Omdat elk kind telt! in Zuidoost Workshops en masterclasses

Omdat elk kind telt! in Zuidoost Workshops en masterclasses Schooljaar 2010-2011 Programma januari - april 2011 1 december 2010

Voorwoord Met ingang van schooljaar 2010-2011 biedt het project Omdat elk kind telt! in Zuidoost een serie workshops en masterclasses aan. Deze zijn bedoeld als ondersteuning voor de Professionele Leergemeenschappen (PLG s) die op de deelnemende scholen plaatsvinden. Wij hebben dit aanbod in thema s en uitvoering laten aansluiten bij de geïnventariseerde leerbehoeften van de leerkrachten van de scholen in Zuidoost en bij de activiteiten die scholen dit jaar uitvoeren in het kader van de kwaliteitsverbetering van het rekenonderwijs. De eerste serie workshops is georganiseerd in de periode september tot en met november 2010. Uit de grote belangstelling mogen we concluderen dat deze workshops voldoen aan een behoefte. Vrijwel alle workshops waren tot de laatste plaats bezet en een aantal workshops werd zelfs (flink) overtekend. In deze brochure vindt u het aanbod voor de periode januari tot en met april 2011: zowel nieuwe workshops als workshops die wegens overtekening in de eerste periode worden herhaald. De kosten van de workshops worden gedragen door het project. Aan deelname zijn daarom voor de school geen kosten verbonden. Deelnemers ontvangen na afloop een bewijs van deelname. Graag wijzen wij u op de mogelijkheid om een of meer workshops op te nemen in het persoonlijk ontwikkelingsplan van de leerkrachten. Wij hopen en verwachten dat de opbrengst van deze workshops bijdraagt aan de verdere professionalisering van het rekenonderwijs en het plezier in het werk in Amsterdam Zuidoost! Namens de projectleiding, Marijke van den Broek Directeur Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost Spelregels voor aanmelden Aanmelding verloopt via de directies van de scholen. U kunt gebruikmaken van het aanmeldingsformulier achter in deze brochure. Wij verzoeken u voor elke workshop waarvoor u collega s aanmeldt, een apart formulier te gebruiken. Meer formulieren kunt u downloaden vanaf onze website: www.omdatelkkindteltinzuidoost.nl Wij vragen u de deelnemers voor 20 december 2010 bij ons aan te melden. Wij vragen u alle collega s die aan een workshop mee willen doen aan te melden, dus óók de collega s die u wellicht al eerder hebt aangemeld voor een workshop waaraan zij door overintekening nog geen deel hebben kunnen nemen. Wij schrijven deelnemers in op basis van datum van binnenkomst van de aanmelding bij het Projectenbureau. Bij overintekening op een workshop/masterclass geldt het principe wie het eerst komt, het eerst maalt. Ongeveer een week voor de workshop ontvangen u en uw deelnemende collega( s) praktische informatie over tijd, plaats en eventueel mee te brengen materialen.

sopgave 1. Rekengesprek voeren met leerlingen (herhaling) woensdag 12 januari 2011 2. Gebruik van het digibord in de rekenles (herhaling) woensdag 12 januari 2011 3. Rekenen voor kleuters: spelenderwijs werken (herhaling) aan getalinzicht woensdag 12 januari 2011 4. Werkvormen voor automatisering bij rekenen (herhaling) woensdag 16 februari en woensdag 2 maart 2011 5. Domeinkennis Getallen en bewerkingen (gewijzigd) woensdag 26 januari 2011 6. Rekenen en taal (nieuw) woensdag 26 januari 2011 7. Ontluikende gecijferdheid in peuterspeelzaal en (nieuw) groep 1 en 2 basisonderwijs woensdag 30 maart 2011 8. Doorgaande rekenlijn tussen PO en VO (nieuw) woensdag 30 maart 2011 9. Begeleidingsvaardigheden van de IB er en (nieuw) rekenspecialist woensdag 30 maart 2011 10. Eigen rekenvaardigheid: hoofdrekenen (nieuw) woensdag 30 maart 2011 11. Eigen rekenvaardigheid: cijferen (nieuw) woensdag 13 april 2011 12. Gedeeld leiderschap in een lerende cultuur (nieuw) woensdag 13 april 2011 13. Kiezen van een rekenmethode - verdieping (vervolg op periode 1) woensdag 13 april 2011 14. Rekenhoek (nieuw) woensdag 13 april 2011 15. Instructie voor zwakke rekenaars (nieuw) woensdag 13 april 2011 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Bijlage: aanmeldingsformulier

1. Rekengesprek voeren met leerlingen (herhaling) Cito-niveaus en rekenlabels zeggen me niks. Het gaat mij erom wat een leerling écht denkt en ervaart als hij vastloopt bij het rekenen. Anders weet ik niet waar ik moet beginnen, aldus een leerkracht. De Inspectie voor het onderwijs herkent deze problematiek. Veel leerkrachten hebben ermee te maken. De Inspectie constateert dat een derde deel van de leraren in het basisonderwijs problemen heeft om de instructie en de verwerking van de leerstof op maat af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Leerkrachten staan voor de lastige vraag: hoe kun je als leraar op een vlotte en effectieve manier tijdens de rekenles zoveel mogelijk zicht krijgen op de rekenproblematiek van de leerlingen? Tijdens deze workshop presenteren wij u een methodiek om dit voor elkaar te krijgen. Aan de hand van praktijksituaties demonstreren wij u dat de instructie van een leraar niet altijd aankomt bij een leerling. Met behulp van videobeelden laten wij u de kansen en mogelijkheden ervaren die het rekengesprek biedt om op een eenvoudige wijze, tijdens de rekenles, inzicht te krijgen in de rekenproblematiek van leerlingen en daarmee de instructie (meer) op maat te maken voor de leerling(en). Wij trainen u in oplossingsgerichte gesprekstechnieken, waarbij de stem van de leerling ingezet wordt om de rekeninstructie beter af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerling. Aan het einde van de workshop bent u in staat om het rekengesprek in te zetten om de leerbehoeften van de groep, een subgroep of een individuele leerling in kaart te brengen. Na afloop ontvangt u een beschrijving van het rekengesprek. Datum en tijd: Woensdag 12 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 8 Henk Logtenberg - Senior consultant/rekenexpert bij CPS - Amersfoort Berber Klein - Orthopedagoog en Opleider Speciale Onderwijszorg bij VU Onderwijscentrum 4

2. Gebruik van het digibord in de rekenles (herhaling) Het digitale schoolbord biedt tal van mogelijkheden voor zinvol gebruik in de rekenles. Maar hoe en waar vind je nu geschikte activiteiten, voorbeelden, etc.? Tijdens deze workshop laten we mogelijkheden zien voor gebruik van het digitale schoolbord tijdens (of ter voorbereiding op) de rekenles. Deze workshop is met name bedoeld voor leerkrachten die nog weinig gebruikmaken van het digitale schoolbord. Schroom dus niet om deel te nemen als u weinig ervaring heeft met het gebruik van internet. Neem al uw vragen mee en kom ook gerust als u geen vragen heeft, maar gewoon nieuwsgierig bent. De workshop is praktisch ingericht en er zijn computers en digiborden beschikbaar, zodat u tijdens de workshop zelf aan de slag kunt om het uit te proberen. Deze workshop wordt deels klassikaal gehouden en deels in verschillende lokalen, waar u zelf aan de slag kunt. U leert hier mogelijkheden voor gebruik van het digitale schoolbord tijdens de rekenles. Deelnemers wordt verzocht de handleiding van de rekenmethode mee te nemen. Na deze workshop heeft u kennisgemaakt met de mogelijkheden die het digitale schoolbord biedt voor de rekenlessen. Ook als u (nog) geen digitaal schoolbord ter beschikking heeft op uw school en u nog weinig ervaring heeft met het gebruik van internet tijdens uw lessen, kan deze workshop een nuttige bijdrage leveren aan uw rekenlessen. U ontvangt een usb-stick met daarop praktische tips en uitleg, zodat het aangebodene meteen daarna in de eigen groep kan worden ingezet. Datum en tijd: Woensdag 12 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 8 Jan-Willem Haak - Leerkracht en ICT-er 16e Montessorischool Jacqueline Stroosnijder - Leerkracht 16e Montessorischool 16e Montessorischool Vreeswijkpad 6, Amsterdam 5

3. Rekenen voor kleuters (herhaling) Van 1 tot 20: spelenderwijs werken aan getalinzicht Eind groep 2 wordt van de kinderen verwacht dat ze tot 20 kunnen tellen. De meeste kinderen kunnen dat ook wel, maar wat is 20 eigenlijk? Is het veel of weinig? Groot of klein? Zwaar of licht? De eerste of de laatste? Antwoord kunnen geven op deze vragen vraagt om getalinzicht. Het dagelijks tellen van bijvoorbeeld de jongens en de meisjes in de kring kan hierbij helpen. Maar er kan meer! Hoe u dit samen met de kinderen nóg uitdagender kunt maken en spelenderwijs aan het vergroten van opbrengsten kunt werken, ervaart u in deze workshop. U krijgt concrete tips, voorbeelden en ideeën aangereikt om de volgende dag in uw eigen groep in te zetten. Het boek Nóg beter rekenen zal hier ook bij gebruikt worden. Tijdens de workshop wordt aandacht besteed aan het uitwisselen van praktijkervaringen. Van de deelnemers wordt gevraagd om succesvolle praktijkvoorbeelden (rekenlessen/-activiteiten/ - materialen) mee te nemen naar deze workshop. Na deze workshop hebt u meer inzicht in het werken aan getalinzicht bij jonge kinderen, waardoor de aansluiting op het rekenniveau van de kinderen gerichter gemaakt kan worden. De praktische tips uit de workshop kunt u meteen in uw eigen groep inzetten. Datum en tijd: Woensdag 12 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 1 t/m 2 Willeke Beuker - Rekenspecialist bij ABC Ine van Schijndel - Adviseur/rekenspecialist bij Onderwijs maak je samen 6

4. Werkvormen voor automatisering bij rekenen (herhaling) Is automatiseren écht zo belangrijk bij het rekenwiskundeonderwijs? Wát automatiseer je en hóe doe je dit op een verantwoorde én afwisselende manier? En zijn de automatiseringsoefeningen in de rekenmethoden wel voldoende, of is er meer nodig? Vragen waarop u in deze workshop een antwoord krijgt. Na een korte theoretische onderbouwing stellen we de lespraktijk centraal. We bespreken welke kansen en mogelijkheden er binnen de dagelijkse rekenles aanwezig zijn om structureel op een voor de leerlingen aantrekkelijke manier aandacht te besteden aan het automatiseren bij het rekenen. Tijdens de workshop zullen we eerst met elkaar de betekenis van het automatiseren bij het rekenwiskundeonderwijs verkennen. Daarna zullen we kennismaken met verschillende automatiseringsmaterialen en de werkvormen die je hierbij in je rekenlessen kunt hanteren. Met elkaar zullen we aan de hand van de demonstraties ervaren welke pedagogische en didactische uitgangspunten van belang zijn bij het automatiseren. Tevens zult u ontdekken dat diverse werkvormen toepasbaar zijn bij materialen die in uw eigen school beschikbaar zijn. Naast rekenmateriaal zullen we ook aandacht besteden aan het automatiseren via de computer. Tijdens het laatste deel van de workshop zullen we nagaan welke mogelijkheden de eigen rekenmethode biedt bij het automatiseren en waar de methode eventueel aanvulling verdient. Aan het einde van de workshop kent u (1) het belang en de plaats van het automatiseren binnen het rekenwiskundeonderwijs, bent u (2) op de hoogte van de pedagogische en didactische vereisten bij het automatiseren, en hebt u (3) kennisgemaakt met de verschillende werkvormen en automatiseringsmaterialen en kunt u deze toepassen in de eigen praktijk. Datum en tijd: Woensdag 16 februari en woensdag 2 maart 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 6 Henk Logtenberg - Senior consultant/rekenexpert bij CPS - Amersfoort 7

5a. Domeinkennis Getallen en bewerkingen groep 2 t/m 4 Getallen en bewerkingen vormt één van de domeinen binnen de kerndoelen van het rekenwiskundeonderwijs voor het basisonderwijs. Dit rekendomein vormt in zekere zin de basis van de rekenvaardigheid waarover leerlingen dienen te beschikken. Uit recent onderzoek blijkt dat de prestaties van de leerlingen op het gebied van het cijferend rekenen de laatste jaren behoorlijk achteruit zijn gegaan. Komt dit doordat de leerlingen steeds meer opgaven uit het hoofd proberen op te lossen? Of door het gebruik van de zakrekenmachine? Of... speelt ook een rol dat leraren steeds minder de leerlijnen en de cruciale leermomenten van het domein getallen en bewerkingen kennen? Let op: deze workshop wordt in twee varianten aangeboden. Dit is de bijeenkomst voor leerkrachten van groep 2 t/m 4. In deze workshop voor leerkrachten van groep 2 t/m 4 ligt het accent op de leerlijn rekenen tot en met 100, een belangrijke basisvaardigheid. U krijgt inzicht in de opbouw van deze leerlijn, wat de cruciale momenten zijn en hoe opdrachten uit methode gekoppeld kunnen worden aan de leerlijn. Wij nodigen u uit om het werk mee te brengen van leerlingen die opvallende fouten maken bij het rekenen tot en met 100. Aan de hand hiervan krijgt u beter inzicht in wat deze leerlingen nodig hebben, gerelateerd aan de leerlijn. Kortom: welk cruciaal moment heeft deze leerling als het ware niet opgepakt, waardoor hij dit soort fouten maakt? Aan het einde van de workshop bent u in staat de leerlijnen van het domein getallen en bewerkingen in de eigen rekenmethode te herkennen en daarmee uw instructie op maat af te stemmen op het instructie- en referentieniveau van de leerling. Datum en tijd: Woensdag 26 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 2 t/m 4 Suzanne Limpens - Psycholoog en onderwijsadviseur bij ABC 8

5b. Domeinkennis Getallen en bewerkingen groep 5 t/m 8 Getallen en bewerkingen vormt één van de domeinen binnen de kerndoelen van het rekenwiskundeonderwijs voor het basisonderwijs. Dit rekendomein vormt in zekere zin de basis van de rekenvaardigheid waarover leerlingen dienen te beschikken. Uit recent onderzoek blijkt dat de prestaties van de leerlingen op het gebied van het cijferend rekenen de laatste jaren behoorlijk achteruit zijn gegaan. Komt dit doordat de leerlingen steeds meer opgaven uit het hoofd proberen op te lossen? Of door het gebruik van de zakrekenmachine? Of... speelt ook een rol dat leraren steeds minder de leerlijnen en de cruciale leermomenten van het domein getallen en bewerkingen kennen? Let op: deze workshop wordt in twee varianten aangeboden. Dit is de bijeenkomst voor leerkrachten van groep 5 t/m 8. Aan het begin van de workshop voor leerkrachten van groep 5 t/m 8 verkennen we aan de hand van rekenopdrachten het domein getallen en bewerkingen en de problematiek die leerlingen hierbij (kunnen) ervaren. We focussen (als voorbeeld) op het cijferend rekenen. Op een interactieve wijze bespreken we vervolgens de tussendoelen en leerlijnen van het optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen zoals de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) deze heeft beschreven. We zullen hierbij ontdekken dat een aantal leerstofmomenten cruciaal is voor de leerling om tot beheersing van de leerlijn te kunnen komen. Aan de hand van de nieuwe referentieniveaus brengen we in kaart hoe de leerlijnen zich verhouden tot instructieafhankelijke, instructiegevoelige en instructie-onafhankelijke leerlingen. Tijdens de workshop ervaart u aan de hand van praktische opdrachten in welke mate uw kennis van de leerlijnen en de cruciale leerstofmomenten invloed heeft op het geven van een voor de leerlingen betekenisvolle rekenles. Wij nodigen u uit om eigen rekenwerk van de leerlingen voor wat betreft het kolomsgewijs- en cijferend rekenen mee te brengen. Aan het einde van de workshop bent u in staat de leerlijnen van het domein getallen en bewerkingen in de eigen rekenmethode te herkennen en daarmee uw instructie op maat af te stemmen op het instructie- en referentieniveau van de leerling. Datum en tijd: Woensdag 26 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 5 t/m 8 Henk Logtenberg - Senior consultant/rekenexpert bij CPS - Amersfoort 9

6. Rekenen en taal Nieuw! Het afgelopen decennia is rekenen steeds taliger geworden. Mochten leerlingen eerder gewoon kale rekensommen oplossen, nu wordt van hen verwacht dat ze uit een rijke probleemomschrijving een rekenwiskundige bewerking halen en deze oplossen. Dit is niet alleen het geval tijdens de lessen, maar leerlingen worden ook landelijk getoetst op deze probleemoplossende vaardigheden die een groot beroep doen op de taalvaardigheid. Leraren ervaren dat voor taalzwakke leerlingen deze manier van rekenonderwijs de beperkte taalvaardigheid een barrière is voor het goed leren rekenen. De afgelopen drie jaar is er veel aandacht voor deze kwestie in vakbladen en op rekenconferenties. De bevindingen van experts uit het land zullen tijdens deze workshops aan bod komen. Welke woorden en begrippen leveren nu precies problemen op bij leerlingen met een taalachterstand? Maar ook: wat betekent dit voor de rekendidactiek en -instructie? De bevindingen van experts zullen gepresenteerd worden met goede voorbeelden en bevindingen uit de praktijk van de onderwijsbegeleidingsdienst. De workshop bestaat uit korte inleidingen, goede voorbeelden en toepassing van de aangereikte informatie. De deelnemers wordt gevraagd het lesboek en de handleiding van de groep mee te nemen. Na deze workshop weet u welke woorden en begrippen voor leerlingen met een taalachterstand een probleem zijn. Ook heeft u inzicht gekregen in hoe u tijdens de rekenlessen de didactiek en instructie kunt aanpassen, zodat leerlingen toch de rekentaal leren die belangrijk is voor hun ontwikkeling. Ten slotte leert u in hun methode lastige rekentaal op te sporen en daarbij passende didactiek te bedenken. Datum en tijd: Woensdag 26 januari 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 8 Berber Klein - Orthopedagoog en Opleider Speciale Onderwijszorg bij VU Onderwijscentrum Han Smits Verburg - Rekenspecialist bij ABC 10

7. Ontluikende gecijferdheid in VVE-peuterspeelzaal en groep 1 en 2 Nieuw! Kinderen leren van alles over rekenen vanaf hele jonge leeftijd. Dit wordt ontluikende gecijferdheid genoemd. De omgeving kan deze ontwikkeling stimuleren door op de juiste wijze aandacht te besteden aan rekenkundige aspecten in de dagelijkse omgang met de kinderen. Je kunt hierbij onder andere denken aan gesprekjes voeren, vragen stellen, stimulerende materialen aanbieden waar kinderen mee kunnen spelen. In de onderbouw van de basisschool wordt de laatste tijd meer systematisch gewerkt aan de ontwikkeling van rekenbegrippen die van belang zijn om de rekenontwikkeling te bevorderen. In deze workshop voor VVE-peuterspeelzaalleidsters en leerkrachten van groep 1 en 2, staat het thema ontluikende gecijferdheid en de doorgaande leerlijn daarbij centraal. Peuterspeelzaalleidsters en leerkrachten wisselen ervaringen uit (o.a. werkwijzen en materialen). De workshop start met het met elkaar verkennen van belangrijke onderdelen van ontluikende gecijferdheid bij jonge kinderen. Door het uitwisselen van informatie over werkwijzen en materialen wordt de kennis van de deelnemers verdiept in mogelijkheden om de rekenontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren. Peuterspeelzaalleidsters en leerkrachten laten aan de hand van meegebrachte voorbeelden (foto s / materialen e.d.) zien hoe ze in de eigen praktijk werken. De trainer brengt aanvullende praktijkvoorbeelden in. Het wordt een sterk op de praktijk gerichte workshop. Bijzonderheden: elke deelnemer wordt uitgenodigd ten minste één voorbeeld (foto s / leermiddel) om ontluikende gecijferdheid te stimuleren bij jonge kinderen mee te nemen naar workshop. Na afloop beschikt u over een flink aantal in de praktijk beproefde voorbeelden om de ontluikende gecijferdheid van jonge kinderen te stimuleren. U heeft uw kennis en inzicht verdiept in de wijze waarop in de VVE-peuterspeelzalen wordt gewerkt en hoe dit binnen de eerste leerjaren in de basisschool gebeurt. Datum en tijd: Woensdag 30 maart 2011 Doelgroep: VVE-peuterspeelzaalleidsters en leerkrachten groep 1 en 2 basisscholen Willeke Beuker - Rekenspecialist bij ABC Ine van Schijndel - Adviseur/rekenspecialist, Onderwijs maak je samen Maartje Weterings - Trainer/adviseur bij Bazalt 11

8. Doorgaande rekenlijn tussen PO en VO Nieuw! De scholen voor primair en voortgezet onderwijs in Zuidoost willen gezamenlijk werken aan de versterking van de doorgaande rekenlijn. Daarover gaat deze workshop. Want: bereidt het PO de leerlingen wel optimaal voor op het VO als het gaat om rekenen/wiskunde? En sluit het VO wel goed aan bij wat er in het PO als basis is gelegd? In deze workshop kijken we naar wat effectief is gebleken in de rekenles en waar de problemen liggen bij de overgang van PO naar VO. Hoe zorg je voor een betere aansluiting en doorgaande lijn van PO naar VO? Wat is daarvoor nodig? Wat zijn de ervaringen vanuit het VO met de leerlingen die van het PO komen? De bedoeling van deze workshop is dat bovenbouwleerkrachten uit het primair onderwijs en onderbouwleerkrachten uit het voortgezet onderwijs elkaar informeren over relevante onderdelen om de beoogde doorgaande rekenlijn tot stand te brengen. De workshop start met een verkenning van de aspecten die van belang zijn voor het tot stand brengen van de beoogde doorgaande rekenlijn. De deelnemers worden uitgenodigd op grond van hun ervaringen hierover met elkaar van gedachten te wisselen. Vervolgens worden in een aantal groepen de thema s die er het meeste toe doen verder uitgediept. Leerkrachten uit het PO informeren hun collega s uit het VO over de wijze waarop zij rekenonderwijs verzorgen in leerjaar 7 en 8. Leerkrachten uit het VO informeren hun collega s uit het PO over het reken- en wiskundeonderwijs zoals dat wordt verzorgd op het VO. In het laatste deel van de workshop worden de resultaten van het groepswerk besproken en stellen de deelnemers aanbevelingen op voor de beleidsmakers van de betreffende scholen om de beoogde doorgaande rekenlijn PO VO te versterken. Na afloop van de bijeenkomst hebt u verdiept inzicht in de thema s die relevant zijn om de doorgaande rekenlijn tussen PO- en VO-scholen in Zuidoost tot stand te brengen. VO-deelnemers hebben meer inzicht in de wijze waarop leerkrachten in het basisonderwijs rekenonderwijs geven. POdeelnemers hebben meer inzicht in de wijze waarop dit in het VO plaatsvindt. PO- én VO-leerkrachten hebben gezamenlijk aanbevelingen geformuleerd om de doorgaande rekenlijn te ontwikkelen en te borgen. Datum en tijd: Woensdag 30 maart 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 8 PO en reken-/wiskundedocenten VO Zuidoost Willeke Beuker - Rekenspecialist bij ABC en een Rekenspecialist VO 12

9. Begeleidingsvaardigheden van de IB er en rekenspecialist Nieuw! Het goed begeleiden van de collega s in de school doet een groot beroep op uw communicatieve en begeleidingsvaardigheden. Daarom is een masterclass ontwikkeld om deze vaardigheden op te frissen, dan wel verder te verdiepen. In deze masterclass worden begeleidingsvaardigheden intensief getraind. Vanuit diverse modellen worden de communicatieve vaardigheden onder de loep genomen en nieuwe vaardigheden door oefeningen getraind. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan de oplossingsgerichte gesprekstechniek, een waardevol middel om collega s te begeleiden. De masterclass heeft een intensief karakter en wordt daarom ook in kleine groepen gehouden. Modellen worden kort toegelicht en vervolgens ingeoefend. Deelnemers nemen hun eigen vaardigheden onder de loep en oefenen met het toepassen van nieuwe communicatiepatronen en manieren. Na deze masterclass hebt u gereflecteerd op uw eigen begeleidingsvaardigheden, kennis genomen van diverse communicatiemodellen en hiermee ook intensief geoefend. U gaat naar huis met aanvullende vaardigheden en kunt deze direct in de praktijk toepassen. Datum en tijd: Woensdag 30 maart 2011 13.30-17.30 uur Doelgroep: Rekenspecialisten en Intern begeleiders Berber Klein en Liesbeth van Well - Beiden Orthopedagoog en Opleider Speciale Onderwijszorg, bij VU Onderwijscentrum Henk Logtenberg - Senior consultant/rekenexpert bij CPS - Amersfoort 13

10. Eigen rekenvaardigheid: hoofdrekenen Nieuw! Hoofdrekenen is de basis van iedere rekenactiviteit. Het is soms best lastig om in een som de hoofdrekenactiviteit te herkennen. In deze workshop krijg u op een inspirerende wijze inzicht in uw eigen hoofdrekenmanieren en de zeven hoofdrekenstrategieën die volgens de standaardmethodes door de leerstof van groep 3 tot en met groep 8 worden aangeboden. Ook wordt u zich bewust van de mogelijkheden die er zijn om kinderen effectief op zoek te laten gaan naar de zeven hoofdrekenstrategieën en ze ook goed te gebruiken. Dit zal in uw onderwijspraktijk direct tot meer gericht kijken leiden en, indien u zich niet beperkt tot signaleren, ook direct tot een prestatieverbetering van uw kinderen leiden. De workshop begint met een warming-up: het maken van een aantal hoofdrekensommen. Daarna komen de zeven hoofdrekenstrategieën aan bod, gevolgd door aandacht voor de hoofdrekenleerlijn op school en de didactiek van het hoofdrekenen. Dan is het tijd de boel eens om te draaien: in het volgende onderdeel leert u kinderen hoofdrekensommen te ontwerpen. De workshop wordt afgesloten met een onderdeel professionele gecijferdheid, waarin u voorbeeldvragen hoofdrekenen uit de kennisbasis krijgt aangereikt. U verdiept uw inzicht in uw eigen manieren van hoofdrekenen en de zeven hoofdrekenstrategieën. U leert hoe u kinderen effectief op zoek kunt laten gaan naar die zeven strategieën en ze ook goed te gebruiken. De opgedane kennis kunt u de volgende dag al toepassen in uw onderwijspraktijk. Datum en tijd: Woensdag 30 maart 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 8 Wim Koersen - Docent rekenen/wiskunde bij Hogeschool Inholland 14

11. Eigen rekenvaardigheid: cijferen Nieuw! Als hoofdrekenen niet de oplossing biedt omdat het rekenprobleem te complex is, dan kunnen opgaven door middel van cijferen worden opgelost. In de praktijk ervaren veel kinderen verschillende aanpakken (soms door een school heen). U kunt met uw collega s kiezen voor kolomsgewijs of traditioneel cijferen, of een combinatie hiervan. In deze workshop wordt de achtergrondtheorie behandeld en de praktijk van deze drie mogelijkheden geoefend. Zo kunt u direct met de verworvenheden aan de slag; in het overleg met uw collega s maar natuurlijk ook in uw werk in de groep met de leerlingen. De workshop begint met een warming-up: het maken van een aantal sommen, zowel kolomsgewijs als traditioneel. Daarna volgt een inleiding op professionele gecijferdheid, gevolgd door de didactiek van kolomsgewijs rekenen (met daarin ook het aanleren van tafels) en didactiek van traditioneel rekenen. Het volgende onderdeel besteedt aandacht aan een cijferleerlijn door de school (kolomsgewijs, traditioneel of een combinatie?). Het laatste onderdeel is de plaats van automatiseren en memoriseren in je onderwijs. U verdiept uw inzicht in de theorie en praktijk van het kolomsgewijs en traditioneel cijferen en de combinatie hiervan. Met deze kennis kunt u de volgende dag direct aan de slag in uw onderwijspraktijk: zowel in het overleg met uw collega s als in het werk met uw leerlingen. Datum en tijd: Woensdag 13 april 2010 Doelgroep: Leerkrachten groep 5 t/m 8 Wim Koersen - Docent rekenen/wiskunde bij Hogeschool Inholland 15

12. Gedeeld leiderschap in een lerende schoolcultuur Alle leerkrachten in de school ervaren dat voortdurende, hoogwaardige professionele ontwikkeling onderdeel is van hun dagelijkse werk. De roep om (nieuwe vormen van) professionalisering neemt sterk toe. Het blijkt dat leraren het meest van en met elkaar leren, als er op de school sprake is van gedeeld leiderschap. Wat zijn kenmerken? Hoe zet je in je school een professionele gemeenschap met gedeeld leiderschap op? Welke randvoorwaarden gelden? In deze interactieve werkwinkel gaan we samen in op de volgende elementen van gedeeld leiderschap: Het verbinden van teamleden aan het gemeenschappelijke doel Het mobiliseren van capaciteit Het bewerkstelligen van precisie in het leren en het lesgeven Het cultiveren van een lerende cultuur. We verbinden de theorie met de praktijk van alledag. De workshop levert concrete aanwijzingen op om de lerende cultuur duurzaam te versterken Deze workshop wordt verzorgd door Joanne Quinn, internationaal consultant en onderwijskundige uit Canada. Zij is samenwerkingspartner van Michael Fullan, die wordt gezien als autoriteit op het gebied van onderwijsinnovatie. Datum en tijd: Woensdag 13 april 2011 09.00-16.00 uur. Doelgroep: Rekenspecialisten, Intern begeleiders, directieleden Joanne Quinn - Internationaal consultant en onderwijskundige (Canada) 16

13. Kiezen van een nieuwe rekenmethode (vervolg op periode 1) Nieuw! Deze workshop is een vervolg op de workshop Kiezen van een nieuwe rekenmethode van 20 oktober 2010. In die workshop zijn de nieuwe rekenmethodes uitgebreid bestudeerd, maar is ook meegegeven op welke onderdelen je als school moet letten bij het kiezen van een nieuwe methode. Deze workshop gaat verder met het proces van het invoeren van een nieuwe rekenmethode op de school. Hoe ga je een nieuwe methode introduceren en hoe laat je iedereen er op de juiste manier mee werken? Het betreft dus de implementatie van de nieuwe methode op de school. Daarbij is ook aandacht voor het helder krijgen van de knelpunten en mogelijkheden van het team en hoe hier slim mee kan worden omgegaan bij het invoeren van de nieuwe methode. De workshop bestaat uit korte inleidingen die direct worden gekoppeld aan verwerkingsopdrachten. Ook zullen goede voorbeelden worden toegelicht. Na deze workshop hebt u in grove lijnen een implementatieplan beschikbaar voor het invoeren van een nieuwe methode in de school. Hierbij zijn de belangrijkste stappen vertaald naar de situatie op de school. Dit plan kan gebruikt worden voor verdere uitwerking en invoering van de implementatie op de school. Datum en tijd: Woensdag 13 april 2011 Doelgroep: Leden van het rekenverbeterteam Berber Klein - Orthopedagoog en Opleider Speciale Onderwijszorg bij VU Onderwijscentrum Dick Poel - Rekenspecialist bij ABC 17

14. Rekenhoek Nieuw! De rekenhoek heeft in het onderwijs nog geen vaste plaats verworven. Vaak vinden we wel rekenmaterialen in de huishoek of de bouwhoek; rekenen is geïntegreerd in de dagelijkse lespraktijk. Waarom dan een rekenhoek? Wat is de meerwaarde van een rekenhoek en hoe begeleid je leerlingen die in deze hoek aan de slag gaan? Na een korte theoretische inleiding stellen we de lespraktijk centraal. We bespreken welke kansen en mogelijkheden een rekenhoek biedt voor de leerlingen en welke materialen goed in de hoek passen. Er wordt ook aandacht besteed aan de begeleiding van de leerlingen. Let op: deze workshop wordt op 13 april 2011 in twee varianten aangeboden: een bijeenkomst voor leerkrachten van groep 1 en 2 en een bijeenkomst voor leerkrachten van groep 3 t/m 8. U kunt uw voorkeur aangeven op het aanmeldingsformulier. Tijdens de workshop zullen we het concept rekenhoek met elkaar verkennen en de betekenis ervan vastleggen. Daarna zullen we kennismaken met verschillende materialen en de werkvormen die je in je rekenhoek kunt hanteren. Met elkaar zullen we aan de hand van de demonstraties ervaren welke pedagogische en didactische uitgangspunten van belang zijn bij het werken in de rekenhoek. We zullen bestaande materialen verkennen, maar ook aan de slag gaan met alternatieve materialen. Naast rekenmateriaal zullen we ook aandacht besteden aan de begeleiding van de leerlingen. Tijdens het laatste deel van de workshop zullen we in teams een rekenhoek samenstellen. Na deze workshop bent u in staat om een aantrekkelijke rekenhoek in te richten, toegespitst op meerdere domeinen. Daarnaast weet u op welke wijze de leerlingen in de rekenhoek begeleid kunnen worden.. Datum en tijd: Woensdag 13 april 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 1 en 2 en leerkrachten groep 3 t/m 8 Maartje Weterings - Trainer/adviseur bij Bazalt Ine van Schijndel - Adviseur bij Onderwijs maak je samen 18

15. Instructie voor zwakke rekenaars Nieuw! Welke leerlingen bedoelen we eigenlijk met zwakke rekenaars? En welke instructie en feedback hebben deze leerlingen nodig? In de workshop worden de zwakke rekenaars gepositioneerd op het continuüm van zorg en krijg je als leerkracht handvatten aangereikt om de zwakke rekenaar daadwerkelijk een rekenstap verder te krijgen. Alle deelnemers nemen een casus van een zwakke rekenaar uit de eigen groep mee naar de workshop (eigen rekenwerk van de leerling). Met behulp van een eenvoudig schema zullen we in groepen de specifieke onderwijsbehoeften en de zone van de naaste ontwikkeling van de leerling in beeld brengen. Na het bespreken van de algemene kenmerken van zwakke rekenaars wordt voor de eigen leerling het type instructie bij cruciale leermomenten in de leerlijn rekenen geformuleerd. Concreet oefenen we op welke wijze en met welke algemene én rekenspecifieke instructiestappen je als leraar de leerling in de groep bij de rekenhobbels kunt ondersteunen. Kernwoorden hierbij zijn: taal, metacognitie, geheugen, complexiteit, beheersingsniveaus en rekenstrategieën. Ten slotte wordt vanuit het perspectief van de referentieniveaus en het functioneringsniveau van de leerling een link gelegd met de realistische en haalbare rekendoelen van de leerling. Aan het einde van de workshop hebt u verdiepte kennis van kenmerken van expliciete instructie en bent u in staat om met behulp van een stappenplan deze instructie toe te passen binnen uw eigen groep. Datum en tijd: Woensdag 13 april 2011 Doelgroep: Leerkrachten groep 3 t/m 8 Henk Logtenberg - Senior consultant/rekenexpert bij CPS - Amersfoort 19

20

Aanmeldingsformulier voor workshops/masterclasses 2011 Naam school: 1. Voor welke workshop wilt u uzelf of collega s aanmelden? Graag voor elke workshop waarvoor u collega s aanmeldt, een apart formulier gebruiken. U kunt daarvoor dit formulier vermenigvuldigen of desgewenst downloaden vanaf onze website: www.omdatelkkindteltinzuidoost.nl 1. Rekengesprek voeren met leerlingen (woensdag 12 januari 2011) 2. Gebruik van het digibord in de rekenles (woensdag 12 januari 2011) 3. Rekenen voor kleuters: spelenderwijs werken aan getalinzicht (woensdag 12 januari 2011) 4a. Werkvormen voor automatisering bij rekenen (woensdag 16 februari 2011) 4b. Werkvormen voor automatisering bij rekenen (woensdag 2 maart 2011) 5a. Domeinkennis Getallen en bewerkingen voor leerkrachten groep 2 t/m 4 (woensdag 26 januari 2011) 5b. Domeinkennis Getallen en bewerkingen voor leerkrachten groep 5 t/m 8 (woensdag 26 januari 2011) 6. Rekenen en taal (woensdag 26 januari 2011) 7. Ontluikende gecijferdheid in peuterspeelzaal en groep 1-2 basisonderwijs (woensdag 30 maart 2011) 8. Doorgaande rekenlijn tussen PO en VO (woensdag 30 maart 2011) 9. Begeleidingsvaardigheden van de IB er en rekenspecialist (woensdag 30 maart 2011) 10. Eigen rekenvaardigheid: hoofdrekenen (woensdag 30 maart 2011) 11. Eigen rekenvaardigheid: cijferen (woensdag 13 april 2011) 12. Gedeeld leiderschap in een lerende schoolcultuur (woensdag 13 april 2011) 13. Kiezen van een rekenmethode (vervolg op periode 1) (woensdag 13 april 2011) 14a. Rekenhoek voor leerkrachten groep 1 en 2 (woensdag 13 april 2011) 14b. Rekenhoek voor leerkrachten groep 3 t/m 8 (woensdag 13 april 2011) 15. Instructie voor zwakke rekenaars (woensdag 13 april 2011) Vergeet niet de achterzijde van dit formulier in te vullen! 21

2. Wie meldt u voor deze workshop aan? Naam E-mailadres: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Uw naam: Uw handtekening: Dit formulier graag uiterlijk 20 december 2010 faxen naar (020) 368 13 29, of scannen en mailen naar secretariaat-ppozo@ppozo.nl Per post opsturen kan ook: ons adres is Krimpertplein 30 A, 1104 PH Amsterdam Zuidoost. 22

23

Uitgave van: Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost Krimpertplein 30a 1104 PH Amsterdam telefoon: (020) 600 13 41 fax: (020) 368 13 29 e-mail: Secretariaat-PPOZO@ppozo.nl website: www.omdatelkkindteltinzuidoost.nl 101201/2.2 24