1
Gisten en wafels... OPDRACHT 1: Om goed te kunnen onderzoek wat gisten zijn, gaan we eerst wafels onderzoeken. Je hebt hiervoor 2 soorten deeg nodig... Maak het deeg zoals voorzien in de receptjes. Recept 1: Wafeldeeg MET GIST 500 g bloem 25 g verse gist 200 g vloeibare boter 1/2 l melk 1/2 l water 4 eieren 1 pakje vanillesuiker 5 g zout Hoe maak je het deeg? Zeef de bloem in een kom en strooi de suiker erover. Verwarm het water tot het lauw is en los de gist er in op. Verwarm de melk voeg deze onder mengen toe aan het bloem, vervolgens voeg je ook het water toe. Splits de eieren en voeg het eigeel toe aan het deeg. Voeg nu de vloeibare boter toe. Klop het eiwit op en voeg toe. Meng goed en voeg als laatste het zout toe en meng nog even door. Hoe bak je deze wafels? Giet het deeg gelijkmatig op het ijzer, sluit het en keer direct om. Laat het de voorziene tijd bakken (meestal rond de 4 minuten) en haal de wafels uit met een wafelvork. 2
Gisten en wafels... Recept 2: Wafeldeeg ZONDER GIST 250 g boter 250 g bakmeel 4 eieren 150 g kristalsuiker 100 g fijne kandijsuiker Hoe maak je het deeg? Smelt de boter. Zeef zelfrijzend bakmeel. Splits de eieren. Meng de boter met alle suiker en de eidooiers. Spatel het gezeefde bakmeel voorzichtig door het dooiermengsel en meng het tot een gladde massa. Mix de eieren in een vetvrije kom stijf. Spatel het eiwit door het dooiermengsel. Hoe bak je deze wafels? Laat het deeg opstijven in de koelkast. Verhit het wafelijzer en vet het in met olie. Maak balletjes van het deeg. Leg een deegballetje in het midden van het wafelijzer, doe hem dicht en bak in ca. 2-4 minuten een goudbruine wafel. 3
Gisten en wafels... OPDRACHT 2: Vergelijk de twee degen met elkaar. Kijk naar: - hoe hoog het deeg staat in de pot - wat de temperatuur van het deeg is - hoeveel het deeg weegt Doe deze metingen elk half uur. met gist zonder gist met gist zonder gist met gist zonder gist START + 30 min + 1u + 1u30 4
Brood Gistenmet en gaatjes! wafels... OPDRACHT: Vergelijk 2 sneden brood. Het ene brood is gemaakt zonder gist, in het andere zit er wel gist. In België eten de meeste mensen brood waar gist in zit... Twee sneden brood (één sneetje met en één sneetje zonder gist), weegschaal, meetlat, gaatjeslatje. Wat moet je doen? 1) Weeg de twee sneden brood. Het sneedje brood met gist weegt... gram Het sneedje brood zonder gist weegt... gram 2) Plaats de gaatjesteller op de twee sneden brood en tel het aantal luchtgaatjes dat je ziet binnen de cirkel Het brood met gist telt... gaatjes Het brood zonder gist telt... gaatjes 3) Proef van beide broden. Het brood zonder gist smaakt anders dan het brood met gist. Wat is het grote smaakverschil? (omcirkel het juiste antwoord) zuurder - zoeter - bitterder - zouter Wat is je besluit? Gist brengt... in het deeg en maakt zo het deeg.... 5
Als gisten konden kiezen... Inleiding Professor Y. East is ervan overtuigd dat de ziekte van Medusa een gevolg is van een reactie van maagsap met een boterham die teveel gist bevatte... Hij denkt dat er een reactie is opgetreden waardoor je kan opzwellen, groen uitslaat en je zicht troebel wordt. Hij vraagt jullie om hem te helpen, maar om te kunnen helpen moeten jullie eerst nog wat meer onderzoek verrichten naar gisten... Bij de volgende opdrachtjes ga je te weten komen wat gisten het liefste eten, wat ze het liefste drinken, welk gas ze produceren en of ze het liever warm of liever koud hebben. Kortom welke omgeving gisten verkiezen. 6
Wat eet een gist het liefst? OPDRACHT: Zoek uit wat gisten het liefste eten. 3 flesjes 3 ballonnen 3 zakjes droge gist Water Suiker Zout Wat moet je doen? Blaas de ballonnen op en laat ze opnieuw leeglopen Doe evenveel water in de drie flesjes Doe 4 eetlepels suiker in het eerste flesje Doe 4 eetlepels zout in het tweede flesje Doe niets in het derde flesje Doe in de drie flesjes een zakje gist Trek snel een ballon over de flesjes! Wacht eventjes en kijk wat er gebeurt. Teken op de verschillende flesjes de ballonnetjes. Welke ballon is het meest opgeblazen?... Wat is je besluit? Een gist eet het liefst... 7
Wat drinkt een gist het liefst? OPDRACHT: Zoek uit wat gisten het liefste drinken. Een flesje appelsiensap Een flesje appelsap Een flesje water Een flesje aquarius Een flesje melk 5 zakjes droge gist 5 lege flesjes 5 ballonnen Wat moet je doen? Zoek uit bij welk drankje de ballon het snelste en het meeste opzwelt... Doe in elk flesje evenveel van de testvloeistof Doe telkens een zakje gist bij de vloeistof en zet er een ballon op Wacht 5 minuten en kijk wat er gebeurt. Teken de grootte van de ballon boven het flesje en zet cijfertjes onder de verschillende drankjes. Een 1 onder het drankje dat het felst reageert en een 5 onder het drankje dat niet reageert. Wat is je besluit? Een gist drinkt het liefste... 8
Liever warm of liever koud? OPDRACHT: Hebben gisten het liever warm of liever koud? Zoek uit aan de hand van dit proefje. Warm speciaal gist-water Koud speciaal gist-water 2 lege flesjes 2 zakjes gist 2 ballonnen Wat moet je doen? Onderzoek of gist meer of minder reageert bij warm water Vul één flesje met een beetje warm gist-water en één flesje met evenveel koud gist-water Doe in elk flesje een zakje gist Trek nu snel een ballon over de fles Wacht nu eventjes en kijk wat er gebeurt Wat is je besluit? Schrap wat niet past: gist heeft het liever warm/koud 9
Welk gas maakt gist? Inleiding Je hebt intussen achterhaald dat gisten gassen maken... Maar weten jullie ook welk gas? Professor Y. East twijfelde tussen: Waterstof (lichter dan lucht ontvlambaar) Helium (lichter dan lucht niet ontvlambaar) Koolstofdioxide (zwaarder dan lucht niet ontvlambaar) Propaan (zwaarder dan lucht ontvlambaar) Zijn bedoeling was om het gas dat door gist wordt gemaakt te onderzoeken. Afhankelijk van hoe zwaar het gas is (ten opzichte van lucht) en of het al dan niet ontvlambaar is, kan je zeggen welk van de 4 gassen gistgas is. DOEL van het onderzoek? Bepaal welk van de vier gassen gistgas is. HOE voer je dit onderzoek? Voer de proeven: hoe zwaar is gistgas? en Is gistgas ontvlambaar? uit en bepaal op basis van de resultaten of gistgas waterstofgas, helium, koolstofdioxide of propaan is. 10
Welk gas maakt gist? Schraplijstje Schrap na het uitvoeren van de proeven telkens de gassen die het niet zijn. Je zal zien dat er aan het einde slechts één mogelijkheid over blijft... Het gistgas is... 11
Hoe zwaar is gistgas? OPDRACHT Onderzoek of gistgas zwaarder of lichter is dan lucht. Gist Speciaal gist-water Flesje 2 ballonnen Wat moet je doen? Vang een beetje gas dat door gist is gemaakt en vergelijk dit gas met de lucht rondom jou. Doe een beetje gist-water in het flesje Voeg er één zakje gist aan toe Zet er nu snel een ballon op De ballon blaast op Draai de opgeblazen ballon rond, zodat de lucht er niet uit kan Doe een knoopje in de ballon Plaats de ballon op de weegschaal Hoeveel weegt de ballon met gist-gas? gram Blaas nu een ballon op tot dezelfde grote als de gist-ballon en knoop hem dicht Weeg ook deze ballon. Hoeveel weegt de ballon met lucht? gram Wat kan je besluiten? Gistgas is zwaarder/lichter dan lucht Duid dit aan op je schraplijstje! 12
Is gistgas ontvlambaar? OPDRACHT Onderzoek of gistgas ontvlambaar is. Gist Speciaal gist-water Flesje 1 ballon Theelichtje Lucifers Wat moet je doen? Vang een beetje gas dat door gist is gemaakt en vergelijk dit gas met de lucht rondom jou. Doe een beetje gist-water in het flesje Voeg er één zakje gist aan toe Zet er nu snel een ballon op De ballon blaast op Draai de opgeblazen ballon rond, zodat de lucht er niet uit kan Zet het theelichtje aan Laat de ballon los boven het vlammetje en duw het gas uit de ballon, over het vlammetje OPGELET: als het gas ontvlambaar zou zijn, krijg je een grote vlam, zorg dat je je niet verbrand Kijk wat er gebeurt Wat kan je besluiten? Is het gist-gas ontvlambaar? Duid dit aan op je schraplijstje! 13
14