 3 Delen:Succes afdwingen. De letters schrijven. Vermijd frustratie Evenals bij het nemen van vingerafdrukken, is iemands handschrift volledig eigen en uniek voor die persoon.
Nadere informatie