Nederlandsch Boschbouw-Tijdschrif Uigave vun de N ederlandsche Boschbouwvereeniging Oprig.el' Dr. J. R. Beveralulll 2e Jaargang No. 5 Mei 1929 Oorspronkelijke Bijdragen DE FINANCIËELE REGELING VAN HET BOSCHBEDRIJF Voordrach gehouden door Prof. Dr. H. A. J. M. BEEKMAN e Wageningen op den Sen Weenschappelijken Cursus e Assen (11 12 en 13 Sepember J 928) He is me eenigen schroom gewees da ik op mij genomen heb eens een voordrach voor U e houden over de financiën in he boschbedrijf. Op di errein liggen heoreisch zoowel als prakisch zooveel voeangels en klemmen da ik nie goed wee hoe de zaak e naderen. Als ik di nu aanvankelijk op wa elemenaire wijze doe dan zul U. mij da en goede willen houden. Wij moeen eers eenigen vasen grond onder de voeen hebben de moeilijkheden waarover wij dan meer in. bijzonder moeen spreken komen dan gaandeweg van zelf wel naar voren. Moch ik laer nog eens he woord voor U mogen voeren dan zoud U mij op weg kunnen helpen door mij mede e deelen op welke punen U gaarne ies naders zoud vernemen van den modernen sand der inzichen. Ik houd mij daarvoor aanbevolen. In ieder bedrijf moe gerekend worden hieraan onkom. ook he bosch bedrijf nie. Er zijn wel vormen van boschbezi waarbij nie in de eerse plaas op de geldelijke baen ui da bezi gele word maar ook voor zulke vormen van boschbedrijf is een zoo gunsig mogelijke geldelijke uikoms naas he bereiken van he hoofd-oogmerk van belang.. Hoe nu een ander vooropgeseld oogmerk invloed kan hebben op de geldelijke uikomsen is nauurlijk zeer verschillend en daarom kan geen van zulke nie-vrije bedrijven uigangspun van onze beschouwingen zijn. Geen van die. bedrijven kan maagevend zijn voor andere bedrijven.
124 Wij moeen uigaan van he geheel vrije da is geen andere oogmerken dan producie nasrevende bedrijf. Wa voor één zoo'n bedrijf geld is ook muais muandis geldig voor alle vrije producie-bedrijven. De normen die wij voor zulke bedrijven vinden zijn bovendien voor alle nie-vrije bedrijven van beeekenis in dien zin. da door vergelijking me die normen kan blijken wa he nie-vrij zijn he nasreven van die andere oogmerken kos. al is dan he bedrijf overigens nie aan die normen onderworpen of gebonden. Er moe dus gerekend worden. De wee belangrijke vragen die wij nu zullen moeen behandelen zijn: 1 e. hoe zal men moeen rekenen. 2e. me welke gegevens zal men da moeen doen. Indien U boschgrond zoud bezien en U zoud hierop een boschculuur aangelegd hebben die hans. laen we zeggen 10 jaar oud zou zijn. dan zou Uw opsand bij kap en verkoop nog zoo goed als nies opbrengen hij zou nog bijna geen z.g. verbruikswaarde hebben. Zoud U den opsand dan ook voor zoo goed als nies aan een ander afsaan? Liefs nie nauurlijk. U zoud er gaarne voor erugkrijgen wa U er zelf aan en kose gelegd zoud hebben. We leeren hier dus egenover de verbruikswaarde een andere waarde kennen. n.l. de kosenwaarde. Heef deze laase waarde ook reëele beeekenis? Wel als Uw kosen normaal zijn gewees d.w.z. da ieder ander normaal bosch bouwer diezelfde kosen gehad zou hebben om hezelfde e bereiken dan hebben wij hier inderdaad me een he objec inwonende waarde e doen mis he objec laer dezen prijs goed zal kunnen maken d.w.z. da he objec voor verdere producie gebruik zal kunnen worden èn de e verwachen opbrengsen de kosen o-nu-oe zullen vergoeden. De eerse der genoemde voorwaarden slui in da we aan den opsand nie anders dan mè den grond een kosenwaarde mogen oekennen omda alleen dan voorzeing van he bedrijf dus voorzeing van de producie mogelijk is. Hier onmoeen we evens de verklaring. waarom een objec wee verschillende waarden kan hebben. Waarde oekennen is in he algemeen he afmeen van he nu da een goed kan hebben. Da nu hang nu af van he gebruik da men van he goed maak. He hou in den opsand heef nog zoo goed als geen nu bij verbruik vandaar de geringe verbruikswaarde. maar de opsand kan een veel grooer nu hebben als produciemiddel. Da men bij de nuswaardeering van een -goed nie slechs e maken heef me bevrediging van fysieke nooden maar.
125 daarnaas ook me grillige en wisselvàllige psychische wenschen. sroomingen. en modes. is wel ineressan om even e rele... veeren maar doe voor ' oogenblik nie verder er zake. De weede voorwaarde is volkomen logisch voor ieder bedrijf waarbij een produc eeh onwikkelingsgang doorloop. Op ieder oogenblik van dien onwikkelingsgang moe men de zekerheid hebben da de nog e verwachen opbrengsen. de reeds gemaake kosen zullen goedmaken. Heef men geen redelijken grond voor deze verwaching. dan saak men zijn bedrijf. om voorgezee ekoren e vermijden. Nu een andere onderselling. U heb een bosch. waar nu nog nie veel bruikbaar hou in saa waarvan de verbruikswaarde dus beperk is. Maar over weinig jaren. laen we aannemen 10. worden de beer beaalde sorimenen van.meer algemeene bruikbaarheid. bereik. Zal men nu zulk een bosch willen afsaan egen vergoeding van de verbruikswaarde. of zal men zeggen: de verwachingen die in enkele jaren verwezenlijk kunnen worden. sla ik hooger aan dan de oogenblikkelijke verbruikswaarde ; ik sa hans mijn bosch alleen af aan wie mij mijn verwachingen vergoed. We kennen dan aan ons bosch een verwachingswaarde oe. Heef deze 3de waarde welke wij zoo leeren kennen ook reëeie beeekenis? He is zeker voor deze waarde makkelijker in e zien. da zij reëele beeekenis heef. dan voor de kosenwaarde. Bij deze laase moeen wij he beding maken. da men in he bedrijf de gerechigde verwachingen zou mogen koeseren. da de kosen nog eens ui de opbrengsen vergoed zouden worden. Hier hebben wij uisluiend me verwachingen e doen en als wij die nu maar normaal axeeren d.w.z. da ieder ander normaal boschbouwer gelijke verwachingen zou mogen hebben: dan is he duidelijk. da verwachingswaarde een he objec inwonende. dus reëele waarde is. Hier val slechs één beding e maken. men moe alweer de gelegenheid hebben. om de producie zoolang voor e zeen o he ijdsip da normaal onze verwachingen verwezenlijk kunnen worden. De waarde is dus gebonden aan de voorzeing van he bedrijf. de opsand is onafscheidelijk van den grond. Om deze zoowel aan kosen- als aan verwachingswaarde e sellen voorwaarde van voorzeing van he bedrijf. worden beide ook wel als bedrijfswaarden aangeduid. Deze erm word echer ook wel voor ies anders gebruik. Wa is nu he onderling verband usschen verbruiks-. kosen- en verwachingswaarde? Verwachingswaarde heef slechs zoolang beeekenis. als zij hooger is dan de verbruikswaarde. Verbruikswaarde krijg eers beeekenis. wanneer zij de
126 verwachingswaarde overref alhans minsens gelijk kom. He is och logisch da wanneer onze verdere verwachingen geringer zijn dan dadelijke realiseering wij o die realiseering d.i. o verbruik overgaan. Men kan di verband in een eenvoudig diagram weergeven. Als wij in een assenselsel de verbruikswaarden bij sijgenden leefijd van een opsand als ordinaen opdragen en opziche van de leefijden als abscissen dan krijg men in he algemeen een kromme als me de lijn ~-- I I I J a :..- De lijn a b kan egelijkerijd reëele kosen. en verwachings-waarden voorsellen de lijn voor de verbruikswaarden geef dan o he pun b irreëeie waarden aan indien he bedrijf kan worden voorgeze. De lijn b c kan laere kosenwaarden boven den leefijd k aangeven die dan irreëel zijn omda de verwachingswaarden voor die laere ijdsippen lager liggen bijv. de lijn g h zoo ook de verbruikswaarden bijv. de lijn b h. ne lijn a d zou irreëeie. kosenwaarden aangeven die nooi aan eenige verwachings- of verbruikswaarde gelijk dus nooi vergoed worden. De lijn a e f zou verw'lchingswaarden aan kunnen geven en wel o e dus o den leefijd I reëeie verwachingswaarden hooger dan de verbruikswaarden op de overeenkomsige ijdsippen voorbij e irreëele omda de verbruikswaarde hooger is. Men zal bij he gegeven diagram de opmerking kunnen maken da o den leefijd I wee lijnen gegeven zijn a i en a e die beide reëeie-verwachingswaarden aan zouden kunnen
127 geven. Een van die beide lijnen kan echer slechs in absraco juis zijn. He verschil in deze beide lijnen verkrijg men o.m. door een anderen kapleefijd e ondersellen. dus een andere - overigens reëele -- verwaching aan e nemen. Nauurlijk is dan de hooger liggende lijn de juisere. evenals die kapleefijd waarvoor de hoogse verwachingswaarde berekend word. de mees juise is. Di echer slechs usschen haakjes... Hoe zullen wij nu de kosen- of de verwachingswaarde berekenen? Zullen wij in he eerse geval eenvoudig de gemaake kosen zooals die zich in he verleden hebben voorgedaan sommeeren en in he weede geval ook een.. voudig de e verwachen inkomsen. zooals zij zich zullen voordoen? Reeds dadelijk zullen wij hierop moeen anwoorden. da in de kosenberekening de evenueel geoucheerde inkomsen en in de verwachlngswaarde de ook nog e verwachen kosen in mindering zullen moeen worden gebrach. Maar bovendien zullen wij och ook rekening moeen houden me de ijdsippen waarop kosen en opbrengsen voorkwamen of voor zullen komen. Als men he geld voor den boschaanleg op de bank had laen saan. had men er rene van gekregen. die renen heef men gederfd en zijn dus bij de kosen e rekenen. Omgekeerd kan men opbrengsen op de bank brengen en er rene van rekken; di moe -men dus ook in de rekening opnemen. Di heef berekking op he verleden. maar voor de oekoms. voor Onze verwachingen. kan men ies dergelijks zeggen. Als ik van de bank een som geld leen. zoo da ik mijn schuld laer me de opbrengs van mijn opsand kan. aflossen. dan zal ik ui die opbrengs ook de renen moeen bealen. die de bank mij in dien fusschenijd reken. Hiermede is dus aangeoond. da wij. zoodra we kosenof verwachingswaarden gaan berekenen. ook renen in rekening zullen moeen brengen. De vraag die nu dadelijk volg is: welke soor renerekening zullen wij moeen gebruiken? Hierop is maar één anwoord mogelijk: samengeselde inres-rekening! Waarom is di anwoord zoo eenvoudig e geven? Wel. wij leven in een samenleving waarin voor zaken nie anders dan me samengeselde inres gerekend word. He kleinse schoenlapperje. da zijn inkomsen op de spaarbank breng en he geld naar zijn behoefen er weer afhaal. reken me samengeselde ineres of alhans word voor hem me die inres gerekend. In zulk een maaschappij kan he boschbedrijf zich nie op een afzonderlijk sandpun sellen. he moe me he algemeen gebruik meedoen.
128 Di word zoo bijzonder in he lich geseld. omda men juis voor he boschbedrijf op <00 verschillende wijzen gerach heef. aan de samengeselde inres rekening e onkomen. De reden hiervoor was. da he boschbedrijf moeilijk voldoende rendeerend e maken is. He berekenen der kosen nu. me samengeselde inres geef hooge rekeningen en da is in zulk' n moeilijk rendeerend bedrijf nauurlijk onbehaaglijk. Maar er val och nie aan e onkomen; we kunnen voor onszelf wel anders gaan rekenen. ma!r dan doen we als de sruis die den kop in he zand seek; zoodra we me derden buien ons bedrijf e maken krijgen. zullen deze onze aal nie versaan en ons anders leeren. De pogingen om een andere renerekening in he boschbedrijf oe e passen behooren hans o de hisorie. He is meer dan 100 jaar geleden. da Heinrich von Coa de verzuching slaake. da de boschbouwer. die me samengeseld inres zou willen rekenen. verdach zou worden ui een gekkenhuis e zijn weggeloopen.. Eigenlijk zou meer aandach gegeven moeen worden aan he fei. da men veelal nog heelemaal nie me renen reken. ja feielijk heelemaal nie reken. Di kom echer nog wel er sprake. To 'hieroe is nu gebleken. da waarden berekend kunnen worden ui reeds voorgekomen of nog e verwachen uigaven en inkomsen. mis men hier samengeselde inres.. rekening bij oepas. De voorbeelden die ik onderselde en die ons op weg geholpen hebben waren in zooverre eenvoudig. da de rekening slechs over een kore spanne ijds behoefde e loopen n.l. in beide gevallen slechs over 10 jaar. Ik koos die voorbeelden opzeelijk aldus omda egen een renerekening over slechs 10 jaar me gegevens die hoogsens 10 jaar oud zijn of voor hoogsens 10 jaar in de oekoms vermoed worden geen ernsige bedenkingen ingebrach zullen worden. Zulke rekeningen over langere perioden - wij kennen in den bosch bouw och bedrijfsperioden van 80 100 120 jaar en wel hooger - doen wel eens Wijfel onsaan of zij nog wel eenige beeekenis hebben. Bij berekeningen over zulke ermijnen heef he verleden och zijn beeekenis verloren en is de oekoms nog e onbepaald. Tegenover dezen Wijfel kan slechs di gezegd worden. Wie deze rekening over kore ermijnen aanvaard kan als consequenie diezelfde rekening over langere ermijnen nie afwijzen. Er is geen enkele andere logische en juise rekeningswijze egenover e sellen. De rekening word in ieder geval opgeseld me de acueele gegevens van he heden.
129 In geen enkel bedrijf of onderneming onkom men er aan. de gegevens van he heden e moeen gebruiken voor een onbepaalde oekoms. ~e boschbedrijf. vorm hier geen uizon~ering. alleen is he speculaieve elemen hier "daaner. omda over zulke lange perioden gerekend moe worden. Elk Viln de onelbare kapialiseeringen die dagelijks uigevoerd worden. moeen worden. berus op de onderselling van he onveranderlijk blijven gelden van de huidige gegevens o in de verse oekoms. I W "'K. r r r r an =--+--+--+----00 =-... I. op I. op' I. op' o. op Zeker. bij wijzigende gegevens. naarmae de onzekere oekoms o zekerheden word. zullen wij onze berekeningen in he boschbedrijf moeen herzien. maar moe nie ieder denkbaar bedrijf zich bijna van dag o dag insellen op de conjuncuur van he oogenblik? Juis ons boschbedrijfheef over langere perioden beschouwd en dus afziende van ijdelijke schommelingen. een coninüiei. een besendigheid die he bevoorrech doen zijn boyen andere bedrijven en die ons verrouwen mogen schenken in de berekeningen die wij opsellen. Over de rekenmehode en haar grondslagen hebben we ons dus nu uigesproken. Ik moe hans een oogenblik Uw aandach vragen voor der~mahemaische vormen die onze rekening moe aannemen. He kan nie op onzen weg liggen. hier alle formulen voor waarden in he boschbedrijf suk voor suk logisch op e sellen. U zul die wel van mij willen aannemen als ik ze U sraks geef. Zij zijn. wanneer men haar opbouw logisch nagaa ook seeds duidelijk en voor zichzelf sprekend.. Een enkelen mahemaischen vorm moe ik och even wa nader me U bespreken. n.1. de Z.g. financieele evenwichsvergelijking. Ik had reeds gelegenheid op e merken. da een volkomen logische eisch in ieder bedrijf is. da de verwachingen op een bepaald oogenblik gelijk zijn aan de o da oogenblik:;:gemaake kosen. Kiezen wij in he boschbedrijf nu voor he vergelijkingsoogenblik in de eerse plaas eens he einde van den omloop (). dus he oogenblik da de eindopbrengs op!-jarigen leefijd (E) verkregen word. Deze eindopbrengs moe dan volkomen goed maken wa de kosen gedurende den omloop meer hebben bedragen dan de inkomsen. Dus I. op_i -a -b E = G (I. op -I) + b + c I. op - 0 I. op -ObI. op ~~. a Hierin geef G de grondwaarde aan. b de jaarlijksche be-
130 heerskosen. waarin ook andere.jaarlijksche kosen als belasingen. serviuen e d. begrepen kunnen worden en c de aanlegkosen. erwijl 0 a' Ob... enz. de dunningsopbrengsen op a-. b-... enz. -jarigen leefijd aangeven. Oe eerse dunningen kunnen wej eens een defki opleveren. dan verander een.. voudig hun vooreeken - in +. De renevoe waarmede men reken word aangegeven door p. b Voor ---- zeen wij B en noemen B dan he beheerso. op kosenkapiaal ; zulk een kapiaal is er in werkelijkheid nie. de beheerskosen worden jaar voor jaar. als alle loopende uigaven beaald ui de geregeld binnenkomende opbrengsen. We krijgen dan dus de vergelijking:. -a E = (G + B) (I. op -I) + c I. op - 0 I. op -.... a Wij laen nu alle verdere dunningen maar weg. omda zij alle op dezelfde wijze voorkomen. Ui deze vergelijking kan de eigenlijk gezegde financieele evenwichsvergelijking afgeleid worden: -a E + 0 I. op +... = (G + B) (I. op -I) + c I. op a. In woorden gelezen : gedurende een omloop moéen alle uigaven evenwich maken me alle inkomsen. Oe gegeven vergelijking volgde ui de beschouwing van he bedrijf op een bijzonder oogenblik. n.i. he ijdsip van den eindhak. Oe evoren gegeven eiseh luidde echer. da op ieder oogenblik he oaal der kosen o op da oogenblik. gelijk moe zijn aan alle verwachingen. eruggerekend op dazelfde oogenblik. He oaal der kosen voor een m-jarigen opsand vind men in de formule voor de kosen waarde : m m m-a Hk = (G + B) (I. op -I) + c I. op -0 I. op -... m a en he oaal der verwachingen voor dienzelfden m-jarigen opsand vind men in de verwachingswaarde : -n -m E + 0 I. op +... - (G + B) (I. op -I) n H =---------------~------------ vrn -m I. op Bij de beide formulen is aan e eekenen. da in de houkosenwaarde slechs de dunningen o den m-jarigen leefijd en in de verwachingswaarde slechs de dunningen vanaf dien leefijd voorkomen. Vandaar de aanduiding der dunningen in de laase form ule 0 n.
131 Wij moeen nu de beide uidrukkingen aan elkaar gelijk kunnen sellen: (G + B) mmm-a" (1. op - I) + c 1. op - D 1. op -... = a -n -m E +D l.op +...-(G+ B)(1.op -I) n (-m vermenigvuldig me l.op : -m (G + B) (1. op - 1. op ) + c 1. -m l.op -a op. -D a 1. op -n n. na omzeing word di: -m E + D 1. op +... - (G + B)(1. op -I) -m -m -'-a -n G + B) (1. op -:-1. op. + I. op -- 1) + cl. op = E + Dal. op +... + D n l.op. of: -a E + D 1. op +... = (G + B)(1. op -1) + cl. op a We komen dus o de idenieke vergelijking. n.1. de Enanciëele evenwichsvergelijking. Ui deze vergelijking kunnen we een vorm afleiden voor de grondwaarde (G) in de andere grooheden uigedruk: -a. G E + Dal. op +... _ c 1. op B 1. op ~~I ~.. _~_'._.~.~ ~ ~~. '''_'~_' Omda deze waarde berekend is ui de verwachingen die men omren de opbrengsen van den grond mag hebben. word zij wel genoemd grondverwachings- of grondopbrengswaarde (G ). Dus: v -a E + Dal. op +... _ cl. op G = B v 1. op -I In de uidrukkingen die wij o hier leerden kennen. zijn sommige kosen die och ongewijfeld in he bosch bedrijf voorkomen. nie voor zich afzonderlijk aangegeven. Di zijn de oogskosen. maar deze zijn reeds in de opbrengsen verrekend. door deze oogskosenvrij aan e nemen. (Slo volg);