Palliatieve sedatie. 21 oktober 2014 Elgin Gülpinar, ANIOS IC



Vergelijkbare documenten
Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en

Als genezing niet meer mogelijk is

Erwin J.O. Kompanje. Afzien en staken van intensive-carebehandeling

PS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast

Annemieke Delhaas & Franca Horstink-Wortel Specialist ouderengeneeskunde/kaderarts palliatieve zorg

Symposium 14 april aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter

Staken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017

Workshop: Palliatieve sedatie. Sander de Hosson Gea Douma

Algoritmes voor sedatie en pijn bij beademde kinderen.

9/11/12. KNMG richtlijn palliatieve sedatie. Landelijk Congres Palliatieve Zorg van autonomie naar afhankelijkheid. Onderwerpen

Palliatieve sedatie 17 maart 2014

COPD en Palliatieve Zorg

staken van behandeling (patiënt ouder dan 16 jaar)... 2

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg

Afkappunten sedatieprotocol*

Palliatieve zorg bij gevorderd COPD Een uitdaging voor advance care planning. S.M. de Hosson Longarts

Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling

Ethische vragen. Dick Willems. Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC

Stephan van den Brand Kaderarts palliatieve zorg

BEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden

Palliatieve zorg bij copd. Minisymposium 22 maart 2012

Amyotrofische Laterale Sclerose Wat is het en wat moet je ermee op de IC?

PALLIATIEVE SEDATIE

NIV bij exacerbatie COPD

Optimale palliatie door sedatie

Communicatie rond palliatieve sedatie

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen

Sedatiekaart Noord-Holland Noord

BEHANDELPROTOCOL CONTINU PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden

Casussen. Hilde Michiels. Coördinator Palliatief Support Team AZ Turnhout

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?

Inhoud. 3 Afzien van behandeling E ve n niet meer DNR Een minderwaardig leven?... 48

Dr. Vanclooster ( Huisarts )

De laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, J U N I

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN

Opzet. Workshop Consultatie II. Behoefte aan methodische benadering voor consultatie. Palliatieteam Midden Nederland

Levenseinde bij de geriatrische patiënt en comfortzorg. Marc Merchier, palliatieve zorg coördinator

Palliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn. Nils Nieboer, huisarts

Euthanasie versus palliatieve sedatie. John Bos, MAR, Presentatiedienst 8 december 2016

Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels Specialist ouderengeneeskunde/docent. Probeer te verwoorden wat volgens jou

De Laatste Zorg. Workshop 7 oktober 2016

Wat als ik niet meer beter word

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

Een Transmuraal Palliatief Advies Team in de regio: de rol van de huisarts in de eerstelijn. dr. Eric van Rijswijk, huisarts, lid PAT team JBZ

Advanced care planning en palliatieve zorg bij COPD. Petra Wielders en Willemien Thijs

Gecontroleerde sedatie:

VOORBEELDEN VAN OPEN VRAGEN ZOALS DEZE GESTELD GAAN WORDEN IN DE SET VAN LEREN DOKTEREN 5.

INTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN

Besluitvorming in de palliatieve fase. Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU

CASUSSCHETSEN. Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen.

Palliatieve sedatie. maandag 29 november Paul Oyen Verpleegkundig consulent Regionaal Consultatieteam PZ Integraal Kankercentrum Limburg

Post MDO praatje Hugo den Boogert AIOS Neurochirurgie

Patienten met COPD in de palliatieve fase. Dr Martin Boeree Longarts en Medisch Directeur UMC St Radboud, Nijmegen ULC Dekkerswald, Groesbeek

A.L.S. EN HERSENTUMOR HENRIETTE BIENFAIT, NEUROLOOG KG ASTRID KODDE, KADERHUISARTS PALLIATIEVE ZORG

KNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden

Workshop. Ziektebeloop in palliatieve fase. Besluitvorming in de palliatieve fase. 7 oktober Karel Glastra van Loon ( )

Benauwdheid in de palliatieve fase

Casus palliatieve zorg; thema-avond palliatieve sedatie

1 Inleiding Wat is palliatieve sedatie? Hoe werkt palliatieve sedatie? Is het een soort euthanasie?... 1

PALLIATIEVE ZORG. fysieke aspecten Rob Jongbloed Raphaëlstichting Jacqueline Fluitman `s Heeren Loo

GHB: effecten en risico s intoxicatie en onthoudingssyndroom

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015

pneumonie herhalingscursus BKZ kinderverpleegkundigen 12 april 2018 dr. K.T. (Rien) Verbruggen

Het toetsingsproces toegelicht

Een sikkelcelpatënt in crisis, wat nu?

Ethiek. Wat is ethiek? Moreel beraad

De terminale patiënt: Inleiding. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007

Palliatieve sedatie is geen euthanasie. Medische aspecten

Het sterven in onze tijd. Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar

Geef me dan alsjeblieft een spuitje. Levenseindebeslissingen prehospitaal en op spoed

Stervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond

Medische Beslissingen rond het levenseinde

Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?

Klinisch redeneren volgens het stappenplan

Onrust op de IC. Amsterdam Symposium Eveline van der Heiden Februari 2015

Format richtlijn palliatieve sedatie

Extra Corporele Membraan Oxygenatie op een perifere Intensive Care

Palliatieve zorg bij COPD

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven

Doel van de palliatieve sedatie

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?

Dyspneu. Nieuwe richtlijn, december

Klachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak. Kern: waarnemend huisarts/ laatste levensfase/palliatieve zorg.

Palliatieve zorg bij COPD in onze regio. Karin Janssen-van Hemmen Jeroen Verheul

BEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden DEZE VERSIE WORDT MOMENTEEL AANGEPAST NAV DE HERZIENE KNMG RICHTLIJN

Casus. Diagnose en behandeling van acute GHB-onthouding in het ziekenhuis. Inhoud. Casus (vervolg) GHB-effecten

Continue palliatieve sedatie

HET NUT VAN WILSVERKLARINGEN

Zorgpad Stervensfase

Struikelblok of uitdaging?

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

Verlagen bewustzijn in de laatste levensfase

KNMG-richtlijn palliatieve sedatie

Darmkanker screening zin of onzin? Lisette Saveur, Verpleegkundig specialist MDL-oncologie Antoni van Leeuwenhoek Amsterdam

HET ZORGPAD STERVENSFASE

Transcriptie:

Palliatieve sedatie 21 oktober 2014 Elgin Gülpinar, ANIOS IC

Casus Patient, 78 jr Overname ander ziekenhuis i.v.m. respiratoire insufficiëntie Voorgeschiedenis COPD, Hypertensie, DM II, PAF Nefrectomie R wegens maligniteit Sinds nefrectomie conditioneel achteruit, kon nog 400m lopen waarna uitgeput, kortademig.

Vervolg casus Beloop Langdurig koorts en kortademig 10 dagen opname elders i.v.m. respiratoire insufficientie bij exacerbatie COPD en pneumonie wv intubatie. Kweken negatief, behandeld met tazocin. Ernstig delier met onrust. Beademingsvoorwaarden niet kunnen afbouwen Beloop na overplaatsing alhier Parapneumonische effusie rechts wv drainage en pleurapunctie links Na 1 week detubatie met zelfde dag reïntubatie bij uitputting Verder ontwateren en weanen Delier opgeknapt

Vervolg casus Daarna Patient en familie geven duidelijk aan dat het genoeg is geweest - kiest voor extubatie en is zich bewust van de consequenties. Geen sterke behoefte om naar huis te gaan. Bij dyspnoe/angst discomfort anderszins start morfine/midazolam. 15.00 detubatie, gaat goed 20.00u tachydyspnoeisch 45/min. Gesprek met patient, wil graag verlichting van dyspnoe. Hiervoor morfine i.v. gestart. Geeft aan te willen slapen wv gestart met midazolam i.v.

End-of-life care 'End-of-life care' op de intensive care omvat drie onderdelen: 1. het afzien of nalaten van bepaalde of totale intensive care behandeling 2. het staken van bepaalde of totale reeds ingestelde intensive care behandeling 3. het anticiperen op, en behandelen van, voor de patiënt, diens naasten of de hulpverleners belastende symptomen die optreden na het afzien of staken van de behandeling De meest voorkomende belastende symptomen op de IC zijn: pijn dyspneu en dyspneu geassocieerde respiratoire distress terminale onrust en delier het terminaal reutelen ('death rattle')

Landelijk Diepe sedatie bij 8.2% van het totaal aantal sterfgevallen in 2005 Continue en diepe sedatie Door: Medisch specialisten 45% Huisartsen 34% Verpleeghuisartsen 19% Bij: Kanker 47% hart- en vaatziekten 17% Overig 36% Meest genoemde redenen: verlichten van pijn (51%) onrust (38%) kortademigheid (38%) angst (11%) overige' (29%). 47% overlijdt < 24uur 47% 1-7 dagen 4% 1-2 weken

Staken van behandeling Als besloten wordt dat verder behandelen zinloos is (effectloos of disproportioneel) of omdat de patiënt de behandeling gestaakt wil hebben. Intentie Bij verdere behandeling het onontkoombare sterven niet langer uitstellen en dit zo humaan mogelijk laten verlopen Beslissingsonbekwame patiënt Beslissing door intensivist (alleen of MDO) Inlichten familie/vertegenwoordigers Toestemming niet vereist, instemming wel wenselijk Dossierplicht (Artikel 454 WGBO) Beschrijven welke handelingen onder deze beslissing vallen Reden tot deze beslissing (medisch/wens patiënt)

Staken van behandeling (2) Geen zuurstof toedienen Levensverlengend Hypoxie > sufheid Voeding stoppen Staken invasieve en non-invasieve monitoring Monitor op de kamer op standby, evt. via verpleegpost Zorg voor veneuze toegang Volgorde van het staken: eerst vaso-actieve stoffen/inotropica en daarna beademing

Palliatieve sedatie Indien al adequaat ingesteld op midazolam/ propofol ter sedatie en/of sufentanil/morfine deze op de adequate instelling laten staan Indien niet of onvoldoende gesedeerd: Midazolam: titreren tot gewenste sedatie (0,1-0,3 mg/kg over 5 min), onderhoudsdosering 0,05-0,2 mg/kg /uur Propofol 20-50 mg bolus, onderhoud afhankelijk van sedatiediepte Morfine 0,1 mg/kg bolus, onderhoud 0.1-0.4 mg/kg/uur Sufentanil 0.1-0.2 ugr/kg bolus, onderhoud 0.1-0.4 ugr/kg/uur Paralytica tijdig stoppen

Terminaal reutelen Terminaal reutelen ( death rattle ) Door aanwezigheid van secreet Teken van terminale verzwakking en hersenstamfalen Meesten buiten bewusztijn > zelf weinig last echter wel voor naasten In 40-70% verdwijnt het na toediening van anticholinergica (butylscopolamine) Onze richtlijn op de volwassen IC Het toedienen van furosemide, methylprednisolon of butylscopolamine is niet geïndiceerd in deze fase.

Bronnen www.nvic.nl. Richtlijn nalaten en staken van behandeling en palliatieve zorg na het staken van behandeling bij volwassen IC patiënten. 2009 www.pallialine.nl. Palliatieve sedatie. 2009-01-29, Versie: 2.0