Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen

Transcriptie

1 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel en.. dan? Deventer, 2 november 2017

2 Potentiele belangenverstrengeling R.W. Kupka (november 2017) Ik had in de afgelopen 5 jaar geen financiële relaties met farmaceutische bedrijven. Ik heb in de afgelopen 5 jaar honoraria of royalties ontvangen van De Tijdstroom, UpToDate, Prelum, Benecke, Lemion, Trimbos Instituut en NVvP. Ik was voorzitter van de Multidisciplinaire Richtlijncommissie Bipolaire Stoornissen. Ik ben voorzitter van de Werkgroep Zorgstandaard Bipolaire Stoornissen.

3 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Inleiding De modellen van Berk, Kapczinski, Duffy Interepisodisch functioneren Conclusies

4 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Inleiding De modellen van Berk, Kapczinski, Duffy Interepisodisch functioneren Conclusies

5

6

7 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Inleiding De modellen van Berk, Kapczinski, Duffy Interepisodisch functioneren Conclusies

8 models for staging of bipolar disorder Long-term staging of bipolar disorder (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Berk et al, 2007 Focus on episode recurrence at risk Stage 0 pro dro mal 1a/b First episode 2 Age of onset recurrent bipolar 3a 3b 3c chronic/ resistant 4 (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Kapczinski et al, 2009 Focus on functional impairment and later stages Duffy, 2014 Focus on prodromes and early stages

9 models for staging of bipolar disorder Long-term staging of bipolar disorder (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Berk et al, 2007 Focus on episode recurrence at risk Stage 0 pro dro mal 1a/b First episode 2 Age of onset recurrent bipolar 3a 3b 3c chronic/ resistant 4 (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Duffy, 2014 Focus on prodromes and early stages Kapczinski et al, 2009 Focus on functional impairment and later stages

10 models for staging of bipolar disorder (I) Berk (2007): focus on episode recurrence

11 models for staging of bipolar disorder (I) Long-term staging Berk (2007) of bipolar disorder (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) at risk Stage 0 pro dro mal 1a/b First episode 2 recurrent bipolar chronic/ resistant 3a 3b 3c Age of onset 4 (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: )

12 Long-term staging of bipolar disorder Berk s model for staging of bipolar disorder (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) at risk Stage 0 pro dro mal 1a/b First episode 2 recurrent bipolar chronic/ resistant 3a 3b 3c Age of onset 4 (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: )

13 Age at first symptoms (N=495 BP I and BP II) (Stanley Foundation Bipolar Network) Depressive symptoms first N= % Depressive and manic symptoms at same age N= % Manic symptoms first N= % age first depressive symptoms Retrospective assessments

14 Long-term staging of bipolar disorder Berk s model for staging of bipolar disorder (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Diagnosis: Depression Diagnosis: Bipolar at risk Stage 0 pro dro mal 1a/b First episode 2 recurrent bipolar chronic/ resistant 3a 3b 3c Age of onset 4 (Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: )

15 models for staging of bipolar disorder (II) Duffy (2014)

16 models for staging of bipolar disorder (II) Duffy (2014): focus on early stages

17 models for staging of bipolar disorder (III) Kapczinski (2009)

18 models for staging of bipolar disorder (III) Kapczinski (2009): focus on functional impairment

19 models for staging of bipolar disorder (III) Kapczinski (2009)

20 Complementary models for staging of bipolar disorder

21 recurrent Proposed ISBD graph for staging of bipolar disorder (based on Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; Kapczinski et al, Acta Psychiatrica Scandinavica 2014; Duffy, Can. J. Psychiatry 2014) Diagnosis Unipolar depression Diagnosis Bipolar disorder Full recovery Full recovery Inter-episodic symptoms a/o functional impairment Bipolar I Bipolar II at risk Stage 0 prodromal 1a How to deal with depression (s) as first episode(s)? 1b depression 1c? 2? Age of onset First (hypo-) mania (first mood episode) 3a recurrent bipolar 3b 3c chronic/ treatment resistant/ cycling 4

22 recurrent Proposal for staging of bipolar disorder (modified from Berk et al, Bipolar Disorders, 2007; 9: ) Unipolar depression Diagnosis Bipolar disorder Interepisodic impairment Full recovery (Rapid) cycling Bipolar I Bipolar II XXX at risk Stage 0 1a 1b prodromal 1c 1d (hypo-) mania 2 a-d recurrent bipolar chronic/ resistant/ cycling 3a 3b 3c Age of onset 4 Kupka & Hillegers, Tijdschrift voor Psychiatrie, 2012 (further modified 2015/2016)

23 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Inleiding De modellen van Berk, Kapczinski, Duffy Interepisodisch functioneren Conclusies

24 Voorbeelden van beloop bipolaire stoornis (1 jaar)

25 Voorbeelden van beloop bipolaire stoornis (1 jaar)

26 Voorbeelden van beloop bipolaire stoornis (5 jaar) NIMH-LifeCharts from the Stanley Foundation Bipolar Network

27 Syndromale en symptomatische remissie Subsydromaal Sydromaal Depressieve klachten Depressieve episode Sydromale remissie Symptomatische remissie

28 Remissie in DSM-5 termen Gedeeltelijk in remissie niet voldaan aan alle criteria 2 maanden Volledig in remissie gedurende 2 maanden geen belangrijke verschijnselen of klachten Subsydromaal Herstel Sydromaal Symptomatische remissie Syndromale remissie

29 Symptomatisch en functioneel herstel Syndromaal herstel Symptomatisch herstel Functioneel herstel > maanden Subsydromaal Sydromaal Sydromale remissie Symptomatische remissie Functionele beperkingen

30 Symptomatisch en functioneel herstel 1 jaar na manische episode (n=134): 48% syndromaal herstel 26% symptomatisch herstel 24 % functioneel herstel Keck et al Am J Psychiatry 1998

31 Symptomatisch en functioneel herstel Slecht functioneel herstel is geassocieerd met: Depressieve en psychotische verschijnselen Vroeg begin van de stoornis, meer opnames Comorbide alcohol- en drugsgebruik Slecht premorbide functioneren, alleenstaand, weinig sociale steun Lage sociaal-economische status, niet zelfstandig wonen Mannelijk geslacht Huxley & Baldessarini Bipolar Disorders 2007

32

33 depressie 6 12 > maanden na remissie eenmalige depressie recidiverende depressie bipolaire depressie gezonde controles (n=530)

34

35 Subsyndromale symptomen en recidief Herstel Subsydromaal Sydromaal Sydromale remissie Symptomatische remissie Subsydromale depressie Recidief depressie

36

37

38

39

40

41

42

43 Fasering Herstel

44

45 intensiteit van zorg Grondplan van de behandeling van bipolaire stoornissen diagnostiek ondersteunende behandeling & zelfmanagement farmacotherapie psychoeducatie psychotherapie op indicatie functionele beperkingen Depressie acute behandeling voortgezette behandeling onderhouds behandeling WEKEN 2 MAANDEN JAREN

46 Richtlijnen, Zorgstandaarden en generieke Modules

47 Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Inleiding De modellen van Berk, Kapczinski, Duffy Interepisodisch functioneren Conclusies

48 Stadiëringsmodellen bij Bipolaire Stoornissen conclusies Bipolaire stoornissen hebben een heterogeen longitudinaal beloop en beginnen veelal met een depressie Stadiëringsmodellen gaan uit van de ontwikkeling van de stoornis op basis van onderliggende neurobiologische veranderingen ( neuroprogression ) Bij gebrek aan biomarkers zijn deze modellen vooral gebaseerd op klinische beschrijvingen van episoden en interepisodisch functioneren Stadiering moet in de toekomst helpen bij de keuze van interventie en het doen van prognostische uitspraken in vroege stadia

49 Interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen conclusies Er moet onderscheid gemaakt worden tussen symptomatisch, functioneel, maatschappelijk en persoonlijk herstel Onvolledig herstel predisponeert voor recidief Hersteldoelen moeten realistisch en haalbaar zijn Stelling: behandeling in de GGZ richt zich met name op symptomatisch en functioneel herstel, en impliciet of expliciet ook op persoonlijk herstel; bij maatschappelijk herstel zijn vooral andere instanties betrokken

50 Dank voor uw aandacht