Zorgen voor jonge getraumatiseerde kinderen

Transcriptie

1 Zorgen voor jonge getraumatiseerde kinderen 26 januari 2017 IN HOLLAND STAAT EEN HUIS Congres ter gelegenheid van het 70-jarig jubileum van t Kabouterhuis

2 Programma Wat is trauma? Essentiële elementen van traumasensitief opvoeden en begeleiden Posttraumatische stressreacties De impact van chronisch trauma Sterre & Anne

3 Een traumatische ervaring hangt samen met de bedreiging van het leven of de fysieke integriteit van een kind of iemand die belangrijk is voor dat kind (zoals een ouder, grootouder, broer of zus); veroorzaakt een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht; heeft intense fysieke effecten (zoals hartkloppingen, versnelde ademhaling, trillen, duizeligheid of verlies van controle over blaas of darmen).

4 Niet elke schokkende gebeurtenis leidt tot trauma Bepaalde factoren vergroten het risico: jonge leeftijd; slachtoffer of getuige zijn van geweld tussen mensen; verlies van een gehechtheidspersoon; gebrek aan sociale steun. (Van der Hart e.a., 2010)

5 Chronisch trauma Ervaring van meerdere traumatische gebeurtenissen.

6 Grootste impact Chronisch trauma op jonge leeftijd waarbij de volwassenen die voor het kind zouden moeten zorgen en het zouden moeten beschermen de stress veroorzaken en/of niet in staat zijn hun kind te helpen bij het reguleren van de stress.

7 Veerkracht

8 Zorgen voor jezelf Herkennen effecten trauma Trauma diagnostiek behandeling veerkracht Helpen veilig voelen Helpen bij levensverhaal Pleitbezorger zijn Traumasensitief opvoeden en begeleiden Helpen reguleren emoties Stimuleren stabiele relaties Helpen reguleren gedrag

9 Intern alarmsysteem

10 Neutrale prikkels worden triggers

11 Symptomen van trauma Herbeleving Vermijding Negatieve cognities en stemming Verhoogde prikkelbaarheid

12 Symptomen van trauma: herbeleving Terugkerende, onvrijwillige, indringende en pijnlijke herinneringen aan de traumatische gebeurtenissen (gedachten, beelden, sensaties) Nachtmerries Herbelevingen (kan ook in spel tot uiting komen) Heftige emoties of lichamelijke reacties als iets of iemand aan de traumatische gebeurtenissen herinnert

13 Symptomen van trauma: vermijding Niet willen denken aan of praten over traumatische ervaringen door: helemaal op te gaan in iets anders (ook wegkijken/afsluiten); bepaalde plekken of situaties uit de weg te gaan; een relatie met een volwassene uit de weg te gaan, omdat volwassenen geassocieerd worden met een gevoel van onveiligheid.

14 Symptomen van trauma: negatieve cognities en stemming Geheugenverlies voor een deel van de gebeurtenis(sen) Sterke negatieve cognities Vertekende cognities over de oorzaak van de traumatische gebeurtenissen Aanhoudende negatieve stemming Interesseverlies (geen zin in eten, spelen,..) Gevoelens van onthechting of vervreemding van anderen Niet in staat zijn om positieve emoties te ervaren

15 Symptomen van trauma: verhoogde prikkelbaarheid Prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen Roekeloosheid of zelfbeschadigend gedrag Gefocust zijn op gevaar Overdreven schrikreacties Concentratieproblemen Slaapproblemen

16 Ervaringen vormen onze hersenen Hersenen ontwikkelen zich van onderen naar boven: van primitief (voor overleving); naar meer complex (controlecentrum) Hoe vaker een ervaring wordt herhaald, des te sterker worden de verbindingen. De verbindingen vormen netwerken. Deze netwerken vormen samen de bedrading van onze hersenen.

17 De ontwikkeling van hersenen in onveilige omstandigheden De hersenen ontwikkelen zich om te overleven in onveilige omstandigheden: een kind is constant alert op gevaar; een kind ervaart steeds meer neutrale prikkels als bedreigend waardoor het vaak reageert met stressreacties; het interne alarmsysteem wordt overactief.

18 De ontwikkeling ontspoort door trauma

19 Ervaringen in de ouder-kind interactie zijn het meest belangrijk

20 Anne Vanwege een stuitligging werd Anne na precies 9 maanden en 2 dagen middels een keizersnede geboren. Al snel mocht ze met haar ouders mee naar huis. Anne s ouders waren blij met de kraamhulp en de steun van moeders moeder. Hoewel ze het eerst best spannend vonden, leek de verzorging van Anne al gauw vanzelf te gaan. Als Anne huilde herkenden ouders vaak al meteen of hij bijv. honger had of moe was. Met een rustige stem, liefde en aandacht troosten ze Anne en gaven haar de borst of de fles of zongen slaapliedjes tot ze insliep.

21 Sterre Sterre is geboren toen haar 19-jarige moeder 8 mnd zwanger was. Na 2 weken in de couveuse mocht Sterre met moeder mee naar huis. Eenmaal thuis raakte moeder vaak in paniek als Sterre huilde. Soms begreep ze dat ze honger had en gaf ze haar de fles. Op andere momenten liep de stress bij moeder zo hoog op dat ze boos op Sterre reageerde en/of het huis uit ging. Sterre s vader was veel afwezig. Als hij er wel was maakte hij vaak ruzie met moeder omdat ze niet goed voor Sterre zorgde. Hij mishandelde Sterre en haar moeder. Na een heftig incident is moeder uit huis gevlucht en naar een Blijf van m n Lijf huis. Sterre heeft door de mishandelingen ernstige verwondingen opgelopen waarvoor zij in het ziekenhuis werd behandeld.

22 Eerste hulp bij traumareacties Veiligheid verzekeren. Heroriënteren. Geruststellen, helpen de stress te reguleren. Verwoorden wat er is gebeurd. De ervaring van het kind respecteren en normaliseren. Verleden van het heden onderscheiden.

23 Wat kun je beter niet doen? Aannemen dat het kind zich afzet. Tegen het kind zeggen dat het zich aanstelt of te heftig reageert. Het kind dwingen om te kijken naar iets dat aan het trauma herinnert. Boos of ongeduldig worden.

24 Hoe helpen we Sterre haar angst voor fysiek contact overwinnen? Wees consequent en betrouwbaar in het tegemoetkomen aan haar behoeften. Herhaling leidt tot sterkere verbindingen. Creëer een kalmerende omgeving. Zachte muziek, zachte verlichting en zachte, rustige stemmen. Vermijdt zo veel mogelijk herinneringen aan trauma. Vermijd verrassingen. Beschrijf wat je doet, voordat je het doet: Ik ga nu je luier verschonen,..

25 Hoe helpen we Sterre haar angst voor fysiek contact overwinnen? Gebruik textuur en bewegingen om haar te troosten en kalmeren. Als Sterre schrikt van menselijke aanraking kan ze misschien wel gerustgesteld worden door het voelen van zachte materialen of knuffels en/of wiegende bewegingen. Doe het rustig aan, ben gewoon aanwezig. Forceer geen oogcontact maar bekrachtig oogcontact met een glimlach en kalmerende woorden of geluiden. Stem af op haar non-verbale signalen. Als je merkt dat Sterre rustig wordt wanneer zij op haar vingers zuigt, kun jij troost bieden door haar te helpen haar hand naar de mond te brengen.

26 Een goed begin, een investering in de toekomst

27