Cao 100 alcohol- en drugbeleid

Transcriptie

1 Cao 100 alcohol- en drugbeleid Leen De MEY preventiewerker CGG VAGGA/Verslavingspreventie Marie-Claire LAMBRECHTS VAD/coördinator sector arbeid Studienamiddag CPBW-leden Provinciehuis Antwerpen, 10 november 10 Overzicht 1. Cao 100: wat moet en wat mag? Hoe? 2. Wat is het probleem eigenlijk? 3. Voorwaarden voor een succesvol alcohol- en drugbeleid. 4. Informatie en hulpverlening. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 1

2 1. CAO 100 preventief alcohol- en drugbeleid in de onderneming Wat moet en wat mag: inhoud VERPLICHTE FASE (FASE 1) - Bepalen van uitgangspunten en doelstellingen - Evt. op basis van analyse - Resulteert in beleidsverklaring die schriftelijk moet worden opgesteld door werkgever en gericht aan alle werknemers (art. 3 3 van de cao). 1 april 2010 in AR FACULTATIEVE FASE (FASE 2) voor zover de realisatie van de 1 e fase dit vereist: (art. 3 4 van de cao). - Regels inzake beschikbaarheid op het werk, het binnenbrengen van A&D, het werkgerelateerd gebruik - Procedures bij vaststelling disfunctioneren op het werk - Werkwijze/procedure die bij vaststelling werkonbekwaamheid moet gevolgd worden (evt. preventieve ademtesten & vervoer naar huis enz.). 1. CAO 100 preventief alcohol- en drugbeleid in de onderneming Formele uitwerking (*) VERPLICHTE FASE (FASE 1) - Advies en informatie overlegorganen - Overleg met CPBW (consensus) - In samenspraak met welzijnsdiensten - Opname in arbeidsreglement (zonder wijzigingsprocedure) - Vorming en voorlichting werknemers/leidinggevenden. FACULTATIEVE FASE (FASE 2) - Advies en informatie overlegorganen - Geen overleg met CPBW - In samenspraak met welzijnsdiensten - Opname in arbeidsreglement (met wijzigingsprocedure) - Vorming en voorlichting werknemers/leidinggevenden. (*) Plets in Oriëntatie, maart 2009 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 2

3 Overzicht 1. Cao 100: wat moet en wat mag? Hoe? 2. Wat is het probleem eigenlijk? 3. Voorwaarden voor een succesvol alcohol- en drugbeleid. 4. Informatie en hulpverlening. 2. Probleemdefiniëring: afstemming is nodig Wanneer spreek je van een alcoholof drugprobleem? Wat is werkgerelateerd alcohol- en druggebruik? sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 3

4 Dé (probleem)gebruiker bestaat niet (Zinberg, 1984) Mens Middel Milieu WERK (problematisch) gebruik: MMM-interactie Mens persoonlijkheid, geslacht, leeftijd, actuele gemoedstoestand, kennis en opvattingen, waarden en normen, biochemische kenmerken, sociale vaardigheden Milieu Middel aanbod, werking en invloed, hoeveelheid en wijze van gebruik context van gebruik, gezin, school, bedrijf, vrienden, belangrijke derden, subcultuur, uitgaanscultuur, media, socio-economische factoren, cultuur, wetgeving sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 4

5 Intermezzo productinformatie Indeling drugs Verdovend Opwekkend Hallucinogeen Verdovend en hallucinogeen Alcohol Opiaten Benzo s GHB Cafeïne Nicotine Cocaïne Speed Cannabis Paddo s LSD Vluchtige snuifmiddelen Opwekkend en hallucinogeen XTC sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 5

6 Alcohol: harde drug? Lichamelijke afhankelijkheid - Het plotseling ontbreken of drastisch verminderen van de drug veroorzaakt ontwenningsverschijnselen. - Zeer duidelijk bij: alcohol, veel geneesmiddelen en opiaten. - Voorbeelden: slecht slapen, angsten, beven, zweten, prikkelbaarheid, epilepsie of delirium tremens. Geestelijke afhankelijkheid - Persoonlijke binding t.a.v. bepaald middel, of een bepaalde activiteit. - Het enige zinvolle in het leven is op zoek gaan naar die roes. - Onprettig gevoel zonder de drugs, craving, zucht. - Zeer belangrijk bij herval. Tolerantie: steeds meer om eenzelfde effect te bekomen. Verslavingspiramide verslaving overmatig gebruik sociaal gebruik experimenteel gebruik eerste kennismaking Ik zit eraan vast, ik kan niet zonder. Als ik niet onder invloed ben, voel ik me slecht. Het hoort er altijd bij, het is een gewoonte. Af en toe gebruiken voor het effect, de sfeer. De voordelen zijn groter dan de nadelen. Proberen, zonder dat er een belangrijke reden is. Ja of nee zeggen. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 6

7 1 glas bier = 1 glas cognac Alcoholgebruik in België/Vlaanderen Elke Belg drinkt gemiddeld 8.1 liter pure alcohol - vooral bier (86 liter) (Belgische Brouwers, 2009) - 14 de positie wereldranglijst (verkoopcijfers) (World Drink Trends, 2005). Trend: lichte daling vooral door verminderd biergebruik (in 1980: 131 liter per capita (Belgische Brouwers, 2008). 81% dronk laatste jaar (ooit) alcohol dagelijkse drinkers: 16% - 9% (Vlaams Gewest, 2008). Problematisch gebruik (cf. WHO: dag): 4.5% tot 6.75% EU: 5% (Anderson & Baumberg, 2006). Binge drinken ( heavy episodic drinking of comazuipen ). Operationalisering niet altijd dezelfde. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 7

8 Problematisch gebruik: de 14/21-regel Mannen: Risico stijgt bij 21 glazen per week Niet meer dan 5 standaard glazen per keer Minstens 2 dagen per week geen alcohol 22 glazen/week of meer: 10% (HIS, 2008) Vrouwen: Risico stijgt bij 14 glazen per week Niet meer dan 3 standaard glazen per keer Minstens 2 dagen per week geen alcohol 15 glazen/week of meer: 6% (HIS, 2008)! Opgelet met specifieke situaties! Functioneringsproblemen: enkel ten gevolge van alcoholgebruik 57 % tgv gebruik alcohol en illegale drugs 10 % tgv gebruik alcohol en psychofarmaca 9 % tgv alcohol, illegale drugs & psychofarmaca 8 % enkel ten gevolge van illegaal druggebruik 2 % enkel ten gevolge van gebruik psychofarmaca 1 % ik weet het niet 12 % Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 8

9 Online hulp (+18) Cannabis: wetgeving Cannabis invoeren, produceren, bezitten, gebruiken en verkopen is in België voor iedereen illegaal en dus strafbaar! +18: kleine hoeveelheid cannabis (3 gram of 1 plant) voor pers gebruik? politionele registratie, d.w.z. dat de politie geen PV opmaakt maar enkel plaats, datum en uur van de feiten, aard van het gebruik en omschrijving van de middelen registreert. Wel PV bij indicatie van problematisch gebruik, openbare overlast, verzwarende omstandigheden of specifieke uitzonderingen. Cannabis wordt wel gebruikt voor sommige medische doeleinden (MS, kanker) moet aangevraagd worden. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 9

10 Illegaal druggebruik in België/Vlaanderen Ooit gebruik van cannabis: 14% - Laatstejaarsgebruik: 3% (HIS, 2008). Leerlingen secundair onderwijs cannabis is meest gebruikte product: 16% laatste jaar (syntheserapport VAD-leerlingenbevraging, ) jaar: 3% jaar: 13% jaar : 23% Experimenteel maar ook recent en actueel gebruik vooral bij jongeren (15-24jaar) en jongvolwassenen (25-34jaar). XTC speed: 1.7% ooit-gebruik EU (15-64): 3.1% LP (EMCDDA, 2006). Cocaïne en XTC zijn de partydrugs van het moment Nooit 23,1 24,4 21,7 meer niet dan wel 30,8 29,3 32,5 evenveel wel als niet 19,5 18,8 20,9 meer wel dan niet 12,7 14,7 11,3 Altijd 14,0 12,8 13,6 Combinatie alcohol en illegale drugs (VAD-uitgaansonderzoek, 2008) Gebruik van psychoactieve medicatie in BE/VL 14% van de Vlamingen heeft de afgelopen twee weken psychoactieve geneesmiddelen gebruikt (Gezondheidsenquête, 2008). Ze gebruiken vooral slaapmiddelen (9%), maar ook kalmeringsmiddelen (5%) en antidepressiva (5%). Meer vrouwen (19%) dan mannen (9%) gebruiken psychoactieve medicatie. Het gebruik neemt toe met de leeftijd en dit zowel bij vrouwen als mannen. Tussen 2004 en 2008 lijkt het gebruik van psychoactieve geneesmiddelen te stabiliseren. België behoort tot de landen met het hoogste percentage jongeren dat ooit slaap- of kalmeringsmiddelen op voorschrift gebruikte (Hibell et al., 2004). sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 10

11 (problematisch) gebruik: MMM-interactie Mens persoonlijkheid, geslacht, leeftijd, actuele gemoedstoestand, kennis en opvattingen, waarden en normen, biochemische kenmerken, sociale vaardigheden Milieu Middel aanbod, werking en invloed, hoeveelheid en wijze van gebruik context van gebruik, gezin, school, bedrijf, vrienden, belangrijke derden, subcultuur, uitgaanscultuur, media, socio-economische factoren, cultuur, wetgeving (niet-) problematisch gebruik (VAD, 2002) Meerderheid bevolking Minderheid bevolking Niet-problematisch gebruik Sociaal gebruik Geïntegreerd gebruik Situationeel (veiligheid/gezondheid) Riskant Occasioneel excessief gebruik Problematisch gebruik Chronisch gebruik Proces naar afhankelijkheid (vooral gezondheid; impact op omgeving) VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 11

12 Definiëring problematisch gebruik Problematisch gebruik kan - in het kader van welzijn en gezondheid - gedefinieerd worden: als een proces: vooral een gezondheidsprobleem met ernstige gevolgen op andere terreinen als een occasioneel feit: zowel een veiligheids- als gezondheidsprobleem; occasioneel problematisch gebruik kan een signaal zijn van chronisch problematisch gebruik Het problematisch karakter wordt bepaald door kenmerken van de gebruiker (mens), de drug zelf (middel) en de context van gebruik (milieu). VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 Definiëring werkgerelateerd A&D-gebruik Elk gebruik dat zich voordoet tijdens werkgerelateerde uren i.c. (onmiddellijk) voorafgaand aan het werk, tijdens de werktijd inclusief lunchpauzes, specifieke aangelegenheden, en de weg van en naar het werk. VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 12

13 Hoe zichtbaar op het werk? Alert zijn voor signalen Signalen die verwijzen naar effecten van gebruik (bv. dronkenschap) geven vooral informatie bij acuut gebruik. Belang van objectieve informatie. Belang van werkgebonden signalen. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 13

14 Werkgebonden signalen Meestal weinig alcohol- of drugspecifiek, vooral bij chronisch gebruik. Wijzen vooral op een verandering in gedrag - functioneren. Belangrijk om als organisatie alert te zijn voor werkgebonden signalen. Opvolging van arbeidsgedrag moet intensiever en frequenter. Signalen kunnen aangrijpingspunt zijn voor gesprek. Vaak zinvoller dan proberen druggebruik te detecteren. Zinvol : snelle reactie leidt tot vroegtijdige detectie en kansen op herstel zijn groter bij doorverwijzing. Werkgebonden signalen (2) Verzuim - hoger ziekteverzuim, vooral kortdurend verzuim - frequent op maandagmorgen - vaak te laten komen, 's ochtends en na de lunch - vroeg(er) van het werk vertrekken - vaak zonder toestemming afwezig zijn - vreemde en ongeloofwaardige excuses voor afwezigheid gebruiken - ongewoon vaak griep, verkoudheid, maagklachten hebben Afwezigheid op de werkplek - herhaalde afwezigheid van de werkplek, meer dan nodig - extra lange koffie- en theepauzes - veelvuldig toiletbezoek sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 14

15 Werkgebonden signalen (3) Concentratieverlies - het werk kost meer tijd en moeite dan voordien - problemen met het onthouden van aanwijzingen, details, e.d. - problemen met het uitvoeren van ingewikkelde handelingen - het wel fysiek aanwezig zijn, maar er niet met zijn hoofd bij zijn Ongevallen - vaker dan anderen betrokken zijn bij bedrijfsongevallen, (bijna-) ongevallen zonder aanwijsbare verklaring - geen rekening houden met de veiligheid van anderen Onregelmatig werkpatroon - afwisselende periodes van hoge en lage productiviteit - toenemende onbetrouwbaarheid en onvoorspelbaarheid - afnemend doorzettingsvermogen Werkgebonden signalen (4) Afgenomen efficiëntie - steeds vaker overschrijden van deadlines - vergissingen door slecht opletten of verkeerd inschatten - materiaal verspillen - klachten van derden - slechte beslissingen nemen - ongeloofwaardige excuses voor verminderde werkprestaties Slechte verhouding met collega's - heftig reageren op echte of ingebeelde kritiek / lichtgeraakt zijn - vaak slecht gehumeurd zijn en achterdochtigheid - stemmingsveranderingen na de middagpauze - ontlopen van chef of controle - klachten of commentaar uit directe omgeving - agressief gedrag (bv. kenmerkend voor amfetaminegebruikers) sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 15

16 Overzicht 1. Cao 100: wat moet en wat mag? Hoe? 2. Wat is het probleem eigenlijk? 3. Voorwaarden voor een succesvol A&D-beleid a) Alert zijn voor signalen b) A&D-beleid is deel van een groter geheel c) Focus op functioneren d) Uitwerken pijlers en bijhorende rollen diverse actoren 4. Informatie en hulpverlening. 3b. A&D-beleid is deel van een groter geheel veiligheidsbeleid gezondheidsbeleid globaal personeelsbeleid sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 16

17 3c. Focus op functioneren, niet op A&D Arbeidsgedrag is aanspreekpunt - meer correct als interventie objectiveerbaar - meer efficiënt in termen van hulpverlening: ontkenning motivatie AANDACHTSPUNT: omschrijving goed functioneren 3d. Uitwerken pijlers van een A&D-beleid sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 17

18 functioneringsopvolging geïndiceerde selectieve preventie behandeling advies probleembesef ILO, 2002 universele preventie informatie-vorming Regelgeving Bepaal regels inzake beschikbaarheid A&D: Wat mag en wat mag niet Onderscheid alcohol en illegale drugs Bepaal regels inzake het binnenbrengen A&D Omschrijf A&D-gebruik tijdens werkgerelateerde uren i.c. (onmiddellijk) voorafgaand aan het werk, tijdens de werktijd inclusief lunchpauzes, specifieke aangelegenheden, en de weg van en naar het werk. VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 18

19 Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 19

20 Procedures bij disfunctioneren Advies: stof even functioneringssysteem en personeelsbeleid in de organisatie af Wat is goed functioneren voor werkprofielen in uw organisatie? Maak een onderscheid tussen procedures bij acuut occasioneel gebruik (meestal dronkenschap) en procedures bij chronisch misbruik (langere periode vaak enkel vermoeden van problematiek). Gebruik linken met reeds bestaand veiligheids- en gezondheidsbeleid. Bepaal de rol van diverse betrokkenen. VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 Procedures bij disfunctioneren: rolbepaling FUNCTIONERINGSPROBLEEM ALCOHOL OF DRUGPROBLEEM collega s hiërarchische lijn: interne/externe HV: vraag naar feedback vertrouwelijkheid gegevens & beroepsgeheim ondersteunende diensten / personen sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 20

21 Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 Rol van de collega Alert zijn voor het gedrag van de drinkende of drugs gebruikende collega. Persoon eerlijk over zijn gedrag aanspreken. Signaleren van een potentieel gevaarlijke situatie/gedrag aan de leidinggevende of andere instanties verklikken. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 21

22 Rol van de leidinggevende Alert zijn voor mogelijke (vermoeden van) drank- en drugproblemen en optreden als het werk en gedrag dat nodig maken: Zorgvuldig opvolgen van het functioneren (verzamelen van concrete feiten) spion. Gesprek voeren (over arbeidsprestaties, functioneren van de betrokkene). Chef dient niet te oordelen of er sprake is van problematisch drinken. Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 22

23 Bedrijfshulpverlening Bedrijfshulpverlener (preventieadviseur-arts / PA PA / maatschappelijk werker / vertrouwensfiguren: Onderliggend alcohol- of drugprobleem Doorverwijzing externe hulpverlening (evt. alcohol- of drugspecifiek) Beroepsgeheim en vertrouwelijkheid gegevens Optreden bedrijfshulpverlener meer effectief indien ook hiërarchische lijn rol opneemt Opvolging functioneren parallel / complementair laten verlopen met aanpak binnen bedrijfshulpverlening. Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 23

24 Bron: VAD/Q-ADO 2nov10 confrontatie met feiten over werkgedrag doet betrokkene nadenken Figuur gebaseerd op Prochaska en DiClemente, 1988,1992 (VAD, 2001) sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 24

25 Belang van informatie en vorming noodzakelijk voor toepassing beleid Overzicht 1. Cao 100: wat moet en wat mag? Hoe? 2. Wat is het probleem eigenlijk? 3. Voorwaarden voor een succesvol alcohol- en drugbeleid. 4. Informatie en hulpverlening. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 25

26 4. CGG VAGGA Verslavingspreventie VAGGA (Vereniging Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg Antwerpen) is een centrum voor GGZ erkend en gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. VAGGA biedt gespecialiseerde, ambulante behandeling aan kinderen, volwassenen en ouderen met ernstige psychische problemen of stoornissen en aan hun omgeving. VAGGA heeft tevens een gespecialiseerde werking voor verslavingszorg en verslavingspreventie, en voor personen die door justitie verwezen werden voor behandeling (forensische zorg). Het team verslavingspreventie werkt met intermediairs in diverse sectoren (onderwijs, overheden, arbeid, gezondheid, vrije tijd en cultuur, welzijn en politie en justitie). 4. VAD vzw Vlaamse koepelorganisatie van instellingen voor preventie, hulpverlening en onderzoek (65 leden). Mandaat Vlaamse overheid om de implementatie van een Vlaams preventiebeleid te coördineren ( convenant ). Alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie en gokken (tabak VIGEZ vzw). Perspectief werking: gezondheidspromotie en welzijn. Onderzoek professionalisering hulpverlening preventie diverse sectoren en DrugLijn. Staf: 45-tal medewerkers + vrijwilligers. Sector arbeid: ism regionale preventiewerkers CGG. sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 26

27 Dank u! Meer info? VAD vzw Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen Vanderlindenstraat Brussel CGG VAGGA Verslavingspreventie Boomgaardstraat Antwerpen Marie-Claire Lambrechts T - 02/ E marie-claire.lambrechts@vad.be Team verslavingspreventie T E preventiead@vagga.be VAD/sector arbeid/sessies VBO - mei 2009 sector arbeid/studienamiddag_cpbw-leden_provinciehuisantwerpen_10nov10 27