Opbrengstgericht omgaan met verschillen. Bijeenkomst 3 Onderwijsbehoeften en differentiatievormen: differentiatie in instructie

Transcriptie

1 Opbrengstgericht omgaan met verschillen Bijeenkomst 3 Onderwijsbehoeften en differentiatievormen: differentiatie in instructie

2 Programma Doelen en programma toelichten Terugblik op huiswerkopdracht Wat doet ertoe in het leerproces? Van convergente en divergente differentiatie naar een gedifferentieerde instructie Nog een differentiatiewijze: Flipping the classroom Evalueren, huiswerkopdracht bespreken en afsluiten

3 Doelen bijeenkomst 3 Deelnemers: kunnen het belang van differentiëren in instructie uitleggen kunnen op verschillende manieren differentiëren in de instructie kunnen met behulp van de psychologische basisbehoeften en de taxonomie van Bloom differentiëren in de instructie zijn in staat om verlengde instructie vorm te geven binnen een lessituatie kunnen het concept Flipping the classroom typeren en aangeven in hoeverre het een betekenisvol concept voor de onderwijspraktijk kan zijn

4 Huiswerk vorige bijeenkomst Systematisch informatie verzamelen om niveauverschillen tussen leerlingen vast te stellen. Wat doe je met deze informatie? Waar zijn nog vragen over? Wat zou er opgepakt moeten worden vanuit schoolorganisatie, secties of teams?

5 Maak een top 3 van factoren die het meeste en het minste effect hebben op de leerprestaties Directe instructie Huiswerk Hoge verwachtingen leraar Schoolleider Metacognitieve vaardigheden aanleren Klassengrootte Versnellen in curriculum Sociaal-economische status kind Doelstellingen expliciteren Feedback geven Samenwerkend leren Relatie leraar-leerling Strategieën aanleren

6 Effecten op leerprestaties Versnellen in curriculum.88 Feedback geven.73 Relatie leraar-leerling.72 Metacognitieve vaardigheden aanleren.69 Strategieën aanleren.60 Directe instructie.59 Sociaal-economische status kind.57 Doelstellingen expliciteren.56 Hoge verwachtingen leraar.43 Samenwerkend leren.41 Schoolleider.36 Huiswerk.29 Klassengrootte.21 Bron: Hattie, 2009

7 Factoren die effect hebben op leerresultaten Leerling Leraar School Haalbaar en gedegen programma Stimulerende doelen & effectieve feedback Betrokkenheid van ouders en gemeenschap Veilige, ordelijke omgeving Collegialiteit & professionaliteit Didactische handelen Klassenmanagement - pedagogisch handelen Lessen(serie) (her)ontwerpen Thuisomgeving Achtergrondkennis Motivatie Marzano What Works in School, figuur 1.4, blz. 10

8 PDCA-cyclus

9 Differentiëren Convergente differentiatie versus divergente differentiatie

10 Convergente differentiatie (vrij vertaald naar Vernooij, 2009 Vaststellen (cruciale) doelen die door alle leerlingen gerealiseerd moeten worden Vaststellen wie de risicoleerlingen zijn (zwakke en hele sterke leerlingen) Organiseren van de les (instructie en verwerking) Verzorgen van gedifferentieerde instructie en/of verlengde instructie Extra instructie en goede herhalingsopdracht voor zwakke leerlingen Zelfstandige verwerking en geven van feedback Verzorgen uitdagende leeractiviteiten voor sterke leerlingen of onderpresteerders

11 Differentiëren

12 Gedifferentieerde instructie Warming up Wat is het? Wat doe je al om te differentiëren in je instructie? Welke dilemma s ervaar je?

13 Situering instructie in de lesfasen Fasering in directe instructiemodel Ontwerpen van de les Aandacht richten op de lesdoelen en aansluiten bij voorkennis Geven van instructie op de inhoud Nagaan of belangrijkste begrippen of vaardigheden zijn overgekomen Instructie op de verwerking Verwerkingsactiviteiten Evalueren en afsluiten

14 Wat betekent differentiatie voor je instructie? Voorkennis activeren Lengte van de instructie afstemmen op het niveau Inhoud van de instructie afstemmen op meerdere niveaus Flipping the classroom; uitleg (instructie) op de elo

15 Bloom

16 Voorbeeld Wat is gezichtsbedrog? (Feiten) Hoe werkt gezichtsbedrog? (Begrijpen) Wat is het verschil tussen gezichtsbedrog en werkelijkheid? (Analyse) Wat zijn de oorzaken van gezichtsbedrog? (Analyse) Wanneer kun je gebruikmaken van gezichtsbedrog? (Toepassen) In welke situaties mag je gezichtsbedrog wel of niet gebruiken? (Evalueren) Creëer een vorm van gezichtsbedrog? (Creëren)

17 Wat kan je met Bloom? Doelen stellen Leerstofanalyse Voorkennis activeren op verschillende niveaus Gedifferentieerde vragen bij de uitleg en de verwerking Toetssamenstelling en analyse

18 Fase 0 Leerstofanalyse met Bloom Het maken van een leerstofanalyse (vaak in een schema) 1 Opdelen van de leerstof in zo klein mogelijke leerstofcomponenten 2 Zo concreet mogelijk aangeven: de gedragsmogelijkheid corresponderend met elke specifieke leerstofcomponent (denk aan Bloom); wat is minimale beheersingsniveau (basisstof) en wat is het uitdagende beheersingsniveau? 3 Opstellen van een volgorde waarin de geformuleerde doelstellingen moeten nagestreefd worden en welke voorkennis is vereist Maak een leerstofschema van een recente les of een les die je volgende week gaat geven.

19 Werken met Bloom Activeren van voorkennis: Welke voorkennis moet worden geactiveerd? Welke vormen kun je daarvoor gebruiken? Biedt de voorkennis mogelijkheden om te differentiëren naar zowel lagere orde als hogere orde denkvragen? Gedifferentieerde instructie (uitleg, OLG, korte oefening,.) Hoe kun je tijdens je instructie differentiëren naar niveau? Bijvoorbeeld door het stellen van vragen tijdens OLG of visueel / auditief materiaal, etcetera.

20 Differentiatie in instructietijd Verkorte en verlengde instructie

21 Instructie Lengte van de instructie Richtlijn: hoe minder voorkennis de leerling heeft, en hoe complexer de stof, hoe kleiner de delen van instructie (4 tot 8 minuten). Hoe meer voorkennis en bij minder complexe leerstof delen instructie van 8 tot 15 minuten. Eric Jensen

22 Instructie en risicoleerlingen Risicoleerlingen boeken betere resultaten in klassen waarin de meeste tijd aan lesgeven en ondersteuning wordt besteed dan in klassen waarin de meeste tijd opgaat aan zelfstandig werken (Brophyen Good, 1986)

23 Waarom verlengde / verkorte instructie? Kinderen verschillen in tijd die ze nodig hebben om specifieke kennis en vaardigheden te leren. Onderzoek laat zien dat het effectief is voor risicoleerlingen.

24 Wat verstaan leraren onder VI? Hetzelfde uitleggen, maar harder! Uitleggen (aan de instructietafel) met materiaal! Nog een keer uitleggen in een klein groepje Je doet het gewoon nog een paar keer voor totdat ze het snappen!

25 Wat is verlengde instructie? Oosterman (2007): de verlengde instructie is een vorm van intensieve subgroepinstructie die direct op de groepsinstructie volgt. Borghouts (2011): uitleggen in interactie met de leerlingen. Accenten lesdoel afhankelijk van: - verkennen probleem of strategie - oefenen van een strategie - automatiseren basisvaardigheid - leren herkennen welke strategie handig is Gelderblom (2009): dezelfde leerstof nogmaals uitleggen, maar met meer sturing.

26 Inhoud verlengde instructie (Nammensma, 2012) Centrale vraag: Waarom hebben leerlingen moeite met verwerking kennis? Moeite met betekenisopbouw: stof dichterbij brengen met extra leeractiviteiten Moeite met structureren/visualiseren nieuwe kennis: helpen structuur aanbrengen Moeite met onthouden: samen ezelsbruggetjes bedenken

27 Tips ten aanzien van verlengde instructie (kwaliteitskaart PO-Raad) Ken uw klas, weet wie risicoleerlingen zijn Zorg (indien mogelijk) voor een instructietafel Voorkom dat leerlingen u storen bij het geven van de verlengde instructie De inhoud van de verlengde instructie moet aansluiten bij de groepsinstructie Varieer tijdens de instructie in abstractieniveau Maak een selectie uit de vervolgopgaven

28 Organisatie VI (2 niveaus)

29 Organisatie VI (3 niveaus)

30 Opdracht: verlengde instructie Waar zie je kansen in je eigen les? Waar zie je nog knelpunten? Hoe ga je leerlingen selecteren? (Welke rol krijgt de leerling?) Hoe ga je het organiseren?

31 Flipping the classroom

32 Huiswerk 1 Leerstofanalyse van een afgebakende lesinhoud (rondom een vaardigheid, enkele kernbegrippen) 2 Rondom deze leerstofanalyse - Activerende startactiviteit bedenken en uitvoeren met aandacht voor differentiatie indien mogelijk - Vormgeven en uitvoeren van instructie op diverse niveaus OF - Vormgeven en uitvoeren van verlengde instructie 3 Uitvoeren van de les; bij elkaar kijken met behulp van de rubric