Comité van Zijstweg UITGANGSPUNTEN EN RANDVOORWAARDEN HERINRICHTING VAN HET TRACÉ VAN ZIJSTWEG DR. M.A. TELLEGENLAAN CO-CREATIE COMITÉ VAN ZIJSTWEG EN GEMEENTE UTRECHT 11 MEI 2015 1
Inleiding: Utrecht maken we samen! Tijdens de bespreking van de herinrichting van de Van Zijstweg in de commissievergadering Stad en Ruimte (S&R) op 4 februari 2014 heeft een ruime meerderheid van de raadsleden zich uitgesproken voor een profiel van 2x1 van de Van Zijstweg. Tevens sprak de raad zich uit voor een participatietraject met bewoners om de inrichting van de nieuwe situatie vorm te geven. Het bewonerscomité Van Zijstweg zet zich al jaren in voor behoud van de leefbaarheid van de buurt, herinrichting van de Van Zijstweg met een 2x1 profiel en behoud van de historische Hovenierswoning. Conform de wens van de commissie S&R worden het bewonerscomité Van Zijstweg, maar ook de andere partijen in het gebied, nadrukkelijk betrokken bij de uitwerking van de plannen. Dit heeft geleid tot een co-creatie van gemeente en comité in het ontwerpproces voor de herinrichting van het tracé Van Zijstweg Dr. M.A. Tellegenlaan. Dit moet resulteren in het Voorlopig Ontwerp. Deze notitie is het eerste resultaat van het participatie- of co-creatie traject. De notitie is tevens de basis voor het bestemmingsplan en volgende fasen na het ontwerp: de aanbesteding en realisatie. Daarmee is de notitie ingebed in alle processen en projecten van andere (gemeentelijke) plannen en ontwikkelingen. In deze notitie worden de uitgangspunten en randvoorwaarden benoemd voor de herinrichting van het tracé Van Zijstweg Dr. M.A. Tellegenlaan met een 2x1autoweg profiel waar max 30 km/uur op de Van Zijstweg en Dr. M.A. Tellegenlaan gereden mag worden, een vrij liggende HOV-baan (50 km/uur), een fietspad en ruimte voor voetgangers en groen. Deel A - Herinrichtingsopgave tracé Van Zijstweg Dr. M.A. Tellegenlaan De herinrichtingsopgave is te komen tot een integraal ontwerp voor de eindsituatie in 2023. Een integrale benadering betrekt de belangen van de stakeholders, de ontwikkelingen in de (historisch gegroeide) stedenbouwkundige en landschappelijke situatie evenals de verkeerstechnische mogelijkheden en de ontwikkelingen in het gebied en daaromheen in de analyse. De nieuwe infrastructuur van de Van Zijstweg Dr. M.A. Tellegenlaan moet zodanig worden ingepast dat een veilige verkeerssituatie wordt geboden aan alle verkeersdeelnemers, inclusief fietsers en voetgangers, de leefbaarheid van de buurt worden gewaarborgd en een goede doorstroming van het autoverkeer en daarmee een goede bereikbaarheid van de westkant van het stationsgebied wordt gewaarborgd. Uitgangspunt is een profiel met 2x1 rijstroken voor autoverkeer waar max 30 km/uur op de Van Zijstweg en Dr. M.A. Tellegenlaan mag worden gereden, de HOV-baan in Zuid ligging (50 km/uur), een vrij liggend twee richtingen fietspad (gescheiden van de rijbaan) en een voetpad. Van de zuidligging van de HOV-baan is af te wijken indien blijkt dat een midden- of noordligging een betere oplossing biedt voor de inpassingsproblematiek en voldoet aan alle uitgangspunten op het gebied van verkeersveiligheid, doorstroming, oversteekbaarheid en leefbaarheid. 2
Deel B Invloed ruimtelijke plannen en afsprakenkaders op ontwerp opgave Masterplan Het Masterplan Stationsgebied, zoals bij raadsbesluit van 11 december 2003 is vastgelegd met het Masterplan Stationsgebied inclusief aanvullend programma Bereikbaarheid Stationsgebied, biedt het kader voor de ontwikkelingen in het stationsgebied voor een periode tot circa 2020. De doelstelling is een sterk logistiek knooppunt, hoogwaardige openbare ruimte, architectuur van hoge kwaliteit en intensief ruimtegebruik te ontwikkelen die hun bijdrage leveren aan het nieuwe centrum van Utrecht, dat bewoners, reizigers, winkelend publiek en werkenden beleven als prettig, schoon en veilig. Inclusief het aanvullend investeringsprogramma Autobereikbaarheid Stationsgebied, uitgaande van twee invalsroutes naar het stationsgebied (westelijk en oostelijk). De Van Zijstweg is onderdeel van de ontsluitingsstructuur van het Stationsgebied. Vast te stellen en vastgestelde bestemmingsplan Binnen het gebied vigeren de volgende bestemmingsplannen: Bestemmingsplan Vastgesteld door raad evt. goedgekeurd door GS Dichterswijk-Croeselaan 12-04-1990 13-11-1990 Kanaleneiland 06-04-1978 25-04-1979 Voorschriften Bebouwde Kom (VBK) 17-03-1958 14-07-1958 De voorgenomen ontwikkeling past deels in de vigerende bestemmingsplannen. Op onderdelen wijkt de ontwikkeling af van de geldende regels. Om tot een samenhangende juridische regeling te komen, is er gekozen voor een nieuw bestemmingsplan voor het gehele nieuwe profiel. De hoofddoelstelling van het op te stellen bestemmingsplan is het planologisch-juridisch mogelijk maken van de HOV-baan Van Zijstweg-Overste den Oudenlaan, vanaf de Croeselaan tot en halverwege de Overste den Oudenlaan en de verkeerskundige aanpassingen ten behoeve van de doorstroming naar en bereikbaarheid van het stationsgebied. Afsprakenkader Jaarbeurs Gemeente en Jaarbeurs zijn mei 2014 een Afsprakenkader overeengekomen dat ziet op de herinrichting en erfpacht conversie van de terreinen van Jaarbeurs. De verwerving van de benodigde gronden voor de herinrichting van de Van Zijstweg en Dr. M.A. Tellegenlaan is hierin betrokken. Dit Afsprakenkader is in de collegevergadering van 8 april 2014 vastgesteld en aan de raadscommissie S&R ter informatie mede gedeeld. Het Afsprakenkader vormt de basis voor de Structuurvisie 2e fase Stationsgebied. Met de nog overeen te komen Bilaterale Ontwikkel Overeenkomst gemeente Jaarbeurs zal een volgende stap in de planvorming worden gezet. Bij de behandeling van het afsprakenkader in een RIA d.d. 11 februari 2014 heeft de raad aangegeven nog steeds een 2x1 profiel op de Van Zijstweg (zowel voor de tijdelijke als de definitieve situatie) voor te staan en dat dit leidend moet zijn voor de Structuurvisie 2e fase Stationsgebied. 3
Hoofdpunten uit het Afsprakenkader, relevant voor verkeer: Oost-West omklap. De herontwikkeling van het Jaarbeursgebied wordt gebaseerd op de zogenaamde Oost-West omklap. Jaarbeurs ontwikkelt het westelijk gebied en de overzijde van het Merwedekanaal en de Gemeente het oostelijk gebied en de Kop Jaarbeurs (m.u.v. de megabioscoop en de Centrumboulevard). Expeditie brug. Als maatregel voor het verminderen van de verkeersbelasting op de Van Zijstweg en het Westplein realiseert Jaarbeurs een eigen routing voor expeditie verkeer, dat wordt ontsloten vanaf de O. den Oudenlaan. Hiertoe wordt een expeditiebrug over het Merwedekanaal gerealiseerd door de Jaarbeurs in samenwerking met de gemeente. Jaarbeursparkeren. Jaarbeurs ontwikkelt het Jaarbeursparkeren van 6500 pp primair voor haar bezoekers maar daarnaast ook voor dubbelgebruik door andere bezoekers en gebruikers van het Centrum van Utrecht. Gemeente en Jaarbeurs gaan in samenwerking dit dubbelgebruik uitwerken. Het achterliggende streven is om hierdoor de verkeersbelasting op het Westplein en de Van Zijstweg te verminderen. Afsprakenkader Rabobank De gemeente is met de Rabobank d.d. 3 juli 2013 een opstalrecht overeengekomen voor het realiseren en houden van de Valeriusbaan op grond van de Rabobank. In deze overeenkomst is ten aanzien van de ingebruikname van de Valeriusbaan de opschortende voorwaarde opgenomen dat de gemeente in een brief heeft laten weten dat: als uitgangspunt voor de herinrichting van de route Van Zijstweg- Tellegenlaan-Anne Frankplein geldt een HOV-baan met voor autoverkeer een weg met een verwerkingscapaciteit van een 2x2 profiel of een alternatief, zodanig dat de verwerkingscapaciteit van de wegen aantoonbaar een goede bereikbaarheid van het kantoor van de Rabobank waarborgt. Projectorganisatie Stationsgebied (POS) en Structuurvisie 2 e fase Stationsgebied (SV2) Er is een nieuwe structuurvisie voor het westelijk deel van het Stationsgebied (fase 2) in voorbereiding. Deze wordt voorbereid door de POS. De Van Zijstweg maakt geen onderdeel uit van deze structuurvisie. De nieuwe structuurvisie zal afgestemd worden op de voorgenomen ontwikkeling van de Van Zijstweg (2x1 rijbanen is maatgevend voor de ontwikkeling van locatie P3). Megabioscoop Op locatie van P3 wordt een megabioscoop ontwikkeld door Jaarbeurs, met Wolff Cinema Groep (WCG) als exploitant. Wolff is inmiddels overgenomen door Kinepolis. Jaarbeurs is in overleg met Kinepolis om eigendom en bouw van de Megabioscoop aan haar over te dragen. T.b.v. de Megabioscoop worden 495 parkeerplekken op P3 gereserveerd voor bioscoopbezoekers. De Megabioscoop krijgt tijdelijk een aparte ontsluiting op de Van Zijstweg. Dit is echter nog niet zeker want er loopt nog een bezwaar bij de Raad van State. Na de Oost-West omklap (uiterlijk in 2023; indien mogelijk eerder) zal het parkeren verdwijnen op P3 en dienen bioscoopbezoekers te parkeren aan de overzijde van het Merwedekanaal. 4
Gezonde Verstedelijking Gezonde verstedelijking richt zich op het gezond inrichten van de fysieke ruimte. Hierbij wordt kennis uit het sociale en fysieke domein geïntegreerd met kennis van lucht- en geluidkwaliteit. Bij gezonde verstedelijking is een betere gezondheid de norm, niet de milieunorm als norm. Het is nog zoeken hoe de ruimtelijke principes met positieve gezondheidseffecten te vertalen naar een toolbox. Gemeente Utrecht werkt met RWS, kennispartijen, bewoners en bedrijven samen aan een pilot gezonde verstedelijking om dit te concretiseren. Visie Kruisvaartkwartier Eind mei 2003 heeft het College de ruimtelijk-functionele visie voor het Kruisvaartkwartier, het gebied Spoorzone/Dichterswijk vastgesteld. De Visie Kruisvaartkwartier geeft op hoofdlijnen al aan welke ontwikkeling de gemeente op deze locaties voorstaat. Directe aanleiding tot het Collegebesluit waren verschillende initiatieven in het gebied. Zo waren er ontwikkelingsplannen van Rabobank Nederland om het toenmalige hoofdkantoor fors uit te breiden. Daarnaast boden (en bieden) ook de voor het voormalig Remu-terrein en het voormalige EKP-terrein in ontwikkeling zijnde initiatieven (ca. 500 woningen op het voormalig EKP-terrein en woningen op het voormalig Remu-terrein) uitstekende kansen om het Kruisvaartgebied een nieuwe identiteit en kwalitatief hoogwaardiger uitstraling te geven. In de ruimtelijk functionele visie voor het Kruisvaartkwartier staan deze initiatieven als kansen voor het Kruisvaartkwartier aangeduid. Visie Merwede Kanaalzone De Visie Merwedekanaalzone van augustus 2005 geeft een ruimtelijk-planologisch kader voor de herontwikkeling van de Merwedekanaalzone. De visie levert de randvoorwaarden en uitgangspunten voor globaal de gehele Merwedekanaalzone, de inrichting van de openbare ruimte langs het Merwedekanaal en een nadere uitwerking voor het deel van de Merwedezone met bouwontwikkelingen en initiatieven. De parkeerterreinen P2 en P4 van de Jaarbeurs en het voormalig Defensieterrein worden beschouwd als onderdeel van de kanaalzone. De gedachte ontwikkeling van deze parkeerterreinen krijgt met de nieuwe Structuurvisie 2 e fase Stationsgebied echter een andere invulling dan in de Visie was voorzien. In de Visie was een hoogstedelijke herontwikkeling op P2 / P4 voorzien. De plannen voor het voormalig Defensieterrein, ca. 500 woningen, kunnen (vooralsnog) wel doorgang vinden. In het voorjaar 2014 hebben de gemeente en de Staat ambtelijke overeenstemming bereikt over de aankoop van het terrein door de gemeente. De gemeenteraad heeft in september 2014 de koop vastgesteld. Functie Merwedekanaal Het Merwedekanaal maakt onderdeel uit van het netwerk van waterwegen in en rondom Utrecht. Het kanaal wordt met namen gebruikt als roeiwater door de drie roeiverenigingen van Utrecht en ten behoeve van pleziervaart. Wanneer de Catharijnesingel in ere is hersteld is het mogelijk de vaarroute van de rondvaartboten uit te breiden. In dit kader is een (ambtelijke) discussie gaande een aantal bruggen te verhogen. HOV Zuidradiaal (busbaan Transwijk) Ook het tracé voor de HOV Zuidradiaal tussen de Prins Clausbrug en de Tellegenlaan moet nog worden gerealiseerd. Voor het busverkeer worden twee onderdoorgangen aangelegd onder het 5 Meiplein en het Anne Frankplein. Planvoorbereiding voor dit tracé loopt iets in tijd voor op het tracé Tellegenlaan/Van Zijstweg; derhalve zal dit ontwerp aansluiten op de huidige situatie op de Tellegenlaan. 5
Andere Stakeholders Naast het Comité van Zijstweg zijn de overige stakeholders: Stichting Jongerius, Vereniging Oud Utrecht, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, fietsersbond, roeiverenigingen, Jaarbeurs, Rabobank, NS (bereikbaarheid vastgoedontwikkelingen en OV-T), Rijksgebouwendienst (bereikbaarheid Knoopkazerne), SNS, CBRE (eigenaar vastgoed), NH-hotel, Park Plaza Utrecht, Corio (doorstroming naar stationsgebiedoost), BRU, Qbuzz, WCG (exploitant van de bioscoop), Wijkraad ZuidWest. Hierboven zijn de belangen van Rabobank en Jaarbeurs al geschetst. De belangen van overige stakeholders leveren op sommige punten ook strijdige uitgangspunten, op dit moment; breed roei water versus water gerelateerde activiteiten vanaf Villa Jongerius. 6
Deel C Verkeerskundige uitgangspunten en randvoorwaarden C1 wegfunctie HOV, auto, fiets, voetgangers 1. Tracé is deel van één verblijfsgebied met specifiek gebruik van woonbestemmingen, Jaarbeurs, (nieuwe) voorzieningen en kantoren in het stationsgebied. 2. Dit tracé maakt onderdeel uit van de HOV-Zuidradiaal waarover in 1999 door de gemeenteraad besloten is. 3. De Kanaalweg en het fietspad aan de Van Zijstweg maken onderdeel uit van het hoofdfietsnetwerk van de Gemeente. 4. Het gebied is ook toegankelijk voor voetgangers. 5. Tracé behoort tot aanrijroutes van hulpdiensten (hulpdiensten kunnen gebruik maken van de HOV-baan). C2 gebruik tracé HOV, auto, fiets, voetgangers 1. Op weggebruik is actuele NL wet- en regelgeving van kracht. 2. Tracé heeft vrij liggende HOV-baan in 2 richtingen in beginsel in Zuid ligging op Van Zijstweg en Dr. M.A. Tellegenlaan. 3. Van Zijstweg en Tellegenlaan 30 km/uur. HOV-baan 50 km/uur. 4. Tracé heeft 1-zgd vrij liggend fietspad, 2-richtingen berijden. Sluit aan op paden Overste den Oudenlaan en op de route Fentener van Vlissingenkade Parkhaven Croeselaan. 5. Voetgangers moeten gebruik kunnen maken van voetpaden. C3 vormgeving tracé HOV, auto, fiets, voetgangers 1. Ontwerpelementen benadrukken beoogde functie en gebruik. 2. Infrabundel zo compact mogelijk/zover mogelijk richting Jaarbeurs (conform toekomstige eigendomsgrens). Zover mogelijk van woningen aan Groenmarktstraat en de schepen in haven. 3. Zoveel mogelijk groen tussen de infrabundel en woningen/haven. 4. Ontwerp bevat snelheid beperkende maatregelen. 5. Voor autoverkeer 2x1 weg ontwerpen (zowel tijdelijk als definitief) 6. Ontsluiting vanaf Van Zijstweg naar Jaarbeursterrein voor nood- en hulpdiensten handhaven. 7. Expeditie verkeer Jaarbeurs via aparte brug vanaf P2 Truus van Lierlaan ontsluiten. 8. Een kruising van verkeer met de HOV-baan is in beginsel geregeld met een verkeersregelinstallatie. HOV-baan realiseren conform Technisch Programma van Eisen Hoogwaardig Openbaar Vervoer Gemeente Utrecht (TPvE HOV; 17 september 2007). 9. Een volledige ontsluiting van de wijk vanaf de Veilinghavenkade op de Van Zijstweg. 10. HOV en auto's over de huidige Nelson Mandelabrug. Voor fietsers extra brug. 11. Oversteekbaarheid Van Zijstweg voor fiets- en voetgangersverkeer op maaiveld ter hoogte van de Fentener van Vlissingenkade. 12. Alle richtingen zodanig aansluiten dat een zo optimaal mogelijke verkeersdoorstroming op de kruispunten Croeselaan/Van Zijstweg en dr. M.A. Tellegenlaan/Overste den Oudenlaan wordt gerealiseerd (waar nodig opstelvakken aanpassen en verkeersregelingen optimaliseren). 13. Alle verkeerssituaties voldoen aan Duurzaam Veilig. 14. De Kanaalweg en fietspad aan de Van Zijstweg maken onderdeel uit van het hoofdfietsroutenetwerk en dienen in beginsel volgens de overeenkomstige principes te worden ingericht. Het ontwerpprincipe voor een hoofdfietsroute in twee richtingen is: rood asfalt, 4 meter breed, onderbroken as markering: 30 cm witte streep 270 cm geen streep 30 streep enz., kantstrepen zijn niet nodig. 7
C4 voetgangers en fietsers 1. De Van Zijstweg is vanuit de Fentener van Vlissingenkade richting Parkhaven en vice versa veilig over te steken. Oversteek voldoet Duurzaam Veilig principes. C5 duurzaam veilig en beoordelen verkeerssituatie Duurzaam veilig De gedachte binnen duurzaam veilig is dat binnen het verkeerssysteem de mens de maat der dingen is. Vanuit dit uitgangspunt zijn er vijf veiligheidsprincipes te onderscheiden. Voor het verbeteren c.q. voorkomen van verkeersonveiligheid zijn vooral de eerste drie principes van belang. Er is sprake van een duurzaam veilige verkeerssituatie wanneer voldaan is aan drie criteria: 1. Het gebruik van een weg komt overeen met de functie van die weg in het wegennet. 2. Grote verschillen in richting, snelheid en massa van verkeersdeelnemers komen niet voor. 3. Een herkenbare vormgeving, afgestemd op de functie en het gebruik van de weg, draagt bij aan veilig verkeersgedrag. Onzeker gedrag wordt daarmee voorkomen. 8
Deel D - Stedenbouwkundig en landschappelijk De Van Zijstweg / Tellegenlaan is onderdeel van de ontsluitingsstructuur van het Stationsgebied. De vormgeving en uitstraling van de weg dient aan te sluiten bij deze status. De infrastructuur van de Van Zijstweg moet zodanig worden ingepast dat een rustig, logisch en veilige verkeerssituatie en beeld wordt geboden aan alle groepen verkeersdeelnemers in de wisselende stedenbouwkundige context. De weg moet zich logisch voegen in haar omgeving, rekening houdend met de (bereikbaarheid van de) woningen in Parkhaven, de recreatieve kade (wandelroute) bij de haven, de bereikbaarheid van de woonboten lang de Fentener van Vlissingenkade en de bereikbaarheid en ruimtelijke inpassing van de Villa Jongerius. Het verblijfsklimaat behoeft aandacht. 1. Weg voegt zich in omgeving, houdt rekening met bereikbaarheid woningen, recreatieve kade, woonboten Fentener van Vlissingenkade. 2. Respecteren rijksmonument Villa Jongerius. 3. Uiterste inspanning behoud Hovenierswoning op huidige plek. 4. Zoveel als mogelijk behoud van de groenstrook langs de haven en de Groenmarktstraat. 5. Respecteren gebouw middenspanningsruimte (minimale afstand asfalt - middenspanningsruimte: 2 meter i.v.m. in/uittredepunt K&L). 6. Bermen zo smal mogelijk, bomen in bermen mogen vervallen t.g.v. smaller wegprofiel. 7. Lichte bocht in de weg t.b.v. behoud Hovenierswoning is toegestaan. Deel E - Uitsluitingen Om te komen tot het ontwerp met de status Voorlopig Ontwerp, behoeven in dit stadium de volgende aspecten geen nadere uitwerking. Asfalt- en/of betonconstructie en constructieberekeningen. Fundering. Deklagen. Afwatering (dwarshelling 2%, asfaltverhardingen wateren af op riolering c.q. naastgelegen groenvoorzieningen. Lussen t.b.v. verkeerregelinstallaties (VRI) worden aangebracht in de tussenlaag, hiermee dient rekening te worden gehouden in de asfaltplanning. 9