RISICOMANAGEMENT en TOEZICHT 2 kanten van dezelfde medaille? Drs. ERIK VAN MARLE e.vanmarle@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl
NO RISK, NO FUN! Coaching & Advies Wij zorgen ervoor dat bedrijven bewust risico s kunnen nemen! Training Software 2www.risicomanagement.nl
ERIK VAN MARLE Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Directeur NAR Docent Universiteit Twente Bestuur Nationaal Netwerk Risicomanagement erikvanmarle.risicomanagement.nl Ondernemer..Risiconemer? e.vanmarle@risicomanagement.nl nl.linkedin.com/pub/erik-van-marle/1/964/183 3www.risicomanagement.nl
Passie Water loopt van boven naar beneden Toezichthouders moeten meer ambitie tonen Samen zijn we sterk! 4www.risicomanagement.nl
PROGRAMMA Inleiding risicodenken Integraal Risicomanagement Actualiteiten Ontwikkeling Externe toezichthouders Koppeling met strategie Rollen en verantwoordelijkheden Afsluiting 5www.risicomanagement.nl
Wat is een risico? Een risico is een onverwachte gebeurtenis die op een of andere manier gevolgen heeft op het realiseren van je doelen. 6www.risicomanagement.nl
Wat is risicomanagement? Risicomanagement is het proces dat een organisatie inricht om op een gestructureerde manier haar risico s in kaart te brengen, te beheersen en te blijven volgen. 7www.risicomanagement.nl
8www.risicomanagement.nl Wat is risicomanagement?
9www.risicomanagement.nl Wat is risicomanagement?
RISICOBEHEERSING RISICO vs. RISICOBEHEERSING RISICO 10www.risicomanagement.nl
RISICOMANAGEMENT is een PROCES wordt bewerkstelligd door MENSEN: Raad van Bestuur, management en ander personeel van de instelling wordt toegepast in STRATEGISCHE PLANNING wordt toegepast in de gehele ORGANISATIE is ontworpen om risico te managen binnen de RISK APPETITE Zorgt voor een REDELIJKE ZEKERHEID is gericht op het bereiken van de DOELSTELLINGEN is noodzakelijk bij het scherp aan de wind willen zeilen 11www.risicomanagement.nl
Risico s in het nieuws (1)
Risico s in het nieuws (2)
Waarom risicomanagement? Verantwoording en transparantie De economische crisis vraagt om keuzes Gemeenschappelijk beeld van de risico s Hogere risicoalertheid / flexibiliteit organisatie Pro-activiteit 14www.risicomanagement.nl
Dijsselbloem aan inspecties Als jullie het niet doen ga ik het doen (financien) Inspectie van onderwijs; continuiteitstoezicht 15www.risicomanagement.nl
ONZE VISIE OP RISICOMANAGEMENT meeste risico s worden GOED beheerst risicomanagement is GEEN DOEL op zich, maar draagt bij ondernemerschap en risicomanagement gaan GOED SAMEN menselijk handelen BELANGRIJKSTE oorzaak van ontstaan risico s gaat er niet om of risico s beheerst worden, maar of ze IN VERHOUDING STAAN TOT Het gaat over BESLUITVORMING op het juiste niveau En JULLIE visie? En dus of u over de JUISTE INFORMATIE beschikt? 17www.risicomanagement.nl
DILEMMA, kiest u voor optie A of B? U kunt geld winnen Optie A 80% kans op 4.000 20% kans op NIETS Optie B 100% kans op 3.000 18www.risicomanagement.nl
DILEMMA, voor welke optie kiest u NU? Optie A 80% kans om 4.000 te VERLIEZEN 20% kans om 0 VERLIEZEN U kunt geld verliezen Optie B 100% kans om 3.000 te VERLIEZEN 19www.risicomanagement.nl
Robert Kaplan Artikel Harvard Business review 2012 Soorten risico s Te voorkomen risico s ( preventable risks ) Strategische risico s ( strategic risks ) Externe risico s ( external risks ) Mogelijke oplossingen Regels ( rules-based risk management ) dialoog 20www.risicomanagement.nl
Voorbeeld Te voorkomen Risico s fraude, fouten in ICT/ processen, standaard projecten Kosten reductie, verbeter programma s Cultuur verandering Strategische Risico s Beursgang, investeringen, fusies, nieuwe activiteiten, samenwerking Externe risico s Regel- en toezichtsdruk concurrentie, nieuwe technieken, politieke onstabiliteit, nieuwe wet en regelgeving (o.a. Sol.2) natuurrampen Kenmerken Intern & beheersbaar en betrekking op menselijk gedrag Doordat ze te voorkomen zijn emotie en media aandacht Vaak niet acceptabel en gevaar voor risicoregelreflex Beheersing Kans verkleinen door actieve preventie Systemen monitoren, interne controles uitvoeren, gedragsregels vast te stellen Inherent aan het uitvoeren van beleid Afweging kans/bedreiging rondom maatschappelijk/financieel rendement Gedeelde verantwoordelijkheid Integrale aanpak besluitvorming Kans en impact verkleinen Zorgen dat niet de hele organisatie in gevaar komt Scenario s en tegenspraak Buiten de invloedsfeer van een organisatie Meestal lange termijn, kan legitimiteit organisatie uithollen Raakt de hele organisatie als het mis gaat. Monitoring signalen Flexibiliteit organisatie vergroten Voldoende reservemiddelen Scenario s en dialoog 21www.risicomanagement.nl
Benoemde Risico s
Benoemde Risico s
Huidige stand van zaken (KPI s) Daling studentenaantal 2011-2013 Daling studentenaantal alle sectoren binnen ROC Daling marktaandeel ROC (daling macrobudget) Daling aandeel ROC in landelijke diplomawaarden Daling behaald jaarresultaat 2011-2012 tov 2010-2012 (70,61% naar 70,41%) Daling diplomaresultaat 2011-2012 tov 2010-2011 (68,70% naar 67,01%) Dalende trend gediplomeerde schoolverlaters Daling marktaandeel van gediplomeerde vmbo-leerlingen Daling marktaandeel onder grootste gedeelte vo-scholen (2012 tov 2010) Hogere personele lasten, de administratie- en beheerslasten en rentelasten zijn hoger dan begroot Hoog ziekteverzuim (sectoren HTR en Welzijn) (uitgegaan van dat 4% onvermijdelijk is) Studenttevredenheid: Rapportcijfer opleiding voldoet met ROC gemiddelde van 6,8 niet aan de norm (2013) van een 7,0
Koppeling prestatie- en risicomanagement 25www.risicomanagement.nl
Wat is er mis met risicomanagement? Te veel (beperkt relevante) risico s en maatregelen het leidt af; lijstje Silobenadering risico s: relatie met voortgang doelen en strategierealisatie organisatie ontbreekt Dialoog leuk maken Slechte basis Te veel doelen Strijdig Vaag 26www.risicomanagement.nl
Risicomanagement: meer woorden dan daden Risico s en beheersing niet altijd favoriet aandachtsgebied: Risicomanagement vaak met de mond beleid en reactief Risicomanagement wordt ervaren als moetje / feestje van control en is in de praktijk vaak vooral een compliance-exercitie 27www.risicomanagement.nl
Geïntegreerd Prestatie- en Risicomanagement Performance Management Performance Management gaat om het structureel behalen van strategische doelen en het realiseren van een koppositie op je eigen gebied Risico Management Risicomanagement gaat om het bewust nemen van risico s in het licht van strategie realisatie 28www.risicomanagement.nl
Doelen Missie Wij zijn een open kennisinstelling die door de koppeling van onderwijs en onderzoek, hooggeschoolde, innovatieve en ondernemende professionals opleidt, die zelfstandig hun professie kunnen uitoefenen. Erkende kennispartner Docenten en studenten geven ons gemiddeld een 8,0 voor tevredenheid 70 % Rendement 40% Solvabiliteit Alle opleidingen staan in de Top 5 van de Keuzegids A. Samenwerking met partners van Centres of Expertise & Applied Research Centres 9 B. Iedere opleiding haalt een voldoende op alle standaarden voor opleidingsbeoordeling 3 C. Gericht instroommanagement 1 2 D. 15 uren geprogrammeerde contacttijd per week (1 & 2 jaar voltijdopleidingen) 2 E. Praktijkgestuurd onderzoek en valorisatie is in iedere opleiding geïntegreerd F. Transparant & helder Onderwijs- en Examenreglementen 6 4 G. Voldoende en goede huisvestingen voor (internationale) studenten 4 H. Proactief Alumnibeleid (Relatiemanagementsysteem) 6 I. Systeem van Interne Audits 1 J. 10% meer publicaties in vakbladen per jaar 7 K. FTE s voor onderzoek groeit met 15% 4 L. Digitale werk- en leeromgeving (bijv. E- Learning) 5 M. Docenten met mastergraad (85%), gepromoveerde docenten (20%) 9 N. Reduceren Overheadskosten 4 O. Ø 180.000 euro uit externe geldstormen voor onderzoek per FTE lector 2 6 P. 0,5 % minder kosten voor het Service Bedrijf (iedere jaar) 8
ROLLEN FUNCTIES I hate it when I play my part and you play your game PROJECTLEIDER BESTUURDER TOEZICHTHOUDER CONTROL/STAF/SECRETARIS MANAGER MEDEWERKER 30www.risicomanagement.nl
verhoogt de kwaliteit van de samenleving en vergroot het gevoel van veiligheid en het vertrouwen van individuele burgers in die samenleving. RAAD VAN COMMISSARISSEN I. KLANKBORD II. TOEZICHTHOUDER het oog houden op risico s die de realisatie van de doelstelling bedreigen III. WERKGEVER BRON: Governance code Woningcorporaties (2011) N e d e r l a n d s A d v i e s b u r e a u v o o r R i s i c o m a n a g e m e n t 11 24 25 20 630 9 december september november oktober 2012 31
en (on)gevraagd voorzien van raad TAAK = TOEZICHT HOUDEN 1. op de strategie en de risico s die verbonden zijn aan de activiteiten van de woningcorporatie; 2. op de opzet en de werking van de interne risicobeheersing en de controlesystemen. 100% VERANTWOORDELIJK MAAR NIET DE BAAS! N e d e r l a n d s A d v i e s b u r e a u v o o r R i s i c o m a n a g e m e n t 32www.risicomanagement.nl 11 24 25 20 630 9 december september november oktober 2012 32
Uw RISICOMANAGEMENT Focus triggeren van juiste houding en gedrag medewerkers ontwikkelen en stimuleren van de competentie risicobewustzijn creëren van organisatiebrede risicoalertheid bewust maken van relevantie inrichting risicomanagementproces 33www.risicomanagement.nl
Waarnaar kijkt een toezichthouder? Welke experts zijn aangehaakt? Hoe is de informatie verzameld? Wie heeft de second opinion uitgevoerd? Waar zitten we in de besluitvorming? Welke stakeholders hebben nog meer belangen? Welke doelstellingen betreft het? 34www.risicomanagement.nl
Vertrouwen krijg je door over onzekerheden te communiceren!! BESTUUR(der) Taak Bespreekt opzet en werking met stakeholders Verantwoordelijkheid Vertrouwde omgeving creëren Bevoegdheid Uitstellen van besluitvorming SPONSOR ÉN AANJAGER visie, strategie en spelregels 35www.risicomanagement.nl
36www.risicomanagement.nl Incidenten eisen en vastleggen
De tien goede vragen aan de bestuurder 1. Hoe heeft het bestuur gewaarborgd dat de strategie actueel, gedragen en begrepen wordt binnen de organisatie? 2. Op welke wijze beloont het bestuur gedrag dat in lijn is met strategie en risicobereidheid en wordt hiervan afwijkend gedrag ontmoedigd? 3. Welke initiatieven heeft het bestuur genomen om doelen en succesfactoren te realiseren en wat is hierop de voortgang? 4. Welke activiteiten bieden de grootste toegevoegde waarde en waarom? 5. Wat zijn de grootste risico s van de organisatie en welke invloed hebben deze risico s op strategische doelen en succesfactoren? 6. Welke activiteiten heeft het bestuur gestaakt vanwege een te groot bijkomend risico en een te beperkte toegevoegde waarde aan realisatie van de strategie? 7. Welke indicatoren gebruikt het bestuur om inzicht te krijgen in de voortgang van strategie, hebben hierin recent wijzigingen plaatsgevonden en zo ja, wat was de reden van aanpassing? 8. Op welke wijze maakt het bestuur gebruik van technologie om informatieve rapportages over strategie en risico te genereren? 9. Hoe heeft het bestuur gewaarborgd dat we wel genoeg risico nemen? 10. Hoe maakt het bestuur afwegingen expliciet? 37www.risicomanagement.nl
Top 3 Competenties van de toezichthouder? 38www.risicomanagement.nl
Top 3 Competenties van de toezichthouder? Durven vragen stellen Informatie verzamelen Herleidbare besluitvorming faciliteren Rolvastheid 39www.risicomanagement.nl
40www.risicomanagement.nl
e.vanmarle@risicomanagement.nl. Of 06-43259784 Meer informatie 41www.risicomanagement.nl