PS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast

Transcriptie

1 Palliatieve sedatie 12 november 2012 Carla Juffermans,kaderhuisarts PZ

2 Palliatieve sedatie Proportionele toepassing van sedativa in de laatste levensfase om ondraaglijke klachten te bestrijden, waarvoor geen effectieve, acceptabele of voldoende snelle symptoom-behandeling meer voorhanden is

3 PS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast Igv continue diepe sedatie: 47% overlijdt binnen 24 u 47% overlijdt binnen 1-7 dagen 4% overlijdt binnen 7-14 dagen 2% overlijdt na 14 dagen

4 Doel Bereiken van comfort niet: het wegnemen van het bewustzijn

5 Vormen Continue sedatie tot overlijden Kortdurende of intermitterende sedatie

6 Indicaties Delier/onrust Benauwdheid Benauwdheid Pijn Misselijkheid/ braken Meestal meerdere indicaties NB Existentieel lijden

7 Voorwaarden (1) Refractaire symptomen, die leiden tot ondraaglijk lijden. Refractair = niet meer reagerend op de 'normale' behandelingen

8 Is het symptoom behandelbaar ja nee Is de behandeling uitvoerbaar zonder onaanvaardbare bijwerkingen? nee Het symptoom is refractair ja nee Leidt de behandeling voldoende snel tot het gewenste effect? ja Het symptoom is niet refractair

9 Voorwaarden (2) Levensverwachting max. 1-2 weken Expertise van de zorgverleners Advies: overleg consultatieteam PZ Wens van patiënt en/of naasten

10 Aandachtspunten (1) Mogelijkheden en beperkingen van PS Proportionaliteit! Symptoomverlichting diep slapen Bespreken praktische uitvoering Bijzondere wensen van de patiënt Behandelovereenkomst als P.S. gestart is (vocht/voeding, levensverlengende handelingen)

11 Aandachtspunten (2) Zin van waken en afscheidsrituelen Geen indicatie voor euthanasie bij succesvolle palliatieve sedatie (Wettelijk) vertegenwoordiger Concrete afspraken over bereikbaarheid arts, hoe en wanneer en met wie evaluatie

12 Uitvoering Niet door morfine! Risico delier Onzekerheid of sedatie optreedt Arts bij aanvang aanwezig

13 Medicamenten Stofnaam Toedieningsweg bij sedatie Maximaal effect na Halfwaardetijd Midazolam s.c./i.v. i.v.: 2,5 min s.c.: 20 min 1,5-2,5 uur Levomepromazine s.c./i.v. 0,5-1,5 uur uur Propofol i.v. 1,5-2 min 4-7 uur Diazepam rectaal 0,5-1,5 uur uur Lorazepam s.l. (tabletten of injectievloeistof) min uur Clonazepam s.l. (druppelvloeistof) 1-4 uur uur Tabel 1. Middelen gebruikt bij palliatieve sedatie

14

15 Uitvoering (vervolg) Bij voorkeur subcutaan (mn bolus) Sedatie is geen alternatief voor pijnbehandeling; adequate pijnbehandeling voortzetten Bij onrust, preexistent delier: antipsychotica toevoegen

16 Aanvullende maatregelen Saneren en aanpassen van bestaande medicatie Blaascatheter Decubitus profylaxe Mondverzorging 1x/3 dagen klysma Begeleiding mantelzorg In principe geen kunstmatige vochttoediening

17 Verslaglegging en evaluatie Arts bezoekt minimaal 1 dd patiënt Aandacht voor mogelijke complicaties Verslaglegging: Reden voor palliatieve sedatie Uitvoering Evaluatiecriteria/-momenten

18 Verantwoordelijkheden Arts is eindverantwoordelijk voor indicatie, uitvoering, evaluatie, verslaglegging, informeren naasten Verpleegkundige: observatie, rapportage, toediening sedativa Rol arts/verpleegkundige per deelgebied in richtlijn beschreven

19 Sedatiescore Stadium 1: a) wakker en georiënteerd b) beetje slaperig c) ogen gesloten, verbale aanwijzingen prompt opvolgend d) ogen gesloten, alleen wekbaar met fysieke prikkels Stadium 2: niet wekbaar met fysieke prikkels Stadium 3: ademdepressie

20 Complicaties sedatie Onrust / paradoxe reactie / resistentie Koorts / aspiratie pneumonie / verstikken Onzekerheid voldoende pijnstilling Onttrekking gestaakte medicatie / insulten Wisselende diepte sedatie Lang: decubitus, cachexie, contractuur, secundair resistent (wakker), burnout familie Terminaal: grimasseren, kreunen, reutelen, cheyne stokes ademhaling

21 Anticiperen op moeizame sedatie Voorgaande medicatie en middelengebruik hypnotica, anti-epileptica (co-medicatie!), TCA roken, alcohol,drugs Ascites Jonge leeftijd Onvoldoende symptoomcontrole Pijn, angst, niet herkend stil delier Te vroeg beginnen Te laag doseren

22 Palliatieve sedatie vs Euthanasie

23 Palliatieve sedatie vs Euthanasie (vervolg)

24 Palliatieve zorg, richtlijnen voor de praktijk (herziene versie 2010)