Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak Management & Organisatie Grningen, mei 2013 Auteurs Brenda Bergkamp Bvenhuis Arjan Wrd Masterpleiding leraar Algemene Ecnmie, NHL Hgeschl Grningen Begeleider Drs. L.J.W. van Limburg Schlen van nderzek Gmarus Cllege, Grningen Pieter Zandt schlengemeenschap, Kampen
1 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O 1
2 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Inhudspgave Vrwrd Hfdstuk 1 - Opzet nderzek 1.1. Inleiding 6 1.2. Aanleiding en achtergrnd 6 1.3. Prbleemstelling 6 1.4. Indeling van het rapprt 7 1.5. Samenvatting 8 Hfdstuk 2 - Methde van nderzek 2.1. Inleiding 9 2.2. De nderzekssituatie 9 2.2.1. De fundering 9 2.2.2. De deelnemers 10 2.2.3. Het fcusinterview 10 2.3 Wat nderzeken wij? 11 2.3.1 De deelvragen 11 2.3.2 Wat vr schlengemeenschap is de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen? 11 2.3.3 Wat vr schlengemeenschap is het Gmarus Cllege te Grningen? 11 2.3.4 Welke keuzeprfielen zijn er en wat huden ze in? 11 2.3.5 Wat hudt het vak Management & Organisatie in? 11 2.3.6 Heveel leerlingen p nze schlen kiezen een ecnmisch prfiel? 12 2.3.7 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen vr een bepaald prfiel? 12 2.3.8 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? 2.3.9 He kijken leerlingen tegen het vak Management & Organisatie aan p nze schlen? 12 2.3.10 Wat zijn de verwachtingen van leerlingen ten aanzien van het vak Management & Organisatie p nze schlen? 2.3.11 He ervaren leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? 12 2.3.12 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als psitief ervaren? 12 2.3.13 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als minder psitief ervaren? 12 2.4 Het fcusinterview 12 5 6 9 12 12 2
3 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O 2.4.1 Interviewen 12 2.4.2 Het fcusinterview 13 2.4.3 De interviewvragen 13 2.4.4 Het vastleggen en verwerken van de infrmatie 14 2.5 Samenvatting 14 Hfdstuk 3 Resultaten 3.1 Inleiding 16 3.2 De deelvragen 16 3.2.1 Wat vr schlengemeenschap is de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen? 16 3.2.2 Wat vr schlengemeenschap is het Gmarus Cllege te Grningen? 16 3.2.3 Welke keuzeprfielen zijn er en wat huden ze in? 17 3.2.4 Wat hudt het vak Management & Organisatie in? 19 3.2.5 Heveel leerlingen p nze schlen kiezen een ecnmisch prfiel? 20 3.2.6 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen vr een bepaald prfiel? 20 3.2.7 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? 3.2.8 He kijken leerlingen tegen het vak Management & Organisatie aan p nze schlen? 21 3.2.9 Wat zijn de verwachtingen van leerlingen ten aanzien van het vak Management & Organisatie p nze schlen? 3.2.10 He ervaren leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? 23 3.2.11 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen, als psitief ervaren? 24 3.2.12 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen, als minder psitief ervaren? 24 3.3 Samenvatting 25 Hfdstuk 4 Aanvullend literatuurnderzek 4.1 Inleiding 26 4.2 Adlescentie 26 4.2.1 Adlescentie: wat is dat? 26 4.2.2 Therieën ver de adlescentie 27 4.2.3 Identiteitsntwikkeling 28 4.3 Beslissingen 28 4.3.1 Wat is een beslissing? 28 4.3.2 Ratineel f eclgisch? 30 16 20 22 26 3
4 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O 4.3.3 He denken wij? 32 4.3.4 He beslissen wij? 33 4.4 Samenvatting 34 Hfdstuk 5 Cnclusies 35 Beantwrding prbleemstelling 36 Hfdstuk 6 Aanbevelingen 38 Bibligrafie 41 Bijlage I Uitwerking interview Pieter Zandt 42 Bijlage II Uitwerking interview Pieter Zandt 46 Bijlage III Uitwerking interview Gmarus Cllege 48 Bijlage IV Uitwerking interview Gmarus Cllege 48 Bijlage V Uitwerking interview Gmarus Cllege 48 4
5 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Vrwrd Dit nderzek is uitgeverd dr Brenda Bergkamp- Bvenhuis en Arjan Wrd. Brenda werkt als dcent ecnmie p het Gmarus Cllege te Assen en Arjan is dcent ecnmie p de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen. Wij hebben dit nderzek uitgeverd p beide schlen en de resultaten verwerkt in dit rapprt. Het vak Management & Organisatie staat bij beide schlen nder druk. Op beide schlen zijn er steeds minder leerlingen die de keuze maken vr het vak Management en Organisatie. Ok blijkt dat veel leerlingen niet weten wat de inhud is van het vak M&O. Als ze eenmaal het vak gekzen hebben is het sms lastig m de mtivatie te vinden het vak te blijven vlgen. Gesteund dr de directie van beide schlen hebben wij ns P1- nderzek gedaan naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak Management & Organisatie. We hebben daarbij in de praktijk infrmatie verzameld dr interviews te huden met leerlingen. Deze leerlingen willen wij bedanken vr hun verleende medewerking. Ok nze cllega s die het vak Management & Organisatie dceren zeggen we dank vr het meedenken en het leveren van hun bijdrage aan ns nderzek. Vanuit de literatuur hebben wij veel infrmatie pgedaan waarm leerlingen keuzes maken en waarp zij deze keuzes baseren. Dit literatuurnderzek is van tegevegde waarde m antwrd te kunnen geven p nze prbleemstelling. Een wrd van dank vr nze begeleider dhr. Van Limburg is p zijn plek. Wij willen hem bedanken vr zijn enthusiasme en begeleiding bij het den van dit nderzek. Grningen, mei 2013 Brenda Bergkamp- Bvenhuis Arjan Wrd 5
6 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Hfdstuk 1 - Opzet nderzek 1.1. Inleiding In dit nderzek willen wij p zek naar rzaken waarm leerlingen wel f niet kiezen vr het vak Management & Organisatie. In paragraaf 2 leggen wij uit he wij tt dit nderzek zijn gekmen. Vervlgens kmt in paragraaf 3 de prbleemstelling aan de rde. In paragraaf 4 leggen wij uit he de pbuw van het rapprt is. Tt slt vindt u in paragraaf 5 een krte samenvatting van dit hfdstuk. 1.2. Aanleiding en achtergrnd Op de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen en het Gmarus Cllege te Grningen kiezen, in de Tweede Fase, steeds minder leerlingen vr een ecnmisch prfiel (Ecnmie en Maatschappij) en in het bijznder het vak Management & Organisatie. Jarenlang was Ecnmie en Maatschappij het meest gekzen prfiel en was het keuzevak Management & Organisatie een ppulair vak. Nu dalen de leerlingenaantallen die kiezen vr dit vak. Wij zijn benieuwd wat hiervan de rzaken kunnen zijn. Ok valt het p dat er een grep leerlingen is, die het vak Management & Organisatie kiest, maar dit al rnd de herfstvakantie weer laat vallen. Welke factren spelen een rl in het wel f niet kiezen van het vak Management & Organisatie? 1.3. Prbleemstelling Wij zijn nieuwsgierig naar de rzaken van de daling van het aantal leerlingen dat p nze schlen het vak Management & Organisatie kiest. De prbleemstelling van ns nderzek luidt als vlgt: WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE OORZAKEN VOOR DE DALING VAN HET AANTAL LEERLINGEN DAT HET VAK MANAGEMENT & ORGANISATIE KIEST OP HET GOMARUS COLLEGE TE GRONINGEN EN DE PIETER ZANDT SCHOLENGEMEENSCHAP IN KAMPEN? Om het prbleem gestructureerd aan te kunnen pakken is het ndig een aantal deelvragen te beantwrden. Deze deelvragen verschaffen helderheid ver de prbleemstelling en zullen ns helpen de prbleemstelling ged te kunnen beantwrden. Wij gaan de vlgende deelvragen behandelen: Wat vr schlengemeenschap is de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen? Wat vr schlengemeenschap is het Gmarus Cllege te Grningen? Welke keuzeprfielen zijn er en wat huden ze in? Wat hudt het vak Management & Organisatie in? Heveel leerlingen p nze schlen kiezen een ecnmisch prfiel? Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen vr een bepaald prfiel? Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? He kijken leerlingen tegen het vak Management & Organisatie aan p nze schlen? Wat zijn de verwachtingen van leerlingen ten aanzien van het vak Management & Organisatie p nze schlen? He ervaren leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? 6
7 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als psitief ervaren? Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als minder psitief ervaren? He kmt het dat het aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest daalt? Kmt dat dr een discrepantie tussen de verwachtingen van de leerlingen en de werkelijkheid? Kmt dit dr de vrlichting ver het vak Management & Organisatie, waardr de verwachtingen van de leerlingen niet vereenkmen met de werkelijkheid? Kmt het dr de dcent(en)? Het vak zelf? We willen graag na dit nderzek p tafel hebben liggen wat de rzaak is van het dalende aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest. Aan de hand van de rzaken willen we aanbevelingen pstellen m het vak Management & Organisatie aantrekkelijker te maken vr leerlingen zdat het aantal aanmeldingen vr dit vak zal stijgen. Dat leerlingen je vak blijven kiezen, is namelijk k in ns eigen belang. Het nderzek vindt plaats p 2 schlengemeenschappen. De aanbevelingen die uit ns nderzek kmen, kunnen k een grtere reikwijdte hebben dan alleen vr nze schlen. Ok schlen waar srtgelijke prblematiek speelt, zuden met nze aanbevelingen het vak Management & Organisatie een impuls kunnen geven. 1.4. Indeling van het rapprt De prbleemstelling die in dit nderzek centraal staat is: Wat zijn de belangrijkste rzaken vr de daling van het aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest p het Gmarus Cllege in Grningen en de Pieter Zandt schlengemeenschap in Kampen? Deze vraag met aan het eind van dit rapprt beantwrd kunnen wrden. Dit gaan we den met behulp van de eerder genemde deelvragen. Omdat we bezig zijn met een explrerend f verkennend nderzek en alle uitkmsten mgelijk zijn, is het belangrijk er achter te kmen wat vr leerlingen beweegredenen zijn m het vak Management & Organisatie te kiezen. We meten de verwachtingen die leerlingen hebben (f hadden) ten aanzien van het vak Management & Organisatie bven tafel zien te krijgen. Dit kan dr het interviewen van leerlingen dr gebruik te maken van een fcusgrepsinterview. In hfdstuk 2 van dit rapprt behandelen wij de gekzen methde van nderzek. Ok kmen in dat hfdstuk de interviewvragen aan de rde, evenals de ppulatie en eventuele kenmerken van de ppulatie. In hfdstuk 3 leest u de uitkmsten van de interviews die wij p beide schlengemeenschappen hebben gehuden. Ok geven wij aan he de interviews zijn verlpen. Omdat wij afhankelijk zijn van de input van leerlingen, hebben wij er vr gekzen eerst de methde van nderzek te behandelen. Daarna willen wij de resultaten bespreken van de gehuden interviews m vervlgens een zinnige literatuurstudie te kunnen den. In hfdstuk 4 den wij dan k een literatuurstudie die aansluit bij de uitkmsten van de gehuden interviews. 7
8 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Uiteindelijk kunnen wij de uitkmsten van de interviews vergelijken met de uitkmsten van het literatuurnderzek. In hfdstuk 5 zullen wij de gevnden cnclusies presenteren. Het uiteindelijke del van dit rapprt is het den van aanbevelingen m het vak Management & Organisatie aantrekkelijk te maken (f te huden). In hfdstuk 6 zullen wij deze aanbevelingen geven. 1.5. Samenvatting Vr leerlingen is het kiezen van een prfiel een lastige klus. Vreger ks je lsse vakken p basis van je interesse en meestal k je scre p dat vak. Tegenwrdig ligt dat wat anders. Leerlingen kiezen een prfiel en in dat prfiel hren een aantal vakken. Daarnaast zijn er een aantal te kiezen vakken m het prfiel p te vullen tt het aantal vakken dat vereist is vr je examen. Binnen het Gmarus Cllege te Grningen en de Pieter Zandt schlengemeenschap in Kampen is er een dalende trend te merken in het aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest. Wij zijn nieuwsgierig wat de redenen kunnen zijn dat er jaarlijks minder leerlingen kiezen vr het vak Management & Organisatie. In dit rapprt zeken wij naar de belangrijkste rzaken van het dalende aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest p het Gmarus Cllege in Grningen en de Pieter Zandt schlengemeenschap in Kampen. Met behulp van fcusgrepsinterviews prberen wij deze redenen bven water te krijgen m na een passende literatuurstudie, aanbevelingen te den m het vak Management & Organisatie weer p de kaart te zetten p beide schlen. 8
9 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Hfdstuk 2 - Methde van nderzek 2.1. Inleiding He aantrekkelijk vinden leerlingen p nze schlengemeenschappen het vak Management & Organisatie? Dat is de kernvraag van dit rapprt. Omdat het hier gaat m ervaringen en meningen van zwel leerlingen als dcenten, is het interviewen van deze grepen een belangrijk instrument. He verkrijgen wij de bendigde infrmatie m nze nderzeksvraag te kunnen gaan beantwrden? In paragraaf 2.2. vertellen we iets ver de nderzekssituatie. Daarna kmt in paragraaf 2.3. het wat aan bd. Vervlgens in paragraaf 2.4. de manier van nderzek; namelijk het afnemen van interviews. Dit is het he. En als laatste het waarm in paragraaf 2.5.. We hanteren vr dit hfdstuk de nderzekspzet die we vinden in het bek Methden en technieken van nderzek (Saunders, 2011). Tt slt vinden we in paragraaf 2.6. een terugblik p dit hfdstuk. 2.2. De nderzekssituatie 2.2.1. De fundering Zals uit hfdstuk 1 blijkt, lpt het aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest p het Gmarus Cllege en de Pieter Zandt schlengemeenschap de laatste jaren terug. Aangezien het ns vak is, een vak wat wij met plezier geven, zijn wij nieuwsgierig naar de redenen hierachter. Omdat wij p zek zijn naar achtergrnden bij het gedrag van leerlingen en dus nbekende infrmatie, is nze methde van nderzek inductief. Er is geen therie f een mdel p basis waarvan wij aannames den m die vervlgens te nderzeken. Als je bijvrbeeld vral geïnteresseerd bent in het begrijpen waarm iets gebeurt en minder in het kunnen beschrijven wat er gebeurt, dan kun je misschien beter inductief dan deductief nderzek den. Bij nderzek ver een nderwerp dat nieuw is, veel discussie lsmaakt en waarver ng weinig literatuur bestaat, is het waarschijnlijk beter m inductief te werken dr gegevens te genereren en te analyseren, en na te denken ver de vraag welke theretische ideeën deze gegevens suggereren. Een nadeel van inductief nderzek kan zijn dat er vrtdurend het risic is dat er geen bruikbare gegevenspatrnen en geen therie f mdel zullen verschijnen. (Saunders, 2011) Ons nderzek is k explratief (k wel verkennend genemd). We prberen inzicht te verkrijgen in de beweegredenen achter het gedrag van leerlingen. Verkennend nderzek, k wel explratief nderzek genemd, is een waardevlle methde m uit te vinden wat er gebeurt; m nieuw inzicht prberen te verkrijgen; m vragen te stellen en verschijnselen in een nieuw licht te berdelen. (Saunders, 2011) Een literatuurnderzek (f uitgebreider deskresearch); Praten met experts p het desbetreffende gebied; Het huden van een fcusinterview. Vr het nderzek in dit rapprt hebben wij gekzen vr de laatste 2 mgelijkheden, namelijk het praten met experts p dit gebied. Uiteraard zijn dat de cllega s die het vak Management & Organisatie geven p nze schlengemeenschappen. Maar belangrijker ng; het huden van een fcusinterview met leerlingen die het vak vlgen, hebben gevlgd f niet hebben gekzen. Het is de 9
10 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O bedeling dat we er achter kmen wat hun beweegredenen zijn geweest m het vak Management & Organisatie wel f niet te kiezen. Of weer te laten vallen. Daarnaast gaan we k lessen van het vak Management & Organisatie bserveren, m te kijken he leerlingen functineren in een les Management & Organisatie. Waarneming is een ietwat verwaarlsd aspect van nderzek. Tch kan deze methde de meite waard zijn, verhelderend werken, en een aanzienlijke verrijking van je nderzeksgegevens betekenen, stelt Saunders. (Saunders, 2011) Daarm zien wij in ns nderzek het huden van een fcusinterview k als de belangrijkste brn van gegevensvergaring. 2.2.2. De deelnemers Wij den nderzek naar de rzaken van het dalend aantal leerlingen dat het vak Management & Organisatie kiest p nze schlengemeenschappen. De deelnemers aan ns nderzek zijn de leerlingen in de bvenbuw van de HAVO en het VWO van beide schlengemeenschappen. En ng specifieker; de leerlingen die het vak Management & Organisatie in hun prfiel hebben gekzen. Daarnaast k de leerlingen die het vak Management & Organisatie juist niet hebben gekzen. En als laatste leerlingen die het vak Management & Organisatie wel hebben gekzen, maar het k weer hebben laten vallen. Op beide schlen huden we een fcusinterview met een grep van ngeveer 4-5 leerlingen uit elk van deze bvenstaande categrieën. Om de juiste leerlingen te selecteren hebben we gebruik gemaakt van de decanen van de HAVO en het VWO p het Gmarus Cllege en de Pieter Zandt schlengemeenschap. In verleg met de dcenten Management & Organisatie hebben we een grepje leerlingen gekzen en hen uitgendigd vr het fcusinterview. In de uitndiging hebben we uitgelegd wie wij zijn, wat vr nderzek wij uitveren en waarm we de leerling graag willen spreken. 2.2.3. Het fcusinterview Zals eerder aangegeven, leent ns nderzek zich ged vr het interviewen. Saunders zegt in zijn bek (Saunders, 2011): Semigestructureerde interviews en diepte- interviews bieden je k de gelegenheid m antwrden verder uit te zeken, waarbij je geïnterviewden hun antwrden wil laten uitleggen f nader uitwerken. Dit is belangrijk als je een interpretivistische epistemlgie gebruikt, waarbij je de betekenis wilt leren kennen die de deelnemers aan verschillende verschijnselen tekennen. De vragen die wij meten stellen hebben een pen karakter en zijn cmplex, in de zin dat nadere uitleg f verdieping van het antwrd ndig is. Een interview is dan de beste methde m gegevens te verkrijgen. Wij kiezen vr een fcusinterview mdat het karakter van ns nderzek aansluit bij deze methde van gegevens verzamelen. Ok vldet nze delgrep aan de vrwaarden vr een fcusinterview. Een fcusgrep, sms k een fcusgrepsinterview genemd, is een grepsinterview dat duidelijk p een bepaald nderwerp is gericht, zals een prbleem, een prduct f een service, waarbij een interactieve discussie tussen de deelnemers ndig is. In vergelijking met andere vrmen van grepsinterviews wrden in een fcusgrep de interacties en het geven van antwrden dr individuele grepsleden meer gestimuleerd. Je met de deelnemers echter k meer aansturen m het aandachtsgebied vast te huden. De deelnemers wrden gekzen mdat ze bepaalde kenmerken gemeen hebben die verband huden met het nderwerp en ze wrden aangemedigd m hun standpunten te uiten en te bespreken znder dat er enige druk wrdt uitgeefend m tt vereenstemming te kmen. Deze discussies wrden verschillende keren 10
11 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O geverd, met vergelijkbare deelnemers, zdat bepaalde trends en patrnen aan de ppervlakte kmen wanneer de verzamelde gegevens wrden geanalyseerd. (Saunders, 2011) 2.3 Wat nderzeken wij? 2.3.1 De deelvragen Zals u eerder hebt kunnen lezen nderzeken wij in dit rapprt de aantrekkelijkheid van het vak Management & Organisatie. De prbleemstelling die hierbij centraal staat is wat de belangrijkste rzaken zijn van het dalend aantal leerlingen dat vr het vak Management & Organisatie kiest p nze schlengemeenschappen het Gmarus Cllege te Grningen en de Pieter Zandt Schlengemeenschap in Kampen. De deelvragen die hier uit vrtvleien en k in hfdstuk 1 zijn genemd zullen hier een vr een wrden besprken. 2.3.2 Wat vr schlengemeenschap is de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen? Dit is een algemene vraag waarmee we duidelijk willen aangeven waar wij ns nderzek uitveren. Bij het beschrijven van de Pieter Zandt schlengemeenschap gaat het m secundaire gegevens. De infrmatie hiervr halen wij van de site van de desbetreffende schl en uit een infrmatiebekje van de schl zelf. Ok zijn dit kwalitatieve gegevens aangezien het hier m de inhud gaat en er niet heft te wrden gerekend met de gegevens. Een klein deel van de infrmatie is kwantitatief van aard. U kunt hierbij denken aan gegevens ver leerlingenaantallen. 2.3.3 Wat vr schlengemeenschap is het Gmarus Cllege te Grningen? Ok vr deze deelvraag geldt dat het gaat m secundaire gegevens. De infrmatie betreffende het Gmarus Cllege halen we k van de internetsite van het Gmarus Cllege af. Ok hier gebruiken we een infrmatiebekje van de schl zelf. Dit zijn allemaal kwalitatieve gegevens, behalve de gegevens ver leerlingenaantallen. Dat zijn kwantitatieve gegevens. 2.3.4 Welke keuzeprfielen zijn er en wat huden ze in? Deze deelvraag is k verduidelijkend vr de prbleemstelling. Het bakent het nderzeksgebied verder af en verduidelijkt het prbleem. Daarm met zij k wrden gesteld. Ok vr deze deelvraag geldt dat het m secundaire gegevens gaat. Eind jaren negentig is er dr de verheid beslten m prfielen in te stellen. Ok is ten beslten welke prfielen er zuden kmen. Deze infrmatie kmt uit bestaande beken en van internet. Het gaat hier k weer m kwalitatieve gegevens. 2.3.5 Wat hudt het vak Management & Organisatie in? Het nderzek draait m de aantrekkelijkheid van het vak Management & Organisatie. Maar wat bedelen we nu precies met het vak Management & Organisatie? Ok deze deelvraag is ter verduidelijking van de prbleemstelling. Het antwrd p deze deelvraag vinden we dr brnnen p internet te raadplegen. Ok zeken we in beken ver dit nderwerp. Het gaat hier dus weer m secundaire, kwalitatieve gegevens. 11
12 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O 2.3.6 Heveel leerlingen p nze schlen kiezen een ecnmisch prfiel? De infrmatie p deze deelvraag kunnen we achterhalen dr de gegevens p te vragen bij het decanaat p nze beide schlen. Dit zijn bestaande gegevens dus k in dit geval gaat het m secundaire gegevens. Alleen hier gaat het m aantallen en dus kwantitatieve gegevens. 2.3.7 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen vr een bepaald prfiel? We kmen nu meer bij de kern van ns nderzek: de drijfveren van leerlingen. Heel interessant m er achter te kmen p basis waarvan leerlingen een keuze vr een prfiel maken. Wij verzamelen hier primaire gegevens. Het gaat m nieuwe infrmatie die wij rechtstreeks uit de brn (de leerling) halen. Het gaat hier m beweegredenen, mtivatie en dus betreft het hier kwalitatieve infrmatie. Deze infrmatie willen wij dr middel van fcusinterviews bven water krijgen. 2.3.8 Op basis waarvan kiezen leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? Ok hier geldt dat het m primaire, kwalitatieve gegevens gaat die wij in ns fcusinterview naar bven willen halen. 2.3.9 He kijken leerlingen tegen het vak Management & Organisatie aan p nze schlen? He leerlingen het vak Management & Organisatie beleven is k primaire, kwalitatieve infrmatie die in het fcusinterview aan bd kmt. 2.3.10 Wat zijn de verwachtingen van leerlingen ten aanzien van het vak Management & Organisatie p nze schlen? Verwachtingen van leerlingen ten aanzien van het vak Management & Organisatie zijn k primaire, kwalitatieve gegevens. Ok deze vraag kmt terug in ns fcusinterview. 2.3.11 He ervaren leerlingen p nze schlen het vak Management & Organisatie? Ervaringen van leerlingen vallen k nder primaire, kwalitatieve infrmatie. Ons fcusinterview geeft k ruimte vr deze vraag. 2.3.12 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als psitief ervaren? Wat leerlingen als psitief ervaren bij het vak Management & Organisatie is k infrmatie die valt in de categrie primair en kwalitatief. 2.3.13 Welke aspecten van het vak Management & Organisatie wrden dr de leerlingen p nze schlen als minder psitief ervaren? Ok hier geldt dat het gaat m primaire, kwalitatieve infrmatie die met behulp van een fcusinterview beantwrd met gaan wrden. 2.4 Het fcusinterview 2.4.1 Interviewen Een interview is een delgericht gesprek tussen twee f meer persnen. Met behulp van interviews kun je valide en betruwbare gegevens verzamelen die van belang zijn vr je nderzeksvragen en delstellingen. (Saunders, 2011) Omdat wij vr ns nderzek veel primaire, kwalitatieve gegevens ndig hebben is interviewen een gede manier m aan nze infrmatie te kmen. In een 12
13 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O verkennend nderzek zal waarschijnlijk gebruik gemaakt wrden van interviews m de nderzeker in staat te stellen therie te ntwikkelen en hypthesen te frmuleren. Als je erachter wilt kmen wat de redenen zijn vr de beslissingen die je nderzeksdeelnemers hebben genmen, f als je de redenen vr hun huding en mening wilt leren begrijpen, zal je een kwalitatief interview meten afnemen. (Saunders, 2011) 2.4.2 Het fcusinterview Een fcusgrep, sms k een fcusgrepsinterview genemd, is een grepsinterview dat duidelijk p een bepaald nderwerp is gericht, zals een prbleem, een prduct, f een service, waarbij een interactieve discussie tussen de deelnemers ndig is. (Saunders, 2011) Daarnaast vldet nze nderzeksgrep k aan een aantal andere kenmerken waar een fcusgrep aan met vlden zals genemd in paragraaf 2.2.3. 2.4.3 De interviewvragen Tijdens het fcusinterview is het zaak dat de leerlingen aan de hand van een aantal thema s met elkaar praten ver het vak Management & Organisatie. De thema s die wij als leidraad zullen gebruiken bij het interview zijn: Vr leerlingen die het vak Management & Organisatie niet hebben gekzen: verwachtingen ver het vak; indruk na de presentatie; beweegreden m het vak niet te kiezen. Vr leerlingen die het vak Management & Organisatie wel hebben gekzen: verwachtingen ver het vak; indruk na de presentatie; ervaring met het vak. Vr leerlingen die het vak Management & Organisatie hebben laten vallen: verwachtingen; indruk na de presentatie; ervaring met het vak; beweegreden m het tch weer te laten vallen. Elk thema wrdt ingeleid met een beginvraag. Deze beginvraag met pen zijn. Met de eerste vraag verzamel je feitelijke infrmatie ver het tpic en met de tweede vraag wil je bereiken dat de geïnterviewde deze feiten evalueert f dat hij zijn mening geeft. Je begint meestal met een brede, pen vraag m af te tasten wat vr de geïnterviewde belangrijk is. (Baarda, 2007) Bij het stellen van de (begin)vragen met je p een aantal dingen letten. De vragen mgen niet sturend f suggestief zijn. Na de vraag blijf je stil en je vegt niets te als iemand niet meteen antwrd geeft. Verder meten de vragen helder en maar vr een uitleg vatbaar zijn en met je niet meer dan een ding tegelijk vragen. Stel z weinig mgelijk vragen: het gaat m het verhaal van de geïnterviewde. (Baarda, 2007) 13
14 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O In het interview is het belangrijk dat er pen vragen gesteld wrden als aanzet, bemediging vr de leerlingen te gaan praten. Daarnaast kunnen uitdiepende vragen gebruikt wrden zaken verder uit te zeken. Ok parafraseren is een gede manier m uitdieping van een antwrd te krijgen. Tijdens het interview zullen we steeds gespitst meten blijven p de prbleemstelling en de deelvragen die beantwrd meten wrden. Met dat vr gen, meten we het gesprek sturen in de richting waarin wij nze antwrden zullen kunnen vinden. In het basisbek Interviewen lezen we dat tijdens het verdere verlp van het interview het belangrijk is ged te luisteren en de ander nn- verbaal en verbaal te stimuleren. Nn- verbaal de je dat dr middel van je zithuding, je gelaatsuitdrukking, je stemgebruik en het huden van stiltes. Verbaal dr het plaatsten van tussenvegsels, zals ja, ja, hm- mm en het herhalen van de laatste wrden van de ander. De belangrijkste verbale stimulans vrmt het drvragen. Hierbij vraag je naar uitbreiding en verduidelijking van wat iemand vertelt. (Baarda, 2007) Als een thema uit het interviewschema is afgernd, is het belangrijk dit thema samen te vatten. Het Basisbek Interviewen zegt hierver dat je samenvat wanneer je een tpic hebt afgernd. Het belangrijkste del hiervan is na te gaan f je de ander ged begrepen hebt. Een samenvatting met krt en bndig de kern van zijn verhaal weergeven. Gebruik z veel mgelijk de wrden en karakteristieke termen van de geïnterviewde. De samenvatting heeft, behalve als cntrlemiddel, ng de vlgende functies: het gesprek wrdt erdr gestructureerd; je geeft aan dat je ged geluisterd hebt; je kunt tegenstrijdigheden in het verhaal van de geïnterviewde bltleggen; je rndt er een tpic mee af en maakt een sepele vergang naar een vlgende tpic. (Baarda, 2007) 2.4.4 Het vastleggen en verwerken van de infrmatie De infrmatie uit de interviews met wrden vastgelegd. Nu is het erg lastig m tijdens het interview het gesprek te prberen p te schrijven. Daarm gaan wij de gesprekken pnemen. Z kunnen we tijdens het interview nze aandacht vlledig bij het gesprek huden en hebben we naderhand alle tijd m terug te luisteren wat er allemaal is gezegd. Op deze manier kunnen we de gegevens p een valide manier verwerken. In het Basisbek Interviewen lezen we dat je aan het eind van de interviewfase letterlijk en figuurlijk met een berg materiaal zit. Dit materiaal met antwrd geven p de vraag die je bij aanvang van de interviews hebt gefrmuleerd. Om dat antwrd te vinden met er ng het een en ander gebeuren. Je zult het tt de essentie meten terugbrengen en vral de kern eruit meten halen. Als de kern duidelijk is, meten we ervr zrgen dat de gevnden infrmatie k vr anderen dan de geïnterviewden relevant wrdt. De prbleemstelling is daarbij het uitgangspunt. (Baarda, 2007) 2.5 Samenvatting Ons nderzek naar de aantrekkelijkheid van het vak Management & Organisatie is een explrerend nderzek. Dr middel van het afnemen van (fcus)interviews prberen wij bepaalde trends en patrnen bven water te krijgen. De interviews hebben een vrij karakter. Onze leidraad bij de interviews zijn een aantal thema s dat sturing met geven aan het gesprek. Daarnaast is het belangrijk m dr middel van pen vragen, uitdiepende vragen en parafraseren diepte te krijgen in het interview. Elk thema wrdt samengevat. Dit ter cntrle en ter afsluiting. De interviews meten wrden verwerkt. Belangrijk daarbij is dat eerst de essentie eruit wrdt gehaald en vervlgens dat de 14
15 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O essentie k tepasbaar en herkenbaar wrdt vr mensen die geen deel hebben genmen aan het interview. 15
16 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O Hfdstuk 3 Resultaten 3.1 Inleiding In dit hfdstuk vindt u de resultaten van de fcusinterviews die wij hebben gehuden met verschillende grepen leerlingen. Op beide schlengemeenschappen zijn fcusinterviews gehuden met leerlingen die het vak Management & Organisatie in hun prfiel hebben gekzen. Daarnaast zijn er k interviews gehuden met leerlingen die het vak niet hebben gekzen en met leerlingen die het wel hebben gekzen, maar het weer hebben laten vallen. De resultaten van de fcusinterviews wrden per deelvraag weergegeven. De drie grepen kmen niet afznderlijk aan bd, maar per deelvraag zijn de uitkmsten van alle drie grepen samengevat. Aan het eind van dit hfdstuk wrdt het resultaat samengevat. 3.2 De deelvragen De nderdelen die tijdens de fcusinterviews aan de rde zijn geweest hebben we verwrd in de deelvragen die in hfdstuk 2 zijn behandeld. De vragen zijn niet letterlijk z aan de leerlingen gesteld. Gaandeweg het gesprek zijn de verschillende nderdelen ter sprake gekmen. De uitkmsten per deelvraag zijn hiernder weergegeven. Vr zver van tepassing zijn per deelvraag de resultaten van de drie nderscheiden grepen samengevat. 3.2.1 Wat vr schlengemeenschap is de Pieter Zandt schlengemeenschap te Kampen? De Pieter Zandt schlengemeenschap in Kampen is een schlengemeenschap vr refrmatrisch nderwijs vr pr- vmb- hav- vw nderwijs. De schlengemeenschap heeft vestigingen in Kampen (hfdvestiging), Staphrst, Urk en IJsselmuiden. De vestiging in Kampen telt ngeveer 2000 leerlingen en is verdeeld ver de verschillende richtingen. Vr de afdelingen van het HAVO en de VWO richting geldt dat er z n 600 leerlingen in de bvenbuw zitten. Ruim 250 leerlingen zitten er p het VWO en 350 leerlingen p de HAVO. Na klas 3 begint vr deze leerlingen de 2e fase waarbij de nadruk meer ligt p het actiever en zelfstandiger wrden van leerlingen. 3.2.2 Wat vr schlengemeenschap is het Gmarus Cllege te Grningen? Het Gmarus Cllege in Grningen is een christelijke schlengemeenschap. Op de vestiging in Grningen kunnen leerlingen van zwel pr- vmb- hav- als vw terecht vr nderwijs in zwel nderbuw als bvenbuw. Naast de hfdvestiging in Grningen kent de schlengemeenschap k ng vestigingen in Assen, Drachten, Leeuwarden, Zuidhrn en een nderbuwvestiging in de stad Grningen aan de Magnlia (vestiging Magnlia). In ttaal heeft het Gmarus Cllege bijna 4000 leerlingen. Daarvan zitten ngeveer 697 leerlingen in de bvenbuw van de HAVO en het VWO. Ongeveer 336 in de bvenbuw HAVO en 361 leerlingen in de bvenbuw van het VWO. Binnen de Tweede Fase is het belangrijk dat leerlingen leren m zelfstandig te werken. Meer huiswerk en cmplexere leerstf vragen van de leerlingen een grtere betrkkenheid en discipline en van de schl een adequate begeleiding. 16
17 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O 3.2.3 Welke keuzeprfielen zijn er en wat huden ze in? Ons nderzek richt zich p de bvenbuw van de HAVO en het VWO. Daar wrdt het keuzevak Management & Organisatie gegeven. Maar he zit de HAVO en VWO in elkaar? Daarvr hebben wij de website van de Rijksverheid geraadpleegd. De nderstaande tekst is gebaseerd p infrmatie van deze site. (Rijksverheid, 2013) De HAVO en het VWO De hav (hger algemeen vrtgezet nderwijs, 5 jaar) en het vw (vrbereidend wetenschappelijk nderwijs, 6 jaar) bereiden leerlingen vr p een studie in het hger berepsnderwijs (hb) en aan de universiteit. Telating hav en vw Een schl vr vrtgezet nderwijs beslist zelf f zij een leerling telaat. Veel schlen den dit p basis van het schladvies van de basisschl, de scre van de Cittets (eindtets basisnderwijs) f een eigen telatingstest. Onderbuw hav en vw In de nderbuw (klas 1, 2 en 3) van de hav en het vw vlgen leerlingen algemene vakken. Het nderwijs in de nderbuw met vlden aan eisen (kerndelen). Deze kerndelen bepalen wat leerlingen in de nderbuw meten weten en kunnen. Bijvrbeeld wat schlieren meten weten ver geschiedenis en wat ze na de 1e 2 jaar meten kunnen berekenen bij wiskunde. In ttaal zijn er 58 kerndelen vr de nderbuw vrtgezet nderwijs. Prfielen bvenbuw hav en vw Een prfiel is een richting waarin een leerling zich kan specialiseren. Een prfiel bestaat uit een aantal vakken, pgebuwd uit: een gemeenschappelijk deel dat vr alle prfielen gelijk is; een deel dat bij het prfiel hrt; keuzevakken binnen het prfiel; een vrij deel. Een prfiel is nder meer pgebuwd uit verplichte vakken: 6 vr hav en 7 vr vw. Leerlingen in de bvenbuw van hav en vw (klas 4 en 5 van de hav en klas 4, 5 en 6 van het vw) kunnen kiezen uit 4 richtingen (prfielen): natuur en techniek; natuur en gezndheid; ecnmie en maatschappij; cultuur en maatschappij. 17
18 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O De prfielen natuur en techniek en natuur en gezndheid zijn meer gericht p de beta- leerling. De prfielen ecnmie en maatschappij en cultuur en maatschappij trekken meer alpha- leerlingen. Als je kijkt naar de vakken die je terug vindt in de prfielen dan zie je dat daar k in. - Natuur en techniek: Nederlands, Engels, Natuurkunde, Scheikunde en Wiskunde B als verplichte vakken. Vr het VWO geldt dat er ng een extra vreemde taal als verplicht vak met wrden gekzen. De je Gymnasium dan met je kiezen tussen Grieks en Latijn. Vr Atheneum is dit Frans, f Duits f Spaans. Bilgie, Infrmatica f Wiskunde D als keuzevakken binnen dit prfiel. En als vrije keuze kan de leerling uit verige vakken kiezen, waarnder het vak Management & Organisatie. - - - Natuur en Gezndheid: Nederlands, Engels, Bilgie, Scheikunde en Wiskunde A f B als verplichte vakken. Ok hier geldt dat vr VWO- leerlingen een extra vreemde taal als verplicht vak gekzen met wrden (Frans, Duits f Spaans). En Gymnasiumleerlingen kiezen tussen Grieks f Latijn. Daarnaast kan de leerling als keuzevakken kiezen vr Natuurkunde f Aardrijkskunde. In het vrije deel kan de leerling uit de verige vakken kiezen, waarnder het vak Management & Organisatie. Ecnmie en Maatschappij: Nederlands, Engels, Ecnmie, Geschiedenis en Wiskunde A (f B vr VWO)zijn hier de verplichte prfielvakken. Vr het VWO geldt dat er een extra vreemde taal gekzen met wrden als verplicht vak (Frans, Duits f Spaans en vr Gymnasiumleerlingen Grieks f Latijn) Daarnaast kan de leerling kiezen uit Aardrijkskunde, Management & Organisatie, Frans f Duits als prfielkeuzevak (en Spaans vr het VWO). In het vrije deel vallen veel van de verige vakken, waarnder k weer de mgelijkheid m te kiezen vr het vak Management & Organisatie. Cultuur en Maatschappij: Nederlands, Engels, Geschiedenis en Frans f Duits zijn hier de verplichte vakken. Vr het VWO geldt de verplichting van een extra vreemde taal (Frans, Duits f Spaans en Grieks f Latijn vr Gymnasiumleerlingen), waardr die keuze in het prfieldeel wegvalt. Daarnaast is Wiskunde verplicht p het VWO en met de leerling kiezen tussen Wiskunde A f C. Binnen het prfiel kan de leerling ng kiezen vr ng 1 Maatschappijvak en 1 cultuurvak. De vakken die hiernder vallen zijn vr de maatschappijvakken Aardrijkskunde f Ecnmie en vr het cultuurvak Frans, Duits, Tekenen f Muziek. Ok hier vallen de meeste verige vakken in het vrije keuze deel. En k hier kan de leerling in het vrije keuze deel ng kiezen vr het vak Management & Organisatie. Verplichte vakken bvenbuw hav en vw Naast de vakken uit het prfiel krijgt elke leerling in de bvenbuw een aantal verplichte vakken: lichamelijke pveding en culturele en kunstzinnige vrming; het prfielwerkstuk, maatschappijleer (hav en vw) en algemene natuurwetenschappen (alleen vw). Vr alle leerlingen p het vw is wiskunde een verplicht vak. Vanaf het schljaar 2015-2016 is wiskunde k vr alle hav- leerlingen verplicht. In mei 2017 den dus de eerste hav- leerlingen verplicht eindexamen in wiskunde. 18
19 Waarm zu je kiezen vr M&O? Onderzek naar het keuzegedrag van leerlingen vr het vak M&O De kennis en vaardigheden die leerlingen aan het eind van hun schltijd meten hebben, zijn vastgelegd in eindtermen. 3.2.4 Wat hudt het vak Management & Organisatie in? Management en Organisatie wrdt dikwijls afgekrt met de letters M&O. Het vak wrdt in Nederland gegeven binnen de Tweede Fase. In de basisvrming kmt het vak niet vr. Met het kiezen van de verschillende prfielen kunnen leerlingen in hun vrije ruimte een extra vak kiezen m hun lessentabel vl te maken. Vanaf de 4de klas kunnen leerlingen van alle prfielen het vak M&O gaan vlgen. In de vernieuwde Tweede Fase is het vak M&O een verplicht nderdeel gewrden van het prfiel Ecnmie & Maatschappij. Vr alle andere, eerder genemde prfielen, is het ng steeds een keuzevak. Het huidige vak M&O is ntstaan uit diverse ecnmische vakken die vr 1998 als lsse vakken werden gedceerd p schlen vr vrtgezet nderwijs. Alhewel er vereenkmsten zijn te vinden met deze vakken zijn er k grte verschillen. Het vak Bekhuden is cmpleet verdwenen uit het curriculum en de financiële calculaties zijn behrlijk uitgekleed. (www.wikipedia.nl, 2013) Het vak M&O is gebaseerd p de handelswetenschappen en recht zals dat p de HAVO werd gedceerd. Bij VWO werd dit Ecnmische Wetenschappen II genemd en k daar maakte recht nderdeel uit van het curriculum. Handelswetenschappen en het vak recht was tt 1998 een keuzevak. Hierbij kwamen de vlgende nderwerpen aan bd: bekhuden, handelsrekenen en recht. De inhud van het vak was te vergelijken met het praktijkdiplma Bekhuden. Er is een wezenlijk verschil tussen het vak ecnmie en M&O. Het vak ecnmie hudt zich vrnamelijk bezig met de ecnmie van een land, terwijl M&O zich vral bezig hudt met wat er binnen rganisatie gebeurt. Het keuzevak is tegenwrdig vergelijkbaar met de studie bedrijfsecnmie. Het gaat dieper in p tal van kerngebieden binnen de bedrijfsecnmie. De kerngebieden accunting, financiering, marketing en rganisatie maken nderdeel uit van het vak. Het vak gaat vral in p de vraag he bedrijven gerganiseerd zijn en prducten realiseren en/f diensten leveren. Het is naast een stuk theretische nderbuwing k heel praktijkgericht. Het pstellen van een balans en het schrijven van een marketingplan zijn nderdelen die aan bd kmen. Dr het vlgen van het keuzevak M&O leren leerlingen vaardigheden die ndig zijn vr leidinggevende functies. Veel ecnmische vervlgpleidingen hebben bedrijfskundige vakken in het studieprgramma pgenmen. Het eindexamen vr M&O bestaat uit een schlexamen en een centraal schriftelijk examen. Het centraal examen heeft een tijdsduur van drie uur. De pgedane kennis en vaardigheden wrden getetst. Het examen is divers pgesteld en bestaat uit tekst, tabellen, grafiek en dergelijke. Naast pen en geslten tets vragen zijn er k praktische pdrachten en een handelingsdeel pgenmen in het CE. Het vak M&O heeft p de HAVO een studielast van 280 uur en p het VWO 360 uur. 19