ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
|
|
- Monique Smits
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 INTERLINE DEVENTER PALLIATIEVE SEDATIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Februari 2010 Inleiding De werkwijzers zijn samengesteld door het Consultatieteam Palliatieve Zorg Salland 1e schil: Godelieve Pieper, coördinator en pastoraal werker Linda Hartman, specialist ouderenzorg en arts hospice de Winde Paul Smit, specialist ouderenzorg Arian Wassink, anesthesioloog DZ Wim Veldhuis, huisarts 2 e schil: Janny Post, verpleegkundige MTH-team, Carinova Mariska Koster, longarts DZ Evelyn Schotborg, psycholoog DZ Eltjo van den Broek, apotheker Theo Ruitenbeek, fysiotherapeut Voor dit onderwijs programma Palliatieve sedatie is het Interline programma Palliatieve sedatie uit Zwolle gebruikt, met hierin kleine aanpassingen. Deze hierziening voor Deventer is verricht door: Mariel Kok, huisarts in opleiding Wim Veldhuis, huisarts Aanwezige consulenten tijdens de Interline avonden: P. Smit, specialist ouderenzorg A. Wassink, anesthesioloog DZ L. Hartman, specialist ouderenzorg en arts hospice de Winde Bijlagen: Werkwijzer: palliatieve sedatie (feb 2009) Werkwijzer: Pijn in palliatieve fase deel 1 en 2 (jan 2010) Werkwijzer: CSCI in de thuissituatie (jan 2010) Werkwijzer: Misselijkheid en braken (apr 2008) Patientenbrief Palliatieve sedatie van PNSalland
2 Vraag 1: Casusschets 1 Onderscheid nociceptieve pijn versus neuropathische pijn. Zie werkwijzer Pijn deel 2 Antwoord 1: Eerste stap is de diclofenac, tenzij er een combinatie met neuropathische pijn is. Antwoord 3: De oxycodon is een stap later, maar boven de 70 jaar start je met 2 dd 10 mg. Vraag 2: Antwoord 2. Zie Werkwijzer Pijn deel 2: pag 1 Nociceptieve pijn stap 2 Morfine kortwerkend, erbij 15% dagdosis (=1/6) Vraag 3: Antwoord 3: Zie Werkwijzer Pijn deel 2 tabel. Gebruikt nu 60 mg oxycodon oraal == 120 mg morfine oraal of 40 mg morfine sc per 24 uur,. Als de pijn onvoldoende geregeld was: equipotente dosering Als de pijn goed was geregeld: afronden naar beneden (75%) Vraag 4: Antwoord 2: Verstandig was geweest dat eerder te doen, omdat er alternatieven voor de pijnstilling zijn als morfine onvoldoende werkt. Bespreek hier het begrip refractair: pas als er, op redelijke gronden, niks meer aan te doen is. Leerdoel 1: a. De huisarts weet wat refractaire pijn is en leert hoe dat in te schatten is b. Update herziene werkwijzers Pijn Stelling 1: Indien de pijnstilling met morfine na 3 dagen nog onvoldoende is, is het verstandig deze verder op te hogen. Onjuist.
3 Casusschets 2 Vraag 1: Bij de antwoorden: 1. Sedatie komt nog niet in aanmerking, niet refractair. 2. Mogelijkheid: buscopan, metoclopramide stoppen, morfine bij pijn, maar met name haldol en dexamethason, of eventueel octreotide. 3. Niet aantrekkelijk. 4. Ook niet aantrekkelijk en nodig. 5. Evt palliatief consulent raadplegen. Leerdoel 2: De huisarts weet de behandel(on)mogelijkheden van een ileus in de palliatieve fase en de rol van palliatieve sedatie daarbij. Stelling 2: Bij een duidelijke ileus is een maagsonde vaak onontbeerlijk. Onjuist
4 Casusschets 3 Zie werkwijzer Palliatieve sedatie. Vraag 1: Nog geen directe indicatie. Eerst angst bespreken, oorzaak? Mogelijk op andere wijze te verminderen? Indien dat niet het geval blijkt kan angst en insomnie refractair en ondraaglijk zijn en indicatie voor sedatie vormen. Hierbij evalueren of iedereen het begrip refractair symptoom begrijpt Vraag 2: In dit geval indicatie voor diepe intermitterende sedatie. Dit valt niet strikt onder palliatieve sedatie en de tijdsfactor van 2 weken geldt hier niet. Het is normaal medisch handelen. Vraag 3: Antwoord 1: In dit geval is continue diepe sedatie gewenst Vraag 4: Bijv 10-15mg dormicum im/ sc en 10 mg morfine im/sc Leerdoel 3: De huisarts kent de indicaties voor palliatieve sedatie en de vormen van sedatie. Stelling 3: Een refractair (= onbehandelbaar) symptoom is een indicatie voor continue sedatie. Onjuist
5 Casusschets 4 Vraag 1: Bij de antwoorden: 1. Oraal: niet handig, erg korte halfwaardetijd. Kan ook evt buccaal, maar wel regelmatig nodig. 2. Via venflon eventueel mogelijk met name indien geen pompje aanwezig, maar ook dan korte halfwaardetijd, tenminste na 4 uur volgende dosis. T ½ midazolam is 1,5 2,5 uur, bij ouderen soms 3 keer zo lang! 3. Pompje heeft voorkeur. Hoe te regelen: zie ook werkwijzer CSCI in de thuissituatie: bellen dienstdoende MTH carinova of Ambulant Verpl Solis.,huisarts faxt machtiging en uitvoeringsverzoek, huisarts schrijft recept apotheek, dosering zie werkwijzer Palliatieve sedatie, pag 2). Voor pijnstilling in pompje zie werkwijzer Pijn deel 2, of overleg apotheker of consultteam. 4. Rectiole of supp: Omslachtig, en nadeel is lange halfwaardetijd. T ½ uur 5. Eventueel Lorazepam 1-2 mg sl. Maar ook dan T ½ uur Vraag 2: Afspraken met thuiszorg zie werkwijzer CSCI in thuissituatie pag 2- samenwerking / rolverdeling Met name aandacht voor: - Arts aanwezig bij begin - Uitvoeringsverzoek en vervolgens nauwkeurige verslaglegging - Check en dubbelcheck - Goede onderlinge communicatie: teamwork - Afspraken maken over evaluatiemomenten Vraag 3: Zie werkwijzer palliatieve sedatie, stappenplan. Advies: Bij intermitterend sederen wordt stap 1 van het stappenplan aangehouden (bolus 10mg en pomp 1,5mg/u). In dit geval te laag gedoseerd. Het was beter geweest om na 2 uur al een evaluatiemoment gehad te hebben dan kon 5 mg s.c. zijn bijgespoten Bij start sedatie, en onvoldoende effect zn na 2uur 5 mg sc bolus. Bij onvoldoende effect na minimaal 4 uur de pompdosering met 50% verhogen, altijd in combinatie met een bolus van 5 mg sc. Indien onvoldoende. Is er plaats voor levomepromazine bij deze patient? Nee, niet bij intermitterende sedatie omdat de halfwaardetijd te lang is (15-78 uur) Vraag 4:
6 Hieruit blijkt hoe belangrijk voorlichting vooraf is, zie volgende casus. U kunt nu niets doen, afwachten. Vraag 5: Denk aan: - blaasretentie, - obstipatie, - toch teveel pijn, - onttrekkingsverschijnselen medicatie, alcohol of roken, - resistentie voor midazolam, zeldzaam (maar niet waarschijnlijk bij coma). - Paradoxale reactie op midazolam Wat zou u doen? - Midazolam volgens schema bijspuiten en opvoeren, zo nodig stap 2: levomepromazine Leerdoel 4: De huisarts weet hoe de palliatieve sedatie moet worden uitgevoerd, de middelen en de dosering. Leerdoel 5: De huisarts weet welke afspraken er bestaan over de uitvoering rolverdeling tussen arts en verpleegkundige Stelling 4: Bij diepe sedatie kan de pijnstilling gestopt worden. Onjuist
7 Casusschets 5 Zie ook verwijzing in werkwijzer Palliatieve sedatie pg 1 informatiefolders van VIKC en CPZ Salland te downloaden op Tevens is de voorlichting na te lezen op onder de richtlijnen rondom levenseinde/ palliatieve sedatie Vraag 1: Ja: advies is om in vroeg stadium al voorlichting te geven om misverstanden te voorkomen. - Eén van de belangrijke peilers van palliatieve zorg is anticiperen op mogelijke problemen, zodat als deze zich voordoen je snel en adequaat kunt ingrijpen. Om te voorkomen dat je niet meer met de patiënt kunt overleggen, is derhalve een proactieve houding nodig. - Bij voorkeur wordt tot palliatieve sedatie overgegaan op basis van toestemming van de patiënt. (WGBO). Als de mogelijkheid van palliatieve sedatie pas met de patiënt wordt besproken op het moment dat het aan de orde is, bestaat de kans dat goed overleg met de patiënt niet meer mogelijk is dan ben je te laat. Dus: spreken met de patiënt ruim voor het moment waarop palliatieve sedatie mogelijk de enig resterende optie is. Dit kan in principe door een ieder van het behandelend team geïnitieerd worden. Indien pt niet meer kan beslissen moet arts beslissen, eventueel ook tegen wens familie in. Hetgeen ook kan helpen bij latere schuldgevoelens. Vraag 2: Zie ook verwijzing hierboven - Palliatieve sedatie is het verlagen van het bewustzijn in de laatste levensfase, als er sprake is van symptomen/klachten die niet op een andere manier behandeld kunnen worden. - Het doel is het lijden van de patiënt te verlichten en het kan dus een onderdeel zijn van symptoombehandeling. - Er zijn verschillende vormen van sedatie die al naar gelang de ernst van de klacht en de fase van de ziekte kunnen worden ingezet. - Het moet duidelijk zijn dat de mate van symptoomcontrole leidend is, niet de mate van bewustzijnsdaling. - Geen (relevante?) beïnvloeding levensverwachting - Belangrijk is wel te weten dat het niet volledig voorspelbaar is, meestal gaat het zoals gewenst, maar soms niet: -het kan moeilijk zijn het bewustzijn voldoende te verlagen (pt moet zich er ook aan kunnen overgeven -de patiënt kan na enige tijd weer wakker worden, terwijl continue diepe sedatie wordt beoogd. -de patiënt kan ook juist niet meer wakker worden na kortdurende sedatie. Folder meegeven. (staat in werkwijzer: Voorwaarden uitleg wat sedatie is). Tevens heeft de VIKC de sedatiekaart ontwikkeld. Terugkomen op gesprek en folder; zijn er nog vragen? Daarnaast is het voor de familie belangrijk dat
8 - ze er op voorbereidt zijn dat het overlijden soms langer op zich kan laten wachten dan iedereen gedacht had. Door verlichting van ernstig lijden vermindert de belasting van een uitgeputte lichaam, waar door het stervensproces vertraagt kan worden. - Sommige symptomen (bloedingen, diarree) worden niet door de sedatie weggenomen, maar de patiënt is zich er minder of niet meer van bewust. Goede voorlichting over deze dingen is heel erg belangrijk, het voorkomt onrust en onvrede bij de patiënt en de familie. Een aantal zaken waar ook op gelet moet worden bij het starten met palliatieve sedatie (niet volledig!): - Het starten van palliatieve sedatie is een emotioneel beladen moment voor de patiënt en zijn naasten, zeker als een snelle daling van het bewustzijn de bedoeling is. Zorg dus voor een moment waarop aandacht kan zijn voor afscheid. Dat is ook belangrijk voor de rouwverwerking. - Saneren van de medicatie en zn. zorgen voor alternatieve toedieningsvormen, veel medicijnen kunnen sc. gegeven worden, - denk bij rokers aan een nicotinepleister - inbrengen CAD als de patiënt gesedeerd is - decubituspreventie - mondverzorging, erg belangrijk! - maatregelen bij onduleren van sputum = reutelen sputumretentie en dan vooral ook voorlichting daar over aan de familie In de praktijk blijkt een verzoek van de patiënt voor palliatieve sedatie soms voort te komen uit de wens het levenseinde niet bewust te willen meemaken, zonder dat er sprake is van een onbehandelbaar symptoom. Dat wordt in het algemeen niet als een aanvaardbare indicatie gezien. Een patiënt met een levensbedreigende ziekte zonder refractaire klachten kan niet kiezen voor palliatieve sedatie. Sedatie is en mag nooit een alternatief zijn voor euthanasie. Sedatie past bij symptoombehandeling en daarmee bij normaal medisch handelen. De arts heeft de morele verplichting om het lijden van zijn patiënt te verlichten. Sedatie kan een doel zijn om dat te bereiken. Als een patiënt niet meer verder wil leven is sedatie geen optie. Een patiënt met een levensbedreigende ziekte zonder refractaire klachten kan niet kiezen voor palliatieve sedatie. Sedatie is alleen aan de orde als aan de indicatie en voorwaarden is voldaan. Dat betekent dat palliatieve sedatie uitgevoerd volgens de regels der kunst geen sluiproute kan zijn om hetzelfde doel te bereiken als euthanasie, maar dan in een langzamer tempo en zonder alle regels en eisen. Palliatieve sedatie is geen (langzame) euthanasie. Leerdoel 5 De huisarts weet welke aspecten in een voorlichtingsgesprek met patiënt en familie aan bod dienen te komen. Stelling 5: Sedatie kan een elegant alternatief voor euthanasie zijn. Onjuist
ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE PALLIATIEVE SEDATIE 20 mei 2008 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkafspraak en het Interline programma Palliatieve sedatie zijn gemaakt door:
Nadere informatieHet opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en
Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en niet het leven te bekorten. Op verzoek van de regering
Nadere informatiePS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast
Palliatieve sedatie 12 november 2012 Carla Juffermans,kaderhuisarts PZ Palliatieve sedatie Proportionele toepassing van sedativa in de laatste levensfase om ondraaglijke klachten te bestrijden, waarvoor
Nadere informatieCommunicatie rond palliatieve sedatie
Communicatie rond palliatieve sedatie D A G VA N D E M E D I C AT I E V E I L I G H E I D, 2 1 M A A R T 2 0 1 7 M A R G OT V E R KU Y L E N, S P E C I A L I S T O U D E R E N G E N E E S KU N D E / K
Nadere informatieContinue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013. Specialist ouderengeneeskunde/docent. Probeer te verwoorden wat volgens jou
Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde/docent Wat is het? Probeer te verwoorden wat volgens jou palliatieve sedatie is PALLIATIEVE SEDATIE
Nadere informatieSedatiekaart Noord-Holland Noord
Sedatiekaart Noord-Holland Noord Aandachtspunten en afspraken bij het toepassen van palliatieve sedatie en medicatie bij palliatieve sedatie Consultteam palliatieve zorg 0900-202 17 45 (24 uur per dag
Nadere informatieSymposium 14 april 2009. aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter
Symposium 14 april 2009 aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter Palliatieve sedatie Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn in de laatste levens of stervensfase.
Nadere informatieINTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE
INTERLINE DEVENTER CASUSSCHETSEN PALLIATIEVE SEDATIE S.V.P. hierop geen aantekeningen maken! Februari 2010 INTERLINE DEVENTER PALLIATIEVE SEDATIE 2010 Februari CASUSSCHETSEN Casus 1 Patient Hr. P., 75
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word
Wat als ik niet meer beter word moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL Antoon van Dijck Palliatieve zorg is integrale
Nadere informatieCASUSSCHETSEN. Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen.
INTERLINE PALLIATIEVE SEDATIE 20 mei 2008 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Patient Hr. P., 75 jaar, is bekend met een prostaatcarcinoom met meerdere botmetastasen. Hij heeft nog een tijd goed gefunctioneerd
Nadere informatieAnnemieke Delhaas & Franca Horstink-Wortel Specialist ouderengeneeskunde/kaderarts palliatieve zorg
Annemieke Delhaas & Franca Horstink-Wortel Specialist ouderengeneeskunde/kaderarts palliatieve zorg Franca.Horstink@kpnmail.nl Palliatief Team Midden Nederland (PTMN) Richtlijn palliatieve sedatie Continue
Nadere informatieStephan van den Brand Kaderarts palliatieve zorg
Stephan van den Brand Kaderarts palliatieve zorg Palliatieve sedatie -Inleiding -Wat is palliatieve sedatie? -Wat is het niet? -Indicatiestelling -Procedure -Valkuilen -Complicaties Palliatieve sedatie
Nadere informatieDe laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, J U N I
De laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, 1 5-1 6 J U N I 2 0 1 7 M A R G OT V E R K U Y L E N S P E C I A L I S T O U D E R E N G E N E E S K U N D E K A D E R A R T S PA L L I AT I E V E Z O R G
Nadere informatieFormat richtlijn palliatieve sedatie
Format richtlijn palliatieve sedatie 1. Inleiding Het doel van dit format is om de samenwerkingsafspraken rondom palliatieve sedatie in de regio `s-hertogenbosch-bommelerwaard, te vertalen en te concretiseren
Nadere informatiePalliatieve sedatie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Palliatieve sedatie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft van de arts te horen gekregen dat u of uw familielid/naaste op korte termijn zal overlijden. Het
Nadere informatiePalliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn. Nils Nieboer, huisarts
Palliatieve Sedatie in 1 e en 2 e lijn Donderdag 27 september 2018 J. de Boer, internist-oncoloog Nils Nieboer, huisarts Disclosure Sheet Terminologie: palliatieve sedatie en euthanasie Inleiding Palliatieve
Nadere informatiePalliatieve sedatie. maandag 29 november Paul Oyen Verpleegkundig consulent Regionaal Consultatieteam PZ Integraal Kankercentrum Limburg
Palliatieve sedatie maandag 29 november 2010 Paul Oyen Verpleegkundig consulent Regionaal Consultatieteam PZ Integraal Kankercentrum Limburg Achtergrond Palliatieve Sedatie 2005 eerste landelijke richtlijn
Nadere informatieU hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie voor uzelf of uw familielid. In deze folder kunt u nalezen wat palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie voor uzelf of uw familielid. In deze folder kunt u nalezen wat palliatieve sedatie inhoudt. Heeft u na het lezen nog
Nadere informatiePalliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl
Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma
Nadere informatieDoel van de palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie U heeft met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u alles nog eens nalezen. Als u na het lezen nog vragen heeft kunt u deze met hem of haar bespreken.
Nadere informatiePalliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie De informatie in deze folder is voor patiënten. Natuurlijk is de informatie ook erg nuttig voor
Nadere informatie9/11/12. KNMG richtlijn palliatieve sedatie. Landelijk Congres Palliatieve Zorg van autonomie naar afhankelijkheid. Onderwerpen
Onderwerpen KNMG richtlijn palliatieve sedatie Landelijk Congres Palliatieve Zorg van autonomie naar afhankelijkheid Marie-José Gijsberts specialist ouderengeneeskunde Marjolein van Meggelen adviseur IKNL
Nadere informatiePalliatieve sedatie is geen euthanasie. Medische aspecten
Palliatieve sedatie is geen euthanasie Medische aspecten Hoe kwam deze richtlijn er? Werkgroep artsen met interesse in palliatieve zorg Uit meerdere regionale ziekenhuizen en 1 ste lijn Meerdere specialiteiten
Nadere informatiepalliatieve sedatie gericht op het verlichten van lijden in de laatste levensfase
palliatieve sedatie gericht op het verlichten van lijden in de laatste levensfase Bij mensen in de laatste levensfase zijn pijn, angst, benauwdheid en ongemak soms niet meer te behandelen. Als de levensverwachting
Nadere informatieOptimale palliatie door sedatie
Optimale palliatie door sedatie Marleen Hout-Korevaar Specialist Ouderengeneeskunde in Salem Kaderarts Palliatieve Zorg in opleiding Met dank gebruik gemaakt van lezing Alexander de Graeff Palliatieve
Nadere informatiePalliatieve sedatie 17 maart 2014
Palliatieve sedatie 17 maart 2014 Palliatieve sedatie - programma Welkom De heer P. Polak, cardioloog, voorzitter MEC Presentatie Mevrouw A. Witziers, arts palliatieve zorg Bespreken casuïstiek Mevrouw
Nadere informatieLevenseinde bij de geriatrische patiënt en comfortzorg. Marc Merchier, palliatieve zorg coördinator
Levenseinde bij de geriatrische patiënt en comfortzorg Marc Merchier, palliatieve zorg coördinator Fysieke pijn en symptoomcontrole Palliatieve sedatie Palliatieve zorg definitie WHO 2002: Palliatieve
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team
PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek
Nadere informatieAchtergronden bij casusschetsen
Interline Pijnbehandeling Achtergronden bij casusschetsen 29 mei 2001 Introductie: - Werkgroep zeer multidisciplinair, zie kop werkafspraak. - Leden die het Interline programma maakten: Paul Cost Budde,
Nadere informatieOndersteunende en palliatieve zorg
Algemeen Ondersteunende en palliatieve zorg www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG048 / Ondersteunende en palliatieve zorg / 24-05-2018 2 Ondersteunende
Nadere informatieAls genezing niet meer mogelijk is
Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als
Nadere informatiePalliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie
Palliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u de belangrijkste dingen nog eens nalezen. Deze folder is
Nadere informatie26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie?
26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie? Mijn moeder ligt op sterven. Dat proces verloopt redelijk rustig, maar soms is ze verschrikkelijk bang dat ze stikkend zal sterven. De arts zegt dat hij haar
Nadere informatieBEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden
DEFINITIE PALLIATIEVE SEDATIE I Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase (KNMG, 2009). BEHANDELINGSCRITERIUM LEVENSVERWACHTING: het betreft een patiënt bij wie
Nadere informatieEuthanasie versus palliatieve sedatie. John Bos, MAR, Presentatiedienst 8 december 2016
Euthanasie versus palliatieve sedatie John Bos, MAR, Presentatiedienst 8 december 2016 Vraag? Is palliatieve sedatie een keuze? Prehistorie Euthanasie is al eeuwen lang een uiterst controversieel onderwerp.
Nadere informatiePALLIATIEVE SEDATIE
Ik heb er geen bezwaar tegen dat de mensen tijdens de voordracht naar hun horloge kijken, maar ik aanvaard niet dat ze met hun horloge beginnen te schudden om er zeker van te zijn dat het ding nog werkt.
Nadere informatiePallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming
Workshop Palliatieve Zorg 11 oktober 2012 Hedi ter Braak Monique van den Broek 1 Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 2 1
Nadere informatiePalliatieve sedatie. Toon Vessies Marianne Lucassen Marijke Tonino Team Haaglanden/ DWO
Palliatieve sedatie Toon Vessies Marianne Lucassen Marijke Tonino Team Haaglanden/ DWO Palliatieve zorg WHO definitie: Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming
Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 1 Palliatieve zorg is de totale zorg voor de zorgvrager en zijn naasten vanaf het moment
Nadere informatieBEHANDELPROTOCOL CONTINU PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden
DEFINITIE PALLIATIEVE SEDATIE I Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase (KNMG, 2009). BEHANDELINGSCRITERIUM LEVENSVERWACHTING: het betreft een patiënt bij wie
Nadere informatieZorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC
Zorg in de laatste levensfase Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Verschillen Nederland buitenland Palliatieve zorg is geen specialisme Palliatieve zorg is in principe
Nadere informatieVerlagen bewustzijn in de laatste levensfase
Interne Geneeskunde Palliatieve sedatie Verlagen bewustzijn in de laatste levensfase Inleiding Palliatieve sedatie staat de laatste tijd volop in de belangstelling. Er bestaat echter nog veel onduidelijkheid
Nadere informatieCasus palliatieve zorg; thema-avond palliatieve sedatie
Casus palliatieve zorg; thema-avond palliatieve sedatie 19-9-2013 Mevr. Els Nieuwstraten is nu 67 jaar oud. Vijftien jaar geleden kreeg ze borstkanker en werd daarvoor behandeld. Twaalf jaar lang leek
Nadere informatie1 Inleiding... 1. 2 Wat is palliatieve sedatie?... 1. 3 Hoe werkt palliatieve sedatie?... 1. 4 Is het een soort euthanasie?... 1
Palliatieve sedatie Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is palliatieve sedatie?... 1 3 Hoe werkt palliatieve sedatie?... 1 4 Is het een soort euthanasie?... 1 5 Wanneer past de arts palliatieve sedatie
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatieHET ZORGPAD STERVENSFASE
HET ZORGPAD STERVENSFASE 7 OKTOBER 2015 RHEA STROES ALINA PIETERMAN ZORGPAD STERVENSFASE WEER IETS NIEUWS Zorgpad, meer dan een checklist Volledig patiëntendossier, een checklist én een evaluatie- instrument
Nadere informatieStand van zaken Transmuraal Palliatief Advies Team
Stand van zaken Transmuraal Palliatief Advies Team Ilona van der Loos, gespecialiseerd verpleegkundige thuiszorg, consulent PAT Vivent & Sylvia Verhage MANP verpleegkundig specialist intensieve zorg, consulent
Nadere informatiePalliatieve sedatie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Palliatieve sedatie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat
Nadere informatieDe Laatste Zorg. Workshop 7 oktober 2016
De Laatste Zorg Workshop 7 oktober 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatie11 februari Rob Bruntink
11 februari Rob Bruntink Stelling 1: Als je een euthanasieverzoek wilt doen, moet je een euthanasieverklaring hebben. Stelling 2: Als je een euthanasieverzoek doet (en daarbij ook kunt verwijzen naar
Nadere informatieEthische vragen. Dick Willems. Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC
Ethische vragen Dick Willems Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC d.l.willems@amc willems@amc.uva.nl Voorbeelden van ethische vragen in de palliatieve zorg Toegankelijkheid van zorg Cognitieve problemen
Nadere informatieEuthanasie-sedatie Grijs gebied??? Anneke Witziers, specialist ouderengeneeskunde palliatief consulent, SCEN arts.
Euthanasie-sedatie Grijs gebied??? Anneke Witziers, specialist ouderengeneeskunde palliatief consulent, SCEN arts. Inhoud Casus Wettelijk kader Historische achtergrond, status en betekenis Verhouding continue
Nadere informatiePatiënteninformatie. Palliatieve sedatie. Palliatieve sedatie 1
Patiënteninformatie Palliatieve sedatie Palliatieve sedatie 1 Palliatieve sedatie Palliatief team Martini Ziekenhuis Telefoon: (050) 524 5610 E-mail: palliatiefteam@mzh.nl U heeft met uw arts gesproken
Nadere informatieZorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg
Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënt koos voor palliatieve sedatie, maar was met arts overeengekomen dat deze zou overgaan tot euthanasie, indien sedatie lang zou duren of patiënt niet goed behandelbare
Nadere informatiePalliatieve Oncologische Zorg
Palliatieve Oncologische Zorg In het Ziekenhuis En Thuis Liesbeth Peters en Eisso Braak Palliatieve Oncologische Zorg Impressies Definitie, geschiedenis Binnen en buiten ziekenhuis Nieuw palliatief zorgmodel
Nadere informatieMedische beslissingen rond het levenseinde
Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatieCOMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
Nadere informatiePalliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg
Palliatieve zorg in de eerste lijn Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg Geen Cure, maar Care streven naar een comfortabel einde Als genezing niet meer mogelijk
Nadere informatieOpzet. Workshop Consultatie II. Behoefte aan methodische benadering voor consultatie. Palliatieteam Midden Nederland
Workshop Consultatie II Palliatieteam Midden Nederland, 13 november 2008 Alexander de Graeff Internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice arts Academisch Hospice Demeter Ginette Hesselmann Verpleegkundig specialist
Nadere informatieBEHANDELPROTOCOL CONTINUE PALLIATIEVE SEDATIE tot het moment van overlijden DEZE VERSIE WORDT MOMENTEEL AANGEPAST NAV DE HERZIENE KNMG RICHTLIJN
BEHNDELPROTOCOL CONTINUE PLLITIEVE SEDTIE tot het moment van overlijden DEZE VERSIE WORDT MOMENTEEL NGEPST NV DE HERZIENE KNMG RICHTLIJN DEFINITIE PLLITIEVE SEDTIE I Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn
Nadere informatieGesprekshulp Palliatieve Zorg
Gesprekshulp Palliatieve Zorg Deze vragenlijst voor het gesprek met het Palliatief Advies Team bestaat uit twee delen. Het invullen kost tussen de 5 en 20 minuten. Pagina 1: Lijst met veel voorkomende
Nadere informatieEuthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet.
00 Euthanasie 1 Inleiding Euthanasie of actieve levensbeëindiging is in dit ziekenhuis bespreekbaar en wordt serieus benaderd. Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken.
Nadere informatiet.b.v. continue toediening van medicatie bij palliatieve zorg in de thuissituatie in de regio Oss-Uden-Veghel
Procedure voor inzet van een subcutane pomp t.b.v. continue toediening van medicatie bij palliatieve zorg in de thuissituatie in de regio Oss-Uden-Veghel Opgesteld door: Monique van den Broek Francis Pluk
Nadere informatieMTH-team Almelo Transmuraal team Hengelo
MTH-team Almelo Transmuraal team Hengelo Palliatieve zorg, wat is thuis mogelijk? Voorstellen Ingrid Podt MTH-verpleegkundige Almelo Verpleegkundige Palliatieve Zorg Doelstelling MTH-team Curatieve of
Nadere informatiePalliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL
Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel van het Nederlands
Nadere informatieInformatie over de zorg voor de neurologische patiënt rondom het naderend levenseinde
Patiënteninformatie Naderend levenseinde Informatie over de zorg voor de neurologische patiënt rondom het naderend levenseinde 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Palliatief en abstinerend beleid
Nadere informatieScen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen
Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN
TRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN Doel Het doel is te zorgen dat kankerpatiënten in de - overgang naar de - pallatieve fase niet tussen wal en schip vallen. Hiertoe worden
Nadere informatieKunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?
Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige
Nadere informatieMarijse Koelewijn huisarts
PIJN Marijse Koelewijn huisarts Je hoeft tegenwoordig toch geen pijn meer te lijden Moeilijk behandelbare pijn Om welke pijnen gaat het? Welke therapeutische mogelijkheden zijn er? Opzet workshop: Korte
Nadere informatieCasusschetsen. Casusschets 1
Interline Pijnbehandeling Casusschetsen 29 mei 2001 Casusschets 1 Vrouw, 50 jaar Patiente is bekend met een gemetastaseerd mammaca met botmetastasen thoracale en lumbale werverkolom. Tot nu toe is de pijn
Nadere informatieMeneer is 87 jaar Verblijft in het WZC Weduwnaar 4 kinderen slechts 1 dochter erg betrokken en regelmatig bezoek
Meneer is 87 jaar Verblijft in het WZC Weduwnaar 4 kinderen slechts 1 dochter erg betrokken en regelmatig bezoek Terminale Parkinsonpatiënt 2 x CVA Diabetes type II Volledig hulpbehoevend Rolstoelgebonden
Nadere informatiegoede zorg voor mensen met ernstig hartfalen
IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking
Nadere informatieHeeft u het er wel eens over?
Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet
Nadere informatieCasus Palliatieve sedatie
Casus Palliatieve sedatie Netwerk Pall Zorg Moerdijk Drimmelen 19-09-2013 Mevr. Els Nieuwstraten is nu 67 jaar oud. Vijftien jaar geleden kreeg ze borstkankeren werd daarvoor behandeld. Twaalf jaar lang
Nadere informatieFabels en feiten over morfine
Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige
Nadere informatieZorgpad Stervensfase
Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe
Nadere informatiePalliatieve Zorg bij Parkinson. Presentatie. Ondertitel. Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg ParkinsonNet
Palliatieve Zorg bij Parkinson Presentatie Ondertitel Paul Smit, Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts Palliatieve Zorg ParkinsonNet Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen
Nadere informatieMedische Beslissingen rond het levenseinde
Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte
Nadere informatieMETHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG
METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG RUBEN VAN COEVORDEN HUISARTS HOSPICE ARTS JHI CONSULENT PALLIATIEVE ZORG WAT KOMT AAN BOD? Indicaties Beschikbare preparaten Farmacokinetiek Farmacodynamiek
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase
Besluitvorming in de palliatieve fase JEANET VAN NOORD VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST PAT LUMC CONSULENT EN COÖRDINATOR CTPZ HM Palliatieve zorg (Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland, 2017) Palliatieve
Nadere informatieAlgemeen. Euthanasie.
Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden
Nadere informatiePalliatieve zorg: leven tot het einde
Palliatieve zorg: leven tot het einde Bijeenkomst Marikenhuis, 22 januari 2019 Carel Veldhoven, kaderhuisarts palliatieve zorg Berg en Dal en arts pijn en palliatieve geneeskunde Radboudumc Welkom Waar
Nadere informatiePalliatieve zorg. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden
Palliatieve zorg Ondersteuning als genezing niet meer mogelijk is Informatie voor patiënten F1023-1163 oktober 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan
Nadere informatieGecontroleerde sedatie:
Gecontroleerde sedatie: een therapeutische mogelijkheid voor refractaire symptomen bij de terminale palliatieve patient? Dr. J. Menten Coördinator Palliatieve Zorg Kliniekhoofd Radiotherapie UZ Gasthuisberg-Leuven
Nadere informatieOncologie. Morfine: fabels en feiten
Oncologie Morfine: fabels en feiten 1 Wat is morfine? In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine wordt voorgeschreven om pijn te verlichten. Soms wordt morfine gebruikt bij benauwdheid. Morfine
Nadere informatieZorgplan sedatie in de laatste levensfase thuis. voor verpleegkundigen. Eindredactie: Corine Nierop/ Carola Visser Juni 2005
Zorgplan sedatie in de laatste levensfase thuis voor verpleegkundigen Eindredactie: Corine Nierop/ Carola Visser Juni 2005 Integraal Kankercentrum West Schipholweg 5a 2316 XB Leiden 071-5259759 ptz@ikw.nl
Nadere informatieCOPD en Palliatieve Zorg
Een logisch sluitstuk van de keten Lucyl Verhoeven Longverpleegkundige Nurse Practitioner i.o. Thebe Mick Raeven Medisch coördinator Palliatief Netwerk Midden-Brabant COPD is dodelijk Bij mensen met COPD
Nadere informatieKlachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak. Kern: waarnemend huisarts/ laatste levensfase/palliatieve zorg.
Klachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak Kern: waarnemend huisarts/ laatste levensfase/palliatieve zorg. In onderstaande casus klaagt de weduwe over het handelen van de arts, als waarnemend
Nadere informatiePijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn
Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC Introductie! 22 september
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG. fysieke aspecten Rob Jongbloed Raphaëlstichting Jacqueline Fluitman `s Heeren Loo
PALLIATIEVE ZORG fysieke aspecten Rob Jongbloed Raphaëlstichting Jacqueline Fluitman `s Heeren Loo Inleiding Indeling workshop Specifieke kenmerken Selectie lichamelijke klachten in palliatieve fase Selectie
Nadere informatieWat te doen als er niets meer aan te doen is? Over palliatieve zorg en ergotherapie
Groeien in leven en sterven Wat te doen als er niets meer aan te doen is? Over palliatieve zorg en ergotherapie Dr. Alexander Verstaen (psycholoog) Centrum PERENNIS Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen
Nadere informatieWERKEN MET EEN SPUITDRIJVER Myriam Arren Palliatief deskundige PHA INDICATIE Aanhoudende nausea of braken Ernstige dysfagie Gastro-intestinale obstructie Patiënt is niet meer in staat om orale medicatie
Nadere informatieVerpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid
Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid 5-Folder misselijk.indd 1 15-07-2008 09:23:15 5-Folder misselijk.indd 2 15-07-2008 09:23:16 1. Hoe herkent u misselijkheid? Misselijkheid is een
Nadere informatieCHEMOTHERAPIE achtergronden casusschetsen
CHEMOTHERAPIE achtergronden casusschetsen Interline augustus 2010 Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. Voor: begeleider/presentator INTERLINE CHEMOTHERAPIE
Nadere informatieOnder palliatieve zorg wordt verstaan: de zorg voor een cliënt met een levensbedreigende ziekte die niet of niet meer kan genezen.
De Hazelaar Hospice De Hazelaar is een afdeling voor terminaal zieke mensen. In een huiselijke sfeer wordt de cliënt ondersteund om de laatste levensfase op een goede manier door te brengen. Hospice De
Nadere informatieMacht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg
Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Naomi Van De Moortele, psychologe hematologie en palliatieve zorgen UZ Gent An Lievrouw, psychologe digestieve oncologie UZ Gent Workshop: 1. Palliatieve
Nadere informatie