Opbrengst Gericht Werken Effectief Rekenonderwijs S(B)O

Transcriptie

1 Opbrengst Gericht Werken Effectief S(B)O Brenda van Rijn 17 november 2010

2 Automatiseren 1x1 1x2 1x3 1x4 1x5 1x6 1x7 1x8 1x9 1x10 2x1 2x2 2x3 2x4 2x5 2x6 2x7 2x8 2x9 2x10 3x1 3x2 3x3 3x4 3x5 3x6 3x7 3x8 3x9 3x10 4x1 4x2 4x3 4x4 4x5 4x6 4x7 4x8 4x9 4x10 5x1 5x2 5x3 5x4 5x5 5x6 5x7 5x8 5x9 5x10 6x1 6x2 6x3 6x4 6x5 6x6 6x7 6x8 6x9 6x10 7x1 7x2 7x3 7x4 7x5 7x6 7x7 7x8 7x9 7x10 8x1 8x2 8x3 8x4 8x5 8x6 8x7 8x8 8x9 8x10 9x1 9x2 9x3 9x4 9x5 9x6 9x7 9x8 9x9 9x10 10x1 10x2 10x3 10x4 10x5 10x6 10x7 10x8 10x9 10x10

3 Wat kunt u deze workshop verwachten: Opbrengstgericht Werken Effectief rekenonderwijs Praktijk van het speciaal basis onderwijs

4 Opbrengstgericht Werken: het werkt echt! Uitgangspunten: Werken aan betere opbrengsten Hoge doelen stellen Leeromgeving op aanpassen Instructie op inrichten Betrouwbare data

5 Opbrengstgericht Werken = Analyse van de resultaten op diverse niveaus cyclisch proces Analyse van de kwaliteit van het gegeven onderwijs 1 Opbrengst Gericht Werken Doelen stellen en onderwijsbehoefte bepalen Toetsen afnemen Observatie Effectieve instructie en voldoende tijd geven

6 Opbrengst Gericht Werken Bestuursniveau Schoolniveau Groepsniveau Leerling-niveau

7 Bottom up-aanpak? Wat betekent dat voor het schoolniveau? schoolleiding schoolorganisatie leermiddelen Wat betekent dat voor de leerkracht? instructie klassenmanagement Wat willen we met de leerling bereiken?

8 Wat kenmerkt een succesvolle aanpak? Het in kaart brengen en verklaren van de resultaten aan de hand van door leerkrachten gemaakte groepsoverzichten van de toetsresultaten van het leerlingvolgsysteem. Zonder gegevens te verzamelen is het onmogelijk om de leerlingresultaten structureel te verbeteren.

9 Integratie toetsing en instructie Niet dit Dit willen we.. Toetsing Instructie Toetsen en instructie op één lijn

10 Werken met opbrengsten van de leerlingen met een datamuur. Een datamuur visualiseert de opbrengsten van de scholen, van de school en van de groep. De gegevens op de datamuur vormen de basis voor het groepsplan en de instructiebehoeften van de leerlingen.

11 Voorbeeld datamuur Instructie Onafhankelijk Instructie gevoelig Instructie afhankelijk

12 Lambert (2005) in Educational Leadership Zonder gegevens te verzamelen is onze wens om de leerlingresultaten te verbeteren een droom! Met de verkregen gegevens moeten alle geledingen in de school iets doen.

13 Opbrengstgericht Werken Taal onderwijs Reken onderwijs Lees onderwijs Zaakvakken Gedrag

14 Effectief onderwijs 1. Doelen 2. Tijd 3. Extra tijd voor risicoleerlingen 4. Convergente differentiatie 5. Effectieve instructie 6. Vroegtijdig signaleren en reageren 7. Monitoren onderwijs

15 Doelen Cruciaal voor het leren van kinderen: Hoge verwachtingen: Pygmalioneffect Hoge realistische doelen: *lesdoelen *doelen voor bepaalde periode *doelen eind schooljaar *doelen eind basisschool

16 Michelangelo Het grootste gevaar voor de meeste van ons is niet dat ons doel te hoog is en we het daardoor niet zullen halen, maar dat het te laag is en we het halen'.

17 Doelen stellen op 2 dimensies: Cruciale leermomenten Bijvoorbeeld: kinderen kennen alle tafels in mei groep Welke % verwachten we van onze ll Bijvoorbeeld: CITO Rekenen & Wiskunde: % ABC

18 Belang van leerlijnen en tussendoelen Doelen zijn helder : welke doelen moeten behaald worden? Doelen vaststellen: wanneer moeten welke doelen beheerst zijn? Actie ondernemen : wat moet ik doen om de doelen op tijd te bereiken?

19 Leerstoflijn Wat er van en door kinderen in een bepaalde leeftijdsgroep wordt verwacht Ontwikkelingslijn Kind ontwikkelt zich door leerervaringen die elkaar opvolgen Leerlijn Een samenspel tussen vastgestelde doelen, kenmerken en mogelijkheden van leerlingen met daartussen de regisserende rol van de leerkracht

20

21

22 Kerndoelen Rekenen voor Speciaal onderwijs Wiskundig inzicht en handelen 38. De leerlingen leren wiskundetaal gebruiken. 39. De leerlingen leren praktische en formele reken-wiskundige problemen op te lossen en redeneringen helder weer te geven. 40. De leerlingen leren aanpakken bij het oplossen van reken-wiskunde- problemen te onderbouwen en leren oplossingen te beoordelen. Getallen en bewerkingen 41. De leerlingen leren structuur en samenhang van aantallen, gehele getallen, kommagetallen, breuken, procenten en verhoudingen op hoofdlijnen te doorzien en er in praktische situaties mee te rekenen. 42. De leerlingen leren de basisbewerkingen met gehele getallen in elk geval tot 100 snel uit het hoofd uitvoeren, waarbij optellen en aftrekken tot 20 en de tafels van buiten gekend zijn. 43. De leerlingen leren schattend tellen en rekenen. 44. De leerlingen leren handig optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. 45. De leerlingen leren schriftelijk optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen volgens meer of minder verkorte standaardprocedures. 46. De leerlingen leren de rekenmachine met inzicht te gebruiken. Meten en meetkunde 47. De leerlingen leren eenvoudige meetkundige problemen op te lossen. 48. De leerlingen leren meten en leren te rekenen met eenheden en maten, zoals bij tijd, geld, lengte, omtrek, oppervlakte, inhoud, gewicht, snelheid en temperatuur.

23 Van kerndoel naar tussendoel Kerndoelen: Hier ben ik veel en bewust mee bezig Hier ben ik minder en minder bewust mee bezig

24 Uitstapje naar de praktijk

25 Tijd Effectieve lesweken Ingeroosterde tijd Rekensterke scholen blijken meer tijd aan rekenenwiskunde te besteden. Bron: Basisvaardigheden rekenen-wiskunde in het basisonderwijs, 2008.

26 Ingeroosterde tijd voor de rekenles. Groep 1 & 2: minuten per dag. Groep 3 t/m 8: 1 uur instructie- en oefentijd.

27 Extra tijd Zwakke rekenaars hebben minimaal 1 uur extra instructie en begeleide inoefentijd nodig. Preteaching Verlengde instructie

28 Convergente Differentiatie Convergente differentiatie: Leerkrachten streven ernaar om alle leerlingen in de groep minstens het minimumdoel te laten bereiken. Divergente differentiatie: Er zijn individuele doelen voor kinderen, dit leidt tot grote verschillen tussen leerlingen.

29 Voorbereiding Start van de les Directe groepsinstructie en inoefenen Zelfstandige verwerking Verlengde instructie Feedback Zelfstandige verwerking Afsluiting

30 Werkvorm: Onderdelen effectief reken-wiskunde onderwijs in het speciaal (basis)onderwijs. Centrale vragen: Wat betekent dit voor mijn school? Wat betekent dit voor mijn groep? Wat betekent dit voor mij?

31 Effectieve instructie Het hart van effectief rekenonderwijs 1. Grondige voorbereiding van het formele rekenen 2. Start vanuit de context 3. Sturende didactiek 4. Isoleren van deelstappen 5. Gebruik modellen en schema s 6. Nadruk op handelen 7. Onder woorden brengen 8. Blijvende aandacht voor automatiseren

32 1. Grondige voorbereiding van het formele rekenen

33 2. Start vanuit de context Start vanuit context Tellend rekenen Structurerend rekenen Formeel rekenen

34

35 3. Sturende didactiek Wetenschappelijke inzichten: Wanneer een leerkracht er bij zwakke leerlingen op vertrouwt dat zij zelf dingen ontdekken, dan vertrouwt hij op wat eerder niet is gelukt. Ruijssenaars, 1992 Instructie waarin de strategiekeuze aan de leerling wordt overgelaten leidt niet tot flexibel strategiegebruik. Milo, 2003 Het expliciet aanleren van bewezen strategieën toonde onverwachte voordelen. Timmermans, 2004

36 4. Isoleren van deelstappen = = = = Gebruik modellen en schema s

37 6. Nadruk op handelen Maar.waar praten we eigenlijk over?

38 7. Onder woorden brengen De leerkracht als hardop denkend model: 4 stappen. Ik doe het voor. Wij doen het samen. Jullie doen het (in duo s). Jij doet het zelf.

39 Vervolg Onder woorden brengen Een (diagnostisch) gesprek met het kind kan onder meer informatie opleveren over: wat het kind moeilijk vindt; wat het kind goed vindt gaan; wat het kind leuk en uitdagend vindt om te doen; hoe het kind bepaalde opdrachten aanpakt; welke strategie het toepast; hoe het kind het onderwijs in een vak beleeft en zijn/haar resultaten; wat het kind motiveert; waar het kind hulp en begeleiding bij wil.

40 Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller voor risicoleerlingen dan de kwaliteit van de leerkracht. voorspelt De kwaliteit van de leerkracht de resultaten van de kinderen. Te lang hebben we dit fundamentele aspect van het onderwijs genegeerd. Allington (2001)

41 8. Blijvende aandacht voor automatiseren Er moet meer expliciet werk worden gemaakt van het systematisch consolideren en oefenen totdat het gewenste niveau van paraat hebben is bereikt. Expertgroep Doorlopende leerlijnen Over de drempels met rekenen

42 Start elke les met een korte automatiseringsoefening.

43 Vroegtijdig signaleren en reageren Een goede rekenstart: Getalbegrip Tellen en achteruit tellen Subiteren Getalbeeldherkenning

44 Monitoren rekenonderwijs Leren van leerlingen en de leerling-resultaten. 1. Toetsen 2. Verzamelen toetsgegevens en aanvullende informatie 3. Groepsoverzicht/schooloverzicht 4. Trendanalyse 5. Bespreken teambreed 6. Interventies leerkrachten en leerlingen Team + Intern Begeleider + Schoolleider Groepsbezoeken minstens 3 keer per jaar

45 Uitgangspunten bespreking Verbloem of verfraai niets Ga op zoek naar de waarheid Spaar elkaar niet Zeg het zoals je het ziet Collegialiteit, zorgzaamheid en respect. Bron: Leiderschap in een cultuur van verandering, Fullan

46 Succesvolle scholen zijn plaatsen waar schoolteams zich regelmatig buigen over wat toetsen over de leerlingen zeggen en op basis daarvan het onderwijs veranderd wordt om betere resultaten te krijgen (Michael Fullan, 2000).

47 Effectief onderwijs 1. Doelen 2. Tijd 3. Extra tijd voor risicoleerlingen 4. Convergente differentiatie 5. Effectieve instructie 6. Vroegtijdig signaleren en reageren 7. Monitoren onderwijs

48 Werkvorm: Onderdelen effectief reken-wiskunde onderwijs in het speciaal (basis)onderwijs. Centrale vragen: Wat betekent dit voor mijn school? Wat betekent dit voor mijn groep? Wat betekent dit voor mij?

49 Uitgangspunten SBO-projecten Stel doelen: zonder doelen geen betere resultaten Omarm een model voor preventie en niet een model van falen; Beschouw kinderen in het speciaal onderwijs in de eerste plaats als basisschoolkinderen. Risicoleerlingen hebben de leerkracht en meer tijd nodig.

50 EEN ANDERE KIJK OP RISICOKINDEREN Wat we dachten: kinderen met rekenproblemen vereisen heel andere instructie (bijvoorbeeld aandacht voor hun leerstijl, visuele training, inzetten orthotheekprogramma s, een lager tempo, etc.). Wat we nu weten: kinderen met rekenproblemen zijn succesvoller wanneer ze goede instructie krijgen met betrekking tot de rekenvaardigheden die alle leerlingen moeten verwerven. Dit kan door: - meer tijd voor instructie; - zorgvuldig opgebouwde instructie; - meer coaching en oefening; - meer expliciete directe instructie (instructie met veel voorbeelden); - meer zorgvuldig volgen van de rekenontwikkeling en op basis daarvan de instructie en het programma aanpassen.

51 Tips om morgen mee te beginnen vanuit SBO school: 1. Goed klassenmanagement realiseren: structuur bieden geeft duidelijkheid 2. Bevraag je leerlingen 3. Schaaf de methode (niet te breed maken) 4. Directe feedback geven aan de kinderen en aan elkaar 5. Convergente differentiatie 6. Begin sober, kleine stappen, langzaam verder bouwen. Groot denken, klein handelen 7. Formuleer concrete doelen 8. Plan korte termijnsuccessen 9. Ga op zoek naar goede en op jouw vraag gerichte informatie 10.Zoek een kritische vriend in het formuleren en uitvoeren van je doelen Bron: Opbrengstgericht werken doe je zo! Uitgave van de PO-raad 2009

52 Wat gaat u morgen doen met de informatie van deze ochtend? Dank voor uw aand8! Veel suc6! Brenda.van.Rijn@expertis.nl