Aanwerving van kompels in Japan en België: Een vergelijkende studie tussen Hokkaidō en het Kempisch steenkoolbekken tot en met de Tweede Wereldoorlog.

Transcriptie

1 FACULTEITLETTEREN TAAL ENREGIOSTUDIES KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN AanwervingvankompelsinJapanenBelgië: EenvergelijkendestudietussenHokkaidōenhetKempisch steenkoolbekkentotenmetdetweedewereldoorlog. Promotor: ChristiaanKesteloot Bachelorpaper Co Promotor: ingedienddoor: TomArents DimitriVanoverbeke Academiejaar

2 ii Aantaltekenstotaal: Aantaltekenswerk:

3 Inhoudsopgave 要旨...iv Woordvooraf...v 1.Inleiding Eenkortesituering DevroegemijnbouwinJapan DegeografischesitueringvanHokkaidō DeontwikkelingvandesteenkoolproductieinHokkaidō...5 a.deeerstesteenkoolmijnen...5 b.hetmijnbouwbeleid...6 c.degroteinvesteringen DeregionaleeigenheidvanHokkaidō Belgisch Limburg DeregionaleeigenheidvanLimburg DegeografischesitueringvanhetKempischSteenkoolbekken Deaanwerving Demijnwerkers...13 a.deervarenmijnwerkers...13 b.deonervarenmijnwerkers...14 c.dekrijgsgevangenen HetaanwervingsbeleidinHokkaidō Inleiding Deaanwerving...16 a.dwangarbeiddoorveroordeelden...17 b.koppelbazen...18 c.directeaanwerving Demijnwerkers...20 a.deervarenmijnwerkers...20 b.deonervarenmijnwerkers...21 c.dekrijgsgevangenen Besluit Literatuuropgave...26 iii

4 要旨 結果 研究意義 研究方法背景 目的氏名タイトル TomArents どうやってとこどから北海道の 炭鉱の鉱夫達が募集されているのか ケンペンの炭鉱との比較である 両方の炭鉱の開山の時に 採掘の 経験がある労働者を要求し 北海道は東北と九州の坑夫 ケンペンはワロンの坑夫に頼っ ている 炭鉱の募集として 両方の炭鉱産業地域が第二世界戦争に強制労働を使わられたが 囚 人の強制労働は北海道だけであった 飯場制度も北海道の炭田の特徴である まず 日本の炭鉱 産業の営業の歴史をまとめ それに北海道の位置を明らかにする それで 日本の北に至る北海 道と日本の南に位置している九州を比較し 相違点を彫り上げる 日本の地理のなかに北海道の 炭田を位置する 日本の中の北海道の特集が分かりようになってから ベルギーのケンペンの炭 田を研究する 第二章にはケンペン炭田の歴史と地理をまとめてから 坑夫の募集を研究する 坑夫の募集制度っ て何か 坑夫ってどこから募集されたとかを詳しい調べる 第三章には北海道の炭田の募集制度 を研究する 募集制度は三つに分けて 詳しく説明する先ず 最初炭鉱の経営は囚人の強制労働制度に頼って 二十世紀に中止されて 飯場制度に頼った 二十一世紀に北炭は飯場制度を直接募集制度に変化 にした 戦後 の北海道は炭鉱産業が二十一世紀までに 炭鉱産業が営業しておるのはケンペン炭田生まれ の私に興味がある 二十世紀にはベルギーのリンブルグ県のケンペンの石炭が採掘された 炭田 の炭鉱の発展は北海道の炭鉱のと大体同時であるため 両方の共通点と相違点を彫り上げる 興 味があるので この二つの地域の炭鉱産業について比較論文を作ろうと思っている この論文の 目的は私が生まれのケンペン炭田の視点から ベルギーと日本の共通点と相違点を彫り上げる事 である この研究によって ベルギー人と日本人が自分の歴史通して お互いをもっと簡単に認 め合う事で iv

5 Woord vooraf DemotivatievoordezevergelijkendestudietussenHokkaidōenhetKempisch steenkoolbekkenvondikinmijnnabijeomgeving.ikbengeborenengetogeninhethartvanhet Kempischsteenkoolbekken,eenstreekwaartotopeenpaardecenniageledenhetdelvenvan steenkooléénvandeoverheersendeactiviteitenwas.totdedagvanvandaaglaatdeze ingrijpendeveranderinginmijnleefwereldzijnsporenna.nietenkelhetlandschap,maarookde gemeenschapvertoontsporenvandezeingrijpendeindustriëlerevolutie. DaarombenikalsstudentJapanologieeropgebrandomoverditonderwerpeen vergelijkendestudietemakentussenbelgiëenjapan.professorkestelootraaddemijaanomde steenkoolbekkensvanhokkaidōenbelgisch Limburgmetelkaartevergelijken.Devoornaamste redenhiervoorisomdateropheteerstezichtnogalwatgeschiedkundigegelijkenissenzijntussen dezetweeregio's.metdezestudietrachtikdelezereenduidelijkerbeeldteverschaffenvande industriëleomwentelingdiehetnoordenvanjapandoormaakte.hetbekijkenvandeze omwentelingvanuitonseigenperspectiefiszeerboeiendomdatdeomwentelingdiewezelf meegemaakthebbengelijkenissenvertoont. Dezestudiewasnietmogelijkgeweestzonderdedeskundigebegeleidingvanpromotor ProfessorChristianKestelootencopromotorProfessorDimitriVanoverbeke.Ookwensikde personenjefhabex,orhankiliçenjulesdingenstebedankenvoorhetkritischnalezenvanhet werk.huninputheeftzekerbijgedragentothettotstandkomenvanmijnwerk.verderwensikmijn ouders,mijnbroers,zus,enmijnvriendintebedankenvoorhunonvoorwaardelijkesteunbijhet realiserenvandezepaper. Hierwilikookvermeldendatikvanplanbenomditwerkstuktegebruikenomeenproject waartemaken.ikhebhetideedatomwillevandegelijklopendegeschiedenisvandetweestreken ereenspecialebandkangevormdworden.concreetwilikmijengagerenomeengemeenteuithet KempischsteenkoolbekkenenHokkaidōtedoenverbroederentotzustersteden.Hiervoorhebikal waardevollecontactengelegdmetdeheerpaulboutsen,directeurvanhetprojectencentrumvan demijnstreek. v

6 1. Inleiding DeKushiroCoalMineCO.,LTD.(釧路コールマイン株式会社)1uitHokkaidōontgintnog steedssteenkool.dejapanseoverheidiszelfsvanplanomnieuwekolenmijnenbijtebouwen.2 Natientallenjarenvangeleidelijkeafbouw,ligtderedenvoordezeomslagvoordehand:desteeds toenemendeenergieprijswaardoorzelfontginnenvoordeligerisdaninvoeruithetbuitenland. HetJapanseenergieprobleemiseenonderwerpdatmijninteressewekt.AlhoewelJapan éénvandemeestgeïndustrialiseerdelandenterwereldis,ishetwatbetreftdeimportvanenergie, meteenookéénvandemeestafhankelijkelanden.metuitzonderingvanwaterkrachten hernieuwbareenergie,zijnbijnaalleinjapanverbruikteenergiebronnen(fossieleennucleaire) aangevoerdvanoverzee.maardiegrotejapanseafhankelijkheidaanuitheemseenergiebronnen, (96%in2007)3isechternietaltijdevengrootgeweest.Bijvoorbeeld,tijdensdeJapanse industrialisatie,dievooralplaatsvondonderderegeerperiodevankeizermeiji( ), voeddendejapansemijnendeontwakendeindustriëlerevolutie. Figuur1:GlennT.Trewartha,JapanaPhysical,Cultural&RegionalGeography,p DesteenkoolmijnvanKushiroNV. MiningExplorationNews,MitsuiMiningMayDevelopJapan sfirstcoalminein14years. AgencyforNaturalResourcesandEnergy(ANRE),EnergyinJapan2010,p.11. 1

7 NiettegenstaandedeJapanseindustrialisatieeenveelbesprokenonderwerpis,lopende kompelsdiedesteenkolen opdendag brachten,veelminderindekijker.alhoewelhetalseen paalbovenwaterstaatdatzondersteenkooldeindustrialisatieonmogelijkzouzijn,hebbende kompelsveelmindervandezenatuurlijkerijkdomgenoten.doorheendezestudiewensikeen beeldteverkrijgenoverdezemijnwerkers.watwashetdoenenlatenvandezeondergronders? Hoewerdenzijaangeworvenenwatwarenhunmotievenomzichindezesectorteengageren? Warenhetindividuenuitdenaburigesteden,seizoensarbeiders,gastarbeiders,buitenlandersof krijgsgevangen?deredenvooreenvergelijkendestudietussenhokkaidō北海道endekempen,is omdatdesteenkoolwinninginbeideregio'squasisimultaangebeurde.tevenshaddenbeide gebiedenookmetdezelfdegeografischeendemografischedeterminantenafterekenen.een tekortaangekwalificeerdwerkvolkindenabijeomgevingishiereenmooivoorbeeldvan. TalrijkevergelijkendestudiesbestaanoverOostenWest,maareenvergelijkingvande vooroorlogsesteenkoolindustriebestaatnogniet.nochtansbiedtdesteenkoolindustrieeenlensop demaatschappijinalhaarfacetten.heteconomischemaarookhetpolitiekbelangvande steenkoolmijnenendesocialedynamiekisuniekvoorhetland.socialestudiesoverdeopgangen teloorgangvansteenkoolmijnenzijnbelangrijk.tweezeerinteressantewerkenopbasisvan veldwerkoverdesociale economischeaspectenvandeteloorgang,zijnvanmatthewallen(1994)4 envansuzanneculter(1999)5.eenanderzeerrelevantwerkoverdearbeidsorganisatieinenkele belangrijkesteenkoolmijneninhokkaidōisdatvankasugayutaka(1982)6. OokoverhetKempischsteenkoolverledenbestaanereenaantalzeerwaardevolle bronnen.eenrijkgeïllustreerdesocialegeschiedenisvandelimburgsemijnwerkersisvandehand vantinederijckengrietvanmeulder(2000)7.eenacademischwerkstukoverhet arbeidsmarktbeleidvoordemijnarbeidisgeschrevendoorbartpluymers(1996)8.ookhet TijdschriftvoorSocialeenEconomischeGeschiedenis(TSEG)heeftenkelwaardevolleartikels overmijnarbeidgepubliceerd.bartdelbroek(2008)9handeltoverdeinschakelingvan buitenlandersindekempischesteenkoolmijnen.adknotter(2008)10iseenvergelijkendestudie tussenhetarbeidsbeleidvanmijnwerkersindeeuregio(belgië,nederlandenduitsland).maartot nogtoehebbenerzichnogmaarweinigengewaagdaaneenvergelijkingindezematerietussen eenstreekuitwest EuropaenJapan MatthewAllen,UnderminingtheJapaneseMiracle:WorkandConflictinaCoalminingCommunity. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers. BartPluymers,DeLimburgsemijnwerkers( ):Ontstaanenconsolidatievandearbeidsmarktvoormijnarbeid. BartDelbroek. Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw. AdKnotter, ArbeidsmigrantenengrensarbeidersisEenvergelijkendestudietussenhetarbeidersbeleidindeeuregio (België,NederlandenDuitsland). 2

8 2. Een korte situering 2.1.DevroegemijnbouwinJapan DeeersteJapansesteenkoolwerdwaarschijnlijkinhetzuidenvanJapan,opheteiland Kyūshū九州ontgonnen.Daarwerderreedsinde16deeeuw,tentijdenvandeTokugawa periode, kleinehoeveelhedensteenkooluitprimitievemijnengedolven.11dezemijnenstondenonderhet directbevelvandelandheer,dedaimyō大名,dieoverdemijnmeesterdeyamashi山士enzijn koolputtersregeerde.12degedolvenkolenwerdenondermeeraangewendvoordeverwarmingen verlichtingvandehuizenvandelandheren.delandherenwarenechterterughoudendin kapitaalinvesteringen,diehuneconomischnogafhankelijkermaaktenvandenationaalheersende bevelhebber,deshōgun将軍.zowasbijvoorbeeldelkedaimyōverplichtomtiendenvaniedere winstdiehijmaakteuiteenondernemingaftestaanaandeshōgun.13ditwasdehoofdreden waaromdesteenkoolindustrielangetijdindezeprillefasebleefenniettotontwikkelingkwam. DezesituatiehieldaantotheteindevandeTokugawa periode徳川時代( ). Toenin1868deMeiji periodeaanbrak,bliesereennieuwewinddoorjapan.erontstond eengolfvaninteressevoordewestersecultuur,ideologieentechnologie.devernieuwende westerseindustriëletoepassingenwerdengeïntroduceerdindejapanseindustrie.hetvoorhanden zijnvaneenenergiebronwasnoodzakelijkvoordezemechanisatie.ensteenkoolwaserzeer geschiktvoor.demeiji regering( )gingovertotdewestersgeïnspireerdemodernisatie vandejapansesteenkoolmijnen.deeerstemijnwaardezemachinaleontginningsmethoden toegepastwerden,wasdelegendarischemijnopheteilandtakashima高島炭鉱,gelegenvoorde kustvankyūshū.hieropendedeschotthomasblakeglover(6juni december1911)in 1868deeerstemoderneschachtopJapansebodem.In1876volgdedekolenmijnvanMiike三池 inkyūshūgloversvoorbeeld.14 Dezemoderniseringsgolfbereiktein1879hetnoordenvanJapan,toeninHokkaidōde steenkoolmijnvankayanuma茅沼gemoderniseerdwerd.inhetzelfdejaarwerdeveneensde modernesteenkoolmijnvanhoronai幌内 gedolven.15in1886warendezemodernekolenmijnen goedvoorbijnadehelftvandenationalesteenkoolproductie.16ookdevraagnaarsteenkoolkende indezeperiodeeengroteverschuiving.vóórdeindustrialisatiewasdezoutindustriedegrootste afnemervandejapansesteenkool.maarinvollemeiji industrialisatienamdevraagnaarsteenkool voorstoomtreinenenstoomschepenalsookvoordechemischeindustrieenelektriciteitsproductie explosieftoe MatthewAllen,UnderminingtheJapaneseMiracle:WorkandConflictinaCoalminingCommunity,p.54. TessaMorris Suzuki,TheTechnologicalTransformationofJapan:FromtheSeventeenthtotheTwenty firstcentury,p.44. MatthewAllen,UnderminingtheJapaneseMiracle:WorkandConflictinaCoalminingCommunity,pp JohnMcMaster, TheTakashimaMine:BritishCapitalandJapaneseIndustrialization,p KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.19. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.36. XieHeping,TadS.Golosinski,Miningscienceandtechnology.'99,

9 2.2.DegeografischesitueringvanHokkaidō Hokkaidōismetzijn83.520vierkantekilometerhettweedegrootsteeilandvanhet Japansearchipel.18Heteiland,gelegeninhetuiterstenoordenvandearchipel,isbezaaidmetvier belangrijkesteenkoolbekkens.19centraalinhetsorachi districtligthetishikari steenkoolbekken石 狩炭田,waarindehoofdstadSapporo札幌gelegenis.Hetishierookdatdebekendemijnstad Yūbari夕張市endehistorischemijnvanHoronaizijngelegen.Ditsteenkoolbekkeniséénvande belangrijkstevanjapanenkanzonderproblemendevergelijkingmethetchikuhō steenkoolbekken筑豊炭田vannoord Kyūshūdoorstaan.20Ongeveerhonderdkilometerbovenhet Ishikari bekkenligthetsteenkoolbekkenvanrumoi留萌炭田.zoeenvijftigkilometerbovenhet Rumoi bekken,inhetuiterstenoordenligthettenpoku bekken天北炭田.hierwerdbruinkool gedolven.aandeoostkust,nabijdestadkushiro,strektzichhetkushiro steenkoolbekken釧路炭 田uit.DitbekkenheeftuitloperstotonderdeStilleOceaan.Hierwordtzelfstotopdedagvan vandaagsteenkoolontgonnen. Figuur2:SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p YoshioMoriya,Teikoku'scompleteatlasofJapan,p.42. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.46. F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,pp

10 2.3.DeontwikkelingvandesteenkoolproductieinHokkaidō TijdensdeTokugawa periode( )regeerdedeMatsumaefamilie松前氏over Hokkaidō.ZijhieldendekennisvandemineralenenanderegrondstoffenvanHokkaidōstrikt geheim,zodathetheersendetokugawaregimenietindeverleidinggebrachtzouwordenomhet eilandonderdirectbestuurteplaatsenenhunvandemachtteverdrijven.21ditiséénvande redenenwaaromdesteenkoolontginningerpasopheteindevandetokogawa periodeopgang kwam. MethetverdragvanKanagawa(31maart1854)werddehavenvanHakodate函館 opengesteldvooramerikaanseschepen.toencommodorematthewcalbraithperryerop17mei 1854aanmeerde,bleekdezehavenuitermategeschiktvoordebevoorradingvanlijnschepen. HakodatelagnamelijkopderoutedieSan FranciscometChinaverbondentevensindenabijheid vandekoolmijnenvanhokkaidō.22vervolgenswashetdeamerikaanseingenieurbenjaminsmith LymandiehetIshikaristeenkoolveldin1873inkaartbracht. a.deeerstesteenkoolmijnen Aanheteindevande18deeeuwwasinKushiro釧路,desteenkoolmijnvanShiranuka白糠 bekendbijdeplaatselijkevissersmaardeontwikkelinggeschieddekwampasopheteindevande Tokugawa periode.debelangrijksteredenhiervoorwasdeopenstellingvandehavenvan Hakodatevoorwestersestoomschependievoorzienmoestenwordenvansteenkool.23Deregering richttein1854hethakodatemagistratenkantooropdiebelastwerdmethetonderzoeknaarde steenkooladersvanhokkaidō.opbasishiervanbeslistehettokugawa shogunaatin1856omde koolmijnvanshiranukaoptestarten. Figuur3:KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,pp.2 3. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,p.85. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.2. 5

11 IndatzelfdejaarstuurdehetshogunaatgetalenteerdemijnwerkersvanuitKyūshūnaar Hokkaidōomermethunexpertisesteenkooltedelven.24HetjaardaaropwierfZempachiKurihara, eenafgevaardigdevanhethakodatemagistratenkantoor,viermijnwerkersvanuitkyūshūaan. HierdoorkanmenaannemendatdeontginningsmethodendieindietijdinKyūshūgangbaar waren,hunintredededeninshiranuka.maardekolenwarennietenkelslechtvankwaliteit,ze raaktendaarenbovennogeensvergruisddoorhettransportnaardehaven.hierdoorwasdehele ondernemingverlieslatend. In1856ontdekteeenplaatselijkevissersteenkoolinKayanuma.Kayanumalagnietenkel indenabijheidvanhakodate,ookwasdekwaliteitvandesteenkoolerbeter.maarnadeinstorting vaneenhorizontalemijngangin1860werddeontginningtijdelijkgestoptenwerddemijnnogmaar sporadischgebruikt.tusseninwerdenerpogingenondernomenomvandezemijndeeerste gemoderniseerdemijnvanjapantemaken.maarhetwerdalsnelduidelijkdatdezeinvestering, mededoordehogetransportkosten,verlieslatendbleef.hetavontuurvandemijnvanshiranuka enkayanumaillustrerenheelduidelijkdeuitdagingwaarvoorhetmeiji bestuurtoenstond,die hiervooreendegelijkontwikkelingsplanontwierp.25 b.hetmijnbouwbeleid Reedsindevroege18deeeuwhaddendeJapanseleidersinteresseomdeveronderstelde bodemschattenvanhokkaidōteexploiteren.26omdezeambitiewaartemaken,vestigdedemeiji regeringin1869hetkaitakushi開拓使.kaitakushiwordtindeengelseliteratuurvertaaldals de commissievooropeningenontwikkeling of dekolonialeafdeling alsook dekolonisatie commissie.27wijhoudenhetbij decommissie.decommissie,inopdrachtvandeministeriesvan binnenlandsezakenenvanindustrie,voerdeinhokkaidōhetfukkokukyōhei富国強兵(eenrijk landmeteensterkleger)beleiduit.in1871steldedenationaleregeringeentienjarenplanopvoor Hokkaidō.Hierdoorbeschiktedecommissietot1881overeenjaarlijksbudgetvanéénmiljoenYen omwegen,spoorwegen,kolenmijnenenandereinfrastructuurterealiseren.ditbudgetwasvijf maalgroterdanvoordien.historicuskuwabaramasato桑原真人 beschrijfthetbelangvande commissievoordemeiji regeringalsvolgt:zowildemendoorhetinplantenvaneenkapitalistisch systeem,afrekenenmethetdreigendrussischimperialismeentrachttemendeplaatselijkeainu bevolkingteschikkeninhetconceptvandeheruitgevondenjapansenatiestaat.28 DefocusvanderegeringvoorHokkaidōlagvooralopdeontwikkelingvandemijnbouw.29 Meteenbureaucratischeorganisatieeneenwettelijkeconstructietrachttemendeopkomende mijnenteondersteunen.30in1872wierfderegeringdeamerikaansegeoloogbenjaminsmith Lymanaan.DriejaarlangwerktehijaandegeologischekarteringvanHokkaidō.Maarzijn SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.35. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,pp TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,pp KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.5. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.35. 6

12 zoektochtnaardeveelbelovendeedelemetalenliepopeensisseruit.inplaatsvandezeverhoopte bodemschatten,stoottehijin1873opgrotesteenkooladerstehoronai.31decommissiewas verheugdenwoudezemeteenexploitereneneindjaren'70kreegzijvanderegeringhierde toestemmingvoor.32 Hetbeleiddatdecommissievoerdeomdesteenkoolwinningtepromoten,kankortinvier puntenwordensamengevat.zotrachttenmenombuitenlandsemijnbouwingenieursaantewerven enhunkennisteverspreidenviahetonderwijs.daarenbovenstuurdemeneigenstudentennaar hetbuitenlandomdaardemodernetechnologieenkennisteverwerven.maarondertussenwerd erdoeltreffendgebruikgemaaktvandejapansemijnbouwkundigen.iemanddiemetexpertisede steenkoolwinningondersteunde,wasdejapansemijnbouwingenieurenomototakeaki榎本武揚. HijhadinNederlandvijfjaarchemieenmijnbouwkundegestudeerd,watmeteenéénvande hoofdredenenisvoorzijnaanstellingalshoofdvandecommissie.in1860werderinhakodate zelfseenmijnbouwschoolopgericht.dezeschoolbrachtondermeerdeverdienstelijkestudenten AraiIkunosuke荒井郁之助,ŌshimaTakatō大島高任enTakedaAyasaburō武田斐三郎voort.Ook zijdroegenbijaandeontwikkelingvandemijnbouw.in1871gingkurodakiyotaka黒田 清隆,de toenmaligeleidervandecommissie,metzesingenieursopstudiereisnaareuropaende VerenigdeStaten.33NahenstuurdedecommissienogzesstudentennaarAmerikaenéénstudent naarfrankrijkomermijnbouwkundetestuderen.34 c.degroteinvesteringen DemijnvanKayanumawerdin1879inopdrachtvandecommissiegemoderniseerd.Deze opdrachtwerduitgevoerddoordeamerikaanseingenieurl.c.e.goujotendebritseploegbaas, EdwardParry.Omdatdezemijnondankshaarinvesteringenverlieslatendbleef,werdzijin1882 geprivatiseerd.maardeverworvenwesterseexpertiseenervaringkwamentothaarrechtbijde bouwendeontwikkelingvandesteenkoolmijnvanhoronai.in1879wasdezemijndeeerstedie metoverheidskapitaaluitdegrondwerdgestampt.desteenkoolwerderofficieelontdekttoenin 1872ChōjūrōHayakawa,eeninwonervanSapporo,enkeleklompensteenkooluitHoronaiaande commissiebezorgde.decommissiegelasttebenjaminsmithlymanentakeakienomotometeen onderzoek.dekwaliteitvandesteenkoolendekoollagenwarenbevredigend.in1877bezochten ledenvandemeijiregering,alsookdecommissie,desitevanhoronaienwerddeontwikkelingvan demijnvanhoronaiuitdedoekengedaan.debouwvandemijnwerduitgevoerddoorgoujot,die ookdemodernisatievandemijnvankayanumarealiseerde.35 IndeJaren'80vande19deeeuwbeslootdeMeijiregeringomalhaarstaatsmijnente verkopenomzodekostentedrukken.36zewerdenverkochtaandeindustriëleconglomeraten BenjaminSmithLymanPapers,FiveCollegeArchives&ManuscriptCollections. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp.1 9. TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,p.59. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp LauraE.Hein,FuelingGrowth:TheEnergyRevolutionandEconomicPolicyinPostwarJapan,p.32. 7

13 (Japans,zaibatsu財閥).Zowerdin1882Kayanumaverkocht.ZevenjaarlaterkochtHoriMotoi堀 基demijnvanHoronaiop,samenmetdeaangrenzendespoorwegen.HijstichttedeHokkaidō steenkoolenspoorwegmaatschappij(hokkaidōtankōtetsudōkaisha(北海道炭礦鉄道会社), kortweghokutan(北炭)).hokutanhadeenmonopolieopdespoorwegenenkochtookandere mijnenindebuurtop,waaronderdievanyūbari.uiteindelijkblevenermaartweeconcurrerende mijnenover:kayanumaenharutori春採.haarmonopoliewerdin1906doordenationalisatievan haarspoorwegengebroken.hiermeeveranderdeookhaarnaaminhokkaidōtankōkissenkaisha 北海道炭礦汽船会社.37Hokutanmechaniseerdegestaagenpastedenieuwstetechnologieëntoe, zodathaarmijnengekendwerdenalsdemodernstevanjapan.38 Tegenheteindevanheteerstedecenniumvande20steeeuwwarenerreedstien kolenmijnenactiefinhetishikaribekken,tweeinrumoiendrieinhetkushirobekken.de geldschietersbestondenuitlokalefamiliesdiespeculeerdeninhetrunnenvaneensteenkoolmijn. Ookpersonendiereedsactiefwarenindemijnbouwindustrie,zoalsploegbazeneningenieurs, waagdenzichinhetavontuur.totslotwaserooknogeengroepvanzakenmannenuitde scheepsbouw,debouwendehandel,diezichengageerdenindeontluikendesteenkoolindustrie. In1911kochthetbedrijfMitsui三井 demijnvannoborikawa登川,enin1913kochthetzich inbijhetmanagementvanhokutan,datzichtoeninfinanciëleproblemenbevond.ookmitsubishi 三菱 starttein1913metproefboringeninhokkaidōenin1914delfdehetdekolenmijnvan Ashibetsu芦別.In1916kochtMitsubishidekolenmijnvanŌyūbari大夕張.Doordeeconomische heroplevingvaneerstewereldoorlog,investeerdenookōkura大倉ensumitomo住友inde ondergrondvanhokkaidō.reedsin1930,doordevelefusies,was96procentvanalle steenkoolproductieuithokkaidōinhandenvanenkeleconglomeraten.dezeevolutiewasmogelijk omdatdebedrijvenovervoldoendekennisenkapitaalbeschiktenomproefboringentedoen.ook moesthetarbeidstekortgecompenseerdwordendoorhogereverloningeneneenuitgebreide mechanisatie.verderkondendezeconglomeratenterugvallenopandereondernemingenwaardoor zenietenkelafhankelijkwarenvandewinstenuitdesteenkoolindustrie DeregionaleeigenheidvanHokkaidō AlsweHokkaidōvergelijkenmetandereJapansesteenkoolrijkegebieden,zoalshet zuidelijkgelegeneilandkyūshū,doenerzichenkeleopmerkelijketegenstellingenvoor.de geïsoleerdeliggingvanelkaarkanmisschieneenverklaringgevenvoordezeeigenheid.tussen hetnoordelijkgelegenhokkaidōenhetzuidelijkgelegenkyūshūstrektzichhet1200kilometer langehoofdeilandhonshū本州uit,waardoorbeideeilandenzichindeandereuithoekvanhet Japansearchipelbevinden.40Dezeregionaleverschillenkwamenduidelijknaarbovenbijde KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.37. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p GoogleMapsDistanceCalculator. 8

14 modernisatieinde19deeeuw.zokondenondermeerdemiike三池enchikuhōbekkens筑豊炭田 vankyūshūsteunenopeeneeuwenoudeaccumulatievantechnologischekennis,eennabij gelegenafzetmarkt,eengoedetransportinfrastructuureneenarbeidsmarkt. DehistorischetechnologischekennisvandeontginningsmethodenuitKyūshūgaatterug totinde16deeeuw.dezekenniswasinhokkaidōechteronbestaand,aangezienhetdemeiji regeringzelfwasdiedeontwikkelingvanhokkaidōingangzette.ookwasdeinfrastructuurin Hokkaidōhaastonbestaand.Zomoesten,omdetoekomstigemijnentevoorzien,nieuwewegen, spoorwegenenhavensnoggebouwdworden.ditwasandersinkyūshū,datbeschikteovereen eeuwenoudnetwerkvanpostwegen,waaronderdehistorischeseisandō西海道,alsookde economischbelangrijkehavensvankitakyūshūennagasaki.tevenswaserinhet19deeeuwse Hokkaidōgeenandereindustriedandevisvangst,waardoordeplaatselijkesteenkoolproductie geenbetekenisvolleafzetmarkthad.hierdoormoesthetleeuwendeelvandeontgonnengrondstof verscheeptwordennaarafzetmarktenoverzee,watarbeidsintensiefenkostelijkwas.inkyūshū lagendekaartenanders.doordeoverconsumptievanhoutskoolindelate17deeeuwmoestmenin desuiker zoutenaardewerk industrieoverstappenopsteenkool.in1770wasinkyūshūde overschakelingindezoutindustrienaarsteenkoolhaastalgemeen.denabijgelegenstrekenvan Honshū,zoalsdeAki vlakte,volgdenlater.41later,in1895,schakeldenookdesteenovensvande porseleinindustrievanarita,dearitayaki有田焼,overopsteenkool.42 Totslotillustreerthetverschilinbevolkingsdichtheidalsgeenanderdeproblemen waarmeedemijnenvanhokkaidōtemakenhadden.in1884hadkyūshūeengemiddelde bevolkingsdichtheidvan132,8inwonerspervierkantekilometer.hokkaidōhadindietijdeen gemiddeldevan3,0inwonerspervierkantekilometer.ditwaseenenormehandicap.43dezekleine populatie( inwonersin1884)moestdeuitgestrekteonbebouwdegrondenbewerken.in eenstrengklimaatmetmaareen140 talvorstvrijedagen(teweinigomrijsttetelen)wasdithaast eenonmogelijkezaak.44daardoorwasmentoennietinstaatomeenlandbouwsurplustecreëren. Hierdoorwasderegeringgenoodzaaktom,omdelandbouwteontwikkelen,buitenlandseexperts intehuren,zoalshoracecapron,edwindunenwilliamsmithclark.45omwillevandeze omstandighedenhaddendemijnenvanhokkaidōhetmoeilijkomvoldoendewerkkrachtenaante trekken.ditwasongekendindeanderedrukkerbevolkteregio'svanjapan.46dezeopmerkelijke regionaleverschillenhaddenreedsbijdestartvandejapanseindustriëlerevolutieverstrekkende gevolgenvoordesteenkoolwinning.zovoerdehetmanagementinkyūshūeenanderarbeids beleiddaninhokkaidō,waarmendearbeidersmeteengoedeverloningaanhetbedrijftrachttete binden.dithadmedetotgevolgdatdemijneninhokkaidōsnellergemoderniseerdwerden ConradD.Totman,EarlymodernJapan,pp TessaMorris Suzuki,TheTechnologicalTransformationofJapan:FromtheSeventeenthtotheTwenty firstcentury,p.101. BerekendopbasisvanNihonTeikokuJinkōSeitaisōkeiMeiji41nen12gatsu31nichiChōpp enYoshioMoriya, Teikoku'scompleteatlasofJapan,p.42. F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,p.28. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,pp KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.1. XieHeping,TadS.Golosinski,Miningscienceandtechnology.'99,pp

15 3. Belgisch Limburg 3.1. DeregionaleeigenheidvanLimburg Indenachtvan1op2augustus1901,tweedecennianadeprivatiseringvandeeerste modernesteenkoolmijnvanhokkaidō,boordedeleuvensehoogleraarandrédumontinlimburg steenkoolaan.deproductiedievertragingopliepdoordeeerstewereldoorlog,gingvanstartin 1917metdemijnvanWinterslag.NetalsinHokkaidō,lagookhetKempischsteenkoolbekken tamelijkgeïsoleerdvandeindustriëlecentra,enbestonderindenabijeomgevinggeenafzetmarkt vanbetekenis.delimburgsesteenkoolwasvooralbestemdvoordeluiksehoogovens.ookhierin Limburghadmenafterekenenmeteengebrekkigeinfrastructuur.Ookhierwareninvesteringenin wegen,spoorlijnen,kanalenenkolenhavensnodig. DediepeliggingvandesteenkooladersinLimburgvergdeeengrotekapitaalsinjectie. TerwijlinHokkaidōnietzozeerdediepeliggingvandesteenkoollagen,maardetotaalafwezige infrastructuurdekostenvandeondernemingomhoogdreef.beidestrekenpaktenhetprobleem andersaan.inhokkaidōinvesteerdedecommissiemetoverheidskapitaal,terwijlinlimburgenkel detransportinfrastructuurdoordeoverheidgebouwdwerd.dekostenvoordebouwvandemijnen zelfwerdenerdoordemachtigebelgische,franseenluxemburgseindustriële en kapitaalsgroepengedragen.dezeprivé investeerderswarenondermeerdesociétégénéral,de BanquedeBruxelles CoppéeenCockerill.48 AlsmenBelgisch Limburgvande19deeeuwvergelijktmethetHokkaidōvantoen,springen enkeletreffendegelijkenisseninhetoog.ookhetkempischsteenkoolbekkenwasdunbevolkten hadgeenvoorgeschiedenisvanontginning,integenstellingtotdemijnbekkensvandeeuregio Maas Rijn.Afgezienvanenkelechemischebedrijveninhetnoordenvandeprovincie,waserook geenindustriëleactiviteitaanwezig.49limburghad,netzoalshokkaidō,eengroottekortaan gespecialiseerdearbeidskrachten.bijdeaanvangvandemijnbouwkendebelgisch Limburgmet ongeveer20inwonerspervierkantekilometereensubstantieeltekortaanarbeidspotentieel.50 Alhoewelhetopheteerstezichtnietzodramatischlijktalsde3inwonerspervierkantekilometer vanhokkaidō,moetmenrekeninghoudenmethetfeitdatdezemijneninagrarischgebiedlagen. Deplaatselijkekatholiekebevolkinghadeenaarzelendehoudingtegenoverdemijnarbeiddie vereenzelvigdwerdmetzedeloosheid,drankzucht,socialismeenfranstaligheid BertVanDoorslaer,EenEeuwsteenkoolinLimburg,p BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.80. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p

16 3.2. DegeografischesitueringvanhetKempischSteenkoolbekken DeproefboringenvanAndréDumontin1901inLimburg,leiddeuiteindelijktotdevondst vansteenkoolinhetdorpjeas.hiermeewerdzijnvermoedenbevestigd:dwarsdoorbelgisch Limburgliepereensteenkoolbekken.UiteindelijkgingenerzevenLimburgsemijnzetelsin productie:winterslagin1917,beringenin1922,eisdenin1923,waterscheiin1924,zwartbergin 1925,Heusden Zolderin1930enHouthalen Helchterenin1939.Dezesteenkoolmijnenkanmen gemakkelijkheidshalveopdelenineenwestelijkbekkenmetdesteenkoolmijnenvanberingen, Heusden ZolderenHouthalen HelchterenenhetOostelijkbekken,waarEisden,Winterslag, WaterscheienZwartbergdeelvanuitmaken.DesitevanEisdenisdeenigediekortbijde NederlandsegrensinhetMaaslandgesitueerdis.Winterslag,WaterscheienZwartbergliggenin ééngemeentegenk(ziekaart).52 Fig.4:LimburgenhetEuropeesBeleidindeJaren p BertVanDoorslaer,EenEeuwsteenkoolinLimburg,p

17 3.3. Deaanwerving Deinspanningenvandemijndirectiesomdearbeidsmarkttestabiliseren,bleventotaande crisisvandejaren1930zonderresultaat.afsprakenoverhetafbakenenvanaanwervingsgebieden, evenalshetnietaantrekkenvanelkaarspersoneel,werdenhaastnietnageleefd.zoprofiteerdede mijnvanberingenbijvoorbeeldvandeervarenarbeidersvandemijnvanwinterslag,enpiktehet bijhetinproductiegaanmeteenéénderdevandearbeidersin.hetafsnoepenvanelkaars personeelwerdéénvandetypischekenmerkenvanhetlimburgsearbeidsbeleid.53 Hetaandeelvanbuitenlandspersoneelwasmetzijnzestienprocenthethoogstevanalde Belgischebekkens.Tochwastot1923desnelletoenamevanhetaantalbuitenlandsemigranten hetresultaatvanspontanemigratie.maaromwillevaneennationaaltekortaanmijnwerkers,ging deoverheidenhetpatronaatovertoteengeorganiseerderekruteringvanbuitenlanders.erwerd metitaliëeenovereenkomstgeslotenmaardeonervarenitalianenruildenalsneldezware mijnarbeidinvoorlichterwerk.ditdebaclezorgdeervoordathetpatronaatnaarandereoorden uitkeek.vervolgenszettemeninopdemassalerekruteringvanpoolsearbeidersdiemenaanzag alsgekwalificeerdenstabiel.vanafdejaren'30,werdenerooknogsoortgelijkeovereenkomsten mettsjecho SlowakijeenJoegoslaviëgesloten.54 Indearbeidscontractenvandebuitenlanderswerdgestipuleerddatzeindeondergrond moestenwerken.voordelichterebovengrondsearbeidwarenervoldoendebelgischekandidaten. Vanafdejaren'20werdvoordemeergekwalificeerdebanenuitgekekennaarbuitenlandse arbeiders.ditverklaartdetoestroomvanarbeidersuitdesteenkoolindustrievanhetruhrgebieden Noord Frankrijk.Debuitenlandsemijnwerkerswarennietergloyaalenaarzeldennietomopeen aantrekkelijkerbodvaneenanderewerkgeverintegaan.dezegrotemobiliteitopdearbeidsmarkt wordthetbestgeïllustreerdmetdevoorbeeldenvanwinterslagenberingenwaarbijna30procent vandeimmigrantenhetbedrijfbinnendemaandverliet.55 DemijnenrekruteerdenookzelfenstuurdenronselaarsnaarPolen,Tsjecho Slowakijeen Italië.Demigrantenkregeneenjaarcontracteneenverblijfsvergunning.Deaanwervingvan buitenlandershadvoordelenvoordewerkgever.hetaanbodvanarbeidersbleefoppeilwaardoor hetloonlaaggehoudenwerd.ookwarenzeweerloosinvergelijkingmethungesyndikeerde Belgischecollega's.56Eriseenverbandtussendegeografischeliggingvandemijnzetelsende rekruteringvanarbeidskrachten.zobestondbijnadehelftvanhetpersoneelsbestandvandemijn vaneisdenuitmigranten,terwijlindedriegenksemijnenhetaantalniet Belgenschommelderond 30percent.Indedriewestelijkgelegenmijnenwashetaandeelvandebuitenlandsearbeiders amperééntiende BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),pp BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,pp Idem,p.88. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.23 BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,pp

18 3.4. Demijnwerkers Inhetalgemeenkanmendemijnwerkersgemakkelijkheidshalveopdelenindriegroepen; deervarenmijnwerkers,deonervarenmijnwerkersendedwangarbeiders.deervarenmijnwerkers warenonontbeerlijkbijdebouwenstartvandemijn.eensdezeinvolleproductiewas,werdenook deonervarenmijnwerkersaangeworven,laterkwamenookdedwangarbeidersgoedvanpas.dit vertaaltzichooknaareenveranderingindeaanwervingspolitiek.vanafdetweedehelftvande jaren'20zietmendatderekruteerdersinzettenopkwantiteitennietmeeropkwaliteit.maardit hoeftnietaltijdzotezijn.bijvoorbeeldtoendemijnvanwinterslagalseersteinproductieging, bestondhaarpersoneelsbestandvooreenkwartuitonervarenarbeiders.58 a.deervarenmijnwerkers ReedsbijdeopstartvandeKempischemijnen,kwamhethogerkaderpersoneeleneen kleinegroepervarenmijnwerkersuitdewaalsindustrieover.deomgevingvandestadluikwas initieeleenbelangrijkaanwervingsgebied.hetaantalarbeidersuithetzuidenvanlimburg, traditioneeleenbelangrijkwervingsgebiedvoordeluiksemijnbouw,bleefechterbeperkt.59inde vroegejaren'20teerdedemijnzetelvanwinterslagvoor45percentopbuitenlandsearbeiders, vooralervarenmijnwerkersuithetnederlands Limburgsebekken.60ToenEisden(1922)en Beringen(1923)inproductiegingen,haddenmeerdandriekwartvandemijnwerkersreeds ervaringopgedaanineenanderemijn.dochwarenzenietgelijkoverhetmijnbekkenverspreid.zo rekruteerdendewestelijkgelegenmijnenonderdeagrarischebevolkingvanwest Limburgende AntwerpseKempen,diereedspendeldennaardeLuiksemijnen.Indejaren'30verkozenvelende LimburgsemijnenbovendeWaalse,waarzezwaardergetroffenwerdendoorwerkloosheid.61Er werdechternietenkelvanwaalsemijnenafgesnoeptmaarookvandemijnzetelsuitlimburg.62 Indezeprillebeginjarenkonmendeervarenarbeidersonderverdelenindearbeidersvan deconcurrentieendevreemdelingen.alhoewelerindevroegejaren'20,overhethelebekken bekeken,hetaantalbuitenlandersverwaarloosbaarwas,vormdenzijineisdeneenwezenlijkdeel vanhetpersoneelsbestand.zijwarenafkomstiguitdenabijgelegendorpenvlakoverdegrensmet Nederland.63OokindeGenksemijnenkwamengrensarbeidersvoor.Tot1923warenzijde grootstegroepbuitenlandsewerknemers.64debelgisch Limburgsemijnenhaddenechtereen slechtereputatietenaanzienvanveiligheid.daaromwarenenkeldegekwalificeerde arbeidskrachtenbereidomertegeneenhogeverloningtegaanwerken.maarzodradezedrijfveer (doordedevaluatievandebelgischefrankin1926)wegviel,verlietenookzijbelgiëmetals resultaateenhalveringvandenederlandsearbeiders.vooraldemijnvaneisdenwerdzwaar BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),pp BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.83. BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),p.25. BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.93. BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),pp BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.84. BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),pp

19 getroffen.65nietenkeldenederlandsearbeidskrachtenblevenweg,ookdelokalearbeidskrachten verlietendemijnomoverdenederlandsegrensopzoektegaannaarwerkenzoteprofiterenvan degunstigevalutaverhouding. In1923gafdeBelgischeregeringhaartoestemmingvooreenmassalerekruteringvan Poolsemijnwerkers.DezearbeiderswarenzowelPoolsemijnwerkersalsookdezogenaamde Ruhr Polen endepolendieviademijnenvanfrankrijknaarbelgiëkwamen.66demeestepoolse immigrantenwarenervarenarbeidersdiereedssinds1850indemijnenvanhetruhrgebiedactief waren.maarzijwerdendoordeduitsersalsgeheimebondgenotenvandefrans Belgische bezettersaanzien,enwerdenhetslachtoffervandeafdankingenvan ditbrachteen immigratiestroomopgangvanhetruhrgebiednaardenoord Franse,BelgischeenNederlandse mijnen.inlimburgfungeerdedemijnvanwinterslagalsverdeelcentrumoverhetgehelebekken.68 Dezearbeidershaddenomwillevanhunervaringeensterkepositieindeontluikende steenkoolproductievandemiddenjaren'20.behalvepolenmigreerdenookheelwathongaarse, JoegoslavischeenTsjecho SlowaaksearbeidersvanuithetRuhrgebiednaarLimburg.Hierbijging hetwelomeenkleinschaligermigratie,hoofdzakelijkindividueelofviakoppelbazenofaanwerving agenten.69 b.deonervarenmijnwerkers Reedsbijdeopstartvandemijnwerdenervoordegraaf enschachtwerkenopdearbeid vanongeschooldeboerenuitdeonmiddellijkeomgevinggerekend,omdathiergeenvakkennisvoor vereistwas.maarhetduurdetot1927voordaterresoluutwerdingezetopdezegroep.70toen werdenerdoormiddelvaneenhogeverloningzoveelmogelijkarbeidersgeronseld.ooktijdensde TweedeWereldoorlogteerdendemijnenvooralopdebinnenlandsebevolkingdiedoorde mijnarbeidvrijgesteldwerdvandeportatie.deeerstejarennadebevrijdingwerdvooral gekenmerktdoordekolenslagvandebelgischestaat.allemiddelenwerdentoengeheiligdomde productietedoenstijgen.omdebelgischearbeidersaantelokken,kwamerindelentevan1945 eenspeciaalmijnwerkers statuutmetextralegalevoordelen.op12april1945werddeburgerlijke mobilisatieafgekondigd,datnaastlokmiddelenookverschillendedwangmaatregelenbevatteom demijnwerkersterugindemijnentekrijgen.71 c.dekrijgsgevangenen HetLimburgsesteenkoolbekkenkendetweeperiodeswaarindwangarbeidwerdtoegepast: éénvanonderdeoorlogendenaoorlogse.veelervarenwerknemerswarenonderdewapens geroepenenvelevreemdelingenkeerdenuitpatriottismeterugnaarhungeboorteland.omdit BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.86. Idem,p.85. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.22. BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),p.32. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.23. BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers( ),p.23. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,pp

20 verliesoptevangenendesteenkoolproductiemetvijfprocentoptekrikken,organiseerdede Duitsebezettertijdensdewintervan eengedwongentewerkstelling.72Ditgebeurdedoor krijgsgevangenen,afkomstiguitdesovjetrepubliekoekraïne,deostarbeiter.vanafseptember 1942werdendezegeleidelijkvervangendoorRussischekrijgsgevangenen.Indecember1942 warenerindelimburgseondergrond5.301russischekrijgsgevangenaanhetwerk,opheteinde vandeoorlog,inaugustus1944wasdital dooronervarenheid,taalproblemen, ondervoedingenuitputtingwashetrendementvandezerussenzeerlaag.hetrendementvande totalekempischeproductiewasin1942gedaaldmetnietminderdan43percent.alhoeweldeze Russenopheteindevandeoorloggerepatrieerdwerden,blevensommigeondergedokeninhet KempischSteenkoolbekken.74 DoordebemoeienissenvandeDuitsebezetterhaddeBelgischesteenkoolproductieeen zwareklapgehad.zohadmengeenrekeninggehoudenmetdebedrijfseconomischeaspectenen bleefereenzwareschuldenlastover.tevenswarendebroodnodigeinvesteringsprogramma's teruggedrongenenhaddendoordeoorlogheelwatervarenbuitenlandsehouwershetland verlaten.75debelgischestaatreageerdehieropmetde kolenslag :eenpogingomdeheropleving vandebelgischesteenkoolindustrietebevorderen.omdittebereiken,onderhandeldearchielvan Ackerindelentevan1945metdeBrittenoverdeoverdrachtvanDuitsekrijgsgevangendieop Belgischgrondgebiedwerdenvastgehouden.Indezomervan1945werdenzowat16000 krijgsgevangenentewerkgesteldindelimburgsemijnen.alhoeweldeduitserszogezegdvrijwillig werdengeronseld,blekenvelengelokttezijnmetvalsevoorwendsels.tijdensdeeersteselecties zochtmenvooralgevangenenmetervaringindeondergrond. AlhoewelVanAckerinitieelaarzeldeomcollaborateursdemijnintesturen,zochthijeind 1945inhetkampvanBeverlotussende zwarten 'naargeïnteresseerdendieinruilvoorallerlei voordelenmijnwerkerwildenworden.indehoopopeenbeterebehandeling,eenvervroegde invrijheidstellingeneeninkomenomhungezinteonderhouden,bodenzowelgewezen mijnwerkers,arbeidersevenalsintellectuelenzichvrijwilligaanvoordeze'boetedoeningdoor arbeid'.injanuari1946vertrokdeeerstegroepnaardewerkkampen.doordeslechte berichtgevingechter,bodenerzichteweiniginciviekenaan,waardoordeoverheidinmei1946 overgingtoteengedwongentewerkstelling.hoewelmendeeduitschijnendatzijmoestenwerken voorhunheropvoeding,washetvooraldebedoelingdatzekolenproduceerdenomdedalende productie,veroorzaaktdoorhetvertrekvandeduitsekrijgsgevangentecompenseren.vanaf1947 daaldehetaantalinciviekenindemijnen.zehaddenhunstraf uitgewerkt.inhetlaatstekampvan Zwartberg,warenerin1949nogzoeentweehonderdtalgedetineerdenactief.Eenjaarlaterwerd ookditopgeheven.eenaantalex gedetineerdenbleefvrijemijnwerker,zevondenimmersmoeilijk elderswerk BertVanDoorslear,SteenkoolinLimburg,pp JeanPut,RussischeKrijgsgevangeneninLimburg :Levenenwerkeninoorlogstijd,pp. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,pp BertVanDoorslear,SteenkoolinLimburg,pp TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,pp

21 4.HetaanwervingsbeleidinHokkaidō 4.1.Inleiding DeomverwerpingvanhetTokugawaregimein1868,washetgrotekeerpuntinJapan waarbijdetraditionelemaatschappijingeruildwerdvooreenkapitalistische.ookhokkaidō ondergingdezeomwenteling.denieuwemeiji regeringintroduceerdeviadecommissiehet kapitalismeinhetnoordelijkgelegeneilandhokkaidō.77hetdynamischkapitalismebrachtgrote veranderingenteweegindemaatschappij.nieuwesocialerelatiesengroepenontstonden. Sommigestedenenstrekenkwamentotbloei,terwijlandereverarmden.78Desteenkoolrijke gebiedenfloreerdenonderdegroeiendevraagnaarsteenkooltijdensdejapanseindustrialisatie.in hetalgemeenwasereentekortaanwerkkrachtenindeopkomendefasevanhetkapitalisme.dit waseensituatiedieextremeproportiesaannaminhokkaidō.omdathokkaidōdunbevolktwasen daarenbovengeenlandbouwoverschotkonproduceren,hadheteengroterehandicapdanderest vanhetjapansearchipel Deaanwerving Indetweedehelftvande19deeeuwsteldendemijnenvanShiranukaenKayanumareeds gevangenenuithakodatetewerk,alsookarbeidersuitdeplaatselijkebevolkingsgroep:deainuア イヌ.VerderwierfmenookervarenwerknemersaanvanuitKyūshū.Tijdensdemoderniseringvan demijnvankayanuma,werdhetmerendeelvandemijnwerkersdoordeambtenarenvande commissieuitanderemijnbouwstrekengeronseld.in1879namdeamerikaangoujotdiedezemijn moderniseerde,70nieuwemijnwerkersaan.denieuwelingenwarenprofesionelenuitde metaalmijnenvandetōhoku東北regio.80dezestreekwasvoordemijnenvanhokkaidōeen rekruteringsgebied. Zoiserbijvoorbeeldhetverhaalvanhetin1902inHokkaidōgestichtteGrootJapans verbondtotdetoewijdingvanjapansearbeid(dainipponrōdōshiseikai,大日本労働至誠会 Greater JapanSocietyofDevotiontoJapaneseLabour)waarvaneenafgevaardigde,Minami Sukematsu南助松naardekopermijnvanAshio 足尾銅山gestuurdwerdomdaareentakervante stichten.hetbleekdathijhiervoorookaanzienlijkesommengeldvanhetpatronaatontvangenhad. HetpatronaathadopdezewijzegetrachtomkompelsuitAshioteronselenentelokkennaar Yūbari.DitblijktondermeerookuitzijntoesprakenwaarMinamimeerderekerendehogere verloningeninhokkaidōbenadrukte.enhijverzekerdezijnpubliekookdatzelfsindienduizend mijnwerkersashioverlieten,hetnogniethetkleinsteverschilzouuitmakenvoordezekopermijn TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,p.41. KestelootChristian,Topografieensociaal economischegeografievanjapan,p.45. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.1. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. NimuraKazuo,AndrewGordon,TheAshioriotof1907:asocialhistoryofmininginJapan,p

22 Toenin1882degemoderniseerdemijnvanKayanumageprivatiseerdwerd,kwamdeze kennisalsookdeervaringvandewerkkrachtenzeergoedvanpasindenieuwesteenkoolmijnvan Horonai.ToendestaatsmijnvanHoronaiin1889geprivatiseerdwerd,voerdedenieuweeigenaar Hokutaneenzeerdiverstewerkstellingsbeleid.Hetmanagementmaaktegebruikvaneendrietal vormenvantewerkstelling:1)erwerdgeteerdopdegoedkopearbeidvangevangen.2)men spitstezichtoeophetkoppelbaassysteem.3)menmaaktesteedsmeergebruikvanhetsysteem vandirecteaanwerving.dedirecteaanwervingwashetenigesysteemdatuiteindelijkoverbleef.82 a.dwangarbeiddoorveroordeelden AlhoewelopheteindevandeTokugawa periodereedsgevangenenvanhakodateinde primitievemijnentewerkgesteldwerden,werddezearbeidpasgrootschaligtoegepastinde steenkoolmijnvanhoronai.toendezemijnin1879operationeelwerd,teldehokkaidō inwoners.83ditkomtneerop2,3inwonerspervierkantekilometerwatveelteweinigisomeen modernemijntedoendraaien.omditimmenstekortoptevangen,steldetoenmaligministervan binnenlandsezaken,itōhirobumi伊藤博文,vooromergevangenisarbeidintevoeren.de staatsraad,(daijōkan,太政官councilofstate)namzijnideeaan.metdezegevangenis hervormingsloegenmeiji bestuurderstweevliegeninéénklap.hetprobleemvandeoverbevolkte gevangenissenwerdaangepakt,enhetongereptehokkaidōwerdgekoloniseerd.in1882werdde Sorachigevangenis空知監獄gebouwd,detweedeophetgrondgebiedvanHokkaidō.Zewerdop aanwijzenvandecommissieindebuurtvandesteenkoolmijnvanhoronaigebouwd.tussen1883 en1894werdenergemiddeldzoeen720gevangenenperjaardemijningestuurd(tabel1). Alhoewelerookberoepgedaanwerdopandereaanwervingsmethoden,bestondmeerdanvier vijfdevanallemijnwerkersuitgevangenen.zijwerktenertegeneenkwartvanhetgangbareloon. HetwerkkampvanSorachiwaséénvandeeersteinzijnsoort,maaralvlugvolgdenermeerdere. DoordegevangenisarbeidkonmeninOost AziëdesteenkoolonderdeBritseprijsverkopen.84 In1890herbergdedeSorachigevangenismeerdandrieduizendgevangen.Nadeverkoop vandemijnaanhokutanin1889,namdezederechtenvoorgevangenisarbeidindeontginningen hettransportover.hierdoorblevendegevangenendebasisvanhetwerkvolk.hokutanbevond zichineenvoordeligepositieomdatdwangarbeidnietalleengoedkoopwas,maarookhettekort aanwerkkrachtenelimineerde.dezedwangarbeidhieldaantottweejaarnadeverkoopvande mijn,waarnahetverminderdeomuiteindelijkin1894afgeschaftteworden.demedia aandacht aandeschrijnendegevangenistoestandenalsookdepopulariteitvandechristelijkeleeronderde Meiji eliten,luiddeheteindevandedwangarbeidin.bovendienvondandereaanwervings methodensteedsmeeringang,zoalshetsysteemvankoppelbazenendedirecteaanwerving KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp Nihonteikokujinkōseitaisōkeimeiji41nen12gatsu31nichichō,p.231. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,pp KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p

23 Tabel1:KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.26. Demensonwaardigewerkomstandighedenwerdenin1893beschrevendooreenprofessor aandekeizerlijkeuniversiteitvantokio: Hetdrinkwaterstinkt,isbedorvenenongeschiktvoor consumptie.alsgevolghiervanlopendegevangenen,darmziektes,chronischemaagstoornissen endiarreeop.erisgeenverschiltussendelatrinesendeeetplaats.waardegevangenenleven, ademenzestof,luchtvervuildmetmijngasenkolenstofinwaardoorveelgevangenlongziekten oplopen.hetismogelijkomeenbeeldtekrijgenoverdehoeveelheidstofdoornaardekleurvan hungevangenisplunjetekijken.naééndagwerdhetrodegevangenis uniformbruin,naeen maandwashetvolledigzwart. 86TanakaOsamu田中修 berekendedathetsterftecijfervan4naar 1,7procentzoudalenalsergeengevangenenmeeruitgeleendwerdenaandekolenmijnvan Horonai. b.koppelbazen Hetkoppelbaas systeemiseenvrijevertalinguitdeengelstaligeliteratuurvooreentypisch Japansaanwervingssysteem,dattotinde20steeeuwgangbaarwas.InhetJapansheetdit systeem nayaseido 納屋制度of hanbaseido 飯場制度.Nayaseidobetekentletterlijk hut systeem.dejapansetermhanbastaatvoor slaapplaats,dochishethanbasysteemmeerdan enkelhetverschaffenvankosteninwoonaandemijnwerker.dehanbagashira飯場頭,de koppelbaas,bemiddeldetussenhetbestuurvandemijnenhetwerkvolkdathijhenverschafte.het wasnamelijkhij,ennietdemijndirectie,dieverantwoordelijkwasvoorderekruteringende 86 DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p

24 taakverdelingvanzijnarbeiders.injapanwasdezemaniervanaanwervingveralgemeendinde metaalensteenkoolmijnen.87ookinhokkaidowiervendemijnenhunarbeidersviahethanba systeemaan.inhetalgemeenschovendewerkgeversalleverantwoordelijkheidafopderuggen vandezekoppelbazen.88 Hetkoppelbaas systeemontleendezijnlegitimiteitenhiërarchieaanhetoyakatasysteem 親方制度uitdeTokugawa periode.tijdensdezeperiodesteldenuitgestotenen,gevangenenen ambachtsliedenhundienstentekoopopeensoortmarkt,deninsokuyoseba人足寄場.89de koppelbaashuurdehenvooreenbepaaldetijdinenwasverantwoordelijkvoordetaakverdeling. Hijwastevensdebankiervanzijnploegennamdeverantwoordelijkheidvanhaastalleaspecten vanhundagelijkslevenopzich.zohielddekoppelbaaseendeelvanhetdagelijksloonvaniedere mijnwerkerinomdekostenvanhuisvesting,voeding,alcoholtabakentransporttebekostigen.in sommigegevallenwarendemijnwerkersontvoerdeboerendiegedwongentewerkgesteldwerden. Ontsnappingspogingenwerdenontmoedigddoorknokploegenenfolteringen.Uitresultatenuiteen onderzoekuit1920,blijktdat41percentvande8.366mijnwerkersuithetkoppelbaas systeem reedseenontsnappingspogingachterderughad.90dezemijnwerkerswarenslavendievooralles afhankelijkwarenvandekoppelbazendievanhunprofiteerden.eénkoppelbaasbeschiktewel overzoeenhonderdmijnwerkers.91 Hetsysteemvandekoppelbazenkwaminhetbeginvande20steeeuwonderdruk.De redenenhiervoorzijnnietenkeldeontevredenheidvandemijnwerkers,maarookdemechanisatie. Hetmoderneproductieprocesgenoodzaakteenuniverseelcontrolesysteem,waariniedersegment vanhetproductieprocesvandeplanningtotdeproductieopelkaarafgesteldwordt.deindirecte tewerkstellingdoordekoppelbazenverhinderdehetmanagementomdemaximalecapaciteitvan haararbeiderstebenutten.dekoppelbazenbehartigdennietdezelfdebelangenalsde mijnwerkers.toendemijnvansorachiin1905deherbergenopkochtenalzodekoppelbazen buitenspelzette,zetteheteennieuwetrendin.maardezeevolutieliepnietoveralgelijk,er ontstondenregionaleverschillentussenhokkaidōenkyūshū.zowasbijhokutandewerkgever directbetrokkenbijdewerkverdeling,terwijleldershetkoppelbaas systeemnogbleef voortbestaan.92deverderemodernisatievandemijnenvanhokkaidōzorgdeervoordathet koppelbaas systeemuiteindelijkafgeschaftwerd.depositievandekoppelbaaswerddoorde creatievanaanwervingsagenten,opzichters,controleursenherbergverantwoordelijken,overbodig enverdweenin1922uitallemijnenvanhokutan NimuraKazuo,AndrewGordon.TheAshioRiotof1907:aSocialHistoryofMininginJapan,p.72. MichaelWeiner,RaceandMigrationinImperialJapan,p.51. KenC.Kawashima,TheProletarianGamble:KoreanWorkersinInterwarJapan,pp LauraE.Hein,FuelingGrowth:TheEnergyRevolutionandEconomicPolicyinPostwarJapan,p.33. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p MichaelWeiner,RaceandMigrationinImperialJapan,p.51. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p