Behandelingsstrategieen bij Complex Trauma: Trudy Mooren, klinisch psycholoog-psychotherapeut, Centrum 45 Martijn Stöfsel, klinisch psycholoog-psychotherapeut, SinaiCentrum Jos Truyens, klinisch psycholoog-psychotherapeut, het Eedenhuis en ISP PTSS-en: op weg naar maatwerk, 19 april, Reehorst, Ede.
inhoud wat is er anders aan complex trauma complex trauma: uimodel en drie fasenmodel traumakruis fase 1, 2 en 3 afsluiting complex trauma en relaties
complex trauma (Stöfsel en Mooren, 2010) meervoudige en/of langdurige ernstige traumatisering, verandering in waarneming, omgaan met omgeving, gevoel van vervreemding, vijandige, wantrouwende en/of schuldbeladen cognities hyperalertheid, verhoogde prikkelbaarheid, herbelevingen en/of nachtmerries, sombere stemming, sociale isolatie of spanningen, malaise-achtige klachten, forse problemen in dagelijks functioneren
werkdefinitie van complex trauma malaise relatieproblemen somberheid PTSS kerncognities
drie fasenmodel (Herman, 1992; van der Hart & Nijenhuis, 2003) fase 1: stabilisatie en symptoomreductie werkbare therapeutische alliantie vestigen symptoomreductie fase 2: verwerking fase 3: integratie
drie fasenmodel malaise fase 1 relatieproblemen somberheid PTSS fase 2 kerncognities fase 3
verschillende cliëntengroepen met complex trauma mensen met vroeg kinderlijke traumatisering sexueel misbruik beroepsgerelateerde traumatisering, vluchtelingen, waaronder asielzoekers, Nederlandse veteranen, de naoorlogse of tweede generatie, door de Tweede Wereldoorlog getroffenen, diversen.
verschijningsvormen (en behandelmogelijkheden) van traumavormen geïntegreerde positie KWADRANT 1 KWADRANT 2 persoonlijkheidspathologie enkelvoudiger trauma (meer cluster C) en trauma (lang fase 1, lang fase 2 en dan fase 3 ) (kort fase 1, korte fase 2 en dan fase 3) vroege traumatisering late traumatisering KWADRANT 3 KWADRANT 4 invaliderende ontwrichtende symptomen persoonlijkheidspathologie als verslavingen, agressie, ernstige (meer cluster A en B) en trauma symptomatologie en trauma (vooral fase 1 en 3) (vooral fase 1 en 3) gesepareerde positie
fase 1 stabilisatie en symptoomreductie psychische stabiliteit in het nu, psycho-educatie controletechnieken relaxatietechnieken reguleren van trauma-symptomen praktische stabiliteit in het nu vestigen veilige therapeutische relatie relatief snel bij enkelvoudig trauma, complex bij complex trauma
Window of tolerance (Ogden & Minton (2000)) high arousal optimal arousal zone (voor o.a. EMDR) low arousal
fase 1 uit: Stöfsel & Mooren(2010), Complex trauma., diagnostiek en behandeling psycho-educatie: wat is trauma, verloop en verschijnselen, naasten daarbij betrekken, metafoor van de bruiloft, uitleg herbelevingen: bijv. retraumatiseringsdriehoek, controle over levensomstandigheden: dag- en weekstructuur opzetten. praktische problemen op flap ordenen en in de tijd zetten, hulpbronnen zoeken, crisisplan, slaaphygiëne, grounding in het nu; afwachten, zitten en kijken, stevig staan of zitten, kleuren in de kamer benoemen, de 5 zintuigen, noemen van concrete waarnemingen, fysieke activiteit, mindfullnessoefeningen, emoties als golf ontspanning bevorderen, Jacobson, tellen met varianten, sinuslijn, buikademhaling, hypnoseachtig
fase 1-vervolg 4. 5. controle over gevoel van veiligheid triggers inventariseren, stopmechanismen, voorwerpen die (symbolische) veiligheid bieden, afleiding, functioneel vermijdingsgedrag controle over nare gedachten en herbelevingen eikenhouten kast of de kist, stop zeggen, tv-scherm met afstandsbediening, bioscoop-visulaisatie, monitor in de hand nachtmerries: droomdagboek, nachtmerrie veranderen: nachtmerrierecsripting, natuurlijke processen gebruiken gedenkdoos, ankeroefening, Resource Development Installation (EMDRtechniek), cognities bewerken schuldgevoelens bewerken: taartpunttechniek, realiteiten inventariseren
retraumatiseringsdriehoek : het is niet Situatie nu associatie Situatie toen verwerking R nu Reactie toen
beslisboom voor bewerken van traumatische ervaringen veel last van traumasymptomen? ja nee fase 3 goede draaglast, om ontregeling, die gepaard gaat met verwerking aan te kunnen? ja nee fase 1 getuigenisbehoefte? nee ja toegankelijke, niet ingekapselde, traumaervaringen? fase 2, globale traumaverwerkingstechniek ja nee fase 2, globale traumaverwerkingstechniek of fase 3 fase 2, specifieke traumavewerkingstechniek
fase 2: verwerking Globale traumaverwerkingstechnieken Getuigenistherapie narratieve technieken Narratieve Exposure Therapie (NET) Specifieke traumaverwerkingstechnieken exposure Gestructureerd schrijven: een bijzondere vorm van imaginaire exposure EMDR KEP of BEPP Imaginaire confrontatie en rescripting cognitieve interventies
doelstellingen: getuigenistherapie (Mooren & van Dijk, 2004) getuigen van traumatische ervaringen (met name politiek geweld) kader bieden voor 'verhaal' (inclusief holding en containment) werkwijze verhaal wordt chronologisch vertelt (ook gebeurtenissen vóór traumatische periode) verhaal wordt opgenomen en uitgewerkt ('document') verhaal wordt afgemaakt met relaas van periode na traumatische periode en toekomstverwachtingen kan ook in een module creatieve therapie worden uitgevoerd rituele afsluiting
getuigenistherapie
Narrative Exposure Therapy (NET) (Schauer, e.a., 2005)
fase 3 integratie chronologisch: van stabilisatie(fase 1) naar verwerking(fase 2) naar integratie(fase3) sprongsgewijs: van stabilisatie (fase 1) naar integratie (fase 3) zingeving activiteiteninvulling opleiding en (vrijwilligers-)werk sociale contacten interesses en hobby s post traumatische groei post traumatische teruggang chronische problematiek: balanceren tussen fase 1 en fase 3 nazorg; soms langdurig bij chronische problematiek afsluiten behandeling en afscheid nemen.
complex trauma? Ja, mits bereidheid langere behandeling aan te gaan, nare verhalen verdragen kunnen worden, aandacht besteed aan en overzicht bewaren van de casus steun van collega s potentieel beschikbaar durven en durven dan is het een kwestie van gewoon doen en enige creativiteit en dit kan dan daarbij ook nog helpen: