Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-

Transcriptie

1 Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek, behandeling en onderzoek plaats bij jongeren met een kwetsbaarheid voor (recidiverende) depressie en jongeren met een depressieve stoornis en eventuele co-morbide somatische aandoeningen. Vroege opsporing, behandeling en terugvalpreventie speelt zich bij uitstek af op de overgang van kinder- en jeugd en volwassen psychiatrie (transitie). Bestaande en innovatieve interventies zullen worden geïmplementeerd. Missie Door middel van gerichte, jongeren-specifieke, innovatieve diagnostiek en behandeling van jongeren met een (kwetsbaarheid voor) depressieve stoornis, voorkomen dat de depressieve stoornissen chronisch worden, recidiveren en/of het sociale en maatschappelijke functioneren negatief beïnvloeden. Doelgroep van het TAS Vanaf het 18 e levensjaar vallen jongeren officieel onder de volwassenenzorg. De scheidslijn tussen jeugd- en volwassenzorg is arbitrair en leidt ertoe dat jongvolwassenen vaak niet de zorg krijgen die zij nodig hebben. In de volwassenpsychiatrie is er nog weinig aandacht voor de specifieke behoeftes die jongvolwassenen hebben. De jeugdpsychiatrie en volwassenpsychiatrie sluiten momenteel nog onvoldoende op elkaar aan. De zorg, het wetenschappelijk onderzoek en het daaruit volgend beleid wordt door leeftijdsgrenzen bepaald, terwijl er inmiddels voldoende bewijs is dat de meeste psychiatrische stoornissen zich al openbaren ruim voor het 18 de levensjaar. Het is daarom cruciaal om de levensloop als een continuüm te onderzoeken en behandelen. Met deze gedachte is het Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) AMC opgericht, waar zowel diagnostiek, behandeling als wetenschappelijk onderzoek kan plaatsvinden naar jongeren en jong volwassenen met een depressieve stoornis, al dan niet met comorbide somatische aandoeningen. De Raad van Bestuur van het AMC heeft de projectleider dr. Anja Lok (psychiater AMC) innovatiegelden toegekend om samen met een expertiseteam dit Transitiecentrum op te zetten. 1

2 Het TAS richt zich op jongeren met een (unipolaire of bipolaire) depressieve stoornis en eventuele somatische comorbiditeit. Van de jongeren tussen de 18 en 25-jaar krijgt één op de vijftien te maken met een depressie. Daarmee krijgen jongeren zelfs vaker met depressie te maken dan volwassenen. Toch is de schaamte nog altijd groot en de kennis in de gezondheidszorg gering. Herkenning van een depressieve stoornis en tijdige en passende behandeling van depressie bij jongeren is van groot belang. Recente onderzoeken tonen in toenemende mate aan dat vroeg-detectie en behandeling van een depressie bij jongeren leidt tot een betere prognose op meerdere gezondheidsgebieden en voorkomt een stagnatie op belangrijke levensgebieden. Met het TAS worden specifieke behandelprogramma s geboden die aansluiten bij deze specifieke levensfase. Diagnostiek en behandeling Intake De jongeren worden onder meer met apps voorafgaand aan de intake gemonitord. Via de app wordt gevraagd hoe ze zich voelen, wat ze doen en of ze goed hebben geslapen. Dit geeft al voorafgaand aan de eerste afspraak een goed beeld van het beloop van de psychische klachten van de jongere. Bij de intake zal uitgebreid psychiatrisch, psychologisch, lichamelijk en laboratoriumonderzoek plaatsvinden. Tijdens het intakegesprek worden de naasten van de jongere, zoals de ouders, betrokken om een compleet beeld te krijgen van de klachten(ontwikkeling) van de jongere. Behandeladvies Naar aanleiding van de intake of second opinion wordt een persoonsgericht behandelplan of terugvalpreventieplan voorgesteld. Deze behandelingen vinden plaats binnen het AMC. Indien een geadviseerde behandeling niet binnen het AMC kan plaatsvinden, wordt er gericht advies gegeven voor eventuele (vervolg) behandeling elders. Gedragsactivatie en CGT Depressiviteit bij jongeren wordt in eerste instantie behandeld met gedragsactivatie of cognitieve gedragstherapie. Gedragsactivatie is erop gericht om stap voor stap positieve affect weer op gang te brengen door onder begeleiding in actie te komen. Naast gedragsactivatie is er vooral aandacht voor leefstijl (slapen, voeding, online-aktiviteiten en sporten), het in beweging komen en dagstructuur hervatting. Om ondersteuning te bieden bij de dagbesteding en doelgericht te werken is er ondersteuning van de ergotherapie voor jobcoaching en studieondersteuning. Bij cognitieve gedragstherapie worden technieken geleerd om te kunnen omgaan met belemmerende negatieve gedachten en overtuigingen. Er wordt zowel groeps- als individuele therapie aangeboden. 2

3 Medicatie Naast therapie kan antidepressiva voorgeschreven worden. Gezien het feit dat voorzichtigheid is geboden bij het voorschrijven van antidepressiva aan jongeren, is het is belangrijk dat jongeren altijd onder begeleiding staan van een psychiater bij het gebruik van medicatie. Wanneer meerdere behandelingen niet helpen spreken we van een therapieresistente depressie: een depressie die (nog) niet reageert op een of meerdere behandelingen. Ook kan er sprake zijn van depressie als onderdeel van een (nog onbekende) onderliggende somatische aandoening of een somatische aandoening met een comorbide depressie. Juist met deze ernstige depressieve en comorbide stoornissen heeft het AMC ruime expertise, onder andere doordat we samenwerken met somatische specialisten in het AMC. Ouderbegeleiding/naastenzorg Een belangrijk onderdeel is het betrekken van naasten. Niet alleen tijdens het intakegesprek, maar ook bij de zorg. Tijdens de behandelingen en terugvalpreventie fase zal veel aandacht besteed worden aan naasten. Terugvalpreventie Naast de behandeling van de depressieve stoornis zal TAS terugvalpreventie bieden aan jongeren na een depressieve stoornis. Een depressie komt bij 40 tot 60% van de patiënten terug. Uit resultaten van landelijke studies, die professor Bockting (AMC) en haar collega s in de afgelopen jaren heeft uitgevoerd, blijkt dat mensen die Preventieve Cognitieve Training krijgen, beter beschermd zijn tegen depressieve terugval over twee tot tien jaar dan mensen die deze training niet kregen. Een veelgebruikte andere manier om depressieve terugval te voorkomen is het blijven slikken van antidepressiva. Mensen met terugkerende depressies wordt vaak aanbevolen deze medicatie te blijven gebruiken na herstel. Maar het is nog onduidelijk of en wanneer men kan stoppen. Onderzoek wijst uit dat Preventieve Cognitieve Training een aanvullende bescherming biedt tegen terugval bij mensen die antidepressiva blijven gebruiken na herstel. Een groot deel van de mensen wil deze medicatie niet jarenlang slikken of overweegt ermee te stoppen, met name ook jongeren. Een recente studie wijst uit dat bij het afbouwen van antidepressiva, het starten van deze Preventieve Cognitieve Training zinvol kan zijn. Zodoende bieden wij binnen het AMC deze vorm van terugvalpreventie aan bij jongeren die wel of geen antidepressiva gebruiken na herstel. 3

4 Lopende studies Terugval voorkomen na angst en/of depressie per app: Stay fine studie bij jongeren. (binnenkort online) ZonMw subsidie: gedurende zeven jaar terugvalpreventie van depressie onder jongeren te onderzoeken. Dit project heet: STAY-FINE: a personalized monitoring and intervention app to prevent relapse of anxiety and mood disorders in youth and young adults. TAS-team Dr. Anja Lok, Projectleider TAS, psychiater/psycholoog, expertise in stemmingsstoornissen en somatische comorbiditeit Prof. Dr. Claudi Bockting, klinisch psycholoog, expertise in psychologische interventies en terugvalpreventie Drs. Dominique Scheepens, psychiater/systeemtherapeut, expertise in stemmingsstoornissen, neuromodulatie en systeemtherapie Drs. Jasper Zantvoord, psychiater, expertise in farmacologie en bipolaire stemmingsstoornissen Drs. Marlies Brouwer, projectcoördinator TAS, psycholoog, expertise in e-health interventies Drs. Karel Scheepstra, psychiater in opleiding, expertise in bipolaire stoornissen Drs. Rogier Timmermans, specialistisch verpleegkundige/orthopedagoog expertise in leefstijlinterventies en suïcidaliteit John Oele, Senior verpleegkundige/cgw, expertise in stemmingsstoornissen bij jongeren Drs. Dorthe Slaats, projectassistent TAS Aanmelden Patiënten kunnen aangemeld worden met duidelijke stemmings- en depressieve klachten en verwezen worden door huisartsen en GGZ-specialisten. Ook bieden wij second en expert opinions. Criteria voor aanmelding De volgende jongeren komen in aanmerking voor TAS: - Leeftijd tussen de 18 en 25 jaar; - Voldoende beheersing Nederlandse taal; - (verdenking op) Actuele depressieve episode en/of depressieve episode in voorgeschiedenis; - Angstklachten met depressieve klachten (in de voorgeschiedenis). Indien er sprake is van de volgende klachten komt uw patiënt mogelijk niet in aanmerking voor TAS: 4

5 - Acute suïcidaliteit/crisissituatie; - Schizofrenie of schizo affectieve stoornis; - Actuele manische episode. Een (hypo)manische episode(s) in het verleden is wél toegestaan; - Rapid Cycling bipolaire stoornis; - Primaire middelen afhankelijkheid. Wat is een depressie? Bij de diagnose depressie is er minimaal een kernsymptoom en in totaal minimaal vijf symptomen die langer dan twee weken aanwezig zijn. Kernsymptomen depressie: Sombere stemming (en/of geprikkeldheid bij jongeren) Verlies van interesse en plezier in bijna alle activiteiten Aanvullende kenmerken depressie: Verminderde of juist toegenomen eetlust, wat samen gaat met afvallen of aankomen Slecht slapen of juist veel slapen Boos en rusteloos gedrag Verlies van energie en vermoeidheid Gedachten aan de dood of zelfmoord Concentratieproblemen Schuldgevoelens, gevoel van waardeloosheid en schaamte Bij een depressieve stoornis bij jongeren kan de depressie een voorloper zijn van een bipolaire stoornis. Met name bij een familiaire belasting met een bipolaire stoornis is deze kans aanwezig. Psychomotore retardatie, pathologische schuldgevoelens, stemmingsschommelingen ('s ochtends somberder), psychotische verschijnselen, atypische symptomen zoals toegenomen slaapbehoefte zijn symptomen die vaker voorkomen bij depressies die later overgaan in een bipolair beeld. 5