1 Inleiding Wat is palliatieve sedatie? Hoe werkt palliatieve sedatie? Is het een soort euthanasie?... 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "1 Inleiding... 1. 2 Wat is palliatieve sedatie?... 1. 3 Hoe werkt palliatieve sedatie?... 1. 4 Is het een soort euthanasie?... 1"

Transcriptie

1 Palliatieve sedatie

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Wat is palliatieve sedatie? Hoe werkt palliatieve sedatie? Is het een soort euthanasie? Wanneer past de arts palliatieve sedatie toe? Wie beslist over palliatieve sedatie? Wat gebeurt er precies? Kan ik wakker worden uit palliatieve sedatie? Hoe zit het met de rest van de verzorging? Heeft u behoefte aan ondersteuning? Tot slot... 4

3 1 Inleiding U hebt een gesprek gehad over palliatieve sedatie. Palliatieve sedatie kan toegepast worden als u nog maar kort te leven hebt. Het doel van palliatieve sedatie is dat uw klachten verlicht worden en dat u zo min mogelijk lijdt. Soms lukt dat niet met de gewone medicijnen en dan helpt alleen nog palliatieve sedatie. In deze folder kunt u de belangrijkste zaken nog eens nalezen. 2 Wat is palliatieve sedatie? Bij palliatieve sedatie krijgt u medicijnen toegediend die uw bewustzijn verlagen, dit heet sederen. Deze medicijnen brengen u in slaap om zo uw lijden te verlichten en met de bedoeling dat u tot rust komt, zowel lichamelijk als geestelijk. Deze medicijnen worden dan ook gegeven met de bedoeling dat u in rust, zonder pijn of benauwdheid, kunt sterven. 3 Hoe werkt palliatieve sedatie? U wordt via een infuus met medicijnen in slaap gebracht. U wordt in slaap gehouden tot u overlijdt. 4 Is het een soort euthanasie? Nee, dit is niet het geval, palliatieve sedatie beëindigt het leven niet, het verlicht alleen het lijden. Door palliatieve sedatie zult u ook niet sneller sterven. 1

4 5 Wanneer past de arts palliatieve sedatie toe? Dit gebeurt alleen in de stervensfase, het gaat dan om de laatste één à twee weken van uw leven, als alle andere behandelingen niet meer helpen om het lijden draaglijk te maken. 6 Wie beslist over palliatieve sedatie? Palliatieve sedatie is een medische handeling en dus voorbehouden aan een arts. Het starten van palliatieve sedatie is een ingrijpende beslissing. Uw arts overlegt eerst met u en uw familie/naasten. Op die manier krijgt u de tijd om goed afscheid te kunnen nemen van hen. U mag natuurlijk ook afzien van palliatieve sedatie. Het is ook mogelijk dat er om medische redenen, als uw toestand verslechtert, gekozen wordt voor palliatieve sedatie op het moment dat u zelf niet meer aanspreekbaar bent. In dat geval bespreekt de arts dit met uw familie/ naasten. 7 Wat gebeurt er precies? De arts start met het medicijn dat bij u past. U krijgt de slaapmedicatie en eventueel ook pijnmedicatie toegediend via een infuus. Er wordt scherp op toegezien dat u de juiste dosering krijgt, zodat uw klachten verdwenen zijn en u in rust verkeert, in een diepe slaap. Een eenmaal gestarte behandeling met palliatieve sedatie wordt doorgezet totdat u overlijdt. Daarom is het goed om voldoende tijd en aandacht te besteden aan het afscheid nemen. 2

5 8 Kan ik wakker worden uit palliatieve sedatie? Soms lijkt het of mensen wakker worden, ze bewegen of trekken met hun gezicht, maar dit betekent bijna nooit dat iemand echt weer wakker wordt. Mensen bewegen ook in hun normale slaap. Bewegen betekent dan ook niet dat u lijdt, daarvoor bent u gesedeerd. 9 Hoe zit het met de rest van de verzorging? De beslissing om over te gaan tot palliatieve sedatie vindt plaats op een moment dat u binnen afzienbare tijd zult overlijden, te verwachten binnen één à twee weken. In de laatste fase van het leven eten en drinken mensen vaak nog maar heel weinig, soms zelfs helemaal niets meer. Het heeft daarom geen zin om via een infuus of sonde vocht of voedsel toe te dienen, het lichaam vraagt daar niet meer om. Uw comfort staat voorop. De verpleegkundige verzorgt uw mond, houdt deze vochtig. Om te voorkomen dat patienten last krijgen van een volle blaas, wordt meestal aangeraden een blaaskatheter in te brengen. De lichamelijke verzorging wordt met uw familie/naasten afgestemd. 10 Heeft u behoefte aan ondersteuning? In het ziekenhuis zijn geestelijk verzorgers en maatschappelijk werkers die u terzijde kunnen staan. Via de verpleegkundige kunt u een beroep doen op één van deze medewerkers. 3

6 11 Tot slot Heeft u nog vragen, bespreek deze dan met de verpleegkundige of met uw behandelend arts. De tekst van deze folder is gebaseerd op de richtlijn Palliatieve sedatie, KNMG /

7

8

Palliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie

Palliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie Palliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u de belangrijkste dingen nog eens nalezen. Deze folder is

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Palliatieve sedatie. Palliatieve sedatie 1

Patiënteninformatie. Palliatieve sedatie. Palliatieve sedatie 1 Patiënteninformatie Palliatieve sedatie Palliatieve sedatie 1 Palliatieve sedatie Palliatief team Martini Ziekenhuis Telefoon: (050) 524 5610 E-mail: palliatiefteam@mzh.nl U heeft met uw arts gesproken

Nadere informatie

Palliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie Palliatieve sedatie Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie De informatie in deze folder is voor patiënten. Natuurlijk is de informatie ook erg nuttig voor

Nadere informatie

Palliatieve sedatie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Palliatieve sedatie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Palliatieve sedatie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft van de arts te horen gekregen dat u of uw familielid/naaste op korte termijn zal overlijden. Het

Nadere informatie

Doel van de palliatieve sedatie

Doel van de palliatieve sedatie Palliatieve sedatie U heeft met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u alles nog eens nalezen. Als u na het lezen nog vragen heeft kunt u deze met hem of haar bespreken.

Nadere informatie

U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie voor uzelf of uw familielid. In deze folder kunt u nalezen wat palliatieve sedatie

U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie voor uzelf of uw familielid. In deze folder kunt u nalezen wat palliatieve sedatie Palliatieve sedatie U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie voor uzelf of uw familielid. In deze folder kunt u nalezen wat palliatieve sedatie inhoudt. Heeft u na het lezen nog

Nadere informatie

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken

Nadere informatie

Palliatieve sedatie. Oncologie. Beter voor elkaar

Palliatieve sedatie. Oncologie. Beter voor elkaar Palliatieve sedatie Oncologie Beter voor elkaar 2 Deze folder is voor patiënten en familie van patiënten van het Ikazia Ziekenhuis die in de laatste fase van hun leven zijn. In deze laatste fase gaat het

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Palliatieve sedatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Palliatieve sedatie PATIËNTEN INFORMATIE Palliatieve sedatie Bij het verlenen van zorg in de laatste fase van het leven richten we ons nadrukkelijk op de kwaliteit van het leven. We proberen pijn en andere ongemakken zo goed

Nadere informatie

Palliatieve sedatie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk

Palliatieve sedatie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk Palliatieve sedatie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat

Nadere informatie

Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL

Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel van het Nederlands

Nadere informatie

palliatieve sedatie gericht op het verlichten van lijden in de laatste levensfase

palliatieve sedatie gericht op het verlichten van lijden in de laatste levensfase palliatieve sedatie gericht op het verlichten van lijden in de laatste levensfase Bij mensen in de laatste levensfase zijn pijn, angst, benauwdheid en ongemak soms niet meer te behandelen. Als de levensverwachting

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u het beleid van de Frankelandgroep

Nadere informatie

Beslissingen rond de laatste levensfase. Algemeen

Beslissingen rond de laatste levensfase. Algemeen Beslissingen rond de laatste levensfase Algemeen Inhoudsopgave Beslissingen rond de laatste levensfase...5 1. Stervensbegeleiding...6 2. (Niet) reanimeren...7 Wat is reanimeren?...7 Waarom niet-reanimeren?...7

Nadere informatie

Achtergrondinformatie

Achtergrondinformatie Onderdeel van de patiëntenbrochure Spreek tijdig over het levenseinde. - www.knmg.nl/spreken-over-levenseinde Achtergrondinformatie Hieronder leest u achtergrondinformatie die u kan helpen om het gesprek

Nadere informatie

Verlagen bewustzijn in de laatste levensfase

Verlagen bewustzijn in de laatste levensfase Interne Geneeskunde Palliatieve sedatie Verlagen bewustzijn in de laatste levensfase Inleiding Palliatieve sedatie staat de laatste tijd volop in de belangstelling. Er bestaat echter nog veel onduidelijkheid

Nadere informatie

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase.

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase. Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase www.nwz.nl Inhoud Gesprek 3 Als u stopt met dialyseren 5 Adviezen voor uw naasten 6 Uw vragen 8 2 U overweegt in overleg met uw nefroloog van

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

Algemeen. Euthanasie.

Algemeen. Euthanasie. Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden

Nadere informatie

goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen

goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking

Nadere informatie

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma

Nadere informatie

Heeft u het er wel eens over?

Heeft u het er wel eens over? Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet

Nadere informatie

Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming

Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 1 Palliatieve zorg is de totale zorg voor de zorgvrager en zijn naasten vanaf het moment

Nadere informatie

Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet.

Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet. 00 Euthanasie 1 Inleiding Euthanasie of actieve levensbeëindiging is in dit ziekenhuis bespreekbaar en wordt serieus benaderd. Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken.

Nadere informatie

Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming

Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming Workshop Palliatieve Zorg 11 oktober 2012 Hedi ter Braak Monique van den Broek 1 Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 2 1

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder leest u de visie en het beleid van

Nadere informatie

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines

Nadere informatie

Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013. Specialist ouderengeneeskunde/docent. Probeer te verwoorden wat volgens jou

Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013. Specialist ouderengeneeskunde/docent. Probeer te verwoorden wat volgens jou Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde/docent Wat is het? Probeer te verwoorden wat volgens jou palliatieve sedatie is PALLIATIEVE SEDATIE

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u de visie en het beleid van

Nadere informatie

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen of ouder en kwetsbaar bent, kunnen er vragen rijzen over het levenseinde. Deze fase van het

Nadere informatie

26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie?

26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie? 26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie? Mijn moeder ligt op sterven. Dat proces verloopt redelijk rustig, maar soms is ze verschrikkelijk bang dat ze stikkend zal sterven. De arts zegt dat hij haar

Nadere informatie

Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en

Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en niet het leven te bekorten. Op verzoek van de regering

Nadere informatie

Zorgen rondom sterven

Zorgen rondom sterven Geriatrie Zorgen rondom sterven www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Welke zorg... 3 Wat kan familie betekenen... 3 Het stervensproces... 4 Eten en drinken... 5 Medicijnen... 5 Waar sterven... 5 Na de dood...

Nadere informatie

Rond het einde van het leven

Rond het einde van het leven Rond het einde van het leven Rond het einde van het leven Gisteren is slechts de herinnering van vandaag en morgen is de droom van vandaag. - Kahil Gibran - Inleiding Deze brochure is een uitgave van

Nadere informatie

Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?

Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige

Nadere informatie

beslissingen bij het levenseinde

beslissingen bij het levenseinde beslissingen bij het levenseinde Het doet goed af en toe eens aan de dood te denken Uw dagen worden er duidelijker van U dient te weten dat geen mens voor je kan leven Maar ook dat niemand voor je sterven

Nadere informatie

Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is.

Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is. Euthanasie Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is. Wij gaan in op de volgende onderwerpen: Wat is euthanasie? Aan welke

Nadere informatie

PSA procedurele sedatie en analgesie

PSA procedurele sedatie en analgesie PSA procedurele sedatie en analgesie PSA (procedurele sedatie en analgesie) Deze brochure is bedoeld om patiënten te informeren die een ingreep of onderzoek moeten ondergaan in het ziekenhuis waarbij

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word

Wat als ik niet meer beter word Wat als ik niet meer beter word moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL Antoon van Dijck Palliatieve zorg is integrale

Nadere informatie

Als het overlijden nadert Een aantal handreikingen. IJsselland Ziekenhuis

Als het overlijden nadert Een aantal handreikingen. IJsselland Ziekenhuis Als het overlijden nadert Een aantal handreikingen IJsselland Ziekenhuis Inhoudsopgave Deel 1: Veranderingen die voorafgaand aan het overlijden kunnen optreden pag 2-6 1.1 Minder behoefte aan eten en drinken

Nadere informatie

Wat deze uitgangspunten betekenen voor behandeling en verzorging in de laatste levensfase, wordt in het navolgende omschreven.

Wat deze uitgangspunten betekenen voor behandeling en verzorging in de laatste levensfase, wordt in het navolgende omschreven. Medisch Beleid Medisch ethisch beleid De waardigheid van de mens en de kwaliteit van leven staan centraal in de zorg van De Blije Borgh. Zo ook in de zorg tijdens de laatste levensfase van onze bewoners

Nadere informatie

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die

Nadere informatie

BEHANDELPROTOCOL CONTINU PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden

BEHANDELPROTOCOL CONTINU PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden DEFINITIE PALLIATIEVE SEDATIE I Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase (KNMG, 2009). BEHANDELINGSCRITERIUM LEVENSVERWACHTING: het betreft een patiënt bij wie

Nadere informatie

Palliatieve zorg. Zorg voor u en uw naasten

Palliatieve zorg. Zorg voor u en uw naasten Palliatieve zorg Zorg voor u en uw naasten Dit is de printversie van het e-book Palliatieve zorg, zorg voor u en uw naasten. Het e-book is ontwikkeld in afstemming met Palliatieve Zorg Nederland (PZNL)

Nadere informatie

de stervensfase informatie voor betrokkenen bij een sterfbed

de stervensfase informatie voor betrokkenen bij een sterfbed de stervensfase informatie voor betrokkenen bij een sterfbed U bent betrokken bij een naaste die binnenkort zal gaan overlijden. De stervensfase is begonnen. Misschien gaat u nu steeds bij uw naaste blijven,

Nadere informatie

5 Levenseindebeleid Inleiding In gesprek met uw arts Niet-reanimeren

5 Levenseindebeleid Inleiding In gesprek met uw arts Niet-reanimeren 5 Levenseindebeleid Inleiding In de kwaliteitswet Zorginstellingen staat dat de instelling als zorgaanbieder verplicht is verantwoorde zorg te bieden. Dat geldt ook voor zorg rond het levenseinde. Ook

Nadere informatie

Beademing via een masker

Beademing via een masker Beademing via een masker (Non-invasieve beademing) Informatie voor familie en bezoekers van het Intensive Care Centrum UMC Utrecht Afdeling Intensive Care, locatie AZU Beademing via een masker Inleiding

Nadere informatie

Beleid rondom het levenseinde

Beleid rondom het levenseinde Beleid rondom het levenseinde V1_2012 Inleiding Veel van onze cliënten zijn op vergevorderde leeftijd en dan komt het levenseinde dichterbij. Omdat veel cliënten binnen de muren van onze organisatie overlijden

Nadere informatie

HARTFUNCTIE POLIKLINISCHE TEE ONDER SEDATIE

HARTFUNCTIE POLIKLINISCHE TEE ONDER SEDATIE Ziekenhuis Rivierenland Patiënteninformatie HARTFUNCTIE POLIKLINISCHE TEE ONDER SEDATIE WWW.ZIEKENHUISRIVIERENLAND.NL TEE sonde tip Flexibele TEE buis Slokdarm Hart Ultrasone golven Maag Patrick J. Lynch,

Nadere informatie

Beademing op de Intensive Care

Beademing op de Intensive Care INTENSIVE CARE Beademing op de Intensive Care BEHANDELING Beademing op de Intensive Care Uw familielid / naaste heeft tijdelijk ondersteuning van de ademhaling nodig. Deze ondersteuning wordt gegeven door

Nadere informatie

Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie

Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie Inleiding Uw partner of familielid is opgenomen op de afdeling cardiologie met een ernstige aandoening aan het hart. Deze folder is bedoeld voor de naasten van

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende maatregelen op de afdeling Geriatrie

Vrijheidsbeperkende maatregelen op de afdeling Geriatrie Vrijheidsbeperkende maatregelen op de afdeling Geriatrie Bij uzelf, uw partner of uw familielid worden maatregelen genomen om de bewegingsvrijheid te beperken. Dit is om te beschermen tegen letsel. Deze

Nadere informatie

Symposium 14 april 2009. aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter

Symposium 14 april 2009. aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter Symposium 14 april 2009 aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter Palliatieve sedatie Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn in de laatste levens of stervensfase.

Nadere informatie

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Zorg in de laatste levensfase Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Verschillen Nederland buitenland Palliatieve zorg is geen specialisme Palliatieve zorg is in principe

Nadere informatie

Tijdig spreken over het levenseinde

Tijdig spreken over het levenseinde Tijdig spreken over het levenseinde foto (c) Ben Biondina voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl Cliëntenbrochure van Goedleven foto (c) Jan Kooren voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl 1.

Nadere informatie

Communicatie rond palliatieve sedatie

Communicatie rond palliatieve sedatie Communicatie rond palliatieve sedatie D A G VA N D E M E D I C AT I E V E I L I G H E I D, 2 1 M A A R T 2 0 1 7 M A R G OT V E R KU Y L E N, S P E C I A L I S T O U D E R E N G E N E E S KU N D E / K

Nadere informatie

Terminaal ziek. Wat nu?

Terminaal ziek. Wat nu? Terminaal ziek. Wat nu? U heeft van uw (huis)arts te horen gekregen dat u in het laatste stadium van uw leven bent gekomen. Dan volgt al snel de vraag hoe en waar u die laatste fase wilt doorbrengen. Thuis

Nadere informatie

Kunstmatige beademing: informatie voor naasten

Kunstmatige beademing: informatie voor naasten Intensive Care Unit (ICU) Kunstmatige beademing: informatie voor naasten i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw familielid/naaste is opgenomen op de afdeling Intensive Care. Op dit moment

Nadere informatie

Ongeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen

Ongeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3

Nadere informatie

BEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden

BEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden DEFINITIE PALLIATIEVE SEDATIE I Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase (KNMG, 2009). BEHANDELINGSCRITERIUM LEVENSVERWACHTING: het betreft een patiënt bij wie

Nadere informatie

PS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast

PS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast Palliatieve sedatie 12 november 2012 Carla Juffermans,kaderhuisarts PZ Palliatieve sedatie Proportionele toepassing van sedativa in de laatste levensfase om ondraaglijke klachten te bestrijden, waarvoor

Nadere informatie

Moeilijke keuzes rond het levenseinde

Moeilijke keuzes rond het levenseinde Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Moeilijke keuzes rond het levenseinde z Inhoud Vooraf 1 Niet-reanimeren beleid 3 Beslissingen in de laatste levensfase: afzien van behandelen (abstinerend

Nadere informatie

Ethische kwesties. bij de Zorgboog. Behandeling en zelfbeschikking. Wat betekent dit voor u?

Ethische kwesties. bij de Zorgboog. Behandeling en zelfbeschikking. Wat betekent dit voor u? Ethische kwesties bij de Zorgboog In deze folder leest u over een aantal levensaspecten die een rol kunnen spelen bij uw behandeling, verzorging en verpleging binnen de Zorgboog. Het gaat hierbij om vragen

Nadere informatie

De stervensfase. Beter voor elkaar

De stervensfase. Beter voor elkaar De stervensfase Beter voor elkaar Met deze folder willen wij u informeren over eventuele lichamelijke en geestelijke veranderingen die op kunnen treden aan het einde van het leven. Na een kort of een lang

Nadere informatie

Rond het einde van het leven

Rond het einde van het leven Rond het einde van het leven Rond het einde van het leven Gisteren is slechts de herinnering van vandaag en morgen is de droom van vandaag - Kahil Gibran - Vooraf Deze brochure is bedoeld als handreiking

Nadere informatie

Informatie over euthanasie

Informatie over euthanasie Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,

Nadere informatie

11 februari Rob Bruntink

11 februari Rob Bruntink 11 februari Rob Bruntink Stelling 1: Als je een euthanasieverzoek wilt doen, moet je een euthanasieverklaring hebben. Stelling 2: Als je een euthanasieverzoek doet (en daarbij ook kunt verwijzen naar

Nadere informatie

Beademing. Intensive Care. Beter voor elkaar

Beademing. Intensive Care. Beter voor elkaar Beademing Intensive Care Beter voor elkaar 2 Uw familielid of naaste wordt momenteel beademd door een zogenaamde beademingsmachine. Dit is een ingrijpende gebeurtenis voor de patiënt zelf en voor diens

Nadere informatie

Gesprekshulp Palliatieve Zorg

Gesprekshulp Palliatieve Zorg Gesprekshulp Palliatieve Zorg Deze vragenlijst voor het gesprek met het Palliatief Advies Team bestaat uit twee delen. Het invullen kost tussen de 5 en 20 minuten. Pagina 1: Lijst met veel voorkomende

Nadere informatie

Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1

Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Toelichting (leidraad) bij de wijze waarop tekst is afgedrukt: CAPS Vet Normaal Cursief aanduiding van onderdelen de vraag zo stellen aspecten die

Nadere informatie

Slapend sterven als alternatief voor euthanasie

Slapend sterven als alternatief voor euthanasie Slapend sterven als alternatief voor euthanasie 25 juni 2019 Steeds vaker brengen we onze laatste dagen slapend door: vorig jaar zeker 35.000 keer. Wordt palliatieve sedatie gebruikt als minder heftige

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ 2 Aan het einde van het leven vinden - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

Een roesje bij endoscopie

Een roesje bij endoscopie Een roesje bij endoscopie Informatie voor patiënten die, voorafgaand aan een onderzoek of behandeling in het MDL-centrum, sedatie krijgen toegediend MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Beademing. Beademing

Patiënteninformatie. Beademing. Beademing Patiënteninformatie Beademing Beademing 1102970 IC beademing.indd 1 1 24-03-17 10:48 Beademing Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Bij uw familielid of naaste is het op dit moment

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ Aan het einde van het leven - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - vinden lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

Scen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen

Scen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,

Nadere informatie

Beslissingen en zorg rond het levenseinde. Manda Westeneng Merie Bruins & Alette Zeeman

Beslissingen en zorg rond het levenseinde. Manda Westeneng Merie Bruins & Alette Zeeman Beslissingen en zorg rond het levenseinde Manda Westeneng Merie Bruins & Alette Zeeman Opening Psalm 4:9 In vrede leg ik mij neer En meteen slaap ik in, Want U, HEER, laat mij veilig wonen In een vertrouwd

Nadere informatie

DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED

DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED 778 Inleiding Aan het einde van het leven vinden soms na een kort, soms na een lang ziekbed lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM??? Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed 00 De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed 1 De stervensfase Aan het einde van het leven vinden - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - lichamelijke en geestelijke

Nadere informatie

Medische beslissingen rond het levenseinde

Medische beslissingen rond het levenseinde Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.

Nadere informatie

Chirurgie. Een darmoperatie met het ERAS-programma

Chirurgie. Een darmoperatie met het ERAS-programma Chirurgie Een darmoperatie met het ERAS-programma U wordt binnenkort opgenomen voor een darmoperatie. Bij deze operatie wordt het ERAS- programma toegepast. In deze folder krijgt u eerst informatie over

Nadere informatie

CASUSSCHETSEN. Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen.

CASUSSCHETSEN. Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen. INTERLINE PALLIATIEVE SEDATIE 20 mei 2008 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen. Hij heeft nog een tijd goed gefunctioneerd

Nadere informatie

Delirium - acute verwardheid. informatie voor patiënt en familie

Delirium - acute verwardheid. informatie voor patiënt en familie Delirium - acute verwardheid informatie voor patiënt en familie 2 Sommige patiënten lijden tijdens een ziekenhuisopname of na een ingreep tijdelijk aan een acute verwardheid of delirium. Deze brochure

Nadere informatie

Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg

Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Palliatieve zorg. Palliatieve zorg 1

Patiënteninformatie. Palliatieve zorg. Palliatieve zorg 1 Patiënteninformatie Palliatieve zorg Palliatieve zorg 1 Palliatieve zorg Palliatief team Martini Ziekenhuis Telefoon: (050) 524 5610 E-mail: palliatiefteam@mzh.nl Inleiding Palliatieve zorg is de zorg

Nadere informatie

Sedatie bij onderzoek kind opgenomen op E2 kinderafdeling

Sedatie bij onderzoek kind opgenomen op E2 kinderafdeling KINDERGENEESKUNDE Sedatie bij onderzoek kind opgenomen op E2 kinderafdeling Bij diverse onderzoeken is het noodzakelijk dat uw kind absoluut stil ligt. Voor kleine kinderen of onrustige kinderen geldt

Nadere informatie

Sedatie met propofol. Afdeling anesthesiologie. gemini-ziekenhuis.nl

Sedatie met propofol. Afdeling anesthesiologie. gemini-ziekenhuis.nl Sedatie met propofol Afdeling anesthesiologie gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Wat is sedatie met propofol 3 Vragenlijst 3 Eten en drinken 4 Laat sieraden en andere waardevolle spullen thuis 5 De ingreep

Nadere informatie

INTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE

INTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE INTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE S.V.P. hierop geen aantekeningen maken! Februari 2010 INTERLINE DEVENTER PALLIATIEVE SEDATIE 2010 Februari CASUSSCHETSEN Casus 1 Patient Hr. P., 75

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Acute verwardheid

Patiënteninformatie. Acute verwardheid Patiënteninformatie Acute verwardheid Inhoud Inleiding... 3 Wat is acute verwardheid of delirium?... 3 Hoe wordt een delirium behandeld?... 4 Hoe kunt u uw familielid helpen?... 4 Medicatie... 4 Drinken

Nadere informatie

Ondersteunende en palliatieve zorg

Ondersteunende en palliatieve zorg Algemeen Ondersteunende en palliatieve zorg www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG048 / Ondersteunende en palliatieve zorg / 24-05-2018 2 Ondersteunende

Nadere informatie

PALLIATIEVE SEDATIE

PALLIATIEVE SEDATIE Ik heb er geen bezwaar tegen dat de mensen tijdens de voordracht naar hun horloge kijken, maar ik aanvaard niet dat ze met hun horloge beginnen te schudden om er zeker van te zijn dat het ding nog werkt.

Nadere informatie

De beademingspatiënt op de intensive care

De beademingspatiënt op de intensive care De beademingspatiënt op de intensive care U heeft een familielid of naaste, bij wie het noodzakelijk is een beademingsapparaat in te schakelen. Dit apparaat dient ter tijdelijke ondersteuning of het volledig

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Sedatie door de Sedatie Praktijk Specialist (SPS) een onderzoek of behandeling onder sedatie

Patiënteninformatie. Sedatie door de Sedatie Praktijk Specialist (SPS) een onderzoek of behandeling onder sedatie Patiënteninformatie Sedatie door de Sedatie Praktijk Specialist (SPS) een onderzoek of behandeling onder sedatie 20140062 Sedatie.indd 1 15-09-16 13:10 Sedatie door de Sedatie Praktijk Specialist (SPS)

Nadere informatie

Medische ethiek. Euthanasie

Medische ethiek. Euthanasie Medische ethiek Euthanasie Medische ethiek in het St. Anna Ziekenhuis Iedereen kan in een situatie terecht komen waarin een ingrijpende beslissing genomen moet worden. Om hierover goed met elkaar te kunnen

Nadere informatie

Wanneer de patiënt ondersteuning/overname van de ademhaling nodig heeft, kennen we de volgende vormen:

Wanneer de patiënt ondersteuning/overname van de ademhaling nodig heeft, kennen we de volgende vormen: Beademing 2 Inleiding Uw familielid of naaste is opgenomen op de intensive care en wordt beademd met een beademingsapparaat. Dit apparaat ondersteunt de natuurlijke ademhaling. Wat dit voor u betekent,

Nadere informatie

Pastoraat Beslissingen rond het levenseinde

Pastoraat Beslissingen rond het levenseinde Pastoraat Beslissingen rond het levenseinde Inleiding Wie opgenomen wordt in het ziekenhuis, hoopt na de behandeling weer genezen te zijn en door te gaan met zijn of haar leven. Helaas verloopt een ziekte

Nadere informatie

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal.

Nadere informatie

Kunstmatige beademing

Kunstmatige beademing Intensive Care Kunstmatige beademing www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ICA007 / Kunstmatige beademing / 18-08-2017 2 Kunstmatige beademing

Nadere informatie

Anesthesie. Diepe sedatie (en pijnstilling) buiten de operatiekamer

Anesthesie. Diepe sedatie (en pijnstilling) buiten de operatiekamer Anesthesie Diepe sedatie (en pijnstilling) buiten de operatiekamer Inhoudsopgave Voor wie is deze informatie bedoeld?...4 Wat is diepe sedatie (en pijnstilling)?...4 Waar is diepe sedatie voor bedoeld?...4

Nadere informatie