Elst Centraal en het Huis der Gemeente In iedere gemeente waar plannen zijn om een nieuw gemeentehuis te bouwen, start de discussie: Waar moet het komen te staan? Wat mag het kosten? Is het geld wel goed besteed? Kan dat wel in deze tijd? Zo gaat het ook in onze gemeente. Je kunt ook gerust stellen dat het onderwerp leeft in onze gemeente. En dat is volkomen terecht! Elst Centraal en Huis der Gemeente worden nogal eens, bewust of onbewust, door elkaar gehaald, waardoor het moeilijk is om een goed beeld te krijgen en een goede inhoudelijk discussie te voeren. In dit stuk delen wij (achtergrond) informatie met u, zodat u in staat bent om zelf uw mening te vormen. Daarnaast leest u hoe D66 Overbetuwe over de plannen denkt. En zoals u van ons weet, gaan wij graag met u daarover in gesprek. Uw reactie op dit stuk is van harte welkom. Project Elst Centraal Elst Centraal is de werknaam voor het project voor het stationsgebied in Elst. Het werkgebied project Elst Centraal. Knooppunt centraal in Elst. De wijk Westeraam wordt door het deels braakliggende stationsgebied gescheiden van de rest van het dorp. Door Westeraam is het stationsgebied meer centraal komen te liggen waardoor het nodig is om dit gebied te ontwikkelen. Daarover zijn ook afspraken gemaakt. Bovendien moet er geanticipeerd worden op ontwikkelingen op het spoornet. Er moet ook geïnvesteerd worden in de bereikbaarheid en verkeersveiligheid omdat het verkeer ter plaatse steeds drukker wordt. De komst van het nieuwe gemeentehuis levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van Elst Centraal. Meer treinen Door het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) en StadsregioRail zal het aantal treinen op het spoor verder gaan toenemen. Het stationsgebied zal uitgroeien tot een bovenregionaal verkeers- en vervoersknooppunt. Daarom moet er iets gebeuren om die capaciteit aan te kunnen en om de veiligheid te waarborgen. Spoorontwerp ProRail heeft een integraal ontwerp voor de spoorzone gemaakt met drie sporen. Op basis van dit ontwerp kunnen er meer treinen gaan rijden op het baanvak Arnhem-Nijmegen. Dit ontwerp van ProRail ligt nu klaar voor afronding en is daarna gereed voor het ingaan van de aanbestedingsfase. Het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) en het project Elst Centraal zitten elkaar niet in de weg. 1
In opdracht van de provincie voert ProRail nog een capaciteitsonderzoek uit naar nut en noodzaak van eventueel een vierde spoor bij Elst. De ruimte voor dit extra spoor ontbreekt, want de wijken De Eshof en Westeraam zitten dicht op het spoor en daar zijn tien jaar terug forse investeringen gedaan ter beperking van de risico's en geluidshinder. Zo zijn er geluidschermen gebouwd en bluswatervoorzieningen aangelegd. Dit alles in het kader van de leefbaarheid en veiligheid van de bewoners van Westeraam en de Eshof, De Enk en omgeving. Daarnaast hebben het ministerie en ProRail geen budget voor een vierde spoor. De provincie kan zich vinden in de aanleg van het derde spoor en stemt ermee in dat de gemeente deze plannen in mei 2012 ter besluitvorming voorlegt aan de gemeenteraad. Geluidschermen bij Westeraam. Betuwelijn Tiel-Elst In het spoorontwerp zit een zogeheten keerspoor ten behoeve van de lijn Tiel-Elst, met een betere aansluiting door uitbreiding van de dienstregeling. Reizigers uit de Betuwe kunnen bij Elst rekenen op een goede overstap richting Arnhem of Nijmegen. Uitbreiding van de dienstregeling wordt pas mogelijk als het keerspoor bij Elst in dienst is. D66 wil dat die tijd wordt benut door nu al te gaan kijken naar het rijden volgens een halfuurdienst op de lijn Tiel-Elst en de mogelijkheden voor een halte bij Valburg ook onderzocht worden. Tunnels Doordat er meer treinen gaan rijden, zullen de wachttijden voor de drukke spoorwegovergang verder toenemen. In het plan Elst Centraal wordt de spoorwegkruising vervangen door een fietstunnel en een tunnel voor auto s, bus- en hulpdiensten. Het is namelijk van groot belang dat de wijk Westeraam (5.000 inwoners) en De Aam een veilige verbinding krijgen met de rest van het dorp. Met name voor voetgangers, fietsers en de hulpdiensten zoals ambulance en brandweer. De verkeersveiligheid wordt met de tunnels sterk verbeterd. Er komt zo een einde aan het oversteken van het spoor om de trein te halen, want iedereen kan veilig onder het spoor door. Ook de lange wachttijden voor de spoorwegovergang worden daarmee opgelost. 2
Huidige spoorwegovergang bij Station Elst. Voorbeeld van fietstunnel onder het spoor. In de stedenbouwkundige visie voor Elst Centraal (door de gemeenteraad vastgesteld in 2009) is dus sprake van twee tunnels: Een fietstunnel in het verlengde van de Aamsestraat en een autotunnel iets verderop. Het meest voor de hand lijkt een autotunnel in het verlengde van de Aamsestraat, maar dat is niet mogelijk omdat er onvoldoende ruimte is om vanuit de tunnel bij het station te komen. Automobilisten en bussen zouden dan moeten omrijden. Dit geeft extra verkeersoverlast. Dat probleem is in het ontwerp opgelost door de autotunnel iets verderop te leggen. Bovendien is dit ontwerp met twee tunnels kwalitatief beter inpasbaar in de stationsomgeving met twee pleinen. Uit de verkiezingsbrochure van D66. Soms valt het woord slingertunnel maar dat is niet langer correct. De nieuwe autotunnel is een gewone verkeerstunnel met één bocht erin (denk bijvoorbeeld aan de Willemstunnel in het centrum van Arnhem). Het is een volwaardige tunnel geschikt voor het auto- en vrachtverkeer. Geen slingertunnel maar een autotunnel met één bocht. Parkeren (P&R) Naast de nieuwe infrastructuur en tunnels bestaat Elst Centraal uit een nieuw gemeentehuis (Huis der Gemeente), herinrichting van de openbare ruimte met o.a. een nieuw stationsplein, uitbreiding van de fietsenstallingen en een parkeergarage. Deze parkeergarage wordt gebouwd in opdracht van NS Stations. Reizigers hoeven dan niet meer te parkeren op het zandterrein, maar op een veilige en comfortabele manier bij het station. De garage is goed bereikbaar door een directe verbinding via de Nieuwe Aamsestraat en 3
Energieweg. Belangrijk is dat er maatregelen worden getroffen om parkeren in de aangrenzende wijken tegen te gaan. Ontsluiting HJ Heinz In het plan Elst Centraal krijgt de firma HJ Heinz een nieuwe ontsluitingsweg. Over de aanleg van een nieuwe ontsluiting en de daaraan gekoppelde schadeloosstelling voor Heinz is onlangs overeenstemming bereikt. De uitwerking van dit akkoord wordt nu samen met de Stadsregio en de provincie opgepakt. De ontsluiting aan de noordzijde vervalt. De vrachtwagens van Heinz (dat zijn er ca. 200 per dag) zullen in het plan rechtstreeks aansluiten op de zuidtangent, de toekomstige Olympiasingel. De relatie tussen de firma Heinz en het dorp Elst wordt met de overeenkomst verder versterkt. Tangenten Elst. Stedenbouwkundige visie Elst Centraal. Woningen, kantoren en winkels Aanvullend worden in Elst Centraal woningen, enkele kantoren en winkels gebouwd om er een levendig en sociaal veilig gebied te creëren. Ook s avonds. Dit onderdeel wordt aan de markt overgelaten. Het is een zogeheten A-(top)locatie, maar mochten ontwikkelaars er op dit moment toch weinig belangstelling voor hebben, dan belemmert dat de ontwikkeling van de overige onderdelen van Elst Centraal niet. In het (ontwerp) bestemmingsplan worden de winkels omschreven als kleine stationsgebonden horeca- en winkeleenheden. Denk bijvoorbeeld aan winkeltjes voor de verkoop van snacks en drinken e.d. aan treinreizigers. D66 standpunt Elst Centraal Wij zijn steeds van mening dat Elst Centraal een belangrijk en waardevol project is omdat het - nog afgezien van het Huis der Gemeente - belangrijke onderdelen bevat, die dringend aangepakt moeten worden. Huis der Gemeente Historie De plannen voor een nieuw gemeentehuis zijn niet nieuw. Het is een traject dat inmiddels al tien jaar duurt. Na de fusie van de drie gemeenten is vanaf 2001 onderzoek gestart naar het (nieuwe) gemeentehuis en de huisvesting van de ambtenaren. Daarvoor zijn maar liefst negen mogelijke oplossingen onderzocht, waaronder huisvesting op de bestaande locaties. 4
Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat de bouw van een nieuw gemeentehuis de voorkeur heeft. Ook kwam Elst Centraal als de beste locatie uit de bus. Raadsbreed zijn toen besluiten genomen, waar D66 nog altijd achter staat. April 2004 Jan. 2006 Maart 2009 April 2009 Feb. 2010 Juni 2010 Juni 2010 Feb. 2011 Sep. 2011 Stedenbouwkundige opzet Elst Centraal vastgesteld. Rapport Ende de kost gaet voor de baet uit met de keuze voor nieuwbouw. Locatie wordt vastgesteld. Projectopdracht Elst Centraal vastgesteld. Voorbereidingsbesluit vastgesteld. Voorontwerp bestemmingsplan Elst Centraal, Huis der Gemeente, P&R. Grondexploitatie vastgesteld. Raadsbreed CDA motie aangenomen waarin de (maximale) kosten van het Huis der Gemeente worden bevestigd, inclusief financieel kader en randvoorwaarden. Consensus in College (en de toenmalige coalitie) over de financiële paragraaf. De argumenten van toen gelden nu nog: - het bouwen van het Huis der Gemeente kan als aanjager dienen en een belangrijke ondersteuning zijn voor het ontwikkelen van Elst Centraal; - door het combineren van het Huis der Gemeente en Elst Centraal komen bijdragen en subsidies vrij die er anders waarschijnlijk niet waren geweest; - de locatie is zeer goed bereikbaar (ook met het openbaar vervoer); - het parkeerprobleem kan worden opgelost. Kortom, het combineren van Elst Centraal en Huis der Gemeente levert voordelen op. Verbetering huisvesting is noodzakelijk De gemeente Overbetuwe werkt nu vanuit meerdere gebouwen op verschillende locaties en dat is niet efficiënt. De oude gebouwen hebben ruimtegebrek, er is een tekort aan vergaderruimten, werkplekken en publieksvoorzieningen. De gebouwen voldoen niet meer aan alle arbo-technische eisen die de wet stelt. Bovenal is er sprake van flink achterstallig onderhoud. Dat verbetering van de huisvesting noodzakelijk is, dat staat vast. Het Nieuwe Werken Bij de bestaande gebouwen zijn forse investeringen nodig (met name de installaties), terwijl de gebouwen qua lay-out en flexibiliteit beperkingen houden. Ook na grondige verbouwing zijn de oude gebouwen vanwege hun ontwerp niet geschikt voor moderne werkplekconcepten, zoals Het Nieuwe Werken. Het nieuwe gebouw is daarentegen flexibeler qua ontwerp en gebruiksmogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan ruimte voor verenigingen en culturele activiteiten. Het Nieuwe Werken is uitgangspunt voor het Huis der Gemeente. Dat betekent een papierloze omgeving en flexibele werkplekken voor iedereen. Dit kan een ruimtebesparing tot twintig procent opleveren. Dienstverlening en duurzaamheid De dienstverlening naar de inwoners kan beter in één nieuw gebouw en met minder personeel wat een besparing oplevert. Handhaving van de bestaande gebouwen zou ook inhouden dat er geen oplossing komt voor de huidige parkeerproblemen in Elst en Andelst. Het nieuwe gebouw heeft een zeer goede isolatie, energiezuinige installaties, een compacte vorm en gunstig materiaalgebruik voor duurzaamheid. Zo zorgt warmte-koudeopslag ervoor dat het gebouw in de zomer gekoeld wordt en in de winter verwarmd wordt. Overtollige energie wordt opgeslagen in de bodem zodat er geen energie verloren gaat. Het gebouw scoort hoog qua duurzaamheid, met lagere energiekosten tot gevolg. 5
Schets van het nieuwe Huis der Gemeente. De locatie Er zijn verschillende locaties onderzocht waarbij Elst Centraal als beste uit de bus is gekomen. Elst Centraal is namelijk uitstekend bereikbaar per openbaar vervoer. De trein is voor een deel van de inwoners (vanuit Zetten-Andelst) van belang, maar ook voor de medewerkers. Het station zal worden aangedaan door meerdere buslijnen. Een gemeentehuis moet ook daar staan waar mensen wonen. Een locatie waar veel mensen komen biedt bovendien meer kans op het succesvol realiseren van zogeheten dubbelfuncties. Het Huis der Gemeente heeft een positieve uitstraling naar het hele stationsgebied. De locatie heeft geen planologische belemmeringen en de risico s op planschade zijn beperkt. Uit onderzoek is verder gebleken dat de komst van het Huis der Gemeente ook geen belemmering oplevert voor de bestaande bedrijven. Daarmee is Elst Centraal zeer geschikt als locatie voor het Huis der Gemeente. Zoals eerder gezegd, levert de combinatie van Elst Centraal en het Huis der Gemeente wederzijdse voordelen op. In een peiling gehouden door D66 was Elst Centraal de meest favoriete locatie voor inwoners van Overbetuwe. De financiën Geschiedenis Investeren kost geld, daarover bestaat geen misverstand. De basis voor de keuze om te investeren in nieuwe huisvesting ligt in 2006. Een commissie van deskundigen (Dagoberth) onder voorzitterschap van CDA-raadslid Thijs van Eyck komt tot de titel van het rapport: Ende de cost gaet voor de baet uit". Na gefundeerd onderzoek komt de commissie tot de heldere conclusie, dat renoveren van de oude panden duurder is dan nieuwbouw. Met deze wetenschap gaat de gemeenteraad aan de slag, negen locaties worden onderzocht en Elst Centraal komt in 2009 als de beste locatie uit de bus. Kader van de gemeenteraad Het financiële kader is in juni 2010 vastgesteld met de grondexploitatie. De bevestiging volgt raadsbreed op 22 februari 2011 met een CDA-motie. Iedereen is het er over eens, dat nieuwbouw goedkoper is dan verbouw, en het maximale krediet van 29,2 miljoen wordt bevestigd. Ook de jaarlijkse nieuwe lasten van de nieuwbouw, die lager zijn dan de nieuwe lasten van renovatie, worden in de motie vastgelegd. Het voltallige College neemt de uitdaging aan om binnen het vastgestelde budget te blijven. Ook in september 2011 is er volledige overeenstemming met Raad en College over de financiële paragraaf. In een memo van 21 september 2011 wordt door de verantwoordelijk wethouder namens het College klare wijn geschonken. 6
Financiële uitgangspunten De uitgangspunten voor de financiële onderbouwing zijn duidelijk. Niet alleen de hoogte van de investering is belangrijk, maar vooral wat het de gemeente jaarlijks kost. Nieuwbouw van één centraal Huis der Gemeente zal de gemeente jaarlijks minder geld kosten dan het verbouwen, renoveren, het blijven onderhouden van de drie bestaande gebouwen en het bijhuren van extra ruimte. Ook in 2012 blijft de conclusie van de Dagoberth commissie overeind: De kosten gaan voor de baat. Afschrijvingstermijnen De discussie lijkt nu te gaan over de afschrijvingstermijnen. In de berekeningen staat nieuwbouw op 40 jaar en verbouwen op 20 jaar. Dat zijn gangbare termijnen. Royal Haskoning adviseerde om bij verbouw een afschrijvingstermijn van 10 tot 15 jaar te hanteren, maar in de berekeningen is uitgegaan van 20 jaar. Als het advies was gevolgd dan waren de jaarlijkse kosten van verbouw hoger uitgevallen. De investering Het budget voor een nieuw gemeentehuis is vastgesteld op maximaal 29,2 miljoen. Hiervan wordt betaald: de bouwkosten, de grond, parkeervoorziening, inrichting en automatisering. De feitelijke investering bedraagt 12,2 miljoen. Voor dekking wordt ingezet: 8 miljoen opbrengst verkoop van de drie bestaande gebouwen en 9 miljoen besparing op ambtenaren (efficiëntie door één gemeentehuis). De 8 miljoen is te hoog ingeschat, maar wordt gecompenseerd door een aanbestedingsvoordeel van 4 miljoen op de bouw- en inrichtingskosten. D66 heeft er vertrouwen in dat de drie gebouwen minimaal 4 miljoen op gaan brengen. De structureel lagere kosten op schoonmaak en energie zijn dan nog niet meegeteld. Met de kosten van de financiering van 12,2 miljoen is al rekening gehouden in het meerjarenperspectief. Het betekent dus géén extra belasting voor de begroting en dus ook niet voor de inwoners van onze gemeente. De investering in de oudbouw kost meer dan nieuwbouw en zou tot hogere kosten leiden. Naast eerder genoemde voordelen van de nieuwbouw geldt bovendien dat over 10 tot 20 jaar een renovatie van de oudbouw opnieuw aan de orde komt. De uitgaaf bij verbouw leidt tot een desinvestering en nieuwbouw gaat 40 jaar mee. D66 standpunt Huis der Gemeente D66 heeft een consistente lijn met betrekking tot het nieuwe gemeentehuis: Wij zijn vóór de bouw van het Huis der Gemeente binnen de heldere (financiële) kaders die de gemeenteraad heeft gesteld. Belangrijke overwegingen zijn dat het Huis der Gemeente: - een efficiëntere gemeentelijke organisatie en betere dienstverlening mogelijk maakt; - bijdraagt aan de ontwikkeling van het stationsgebied (met o.a. een betere en veiligere verbinding tussen de wijk Westeraam en de rest van het dorp Elst); - de parkeerdruk in de dorpen rond de bestaande gebouwen vermindert; - voor de gemeente (en dus voor de belastingbetaler) jaarlijks goedkoper is dan de huidige gebouwen op meerdere locaties; - meer duurzaam is. 7
Tot slot De noodzaak voor ontsluiting van de wijk Westeraam en de relatie met het dorpscentrum, het oplossen van een verkeersinfarct, de zuidelijke ontsluiting van Heinz, het gescheiden en verkeersveilige vervoer voor voetgangers, fietsers, auto s, bussen, ambulance en brandweer, goede parkeervoorzieningen, een voor de regio aantrekkelijke omgeving voor wonen, werken en verblijven, en de aanjaagfunctie die de bouw van een goed bereikbaar en multifunctioneel gemeentehuis heeft op Elst Centraal, dat brengt D66 Overbetuwe tot de conclusie de ingezette koers vast te houden en geen tijd te verspillen. Vertragen leidt bovendien tot financiële risico s. D66 wil de bijdragen van Rijk, regio en provincie graag inzetten om tot een duurzame ontwikkeling van het stationsgebied te komen. Uw reactie is van harte welkom. Dat kan ondermeer via e-mail: secretaris@d66overbetuwe.nl De fractie van D66 Overbetuwe: Ben Ross, Roel Eefting, Rolf Latour, Ron van Hoeven en Hans van der Heijden. 10 maart 2012. 8