THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING. No financial disclosure.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING. No financial disclosure."

Transcriptie

1 THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING drs. Helga Ising PARNASSIA, DEN HAAG dr. Judith Rietdijk DIJK EN DUIN, ZAANDAM No financial disclosure.

2 RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS) Ondanks verbeterde behandeling is de prognose voor schizofrenie nog altijd slecht. Voorkomen is beter dan (niet) genezen Zelfs een klein aantal eerste episodes voorkomen is een grote gezondheidswinst (kosten per schizofreniepatiënt voor GGZ in 2009) 2

3 CLINICAL STAGING (McGorry et al., 2008) Een delicate vorm van diagnose stellen Behandelingen passend bij de verschillende stadia van de ziekte Vroegtijdige succesvolle behandeling verbetert de prognose Vroegtijdige herkenning verkleint de duur van de onbehandelde psychose (DOP). Met als gevolg een betere prognose! 3

4 WAAROM ZIJN DE HUIDIGE EERSTE PSYCHOSE PROJECTEN NIET VOLDOENDE? Zelfs bij eerste episode projecten Lange DOP, patiënten zijn vaak al 1-2 jaar ziek bij het eerste contact Het sociale leven, beroep en school zijn vaak al verloren gegaan Patiënten zijn moeilijk in zorg te houden en tonen gebrek aan ziektebesef Patiënten hebben soms opname in ziekenhuis nodig (traumatisering) Ernstige symptomen (traumatisering) Cognitieve beperkingen 4

5 VROEGE INTERVENTIE EN PREVENTIE Vroege detectie en primaire preventieve interventie Vroege interventie, gericht op secundaire preventie Premorbide fase Prodromale fase Psychotische fase (Eerste) behandeling DOP Herstel fase 5

6 OVERGANG NAAR PSYCHOSE BIJ ULTRAHOOG RISICOGROEP 18 % na 6 maanden follow-up 22 % na 12 maanden follow-up 29 % na 2 jaar follow-up 36 % na 3 jaar follow-up Fusar-Poli et al (2012) 6

7 SZ Yung, 2006 Psychose EPB 2 e lijn Level 3: PLE met distress, hulpvraag, co-morbiditeit Level 2: andere psychiatrische Syndromen, incidentele PLE Level 1: PLE, geen distress, geen hulpvraag, geen verminderd functioneren Level 0: geen psychotische symptomen 83% 7

8 WELKE PATIËNTEN? DE ARMS-GROEP At Risk Mental State Genetisch: psychotisch familielid of schizotypisch plus slecht functioneren Subklinisch: Milde psychotische symptomen/ magisch denken BLIPS Psychose korter dan een week, spontane remissie Yung, 2004

9 SYMPTOMATOLOGIE Positieve symptomen blips psychose Aspecifieke +negatieve symptomen Subklinische psychotische symptomen tijd 9

10 Hulpzoekende geschiedenis Casus register Parnassia Den Haag Eerste psychose tussen Waren patiënten in zorg vóór het ontstaan van de psychose? 56,2% (N= 985)van de patiënten heeft hulp gehad bij Parnassia vóór hun eerste psychose Geen specifieke hulpzoekende wegen naar psychose: alle stoornissen aanwezig in voorfase 10

11 Eerste diagnose 450 Angst en stemmingsstoornissen Verslaving Overige stoornissen Aanpassingsstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Geen diagnose Psychose NAO 0 eerste diagnose Schizofrenie Affectieve psychose 11

12 CONCLUSIE VOORGESCHIEDENIS - Meer dan de helft van de patiënten zoekt hulp voor de onset van de eerste psychose - Tweede lijn is mogelijk een goede screeningsvijver 12

13 SCREENEN VS VERWIJZEN Screening Den Haag: inw. UHR N= 147 (Prevalentie = 0,024) EDIE N=93 Mannen 35% Leeftijd 25,5j Psychose na 1 jaar 25% Verwijzing Amsterdam: inw. UHR N= 66 (Prevalentie =0,008) EDIE N=40 Mannen 85% Leeftijd 20,6 Psychose na 1 jaar 7% 13

14 PROFILING: VOORSPELLERS VAN PSYCHOSE Risicoklasse N Aantal dagen tot transitie % transities I II III % 13% 70% 14

15 4-JAARSE FOLLOW-UP: EFFECT VAN THERAPIE CBT TAU p Transities 12/95 25/ Remissie 45/59 37/

16 4-JAARSE FOLLOW-UP: EFFECT VAN TRANSITIE Positieve symptomen 5.9 (3.8) [24] Negatieve symptomen 5.9 (3.8) [24] Cognitieve symptomen 3.4 (1.8) [24] Subjectieve emotionele 3.1 (2.6) verstoring [24] Gedragsveranderingen 7.3 (4.3) [24] CAARMS motorische veranderingen Mean (SD) [N] Mean (SD) [N] p 2.1 (1.9) [24] Algemene psychopathologie 10.4 (5.6) [24] Lijdensdruk (97.4) [24] 3.4 (3.4) <0.001 [85] 3.4 (3.4) 0.03 [85] 1.8 (1.3) <0.001 [85] 1.25 (2.1) [84] (4.1) [85] 1.4 (1.6) [84] (5.7) 0.15 [85] 65.9 (76.5) [84] 0.01 SOFAS 51.0 (11.9) [25] 59.6 (12.9) [88] 0.01 BDI-II depressie 15.9 (10.2) [21] SIAS angst 27.7 (16.1) [25] 11.3 (10.2) 0.52 [77] 19.6 (15.4) [85]

17 ECONOMISCHE KOSTEN 17

18 Hoe kunnen we mensen met een At Risk Mental State (ARMS) herkennen? 18

19 METEN VAN ARMS: CAARMS - Ontwikkeld door Alison Yung in de Pace clinic in Melbourne - Instrument dat nauwkeurig onderscheid maakt tussen geen symptomen, ARMS en psychotisch - Gedetailleerde assessment van duur, frequentie en ernst van symptomen - Ook negatieve symptomen, cognitieve functies en basissymptomen - Verschillende metingen, waardoor ontwikkelingen over tijd kunnen worden vastgelegd 19

20 GROEP 1: GENETISCHE GROEP 1A. eerstegraads familielid met psychose OF B. patiënt met schizotypische persoonlijkheidsstoornis PLUS: A. gedurende een maand een afname van de SOFAS score met 30% OF B. gedurende afgelopen jaar een SOFAS score van 50 of lager. 20

21 GROEP 2: SUBKLINISCHE SYMPTOMEN Bij frequentie langer dan een week. Indien korter dan een week, zie groep 3. Groep 2a: Subdrempel intensiteit Groep 2b: Subdrempel frequentie PLUS: A. gedurende een maand een afname van de SOFAS score met 30% OF B. gedurende afgelopen jaar een SOFAS score van 50 of lager 21

22 ARMS: 2A SUBDREMPEL INTENSITEIT Intensiteit Frequentie Ongewone Gedachteninhoud (OGI) Niet Bizarre Ideeën (NBI) Waarnemingsstoornissen (WS) Gedesorganiseerde Spraak (GS)

23 ARMS: 2B SUBDREMPEL FREQUENTIE Intensiteit Frequentie Ongewone Gedachteninhoud (OGI) 6 3 Niet Bizarre Ideeën (NBI) 6 3 Waarnemingsstoornissen (WS) Gedesorganiseerde Spraak (GS)

24 GROEP 3: BLIPS Periode met psychotische symptomen is 1 week met spontane remissie In het afgelopen jaar aanwezig PLUS A. gedurende een maand een afname van de SOFAS score met 30% OF B. gedurende afgelopen jaar een SOFAS score van 50 of lager. 24

25 ARMS: 3 BLIPS Intensiteit Frequentie Ongewone Gedachteninhoud (OGI) Niet Bizarre Ideeën (NBI) Waarnemingsstoornissen (WS) Gedesorganiseerde Spraak (GS)

26 1.1 ONGEWONE GEDACHTE-INHOUD 26

27 1.2 NIET-BIZARRE IDEEËN 27

28 1.3 WAARNEMINGSSTOORNISSEN 28

29 1.4 GEDESORGANISEERDE SPRAAK 29

30 CAARMS: 7 DOMEINEN 1. Positieve symptomen 2. Cognitieve veranderingen 2.1 Subjectieve ervaringen 2.2 Geobserveerde cognitieve veranderingen 3. Emotionele verstoring 3.1 Subjectieve emotionele verstoring 3.2 Geobserveerd vervlakt affect 3.3 Geobserveerd ongepast affect 4. Negatieve symptomen 4.1 Alogia 4.2 Avolitie / Apathie 4.3 Anhedonie 30

31 CAARMS: 7 DOMEINEN 5. Gedragsveranderingen 5.1 Sociale isolatie 5.2 Verminderd rolfunctioneren 5.3 Gedesorganiseerd / vreemd / stigmatiserend gedrag 5.4 Agressief of gevaarlijk gedrag 6. Motorische/lichamelijke klachten 6.1 Verminderd motorisch functioneren 6.2 Geobserveerde verandering in motorisch functioneren 6.3 Verminderde lichamelijke sensaties 6.4 Verminderd autonoom functioneren 7. Algemene psychopathologie 7.1 Manie 7.2 Depressie 7.3 Suïcidaliteit en zelfbeschadiging 7.4 Stemmingsschommelingen en labiliteit 7.5 Angst 7.6 Symptomen van obsessief-compulsieve stoornis 7.7 Dissociatieve symptomen 7.8 Verminderde tolerantie voor normale stress 31

32 EDIE.NL ONDERZOEK Closing in op 4 risico factoren Jonge leeftijd (tot 35 jaar) Hulpzoekend gedrag co-morbide as I of as II stoornis Subklinisch psychotische symptomen Verminderd sociaal functioneren Bij PsyQ populatie 32

33 EDIE.NL: getrapte screening in DH Ervaringenlijsten 3671 (100%) 639 eligible om te interviewen met de CAARMS (17.4%) -45 weigeraars -120 geen contact mogelijk -54 tweemaal afspraak niet nagekomen 420 daadwerkelijk geïnterviewd (11.4%) 52 psychose (1.4%) 147 ARMS (4.0%) 221 voldeden niet aan criteria (6.0%) 33

34 EDIE.NL CONCLUSIES 201 mensen werden geïncludeerd 16.3% maakten een transitie naar psychose Transities gedurende therapie onderkenden de transitie en gingen akkoord met psychiatrische hulp Het aantal transities kan gehalveerd worden met een aanvullende interventie zelfs vergeleken met actieve behandeling bij PsyQ Profiling vindt groep met ultra ultra high risk en biedt mogelijkheid om behandelaanbod meer toe te spitsen CGT is kosten-effectief: meer gezondheidswinst voor minder kosten zelfs vergeleken met actieve behandeling bij PsyQ 34

35 35

36 CONTACT Helga Ising Judith Rietdijk

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS)

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS) THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING J e n n y v a n d e r W e r f P A R N A S S I A, D E N H A A G J u d i t h R i e t d i j k D I J K E N D U I N, Z A A N D A M No financial

Nadere informatie

VROEGDETECTIE PSYCHOSEN, HOE WERKT HET BIJ 18 - EN 18 + Symposium Vroegdetectie in de GGZ 28 jun 2018

VROEGDETECTIE PSYCHOSEN, HOE WERKT HET BIJ 18 - EN 18 + Symposium Vroegdetectie in de GGZ 28 jun 2018 VROEGDETECTIE PSYCHOSEN, HOE WERKT HET BIJ 18 - EN 18 + Symposium Vroegdetectie in de GGZ 28 jun 2018 Drs Yvonne de Jong Klinisch psycholoog Promovendus Dr Helga Ising GZ-psycholoog io Gepromoveerd DISCLOSURE

Nadere informatie

VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN

VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN Workshop Dag van de inhoud te Alkmaar Yvonne de Jong, Klinisch psycholoog 12 oktober 2017 DISCLOSURE BELANGEN SPREKER (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

De diagnosestelling en behandeling van een ultra hoog risico op psychose

De diagnosestelling en behandeling van een ultra hoog risico op psychose De diagnosestelling en behandeling van een ultra hoog risico op psychose Drs P. Bervoets GZ-Psycholoog EDIT Den Haag Waarom energie steken in preventie? Oorzaak schizofrenie onbekend Matige resultaten

Nadere informatie

Kosteneffectiviteit van behandeling bij mensen met een verhoogd risico op psychose & gebruik van de Ervaringenlijst

Kosteneffectiviteit van behandeling bij mensen met een verhoogd risico op psychose & gebruik van de Ervaringenlijst Kosteneffectiviteit van behandeling bij mensen met een verhoogd risico op psychose & gebruik van de Ervaringenlijst 1 HELGA ISING PSYCHOLOOG & ONDERZOEKER Early Detection Intervention Team (EDIT), DEN

Nadere informatie

VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN

VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN VAN BIJZONDER NAAR PSYCHOTISCH OVER LEEFTIJDEN EN DIAGNOSES HEEN Workshop Dag van de inhoud te Alkmaar Yvonne de Jong, Klinisch psycholoog 12 oktober 2017 DISCLOSURE BELANGEN SPREKER (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Samenvatting 21580_rietdijk F.indd :09

Samenvatting 21580_rietdijk F.indd :09 Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch

Nadere informatie

Preventieve psychotherapie

Preventieve psychotherapie Preventieve psychotherapie Dr. Dorien Nieman, klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut Academisch Medisch Centrum, Afd. Psychiatrie, Amsterdam d.h.nieman@amc.nl Overzicht Belang van vroegdetectie

Nadere informatie

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student Definitie trauma in de kindertijd Emotioneel misbruik Emotionele verwaarlozing Fysiek misbruik Fysieke verwaarlozing Seksueel misbruik

Nadere informatie

VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE

VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE VROEGE INTERVENTIE BIJ EEN 1 E PSYCHOSE Marcel van der Wal 11 dec 2012 Introductie Highlights: Handboek Vroege Psychose Multidisciplinaire Richtlijnen Schizofrenie Vroege herkenning en interventie bij

Nadere informatie

Vroeg detectie/ OntheROAD. Vroeg detectie/ OntheROAD PSYCHIATRY IN LIMBO PROBLEMS WITH THE DSM

Vroeg detectie/ OntheROAD. Vroeg detectie/ OntheROAD PSYCHIATRY IN LIMBO PROBLEMS WITH THE DSM Vroeg detectie/ OntheROAD PsyQ Groningen D I S C L O S U R E GEEN CONCLICTERENDE BELANGEN Marieke Pijnenborg & Nynke Boonstra 10 januari 2019 Vroeg detectie/ OntheROAD Alle RGOc INSTELLINGEN PSYCHIATRY

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Emerging symptoms on the pathway to psychosis Klaassen, Rianne. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Emerging symptoms on the pathway to psychosis Klaassen, Rianne. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Emerging symptoms on the pathway to psychosis Klaassen, Rianne Link to publication Citation for published version (APA): Klaassen, M. C. (2013). Emerging symptoms

Nadere informatie

het voorkomen van psychose EDIT Haaglanden & VIBE EDIT Haaglanden

het voorkomen van psychose EDIT Haaglanden & VIBE EDIT Haaglanden het voorkomen van psychose EDIT Haaglanden & VIBE EDIT Haaglanden Dr. David van den Berg VIBE Dr. Machteld Marcelis Disclosure belangen sprekers (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder

Nadere informatie

De opzet en management van een vroegdetectie- en behandelcentrum. Hoe eerder, hoe beter 30 mei 2013, Den Haag Mark van der Gaag

De opzet en management van een vroegdetectie- en behandelcentrum. Hoe eerder, hoe beter 30 mei 2013, Den Haag Mark van der Gaag De opzet en management van een vroegdetectie- en behandelcentrum Hoe eerder, hoe beter 30 mei 2013, Den Haag Mark van der Gaag 1 VROEGDETECTIE EN BEHANDELING SCREENING DIAGNOSE BEHANDELING 2 3 SCREENING

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

MET DANK AAN WAAROM PREVENTIE?

MET DANK AAN WAAROM PREVENTIE? drs. David van den Berg GZ-psycholoog i.o. tot specialist Cognitief gedragstherapeut VGCt PhD student Parnassia, divisie volwassenen, Den Haag drs. David van den Berg GZ-psycholoog i.o. tot specialist

Nadere informatie

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Vroeg Detectie. On The ROAD. Marieke Pijnenborg namens Stuurgroep Vroegdetectie

Vroeg Detectie. On The ROAD. Marieke Pijnenborg namens Stuurgroep Vroegdetectie Vroeg Detectie & On The ROAD Marieke Pijnenborg namens Stuurgroep Vroegdetectie Beperkingen huidige zorgprogramma s Hoge co-morbiditeit Grote klinische heterogeniteit Overlap van risico factoren Geen diagnose-specifieke

Nadere informatie

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik

Nadere informatie

hoe eerder hoe beter?!

hoe eerder hoe beter?! hoe eerder hoe beter?! Vroegdetectie en behandeling in de GGz EDIE-symposium Den Haag 30 mei 2013 Het Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE)-project organiseert een symposium waar de resultaten

Nadere informatie

De detectie van mensen met een verhoogd risico op een psychose: detectiemethoden en basiskenmerken van de populatie

De detectie van mensen met een verhoogd risico op een psychose: detectiemethoden en basiskenmerken van de populatie overzichtsartikel De detectie van mensen met een verhoogd risico op een psychose: detectiemethoden en basiskenmerken van de populatie J. RIETDIJK, M. VAN DER GAAG ACHTERGROND De detectie van mensen met

Nadere informatie

het voorkomen van psychose

het voorkomen van psychose het voorkomen van psychose en een nieuwe visie op preventie david van den berg prof. dr. Mark van der Gaag dr. Tonnie Staring dr. Helga Ising drs. Yvonne de Jong Year losses in people aged 15-24 year

Nadere informatie

Discussiestuk Masterclass Netwerk Vroege Psychose 10 februari 2017 Utrecht. Psychose: Overzicht en inzicht in een controverse

Discussiestuk Masterclass Netwerk Vroege Psychose 10 februari 2017 Utrecht. Psychose: Overzicht en inzicht in een controverse Discussiestuk Masterclass Netwerk Vroege Psychose 10 februari 2017 Utrecht Psychose: Overzicht en inzicht in een controverse Al in de negentiger jaren van de vorige eeuw groeide de belangstelling om psychose

Nadere informatie

Vroegdetectie van Psychose Risico nu ook in Noord-Nederland! Beloop. Beloop. Beloop. Beloop. Sociaal functioneren. Sociaal functioneren

Vroegdetectie van Psychose Risico nu ook in Noord-Nederland! Beloop. Beloop. Beloop. Beloop. Sociaal functioneren. Sociaal functioneren Sociaal functioneren Sociaal functioneren Sociaal functioneren Sociaal functioneren 7-9-2014 Vroegdetectie van Psychose Risico nu ook in Noord-Nederland! Frank van Es, psychiater Vooraf Vooraf Voortekenen

Nadere informatie

transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace

transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule r.klaassen@debascule.com Projectleider headspace transitiepsychiatrie -> psychiatrie Transitional Psychiatry Child & Adolescent

Nadere informatie

C A A R M S. Nederlandstalige Versie COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT RISK MENTAL STATES

C A A R M S. Nederlandstalige Versie COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT RISK MENTAL STATES CAARMS (Comprehensive Assessment of At Risk Mental States) C A A R M S Nederlandstalige Versie 8 COMPREHENSIVE ASSESSMENT AT RISK MENTAL STATES A. Yung, L. Phillips, M.B. Simmons, J. Ward, K. Thompson,

Nadere informatie

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?

Nadere informatie

The lonely soul wanders: on the role of impaired social functioning in the prediction of a first psychosis Velthorst, E.

The lonely soul wanders: on the role of impaired social functioning in the prediction of a first psychosis Velthorst, E. UvA-DARE (Digital Academic Repository) The lonely soul wanders: on the role of impaired social functioning in the prediction of a first psychosis Velthorst, E. Link to publication Citation for published

Nadere informatie

Edwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN

Edwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen

Persoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen

Nadere informatie

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,

Nadere informatie

Van genetische kwetsbaarheid naar herstel

Van genetische kwetsbaarheid naar herstel Kwetsbaarheid en Veerkracht bij mensen met een psychose Van genetische kwetsbaarheid naar herstel 10 jaar GROUP onderzoek GROUP-Investigators centrale vragen van GROUP Bestaat er een genetische kwetsbaarheid

Nadere informatie

EEN NETWERKBENADERING

EEN NETWERKBENADERING EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

ERGOTHERAPIE NA UITVAL WEGENS DEPRESSIE

ERGOTHERAPIE NA UITVAL WEGENS DEPRESSIE ERGOTHERAPIE NA UITVAL WEGENS DEPRESSIE Dr. Hiske Hees Psycholoog Afdeling Stemmingsstoornissen AMC Psychiatrie 20 maart 2013 Depressie Veelvoorkomend:11-21% Recidiverend: 50-90% Ernstige beperkingen in

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,

Nadere informatie

Vroeg detectie en geïndiceerde preventie: van VIPsychose naar VIPsychiatrie? Don Linszen emeritus professor AMC opdadolescenten

Vroeg detectie en geïndiceerde preventie: van VIPsychose naar VIPsychiatrie? Don Linszen emeritus professor AMC opdadolescenten Vroeg detectie en geïndiceerde preventie: van VIPsychose naar VIPsychiatrie? Don Linszen emeritus professor AMC opdadolescenten 2010-2016 Vroege Interventie Psychosen VIP teams 2007- heden 1. Tijdige Onderkenning

Nadere informatie

ADHD bij volwassenen met een angststoornis

ADHD bij volwassenen met een angststoornis ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag

Nadere informatie

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Psychotische stoornissen in DSM V Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Kritiek op DSM IV Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen Subtyperingen niet betrouwbaar

Nadere informatie

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen Peter F M Verhaak NIVEL 12-maands prevalentie stemmings-, angst- en middelenstoornis 250 200 N/1000 patiënten 150 100 50 Depressie

Nadere informatie

Kansrijke verbetersignalen uit de GGZ

Kansrijke verbetersignalen uit de GGZ Kansrijke verbetersignalen uit de GGZ De nummering in deze lijst heeft betrekking op de plek waar het onderwerp op de longlist van geïnventariseerde verbetersignalen stond. 1 2 5 10 13 18 28 37 42 Gevolgen

Nadere informatie

Mindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.

Mindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende

Nadere informatie

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014

Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014 Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)

Nadere informatie

Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis

Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis Christel Hessels Symposium, 16 maart 2017 Persoonlijkheidsstoornissen gedurende de levensloop Borderline persoonlijkheidsstoornis

Nadere informatie

Lange termijn effecten prehospitaal handelen: De kater komt later. Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC

Lange termijn effecten prehospitaal handelen: De kater komt later. Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC prehospitaal handelen: De kater komt later Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC RS infectie, 10 dagen oud Meningococcen infectie, 1 jaar Asystolie bij cardiomyopathie,

Nadere informatie

Voorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten

Voorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Voorspellers van terugval bij angststoornissen Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Achtergrond Angststoornissen zijn goed te behandelen Beloop op lange termijn chronisch of episodisch

Nadere informatie

Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen

Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-

Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek,

Nadere informatie

Mood and Resilience in Offspring

Mood and Resilience in Offspring Mood and Resilience in Offspring De Depressie deal 19 februari 2017 Depressie deal ondertekend Doel: 30 procent minder mensen met een depressie in 2030 Investering in vroegherkenning en preventie Huidige

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende

Nadere informatie

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke

Nadere informatie

Beloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk

Beloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk Beloop van angst en depressie belang voor de klinische praktijk Jan Spijker, psychiater, A-opleider,hoofd programma stemmingsstoornissen Pro Persona, Ede & onderzoeker Trimbos-instituut, Utrecht Waarom

Nadere informatie

Angst en Netwerken. Angst en psychosen. Angst om. Angst om. Angst en psychose. Deel 1 Angst bij vroegdetectie, psychose en als drempel naar herstel.

Angst en Netwerken. Angst en psychosen. Angst om. Angst om. Angst en psychose. Deel 1 Angst bij vroegdetectie, psychose en als drempel naar herstel. Disclosure belangen spreker Angst en Netwerken (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)

Nadere informatie

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante

Nadere informatie

Marlieke de Jonge, Stafmedewerker Empowerment bij Lentis

Marlieke de Jonge, Stafmedewerker Empowerment bij Lentis MEDIAAN Hoe sociaal is sociaal? Marlieke de Jonge, Stafmedewerker Empowerment bij Lentis Zonder sociaal geen psychiatrie 1). Sociaal is immers het hart van de (geestelijke) gezondheidszorg. Mensen zijn

Nadere informatie

Somatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening

Somatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening Somatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening zorggebruik, resultaten 1 dr. Wilma Swildens a, dr. Fabian Termorshuizen b,c, drs. Alex de Ridder M.D. a, dr. Hugo Smeets, M.D. b,d,, prof dr.

Nadere informatie

Preventieve GGZ van vroeg tot later

Preventieve GGZ van vroeg tot later Rob Giel Onderzoekcentrum Preventieve GGZ van vroeg tot later Locatie: Mediant Geestelijke Gezondheidszorg, Helmertheater Broekheurnering 1050, 7546 TA Enschede Datum:13-12-2016 Tijd: 13.00-16.50 uur Preventieve

Nadere informatie

Positioneren van de SPV

Positioneren van de SPV Regiobijeenkomst SPV-en Friesland 27 november 2014 Positioneren van de SPV Gerard Lohuis Historie van SPV Eind jaren 60 vorige eeuw - Opnamebekorten - Opname voorkomen - Professional die in de thuissituatie

Nadere informatie

Prognostisch modelleren en proactieve interventie bij psychose: effectiviteit en kosteneffectiviteit

Prognostisch modelleren en proactieve interventie bij psychose: effectiviteit en kosteneffectiviteit korte bijdrage Prognostisch modelleren en proactieve interventie bij psychose: effectiviteit en kosteneffectiviteit M. VAN DER GAAG, H. ISING, J. LOKKERBOL, F. SMIT ACHTERGROND Diagnoses gaan gepaard met

Nadere informatie

Voorspellen van behandeluitkomsten bij cliënten in de ouderenpsychiatrie

Voorspellen van behandeluitkomsten bij cliënten in de ouderenpsychiatrie Voorspellen van behandeluitkomsten bij cliënten in de ouderenpsychiatrie 11 november 2014 Nanda Mooij, Jasper Nieuwesteeg en Jan Theunissen GGZ Ingeest In samenwerking met: SynQuest werkgroep - Sylvana

Nadere informatie

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British

Nadere informatie

Zorgen voor cliënten met gedragsproblemen

Zorgen voor cliënten met gedragsproblemen Zorgen voor cliënten met gedragsproblemen CineMec Ede 29-5-2015 Dr. Martin Kat (ouderen)psychiater Amsterdam/Alkmaar psykat@hetnet.nl Med. Centrum Alkmaar Afd. Klin. Geriatrie Praktijk Amsterdam Experiment!

Nadere informatie

Medicatie bij Probleemgedrag

Medicatie bij Probleemgedrag Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie

Nadere informatie

Mood and Resilience in Offspring

Mood and Resilience in Offspring Mood and Resilience in Offspring De Depressie deal 19 februari 2017 Depressie deal ondertekend Doel: 30 procent minder mensen met een depressie in 2030 Investering in vroegherkenning en preventie Huidige

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen 1 Inhoud 1. a. Missie en b. Geschiedenis 2. Wie zijn wij? 3. Wat gaan wij doen? a. Stadia en profiel b. Interventie onderzoek c. Onderwijs en opleiding

Nadere informatie

Interpersoonlijke psychotherapie

Interpersoonlijke psychotherapie Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, psychotherapeut Opleider-supervisor NVGP en NVIPT De genezing van de krekel Geacht somber gevoel,

Nadere informatie

PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN BIJ ADOLESCENTEN

PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN BIJ ADOLESCENTEN amenvatting Dit proefschrift gaat over het diagnosticeren van persoonlijkheidsstoornissen (P) in adolescenten, de ziektelast die adolescenten en volwassenen met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis

Nadere informatie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de

Nadere informatie

Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater

Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Epidemiologie Symptomatologie Diastolisch hartfalen Comorbiditeit Onderzoek Therapie Prognose Inhoud

Nadere informatie

Disclosure belangen Dyllis van Dijk

Disclosure belangen Dyllis van Dijk Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding

Nadere informatie

Infobrochure. Psychose

Infobrochure. Psychose Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende

Nadere informatie

Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg

Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg Training Psychiatrie en Palliatieve Zorg Voorwoord Het netwerk palliatieve zorg Eemland is een samenwerkingsverband van zorginstellingen dat sinds 2004 gezamenlijk werkt aan de verbetering van de kwaliteit

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Depressie

Kennislacunes NHG-Standaard Depressie Kennislacunes Kennislacunes 1. Het nut van screening naar depressie bij mensen met een chronische somatische aandoening in de (noot 15-16). 2. De 4DKL als instrument om het verloop van de (ernst van de)

Nadere informatie

Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose

Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose Hans van Mierlo Jacqueline Counotte Psychiaterdag PsyQ 26-6-218 Beloop Begin in vroege volwassenheid Patroon van exacerbaties en herstel Invloed van stress?

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134 Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose

Nadere informatie

Body awareness training als behandeling voor wearing-off gerelateerde stress bij patiënten met de ziekte van Parkinson

Body awareness training als behandeling voor wearing-off gerelateerde stress bij patiënten met de ziekte van Parkinson Body awareness training als behandeling voor wearing-off gerelateerde stress bij patiënten met de ziekte van Parkinson Ires Ghielen, promovendus & GZ-psycholoog i.o., i.ghielen@vumc.nl Parkinson symptomen

Nadere informatie

(potentiële) belangenverstrengeling

(potentiële) belangenverstrengeling Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met

Nadere informatie

Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven

Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Antwerpen Het verhaal, met en zonder woorden 17.03.2017 waarover zal ik het hebben? belang van specifieke

Nadere informatie

Discussieforum. Programma. Vraag van de organisatie NNNSA: Keuzes in de zorg. Casus: keuzes in de zorg

Discussieforum. Programma. Vraag van de organisatie NNNSA: Keuzes in de zorg. Casus: keuzes in de zorg Discussieforum Dr. Rikus Knegtering psychiater / hoofd LentisResearch / A-opleider Drs. Marjolein Rijkeboer gz-psycholoog / zorginhoudelijk adviseur Vraag van de organisatie NNNSA: Bestaat er binnen het

Nadere informatie

Prof. dr. M. van der Gaag, Parnassia/VU

Prof. dr. M. van der Gaag, Parnassia/VU Vroegdetectie in Nederland Early Detection and Prevention of Psychosis in the Netherlands 17-04-2018 Mark van der Gaag Vroegdetectie is voorspellen van langdurige zorgtrajecten bij jonge hulpzoekende debutanten

Nadere informatie

Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen

Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura Treatment of personality

Nadere informatie

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Boonstra, T. C. (2011). Early detection of psychosis; why should we care? Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Boonstra, T. C. (2011). Early detection of psychosis; why should we care? Groningen: s.n. University of Groningen Early detection of psychosis; why should we care? Boonstra, Trijntje Cornelia IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to

Nadere informatie

Vroegdetectie in de GGZ

Vroegdetectie in de GGZ Vroegdetectie in de GGZ Workshopronde 1 Workshop 1 Preventieve Zorg Coördinatie voor gezinnen van ouders met psychiatrische problemen Henny Wansink, stafmedewerker specialismevorming, Parnassia Academie;

Nadere informatie

Samenvatting en blik naar de toekomst. D. Linszen

Samenvatting en blik naar de toekomst. D. Linszen Samenvatting en blik naar de toekomst D. Linszen EDIE symposium, 30 mei 2013 Beperkingen Diagnostische systemen (DSM IV/V en ICD 10/11) Psychiatrische stoornissen (schizofrenie, depressieve stoornissen,

Nadere informatie

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

Parkinson en neuropsychiatrie

Parkinson en neuropsychiatrie Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve

Nadere informatie

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol

Nadere informatie

Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling

Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en

Nederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen

Nadere informatie