Startnotitie Bomenbeleid gemeente Vianen Augustus 2003 Openbare Werken, CdR/RV
1 INLEIDING Bomen en groen zijn belangrijke elementen voor het bepalen van de sfeer in de woon- en leefomgeving. In Vianen zijn vele bomen aangeplant en wordt waarde gehecht aan een groene inrichting van de gemeente. Een groene woonomgeving wordt gewaardeerd en werkt waarde verhogend op woningen en kantoren. Bomen zijn de meest duurzame elementen van de groene inrichting. Aandacht voor een samenhang in de groene elementen is van groot belang. In Vianen leidt overlast van bomen, wortelopdruk en plak uit bomen vaak tot irritatie en klachten. Ook de beheerders van wegen en rioleringen hebben extra beheerkosten door overlast van bomen. Nadere studie gericht op bomen, functie en kwaliteit, moet leiden tot een beheerbare situatie van de openbare ruimte. Nadrukkelijk betekent dit niet dat bomen geen overlast meer geven, echter er wordt een afweging gemaakt tussen functie van de boom en de beheermaatregelen om de boom in stand te houden. Dit document is een startnotitie om te komen tot een samenhangend boombeleid voor de gemeente Vianen. 2 VRAAGSTELLING Om groen in de bebouwde omgeving een toegevoegde waarde te laten hebben is het noodzakelijk antwoord te hebben op de volgende vragen: welke inrichting van de woonomgeving is in de toekomst gewenst? welke groeiruimte hebben de verschillende categorieën groen nodig om goed tot ontwikkeling te komen? welke mate van onderhoud is noodzakelijk voor een goede ontwikkeling van het groen; welke bomen hebben bijzondere waarde; welke rol heeft gemeentelijke kapbeleid en is deze nog noodzakelijk. Op deze vragen moet een antwoord geformuleerd worden om een open discussie tussen bestuurders, beheerders en bewoners te kunnen voeren. 3 DOEL VAN HET PLAN Het bomenplan is een plan waarmee de toekomst van de bomen in Vianen wordt veiliggesteld. In het plan ligt het accent op bomen in Vianen, echter geplaatst in het kader van alle groene elementen van de openbare ruimte. Behalve die visie en inrichting met bomen wordt ook de relatie met (groene) openbare ruimte opgenomen in het plan. Het plan dient een drietal doelen. 3.1.1 Voor de beheerder Het bomenbeleidsplan heeft een algemeen informatief en een beleidsmatig deel over het behouden van bomen in de openbare ruimte. Duurzaam beheer en een gezond bomenbestand zijn het doel. Dit deel wordt mede ontwikkelt door en is bestemd voor de beheerders van het groen, de wegen, kabels en leidingen en riolering. De informatie wordt praktijkgericht aangereikt. 3.1.2 Voor de inrichters Voor de inrichters van de openbare ruimte wordt een richtlijnen kader opgesteld voor het aanbrengen van bomen. Het betreft hier normen voor de noodzakelijke onder- en bovengrondse ruimte. 3.1.3 Voor de bewoner Voor de bewoners, maar ook voor de beheerders, is het van belang de gewenste boomstructuur en bijbehorende groenvoorziening nader vast te leggen. Het Bomenbeleidsplan moet het handvatten bieden voor concrete verbetering van de woon- en leefomgeving. Het plan moet Vianen, CdR, Openbare werken 2 13-08-03
onderdeel kunnen vormen van een integrale aanpak van de openbare ruimte. Aan de hand van de sfeerbeelden van het groenstructuurplan worden per wijk principedetails voor inrichting van wegen, woonstraten, parkeerplaatsen, parken en watergangen gegeven. Het Bomenbeleidsplan biedt de gelegenheid helder te communiceren over de gewenste inrichting, geeft inzicht in de benodigde financiële middelen en stelt voorwaarden aan de kennis van de beheerders. 4 PROBLEEMSTELLING Vianen heeft ongeveer 11.500 bomen in eigendom en beheer. Hoewel bomen in het algemeen veel waardering scoren is in de Viaanse situatie een dusdanig aantal problemen dat een negatieve waardering zowel bij bewoners als bij de beheerders van de openbare ruimte vaak aan de orde is. De problemen betreffen: - bomen veroorzaken overlast voor de gebruiksfuncties van de openbare ruimte en aan derden. Er is geen helder beleid over het belang van bomen en de gewenste structuur op wijkniveau. Ad hoc worden beslissingen genomen over het behoud of vervangen van bomen. - te veel bomen in de Monnikenhof. De bomen die goed groeien geven de meeste problemen en zouden verwijderd moeten worden ten gunste van verharding. De slecht groeiende bomen leveren minder overlast op voor de verharding maar voegen weinig toe aan de aankleding van de wijk. - bij reconstructies van wegen waarbij bomen een belangrijke rol spelen, zoals Brugstraat, Burg. Hoeufftlaan en Hogelandseweg zijn alle belangen (inclusief bomen) meegewogen in de planvorming. Het komt echter nog regelmatig voor dat de aandacht voor het herstel en aanvullen van de boomstructuur tot op heden iets dat in een latere fase komt. Het bomenbeleidsplan voorkomt een ad hoc beheersing van de boomstructuur; - het huidige beleid geeft te weinig handvatten voor het maken van concrete uitwerkingsplannen zowel bij reconstructies als bij de nieuwe wijken. - normen rond het gebruik van de openbare ruimte voor kabels en leidingen bieden erg weinig ruimte voor bomen in de openbare ruimte. Voor de Fransiscushof is een herinrichtingsplan gemaakt in overleg met de bewoners. Om tot een dergelijk voor de andere wijken te komen is het gewenst eerst nadere richtlijnen te bepalen, welke de samenhang over de hele gemeente moeten waarborgen. Aan de hand van ons rioleringsstelsel kan een indruk verkregen worden waar de problemen zich voordoen is; - relatie tussen binnen- en buitengebied is heel beperkt, bomen en landschappelijke elementen kunnen beter worden ingezet om dit te verbeteren. - de keuze voor een boomstructuur heeft ook consequenties voor de inrichting van het overige groen, hierover is nog geen beleid vastgelegd. - de kapvergunning vraagt veel tijd voor verlening terwijl 95% van de vergunningen verleend wordt. Het lijkt aannemelijk de kapverordening af te schaffen en met een andere methode het behoud van waardevolle bomen te reguleren. 5 VASTGESTELDE PLANNEN EN WETTELIJK KADER Het bomenplan wordt opgesteld passend in het gemeentelijk vastgesteld en in ontwikkeling zijnd beleid. Het beleid van de gemeente Vianen betreft het groenstructuurplan, bomennota, verkeersveiligheidsplan, wegbeheerplan, rioolbeheerplan, beheerplan openbare verlichting, beheerplan kunstwerken, waterkwaliteitsplan en speelnota. Deze plannen bepalen mede het kader voor de inhoud van het bomenbeleid voor de gemeente Vianen. Het bestaande beleid en de huidige werkwijze, evenals het wettelijk kader dienen als uitgangspunt voor de verdere planvorming. De openbare ruimte vraagt om een integraal beheer, Vianen, CdR, Openbare werken 3 13-08-03
een op te stellen bomenplan moet onderdeel vormen van het integraal beheer van de openbare ruimte. De gemeente heeft te maken met een wettelijk kader voor de zorgplicht ten aanzien van eigendommen en het beheer daarvan. Voor bomen is regelmatige controle op veiligheid noodzakelijk. Het plan wordt zodanig opgesteld dat het kan dienen als onderdeel van het integraal beheer van de openbare ruimte. Voor het plan zijn de beleidsvisies voor wegen, water, riool en verkeer van belang. Bij de gemeente Vianen is reeds vastgesteld een wegbeheerplan en een rioleringsplan. In ontwikkeling is het verkeersplan. Deze dienen als kader. Het Bomenbeleidsplan moet een plan zijn dat in visie, beleid en plan van aanpak op een zelfde niveau zit als de plannen voor wegbeheer, verkeer en rioolbeheer. De tegenhanger in groen maakt het mogelijk om een integrale en wijkgerichte aanpak te ontwikkelen. Hierbij zal de afdeling Stadsbeheer integraal kunnen voorbereiden en kunnen werken. wegen riool, kabels en leidingen verkeer bomen (groen) woonomgeving 6 RESULTAAT VAN HET PLAN Het bomenplan wordt een plan waarin het kader en de richtlijnen voor beheer en ontwikkeling helder worden uitgeschreven, terwijl ook de consequenties voor de situatie buiten goed inzichtelijk worden gemaakt. Voor het oplossen van de problemen bij het beheer en instandhouden van het groen van de gemeente Vianen stellen we de volgende opzet voor. Het plan wordt een naslagwerk voor de groenbeheerder, bestuurder en de inrichters van de openbare ruimte. Het biedt de basis voor, het vaststellen van de visie op boombeheer. Het plan zal zorgdragen voor het planmatig werken, duurzaam boombeheer, omvormingsplan en een budgetverantwoording. Het plan bestaat uit een beschrijvend deel en toelichtende details en tekeningen en schema s. Het plan moet uitvoeringsgericht worden opgesteld, de rapportage beknopt. Het plan bestaat uit een beleidsdeel, de uitwerking van de sfeerbeelden en de uitvoeringsschema s voor omvorming en beheer. Het plan wordt afgerond met een raming van het benodigde budgetten voor: - regulier groot onderhoud, bijvoorbeeld populieren en wilgen; - regulier klein onderhoud; - vervangingsplan: o (einde levensloop); o probleemgevallen; - waardevolle bomen (monumentaal) particulier en gemeentelijk; - hoogstamboomgaarden en grienden; - bomen op begraafplaatsen. Vianen, CdR, Openbare werken 4 13-08-03
In het Groenstructuurplan zijn sferen aangegeven: o de historische sfeer o landschappelijke sfeer o stedelijke woonsfeer o dorpskern sfeer o dorpse woonsfeer o bedrijventerreinen Deze sferen worden nader uitgewerkt. Het bomenbeleid is een plan dat leidt tot inzicht in de gewenste situatie en de benodigde middelen om deze te realiseren. Het vervolg op het plan bestaat uit het in uitvoering brengen van de voorgestelde werken door het aanpassen van het regulier onderhoud en het projectmatig omvormen van de openbare ruimte. Het bomenbeleid biedt de mogelijkheid aan te sluiten bij andere beheer- en renovatieprojecten in de openbare ruimte. 7 ORGANISATIE EN PLANNING Het bomenbeleid is een plan van Grondgebied afdeling Stadsbeheer. Het plan wordt opgesteld door deskundigen, zowel gemeentelijk als extern, op het gebied van boombeheer, inrichting openbare ruimte en beheer van het openbaar groen. De gebiedsinformatie wordt aangeleverd door de gemeente, in de vorm van inventarisatielijsten en tekeningen. Het plan wordt gefaseerd opgesteld in overleg met een ambtelijke werkgroep van beheerders van de openbare ruimte. De werkgroep bestaat uit disciplines van de afdeling Stadsbeheer die verantwoordelijk zijn voor een van de aspecten van het beheer van de openbare ruimte. Gedurende het proces vindt minimaal 4 maal overleg plaats. In het proces is terugkoppeling met de portefeuillehouder opgenomen. Fasering van het werk gereed Start project na beschikbaar stellen krediet november 2003 Inventarisatiefase januari 2004 Overleg werkgroep februari 2004 Analyse en ontwerpen april 2004 Tussentijdse terugkoppeling wethouder mei 2004 Overleg werkgroep juni 2004 Kostenraming van de ontwerpen juli 2004 Definitief concept september 2004 Voorstel aan B&W en gemeenteraad oktober 2004 indien een klankbordgroep wordt ingesteld zal daarvoor extra tijd moeten worden in geraamd in het proces. De bijeenkomsten vinden doorgaans plaats nadat een bepaalde fase ook door de werkgroep is goedgekeurd. Voor de bijeenkomsten van de klankbordgroep moet een ruimte van 3 weken per bijeenkomst worden gerekend. Indien er 4 bijeenkomsten met een klankbordgroep worden gehouden zal de planvormingsproces worden verlengd met 3 maanden. 8 COMMUNICATIE Om de bewoners, of een vertegenwoordiging ervan, in een vroeg stadium bij de plannen te betrekken kan een externe klankbordgroep worden ingesteld. Deze kan per fase in het proces van het plan mee denken over inrichting, beheer en belevingswaarde van het groen. In de klankbordgroep kunnen natuurverenigingen, wijkcoördinatoren, belangenverenigingen en individuele burgers plaatsnemen. Het instellen van een klankbordgroep heeft tot doel de betrokkenheid bij het gemeentelijke beleid te vergroten en de aanwezige kennis in te zetten voor het plan. Vianen, CdR, Openbare werken 5 13-08-03
De klankbordgroep wordt voorgezeten door de wethouder. Het aantal bijeenkomsten wordt geschat op 4 maal. De overige communicatie aan bewoners kan plaatsvinden na het behandelen van het definitieve concept in de raadscommissie. In de conceptversie zijn de voorstellen doorberekend en met de ambtelijke werkgroep gecheckt op haalbaarheid. Door op dit moment te communiceren over de inhoud van het plan wordt een haalbaar plan aan de bewoners voorgelegd. Naar aanleiding van de reacties zal het plan verder worden aangepast. 9 KOSTEN VOOR HET OPSTELLEN BOMENPLAN Intern gemeente: medewerking van alle disciplines die werken aan beheer en inrichting van de openbare ruimte voor 4 werkgroepbijeenkomsten Kosten derden: Extern adviseurs voor planvorming en opstellen, incl. presentatie aan de raadscommissie; voorbereiden van houden van 4 klankbordgroep bijeenkomsten, boomdeskundige, projectleider/ontwerper en een adviseur/tekenaar, kosten 38.000,- excl. BTW. Vianen, CdR, Openbare werken 6 13-08-03