Kansen voor kwaliteit en leefbaarheid in de openbare ruimte

Transcriptie

1 Kansen voor kwaliteit en leefbaarheid in de openbare ruimte

2 Dielde Romte 1. Ontwikkelingen in verkeersbeleid Jarenlang is in het verkeerskundig denken voorrang gegeven aan de doorstroming van het gemotoriseerd verkeer. Wegen werden breder, klinkers maakten plaats voor asfalt, er kwamen aparte paden en stroken. Dit bleef niet beperkt tot wegen buiten de bebouwde kom; ook de straten in de dorpen en steden moesten er vaak aan geloven. Hierdoor ontstond een wegenstructuur waar steeds minder plaats was voor langzaam verkeer als voetgangers en fietsers. Maar door de toename van het autoverkeer, bleef het aantal ongelukken met ernstige afloop stijgen. Verkeerskundigen probeerden dit een halt toe te roepen door steeds meer verkeerskundige maatregelen te treffen: meer verkeersborden, drempels, verkeerslichten en meer politie om alle regels te handhaven. Jarenlang is deze aanpak succesvol geweest. Van ongeveer verkeersdoden in de zeventiger jaren, was dit rond 2012, ondanks het veel drukker geworden verkeer, teruggebracht naar 650 verkeersdoden. Dit aantal neemt steeds langzamer af. Nieuwe maatregelen zijn nodig om het doel (maximaal 500 in 2020) te halen. Door nog meer verkeerskundige maatregelen wordt het doel niet gehaald. Bovendien komt er steeds meer weerstand tegen alle verkeersborden, drempels, verkeerslichten enz. De openbare ruimte wordt veelal beheerst door regels, iedere verkeersdeelnemer heeft zijn eigen ruimte in de openbare ruimte en van onderling respect en vergevingsgezindheid is nauwelijks meer sprake. De kwaliteit van de openbare ruimte staat onder druk, mensen vertrouwen niet meer op hun eigen sociale gedrag, maar varen blind op de verkeersregels. Dielde Romte Rond het begin van deze eeuw ontstond in Fryslân een nieuwe manier van denken om verkeersveiligheid en de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. De nieuwe visie op het inrichten van de openbare ruimte gaat uit van het delen van deze ruimte. Deze visie kreeg de naam Shared Space, letterlijk vertaald gedeelde ruimte, in de betekenis dat de verschillende verkeersdeelnemers de openbare ruimte delen. Dus geen aparte voorzieningen voor automobilisten, fietsers en voetgangers, maar iedereen in dezelfde ruimte. In Fryslân noemen we dit Dielde Romte.

3 2. Kwaliteit en leefbaarheid Door kwaliteit in de openbare ruimte te brengen en niet meer alles te willen regelen met verkeerskundige maatregelen, krijgen de gebruikers van deze ruimte weer de verantwoordelijkheid om met elkaar af te stemmen over hun gedrag. Door de gelijkwaardigheid van alle gebruikers in de openbare ruimte te benadrukken ontstaat een veiliger gedrag en een fraaiere leefomgeving - verkeersruimte wordt weer verblijfsruimte, met de nadruk op bewegingsruimte voor mensen en sociaal gedrag. Automobilisten zullen zich meer te gast voelen in dorpen en wijken, waar de inrichting afgestemd is op bewoners en minder op het verkeer. Als verkeersgedrag gedicteerd wordt door verkeersborden, strepen op de weg, verkeerslichten en flitskasten denken mensen niet zelf meer na over hun gedrag. Op het moment dat één verkeersdeelnemer zich niet aan de regels houdt, gebeuren er ongelukken. Als alles geregeld is, kijk je minder goed uit en houd je minder of geen rekening met anderen. Op het moment dat dat dus niet zo is, lijkt het vaak onveiliger. Verkeersdeelnemers worden onzeker en moeten hun gedrag aanpassen. Niet meer blindelings vertrouwen op de borden, maar oplettend en geconcentreerd verkeerssituaties benaderen. Automobilisten moeten goed om zich heen kijken, rustiger rijden en rekening houden met anderen. Mensen worden aangespoord weer eigen verantwoordelijkheid te nemen. Doordat niet langer aan de auto de grootste rechten worden toebedeeld, krijgen andere verkeersdeelnemers meer zeggenschap over de openbare ruimte. 3. Dielde Romte: een gezamenlijke opgave Dielde Romte is niet alleen een eindproduct. Het is een proces om samen tot een andere inrichting van de openbare ruimte te komen. Gemeente, bewoners en gebruikers buigen zich samen over de opgave de straat, buurt of dorp weer kwaliteit te geven. Hierbij wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de kennis die bewoners hebben van historische of stedenbouwkundige elementen in hun dorp. Door deze in het straatbeeld te benadrukken kan de eigenheid van de omgeving en haar bewoners benadrukt worden en bijdragen aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Maar ook praktische kennis, bijvoorbeeld over het gebruik van de straten, is belangrijk bij het opnieuw inrichten hiervan. Dielde Romte beperkt zich niet tot de straat alleen; het betreft de hele openbare ruimte waar de straat deel van uitmaakt. En daarbij: iedere situatie is uniek. Inspiratie is te halen uit andere Dielde Romte projecten, maar elk proces kent zijn eigen dynamiek en uitkomsten. Verschillende projecten in Fryslân en daarbuiten tonen aan dat bewoners en gebruikers van Dielde Romte ingerichte straten, wijken en dorpen deze openbare ruimte meer weten te waarderen en hun gedrag aanpassen. 4. Verkeersveiligheidseffecten In Fryslân worden steeds meer straten volgens het principe van Dielde Romte ingericht. Voor verkeersdeelnemers vergt het een andere benadering van de eigen rol en houding in het verkeer. Vooral kinderen (, hun ouders) en senioren vinden het soms lastig hierin hun weg te vinden. Dielde Romte doet een beroep op andere vaardigheden dan kennis van de verkeersregels en borden.

4 Doordat niet meer alles van hogerhand geregeld is, ervaren verkeersdeelnemers de nieuwe situatie aanvankelijk als onveilig. Maar in de praktijk leidt deze manier van omgaan met de openbare ruimte tot minder (ernstige) ongelukken. Het is echter belangrijk bewoners en gebruikers van Dielde Romte uit te leggen welke regels en welk gedrag wordt verwacht. Dielde Romte doet een beroep op heel andere vaardigheden dan de vaardigheden die iedereen geleerd heeft. Kinderen leren op school nog vooral om te gaan met geregelde verkeerssituaties, dus met verkeersborden, verkeerstekens, zebrapaden en verkeerslichten. Speciaal voor hen heeft Veilig Verkeer Nederland een lespakket Dielde Romte ontwikkeld, beschikbaar voor scholen die te maken krijgen met Dielde Romte in de schoolomgeving of op schoolhuisroutes. Maar ook senioren hebben hun hele leven te maken gehad met verkeersregels, -borden en -tekens die het straatbeeld bepaalden en moeten nu wennen aan een nieuwe situatie. Dat zorgt voor onzekerheid, een gevoel van onveiligheid zelfs. Omdat die in de nieuwe situatie ontbreken, moeten we terug naar de basisregels en moeten we leren weer rekening te houden met elkaar en het gedrag op elkaar af te stemmen. Bij de planvorming is het dus van belang ook deze doelgroep mee te laten denken over de uiteindelijke inrichting van de openbare ruimte en rekening te houden met hun specifieke wensen. De basisregels gelden natuurlijk ook bij Dielde Romte: voorrang voor bestuurders van rechts, rechts houden, richting aan geven etc. maar verkeerstekens en verkeersborden ontbreken vaak. Verkeersdeelnemers moeten het meer zelf doen: letten op het gedrag van anderen, zelf duidelijk aangeven wat ze van plan zijn en kiezen voor hun eigen veiligheid en die van anderen. Vaak is het belangrijk Dielde Romte te ervaren. Uitleg te krijgen over het idee erachter, de straat op te gaan en zelf als verkeersdeelnemer te zien en te merken hoe verkeersdeelnemers hun eigen verkeersgedrag opnieuw uitvinden en op een respectvollere manier met elkaar omgaan.

5 Kenniscentrum Shared Space Dit is een uitgave van Veilig Verkeer Nederland, in samenwerking met Kenniscentrum Shared Space - NHL Hogeschool Veilig Verkeer Nederland De Knobben XJ Drachten T Mede mogelijk gemaakt door: