Van bloedplaatjes tot fibrine: Hoe meten we stolling? N. Jacobs - Klinisch bioloog AZ KLINA 16/11/2011 1
Hemostase Gecontroleerd stelpen van een bloeding 16/11/2011 2
Hemostase Primaire hemostase Stabiele thrombus Bloedplaatjes plug Fibrinolyse Secundaire hemostase Fibrinogeen (Trombine) fibrine degradatie Fibrine netwerk 16/11/2011 3
Vasculair endotheel (intact) Subendothelium (collageen) Remming plaatjesaggregatie: PGI2, NO Remming stolling (exposeren van trombomoduline en endotheliale proteine C receptor) APC 16/11/2011 4
Primaire hemostase : vasoconstrictie Reflex vasoconstrictie (endotheline) 16/11/2011 5
Primaire hemostase : plaatjes adhesie GPIa/IIa en GPVI (collageen) GPIb/IX/V receptor (Von Willebrand factor) (defect GPIb/IX: Ziekte van Bernard-Soulier) 16/11/2011 6
Primaire hemostase: Von Willebrand factor: Multimeren (6-20 miljoen Kda) Endotheel, megakaryocyten Binding aan collageen en bloedplaatjes (adhesie/aggregatie) Stabiliseert FVIII in de circulatie (Von Willebrand ziekte: kwal/kwant defect van VWF) Type 1-2 (2A, 2B, 2N, 2M) en 3. 16/11/2011 7
16/11/2011 8
Primaire hemostase : plaatjes secretie TxA2 Dense granules : Alpha granules : serotonine ADP Ca++ VWF fibrinogeen stollingsfactoren (oa. Platelet storage pool diseases) 16/11/2011 9
GP IIa/IIIb (fibrinogeen) 16/11/2011 10
Primaire hemostase : plaatjes aggregatie GP IIa/IIIb Fibrinogeen/VWF (Defect GPIIa/IIIb: trombasthenie van Glanzmann) 16/11/2011 11
Primaire hemostase : plaatjesprop TF Vrijstelling TF (weefselfactor): Initiatie stollingscascade 16/11/2011 12
Primaire hemostase : plaatjesprop TF ** FIBRINE Vrijstelling TF (weefselfactor): Initiatie stollingscascade **(Flip Flop) 16/11/2011 13
16/11/2011 14
Stollingscascade XIIa Intrinsiek (contactactivatie) XIa IXa X Xa extrinsiek VIIa/TF gemeenschappelijk II trombine fibrinogeen fibrine 16/11/2011 15
Stollingscascade XIIa XIa voorbijgestreefd model contact-activatie: geen fysiologische relevantie IXa X Xa VIIa/TF II trombine fibrinogeen fibrine 16/11/2011 16
VIIa TF tenasecomplex IXa Xa protrombinasecomplex VIIIa Va (stollingsfactordeficiënties: vb. hemofilie A,B, ) XIa trombine TAFI fibrine monomeer fibrinolysis polymerisatie XIII stabiele clot degradatie crosslinks 16/11/2011 17
VIIa TF tenasecomplex IXa Xa protrombinasecomplex VIIIa Va (stollingsfactordeficienties: vb. hemofilie A,B, ) XIa APC Prot S trombine TAFI fibrine monomeer fibrinolysis polymerisatie XIII stabiele clot degradatie crosslinks 16/11/2011 18
VIIa TF TFPI tenasecomplex IXa Xa protrombinasecomplex VIIIa Va (stollingsfactordeficienties: vb. hemofilie A,B, ) XIa APC Prot S AT trombine TAFI fibrine monomeer fibrinolysis polymerisatie XIII stabiele clot degradatie crosslinks 16/11/2011 19
Patiënt met bloedingsneiging Anamnese/kliniek Primaire hemostase (vb. Ziekte van Von Willebrand, trombocytopathie, ): mucocutane bloedingen (ecchymosen, epistaxis, tandvleesbloedingen), menorrhagieën, nabloedingen na tandextractie, Secundaire hemostase (vb. hemofilie A,.): spier-en gewrichtsbloedingen postoperatieve nabloedingen 16/11/2011 20
Patiënt met bloedingsneiging Laboratorium onderzoek Screenings-/oriënterend onderzoek: PBO (trombocytentelling, plaatjesmorfologie) Bloedingstijd (Ivy, ) PFA-100 Routinestolling: aptt, PT, fibrinogeen Lever- en nierfunctie Gespecialiseerde onderzoeken 16/11/2011 21
Gespecialiseerde onderzoeken Primaire hemostase: Aggregometrie Paatjessecretie analysen Testen voor diagnostiek/klassificatie ziekte van Von Willebrand Secundaire hemostase: Mengproef Factoranalysen 16/11/2011 22
Bloedingstijd Duke (1912), Ivy (1935), Simplate Nadelen: weinig reproduceerbaar, insensitief, tijdrovend, invasief, NTVG 1953 16/11/2011 23
PFA-100 Platelet function analyzer 16/11/2011 24
PFA-100 COLL/ADP COLL/epinephrine Closure time (sluitingstijd) Verlenging = afwijkend 16/11/2011 25
Closure time 16/11/2011 26
PFA-100 Screening plaatjesdysfunctie en VWD Sensitiviteit: Voor VWD (globaal 90%), voor bepaalde types oa. type 3, 2A en 2M 100%, niet voor type 2N! Beperkte gevoeligheid voor sommige trombopathieën (vb. platelet storage pool diseases) Gevoelig aan medicatie (vb. aspirine, coll/epi> coll/adp) Cave trombopenie en anemie: (niet interpreteerbaar< 80000/µL en Hct<35%) Beperkte reproduceerbaarheid! Lage specificiteit! 16/11/2011 27
Ziekte van Von Willebrand Diagnose: VWF: Ag (Von Willebrand factor Antigen) VWF: Rco (Ristocetine cofactor activiteit) FVIII Klassificatie: VWF multimeer patroon RIPA (Ristocetine geinduceerde plaatjesaggregatie) VWF: CBA (Collageen binding assay) 16/11/2011 28
Aggregometrie Meten van in vitro respons van plaatjes bij blootstelling aan verschillende plaatjesagonisten (ADP, epinefrine, collageen, ristocetine, AA) Conventionele plaatjesaggregometers (= gemodificeerde spectrofotometers) Meten lichttransmissie Plaatjesrijk plasma (PRP) 16/11/2011 29
plaatjes agonist Lichttransmissie Turbiditeit PRP aggregatie 16/11/2011 30
Opsomming alle niveau s Niveau 01 Niveau 02 Niveau 03 Niveau 04» Niveau 05 16/11/2011 31
Nieuwe(re) plaatjesfunctietesten Volbloed aggregometrie (impedantie) Verify Now assay (Ultegra Rapid Platelet Function Assay) Plateletworks Clot Signature Analyser (CSA) Thrombotic Status Analyser (TSA) Cone and Plate(let) Analyser (CPA) 16/11/2011 32
Stollingstesten Calcium! Fosfolipiden! tenasecomplex TF/VIIa complex protrombinasecomplex 16/11/2011 33
Stollingstesten Citraatplasma: Calcium! Fosfolipiden! tenasecomplex TF/VIIa complex protrombinasecomplex 16/11/2011 34
Pre-analytische variabelen Citraat 3,2% (0,109M) Verhouding bloed/anticoagulans (9/1) Cave Hct >55%! Voorzichtig mengen (3-6x) Transport KT (centrifugatie <4h) 16/11/2011 35
Stollingstesten: aptt Silica (contactactivatie), fosfolipiden, CaCl 2 seconden ratio (patiënt/normaal) 16/11/2011 36
Stollingstesten: PT tromboplastine, fosfolipiden, CaCl 2 16/11/2011 37
Stollingstesten: PT Seconden % INR = international normalized ratio (standaardisatie voor opvolging therapie Vit K-antagonisten) 16/11/2011 38
Stollingstesten: fibrinogeen plasma dilutie + trombine (overmaat) ~ fibrinogeen (mg/dl) 16/11/2011 39
aptt verlengd (PT & fibrinogeen normaal) Deficiëntie/inhibitor XII (geen bloedingsneiging!), XI, IX, VIII Ziekte van Von Willebrand (vooral type 3, 2N) Lupus anticoagulans (trombosen!) Heparine (contaminatie!) 16/11/2011 40
PT verlengd (aptt & fibrinogeen normaal) Deficiëntie/inhibitor VII Vit K antagonist (vroege faze) (lupus anticoagulans) 16/11/2011 41
aptt & PT verlengd (fibrinogeen normaal) Deficiëntie/inhibitor X, V, II Vit K antagonisten (vit K deficiëntie) Leverpathologie 16/11/2011 42
aptt & PT verlengd (fibrinogeen normaal) Deficiëntie/inhibitor X, V, II Vit K antagonisten (Vit K deficiëntie) Leverpathologie 16/11/2011 43
aptt & PT verlengd (fibrinogeen normaal) Deficiëntie/inhibitor X, V, II Vit K antagonisten (Vit K deficiëntie) Leverpathologie 16/11/2011 44
aptt & PT verlengd, fibrinogeen verlaagd A-/hypo-of dysfibrinoginemie Leverpathologie DIC Hyperfibrinolysis 16/11/2011 45
Urea clot solubility test XIII inhibitor normaal patiënt 16/11/2011 46
16/11/2011 47