24 mei 2018 CONGRES PASSENDE KINDEROPVANG. Congres Passende kinderopvang - 24 mei Programma

Transcriptie

1 Die is gelukkig nog te klein om er last van te hebben omgaan met traumatische ervaringen 24 mei 2018 CONGRES PASSENDE KINDEROPVANG Programma Wat is trauma? Posttraumatische stressreacties De impact van chronisch trauma Sterre & Anne Essentiële elementen van traumasensitief opvoeden en begeleiden 1

2 Een traumatische ervaring hangt samen met gevoel van bedreiging van het eigen leven of dat van een belangrijke andere; Ø Jonge kinderen zijn voor hun overleving nog sterk afhankelijk van hun ouders. Daardoor ervaren zij het snel als traumatisch als hun ouders in gevaar zijn of hen in de steek laten. veroorzaakt een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht; heeft intense fysieke effecten (zoals hartkloppingen, versnelde ademhaling, trillen, duizeligheid of verlies van controle over blaas of darmen). Niet elke schokkende gebeurtenis leidt tot trauma Bepaalde factoren vergroten het risico: jonge leeftijd; slachtoffer of getuige zijn van geweld tussen mensen; verlies van een gehechtheidspersoon; gebrek aan sociale steun. (Van der Hart e.a., 2010) 2

3 Traumasymptomen bij jonge kinderen Bekende traumasymptomen zoals: herbeleving, vermijding en verhoogde prikkelbaarheid. ØDoordat sommige symptomen er bij jonge kinderen anders uit zien bestaat het gevaar dat ze niet als zodanig worden herkend. Chronisch trauma Ervaring van meerdere traumatische gebeurtenissen. 3

4 Grootste impact Chronisch trauma op jonge leeftijd waarbij de volwassenen die voor het kind zouden moeten zorgen en het zouden moeten beschermen de stress veroorzaken en/of niet in staat zijn hun kind te helpen bij het reguleren van de stress. Jonge kinderen extra risico op trauma Ze lopen groter risico op het meemaken van traumatische gebeurtenissen. Een groot deel van de jonge kinderen ontwikkelt na het meemaken van traumatische gebeurtenissen chronische klachten indien er geen traumabehandeling wordt geboden. De gevolgen van het meemaken van traumatische gebeurtenissen op jonge leeftijd zijn extra ingrijpend omdat ze de ontwikkeling van de hersenen kunnen verstoren in een periode dat deze juist de basis leggen voor de rest van het leven 4

5 Intern alarmsysteem Neutrale prikkels worden triggers 5

6 Symptomen van trauma Herbeleving Vermijding Negatieve cognities en stemming Verhoogde prikkelbaarheid Symptomen van trauma: herbeleving Terugkerende, onvrijwillige, indringende en pijnlijke herinneringen aan de traumatische gebeurtenissen (gedachten, beelden, sensaties) Nachtmerries Økan bij jonge kinderen in de vorm van enge dromen over spoken, monsters,.. Herbelevingen ØBij jonge kinderen zie je dit vaak in hun spel terug (en dit komt niet altijd over alsof een kind het vervelend vindt) ØJonge kinderen kunnen ook dissociëren: je ziet bijv. dat de ogen wegdraaien of dat de blik leeg of afwezig is. Heftige emoties of lichamelijke reacties als iets of iemand aan de traumatische gebeurtenissen herinnert. 6

7 Symptomen van trauma: vermijding Niet willen denken aan of praten over traumatische ervaringen door: helemaal op te gaan in iets anders (ook wegkijken/afsluiten); bepaalde plekken of situaties uit de weg te gaan; een relatie met een volwassene uit de weg te gaan, omdat volwassenen geassocieerd worden met een gevoel van onveiligheid. ØEen baby kan alleen wegkijken of zich zoveel mogelijk afsluiten ØPeuters en kleuters kunnen contact met anderen zoveel mogelijk uit de weg te gaan en ze kunnen minder zin hebben om te spelen. Symptomen van trauma: negatieve cognities en stemming Geheugenverlies voor een deel van de gebeurtenis(sen) Negatieve gedachtes over zichzelf en anderen. Vertekende gedachten over de oorzaak van de traumatische gebeurtenissen Aanhoudende negatieve stemming (somber, boos) Interesseverlies (geen zin in eten, spelen,..) Gevoelens van onthechting of vervreemding van anderen Niet in staat zijn om positieve emoties te ervaren 7

8 Symptomen van trauma: verhoogde prikkelbaarheid Bij jonge kinderen komt dit vooral tot uitdrukking door: Slecht slapen, snel geïrriteerd zijn, driftbuien, voortdurende verhoogde alertheid op gevaar, overdreven schrikreacties en druk gedrag. Ervaringen vormen onze hersenen Hersenen ontwikkelen zich van onderen naar boven: van primitief (voor overleving); naar meer complex (controlecentrum) Hoe vaker een ervaring wordt herhaald, des te sterker worden de verbindingen. De verbindingen vormen netwerken. Deze netwerken vormen samen de bedrading van onze hersenen. 8

9 De ontwikkeling van hersenen in onveilige omstandigheden De hersenen ontwikkelen zich om te overleven in onveilige omstandigheden: een kind is constant alert op gevaar; een kind ervaart steeds meer neutrale prikkels als bedreigend waardoor het vaak reageert met stressreacties; het interne alarmsysteem wordt overactief. De ontwikkeling ontspoort door trauma 9

10 Ervaringen in de ouder-kind interactie zijn het meest belangrijk Anne Vanwege een stuitligging werd Anne na precies 9 maanden en 2 dagen middels een keizersnede geboren. Al snel mocht ze met haar ouders mee naar huis. Anne s ouders waren blij met de kraamhulp en de steun van moeders moeder. Hoewel ze het eerst best spannend vonden, leek de verzorging van Anne al gauw vanzelf te gaan. Als Anne huilde herkenden ouders vaak al meteen of hij bijv. honger had of moe was. Met een rustige stem, liefde en aandacht troosten ze Anne en gaven haar de borst of de fles of zongen slaapliedjes tot ze insliep. 10

11 Sterre Sterre is geboren toen haar 19-jarige moeder 8 mnd zwanger was. Na 2 weken in de couveuse mocht Sterre met moeder mee naar huis. Eenmaal thuis raakte moeder vaak in paniek als Sterre huilde. Soms begreep ze dat ze honger had en gaf ze haar de fles. Op andere momenten liep de stress bij moeder zo hoog op dat ze boos op Sterre reageerde en/of het huis uit ging. Sterre s vader was veel afwezig. Als hij er wel was maakte hij vaak ruzie met moeder omdat ze niet goed voor Sterre zorgde. Hij mishandelde Sterre en haar moeder. Na een heftig incident is moeder uit huis gevlucht. Sterre heeft door de mishandelingen ernstige verwondingen opgelopen waarvoor zij in het ziekenhuis werd behandeld. Veerkracht 11

12 Eerste hulp bij traumareacties Veiligheid verzekeren. Heroriënteren. Geruststellen, helpen de stress te reguleren. Verwoorden wat er is gebeurd. De ervaring van het kind respecteren en normaliseren. Verleden van het heden onderscheiden. 12

13 Wat kun je beter niet doen? Aannemen dat het kind zich afzet. Tegen het kind zeggen dat het zich aanstelt of te heftig reageert. Het kind dwingen om te kijken naar iets dat aan het trauma herinnert. Boos of ongeduldig worden. Hoe helpen we Sterre haar angst voor fysiek contact overwinnen? Wees consequent en betrouwbaar in het tegemoetkomen aan haar behoeften. Herhaling leidt tot sterkere verbindingen. Creëer een kalmerende omgeving. Zachte muziek, zachte verlichting en zachte, rustige stemmen. Vermijdt zo veel mogelijk herinneringen aan trauma. Vermijd verrassingen. Beschrijf wat je doet, voordat je het doet: Ik ga nu je luier verschonen,.. 13

14 Hoe helpen we Sterre haar angst voor fysiek contact overwinnen? Gebruik textuur en bewegingen om haar te troosten en kalmeren. Als Sterre schrikt van menselijke aanraking kan ze misschien wel gerustgesteld worden door het voelen van zachte materialen of knuffels en/of wiegende bewegingen. Doe het rustig aan, ben gewoon aanwezig. Forceer geen oogcontact maar bekrachtig oogcontact met een glimlach en kalmerende woorden of geluiden. Stem af op haar non-verbale signalen. Als je merkt dat Sterre rustig wordt wanneer zij op haar vingers zuigt, kun jij troost bieden door haar te helpen haar hand naar de mond te brengen. Een goed begin, een investering in de toekomst 14

15 15