Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Waar dit boek over gaat 13 2 Waar dit boek niet over gaat 14 3 Doelgroep 15 4 Opzet van het boek 15 Noten 16 Literatuur 17 Deel 1 Basisbegrippen 19 Hoofdstuk 1 Patiëntgericht communiceren 21 1 Wat is patiëntgericht communiceren? 21 2 Eigenschappen van patiëntgerichte communicatie 23 3 Wil de (psychiatrische) patiënt patiëntgericht communiceren? 25 4 Patiëntgericht communiceren, wat levert het op? 26 5 De ontwikkeling van patiëntgerichte communicatie 28 Noten 30 Literatuur 31 Hoofdstuk 2 De patiëntgerichte hulpverlener 33 1 Grondhouding 33 2 Rolflexibiliteit 34 3 Communicatiestijlen 35 4 Patiëntgerichte gespreksvaardigheden en psychotherapie 37 Deel 2 Basisgespreksvaardigheden 41 Hoofdstuk 3 Invoegen 43 1 Inleiding 43 2 Contact maken 44 3 Ruimte geven 45 4 Non-verbaal invoegen: lichaamstaal 45 5 Verbaal invoegen: sleutelwoorden en metaforen 48 6 Emotioneel invoegen: erkenning geven 48 7 De openingsvraag en verwijsbrief 49 Literatuur 51
Hoofdstuk 4 Actief luisteren, vragen stellen en stil durven zijn 53 1 Inleiding 53 2 Structuur aanbrengen 54 3 Reflectief luisteren 55 4 Vragen stellen 57 5 Specifieke vragen 58 6 Stil durven zijn 61 Literatuur 62 Hoofdstuk 5 Investeren in de relatie 65 1 Inleiding 65 2 Complimenteren 66 3 Erkenning geven 67 4 Positief formuleren 70 5 Hoop wekken 73 Literatuur 75 Hoofdstuk 6 Informeren en adviseren 77 1 Inleiding 78 2 Overeenstemming bereiken over de probleemdefinitie en de diagnose 78 3 Informeren 79 4 Slecht nieuws 82 5 Adviseren 84 6 Algemene suggesties bij het formuleren van een advies 84 Literatuur 86 Hoofdstuk 7 Samen een behandelplan maken 89 1 Inleiding 89 2 Het samen formuleren van behandeldoelen 90 3 Het afspreken van behandelinterventies 94 4 Het schrijven van het behandelplan 96 Literatuur 97 Hoofdstuk 8 Het systeemgesprek 99 1 Inleiding 100 2 Invoegen in het systeem 100 3 Informeren 102 4 Contact met derden over de patiënt 103 5 Afronden 105 Literatuur 106
Hoofdstuk 9 Evalueren en afronden 107 1 Inleiding 108 2 Het is tijd 108 3 Samenvatten 109 4 Houvast bieden 109 5 Evalueren 110 6 Reageren op de deurknopvraag 112 Literatuur 113 Deel 3 Motiverende gespreksvaardigheden 115 Hoofdstuk 10 Omgaan met weerstand 117 1 Inleiding 117 2 Invoegen bij weerstand 118 3 Patiëntgericht omgaan met weerstand 120 4 Metacommuniceren 123 5 Advies geven 123 6 Afronden 126 Literatuur 126 Hoofdstuk 11 Omgaan met heftige emoties 129 1 Inleiding 129 2 Herkennen van emoties, overdracht en tegenoverdracht 130 3 Contact maken volgens de pre-therapie van Prouty 131 4 Invoegen bij extreme angst en paniek 132 5 Invoegen bij woede 133 6 Invoegen bij manische euforie 136 7 Invoegen bij intens verdriet 137 8 Erkenning geven bij heftige emoties 138 9 Afleiden bij oplopende spanning 139 10 Grenzen stellen bij disfunctioneel gedrag 140 11 Het gesprek afronden 141 Literatuur 141 Hoofdstuk 12 Omgaan met lastige interactiepatronen 143 1 Inleiding 143 2 De rol van de hulpverlener in de interactie 144 3 Nogmaals: de openingsvraag 147 4 Onnodig afhankelijk en vermijdend gedrag 147 5 Onnodig dwingend gedrag 149 6 Geen ziektebesef of hulpvraag 151 Literatuur 154
Hoofdstuk 13 Motiveren tot gedragsverandering 157 1 Inleiding 158 2 Hanteren van de veranderingscirkel van Prochaska en DiClemente 158 3 Valkuilen tijdens een motiverend gesprek 159 4 Invoegen 160 5 Van niet willen naar misschien wel willen 161 6 Van misschien wel willen naar zeker willen 164 7 Van zeker willen naar doen, en blijven doen 165 8 Van blijven doen naar tijdelijk terugvallen 166 Literatuur 166 Hoofdstuk 14 Motiveren tot medicatiegebruik 167 1 Inleiding 167 2 De keuzetriade 169 3 Motiveren tot medicatiegebruik 169 4 Informeren over medicatie 171 5 Een medicatieadvies geven (het voorschrijven ) 172 6 Motiveren tot het blijven gebruiken van medicatie 174 7 Motiveren tot het staken van (ongewenste) medicatie 175 8 Omgaan met het feit dat de patiënt geen medicatie (meer) wil innemen 176 Literatuur 177 Hoofdstuk 15 Toepassen van drang tot dwang 179 1 Inleiding 180 2 Invoegen 181 3 Eerst begrijpen, dan pas ingrijpen 182 4 Nogmaals: de veranderingscirkel van Prochaska en DiClemente 182 5 Toepassen van drang 183 6 Toepassen van dwang 187 7 Evalueren van drang en dwang 188 Literatuur 189 Deel 4 Specifieke gespreksvaardigheden 191 Hoofdstuk 16 Het transculturele gesprek 193 1 Inleiding 194 2 Invoegen 195 3 Het perspectief van de patiënt achterhalen 196 4 Tolken 197 5 Adviserende stijl 199 6 Evalueren en afronden 200 Literatuur 200
Hoofdstuk 17 Verstandelijke beperking 203 1 Inleiding 204 2 Herkennen en diagnosticeren van zwakbegaafdheid en verstandelijke beperking 205 3 Invoegen 206 4 Het afnemen van de anamnese bij zwakbegaafdheid en verstandelijke beperking 207 5 Het psychiatrisch onderzoek in context van de verstandelijke beperking 208 6 Interveniëren 209 7 Afronden 211 Literatuur 211 Hoofdstuk 18 Omgaan met simulatie 213 1 Inleiding 214 2 Voorbereiding 215 3 Invoegen bij het vermoeden van simulatie 216 4 Non-verbale signalen van simulatie 216 5 De anamnese 217 6 Tests 219 7 Confronteren 219 8 Conclusies trekken 221 Literatuur 221 Hoofdstuk 19 Omgaan met dissimulatie 223 1 Inleiding 223 2 Herkennen van dissimulatie 224 3 Erkenning geven en concretiseren 225 4 Indirecte gespreksvaardigheden: het omzeilen van dissimulatie 226 5 Directe gespreksvaardigheden: confronteren met dissimulatie 227 6 Afronden 229 Literatuur 230 Hoofdstuk 20 Kritiek krijgen en feedback geven 231 1 Inleiding 231 2 Nogmaals: de Roos van Leary 232 3 Constructief omgaan met kritiek 233 4 Effectief feedback geven 236 Literatuur 239
Hoofdstuk 21 Health 2.0 en Communicatie 241 1 Inleiding 241 2 Bellen 244 3 E-mailen en sms en 245 4 Videochatten 247 5 Websites 247 6 App s 248 7 Integratie in het bestaande zorgaanbod: blended care 249 Literatuur 249 Over de auteur 251 Register 253