Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73588 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Afhankelijk van de natuur Kennisbank Toepassingen Fossiele brandstoffen Energiebronnen Wat weet je? Verwerken Examenopgave Antwoorden Toepassingen Begrippenlijst Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1
Afhankelijk van de natuur Kennisbank Ons eten komt haast kant-en-klaar uit de supermarkt. We vinden het heel gewoon dat we schone lucht inademen en dat er schoon water uit de kraan komt. Als we het koud hebben, zetten we de verwarming een graadje hoger. En om te ontspannen, gaan we lekker naar zee of naar het bos. We kunnen al die dingen niet doen zonder de natuur. Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel: KB: Afhankelijk van de natuur Test je kennis Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank. Afhankelijk van de natuur kn.nu/cugqy 1 van 8 Zuurstof wordt door planten gemaakt. Welke planten maken bijna de helft van alle zuurstof in onze atmosfeer? a. Grassen en kruiden. b. Akkers ofwel landbouw. c. Struiken en bomen. d. Eencellige planten in het water. 2 van 8 Je ziet hieronder een aantal beweringen over grondstoffen. Welke beweringen zijn juist? Pagina 2
a. Veel van de voorwerpen in je omgeving zijn van aardolie gemaakt. b. IJzer en aluminium zijn grondstoffen. c. Snel groeiende katoenplanten maken katoen, maar weinig zuurstof. d. Aardolie is ontstaan uit dode organismen. e. Palmolie en zonnebloemolie zijn bio-grondstoffen. f. De productie van palmolie als biodiesel neemt de laatste jaren sterk toe. 3 van 8 Er gaan veel stoffen een ecosysteem in en veel stoffen een ecosysteem uit. Welke van de onderstaande stoffen gaan een ecosysteem vooral in? a. water b. zuurstof c. bio-grondstof d. licht e. afval 4 van 8 Welk begrip past het beste bij elektriciteitscentrale? a. drinkwaterzuivering b. eencellige planten c. natuurgebieden d. fossiele brandstof 5 van 8 Duinen hebben veel functies. Welke functie van de duinen hoort hier niet bij? a. drinkwaterzuivering b. bescherming tegen de zee c. zandwinning d. recreatie 6 van 8 Juist of onjuist? Bio-grondstoffen, zoals palmolie en zonnebloemolie, kunnen als brandstof gebruikt worden. a. juist b. onjuist 7 van 8 Juist of onjuist? Pagina 3
Rivierwater wordt in de duinen gezuiverd tot drinkwater. a. juist b. onjuist 8 van 8 In huis gebruik je de meeste energie voor: a. verwarming b. koken c. elektrische apparaten d. warm water Pagina 4
Toepassingen Fossiele brandstoffen Bekijk het filmpje over aardolie http://www.schooltv.nl/beeldbank/embedded.jsp?clip=20030623_aardolie02 Kleine diertjes en plantjes in de zee hebben miljoenen jaren geleden gezorgd voor het ontstaan van aardolie. Dat gebeurde doordat op de laag plankton een dikke laag zand en klei kwam. De bewegingen van de aarde, de temperatuur en de druk van de dikke laag zorgden ervoor dat plankton veranderde in aardolie. Beantwoord de volgende vragen: a. Wat zijn fossiele brandstoffen? I. aardolie II. biogas (gas uit mest) III. bruinkool IV. hout V. suiker VI. steenkool VII. aardgas b. Waar wordt aardolie voor gebruikt? I. kerosine (brandstof voor vliegtuigen) II. benzine III. opwekken van energie IV. papier V. autobanden VI. wasmiddel VII. plastic bekertjes c. Wat gebruik jij in het dagelijks leven dat is gemaakt van aardolie? Bespreek de antwoorden in de klas. d. Vul de juiste woorden in, in de onderstaande oefening. Pagina 5
Fossiele brandstoffen kn.nu/0baxy 1 Fossiele brandstoffen Sleep de woorden naar de juiste plaats in de zin. Voor het ontstaan van moeten we miljoenen jaren terug. Het gebied dat we nu Nederland noemen, bestond toen uit zee. En in die zee leefden allerlei plantjes en diertjes,. Als dat plankton dood ging, zakte het naar de bodem. Zo ontstond er een dikke laag dood plankton. Daar bovenop kwam. Die vormden een dikke ondoorlatende laag. Deze laag drukte op de laag plankton. Daardoor veranderde het plankton langzaam in aardolie. En omdat onze langzaam op en neer beweegt, kwam de aardolie in sommige gebieden in terecht. Vaak zit er ook tussen de aardlagen. De aardolie drijft op dat water. Want olie is lichter dan water en komt daardoor bovenop. Miljoenen jaren bleef de aardolie en het water zo bewaard. Totdat de mensen de aardolie ontdekten en gingen. Beschikbare keuzes: plooien, boren, aardkorst, zand en klei, plankton, water, aardolie Energiebronnen In deze opdracht werk je eerst alleen en daarna in vijftallen. Pagina 6
Je gaat verdiepen in een energiebron. Kies uit een van de volgende onderwerpen: 1. Kernenergie, 2. Windenergie, 3. Biomassa-energie, 4. Waterenergie en 5. Zonne-energie. Zoek op: hoe de energie wordt opgewekt, hoe groot het rendement is (het verschil tussen de energie die je nodig hebt om de energie op te wekken en de hoeveelheid energie die je in totaal opwekt) en wat de voor en nadelen voor de natuur zijn. Noteer je antwoorden. De volgende les maak je samen met vier andere klasgenoten een groepje. Elk lid van de groep heeft kennis over een andere energiebron. In je groep zijn dus vijf verschillende energiebronnen vertegenwoordigd. Wissel de antwoorden op de vragen met elkaar uit. Beantwoord dan samen de volgende vraag: Welke energiebron vinden jullie de meeste voordelen hebben? Wat weet je? Passagiers van de schepen naar Ameland en Schiermonnikoog (Wagenborg Passagiersdiensten) kunnen de overtocht over de Waddenzee op een verrassende manier beleven. In samenwerking met de Waddenvereniging zijn de veerboten en de vertrekhallen voorzien van Wad Weetjes. Dat zijn speciale stickers met een QR-code. Door het scannen van de stickers kunnen passagiers, met een smartphone of tablet, verhalen, foto's, filmpjes of geluidsfragmenten over het wad bekijken. Bijvoorbeeld: Wat is er zo bijzonder aan de Waddenzee? Hoe werkt het getij en kun je aan de golven zien hoe hard het waait? Welke meeuwen zwermen er allemaal om de boot heen en hoe kan ik ze herkennen? Waarom zijn sommige boeien rood en anderen groen? Kun jij de organisatie helpen? Kijk voor meer ideeën op: www.wad4u.nl Maak in tweetallen minstens twee weetjes over de Waddenzee. Pagina 7
Zet de weetjes om in een QR code. Bijvoorbeeld met nl.qr-code-generator.com Verdeel de QR codes over het lokaal of de school en ga op onderzoek uit. Pagina 8
Verwerken Examenopgave Eindopdracht Bij deze module hoort geen examenvraag. Je rondt de module af met Toepassing 3 Wat weet je? Pagina 9
Antwoorden Toepassingen Toepassing: Fossiele brandstoffen a. I. aardolie III. bruinkool VI. steenkool VII. aardgas b. I. kerosine (brandstof voor vliegtuigen) II. benzine III. opwekken van energie V. autobanden VI. wasmiddel VII. plastic bekertjes Pagina 10
Begrippenlijst Begrippenlijst Ecosysteem Min of meer begrensd deel van de natuur als een samenhangend geheel van biotische (levende) en abiotische (niet-levende) factoren. Grondstoffen Stoffen waar weer andere stoffen van gemaakt worden of die worden gebruikt als energiebron. Biogrondstoffen Worden gemaakt van planten of dieren. Zuurstof Molecuul bestaat uit twee zuurstof atomen; gas dat ontstaat bij fotosynthese in planten en nodig is voor verbranding. Aardolie In een ver verleden uit plantenresten gevormd. Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof (vloeibaar), ook wel aardolie genoemd; in een ver verleden uit plantenresten gevormd. Pagina 11
Antwoorden Antwoorden: Fossiele brandstoffen 1 Fossiele brandstoffen Sleep de woorden naar de juiste plaats in de zin. Voor het ontstaan van aardolie moeten we miljoenen jaren terug. Het gebied dat we nu Nederland noemen, bestond toen uit zee. En in die zee leefden allerlei plantjes en diertjes, plankton. Als dat plankton dood ging, zakte het naar de bodem. Zo ontstond er een dikke laag dood plankton. Daar bovenop kwam zand en klei. Die vormden een dikke ondoorlatende laag. Deze laag drukte op de laag plankton. Daardoor veranderde het plankton langzaam in aardolie. En omdat onze aardkorst langzaam op en neer beweegt, kwam de aardolie in sommige gebieden in plooien terecht. Vaak zit er ook water tussen de aardlagen. De aardolie drijft op dat water. Want olie is lichter dan water en komt daardoor bovenop. Miljoenen jaren bleef de aardolie en het water zo bewaard. Totdat de mensen de aardolie ontdekten en gingen boren. Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 12
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 December 2016 om 15:39 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Dynamisch evenwicht; Biologie; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 15 minuten Pagina 13