Wijzigingen in pensioenlandschap Veranderingen op macro en impact op micro niveau Een presentatie voor Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland Door Edwin de Jong 14 december 2015 2015 Towers Watson. All rights reserved.
Waarom deze presentatie? Pensioenfondsen zijn geen doel op zich! En verkeren in een onstuimige wereld Er zijn doorlopend ontwikkelingen waarvan de impact beoordeeld moet worden U vergelijkt de prestaties van het fonds met de omgeving, dat is terecht... terwijl die omgeving verandert, waarmee het bestuur rekening moet houden Laten we eens kijken wat er zoal speelt 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 2
Factoren die de het fonds beïnvloeden Macro Micro 1. Doorsneesystematiek 2. Verschuiving naar DC 3. Beperking fiscale ruimte 4. Professionalisering 5. Verdere automatisering 6. Actuariële onzekerheden 7. Vermenging met wonen en zorg 8. Consolidatieslag A. Gesloten groep DB B. Groeiende groep DC C. Tijdsbesteding en kennis bestuurders D. Risicohouding Economische uitdagingen en ontwikkelingen 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 3
Economische uitdagingen en ontwikkelingen Een pensioenfonds runnen in (bijvoorbeeld) 1980. 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 4
Economische uitdagingen en ontwikkelingen. of 2015, maakt nogal uit 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 5
Economische uitdagingen en ontwikkelingen De rente van de afgelopen 15 jaar: Obligaties - per 31 oktober 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 6
Economische uitdagingen en ontwikkelingen Aandelen de afgelopen 15 jaar - per 31 oktober 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 7
Economische uitdagingen en ontwikkelingen De ontwikkelingen sinds (bijvoorbeeld) 1980 Als je kijkt naar rendementen: Obligaties stijgen als de rente dealt Aandelen deden het redelijk goed Zelfs vastgoed deed het lang goed Hoge rendementen werden en worden behaald Collateral damage : die verrekte verplichtingen stijgen ook: Lage rente vergt hoge reserveringen: schuld van de centrale banken Trucs zoals middeling (tot 2015) en UFR (sinds 2013) Verbeterende medische stand leidt tot langer leven Per saldo stijgen dekkingsgraden niet of dalen die zelfs nog Fluctuaties opvangen door 12-maandsmiddeling 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 8
Economische uitdagingen en ontwikkelingen Wat gaat er de komende jaren gebeuren? Obligaties zijn weinig aantrekkelijk Laag rendement, hoewel..draghi? Nemen in waarde af, als de rente stijgt, mw Yellen? Leidt dit tot overdreven vraag naar aandelen? Wat doet de economie en waar gebeurt dat Zijn aandelen alleen contante winsten of ook speculatie? Wat is de horizon van een willekeurig pensioenfonds Wat is de horizon van SPUN Wat is uw horizon? Er zijn veranderingen denkbaar die deze spagaat wegnemen 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 9
Wetgeving / Toezicht Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel Hoofdlijnennotitie naar Tweede Kamer. Voorstel: nieuw pensioensysteem in 2020 met individuele pensioenrekeningen met niet-leeftijdsafhankelijke premie. Dit betekent o.a.: - Doorsneesystematiek wordt (geleidelijk) afgeschaft - DC regelingen kennen dan geen leeftijdsafhankelijke staffel meer - Deelnemers gaan minder opbouwen naar mate ze ouder worden 2020: Naar een transparanter en eenvoudiger pensioen Meer ruimte voor maatwerk en keuzemogelijkheden toekomstbestendig pensioenstelsel Een gedifferentieerde aanpak: een toereikend aanvullend pensioen voor alle werkenden Overgang naar een actuarieel correcte systematiek van pensioenopbouw Uitgangspunten De AOW als basis voor een goede oude dag voor iedereen Voorkom grote terugval in levensstandaard na pensionering Samen risico s delen Een transparent en eenvoudig pensioen Een op maat gesneden pensioen Een goed pensioen is een gedeelde verantwoordelijkheid Vertrouwen in het pensioenstelsel 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 10
Veranderingen in pensioenlandschap Macro niveau 1. Doorsneesystematiek Huidige situatie: Alle werknemers bouwen hetzelfde percentage pensioen op Voor oudere werknemers kost dit meer dan voor jongeren Dit is het best zichtbaar bij een bedrijfstakpensioenfonds: doorsneepremie Alle signalen wijzen op afschaffing doorsneepremie Voor oudere werknemers betekent dit: lagere opbouw óf hogere eigen bijdrage in de kosten (past minder in een verplichtgestelde regeling) Vergt sowieso aanpassing van de regeling 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 11
Veranderingen in pensioenlandschap Macro niveau 2. Verschuiving naar DC Stelseldiscussie beoogt met ingang 2020 Veel studies gaan duidelijk richting DC Voordelen van DC zoals die genoemd worden Alle buffers zijn toegerekend aan de belanghebbenden Geen arbitraire verdeling van middelen tussen generaties, bijvoorbeeld door discussie over buffer en rekenrente verplichtingen Beleggingsmix kan afgestemd worden op individu ipv collectief Nodig voor uitwisseling andere arbeidsvoorwaarden, wonen en zorg 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 12
Veranderingen in pensioenlandschap Macro niveau 3. Verbeterd DC Nu op pensionering verplicht levenslang pensioen aankopen Betreft eigenlijk een levenslange obligatie Waardoor het vermogen verder niet meer rendeert Vanaf medio 2016: doorbeleggen na pensioendatum Geen ongunstig aankoopmoment meer Kan allemaal zonder pensioenfonds Geeft hoger verwacht pensioen uit DC Varianten beschikbaar individueel of collectief Eventueel demping van winsten en verliezen op pensioen 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 13
Veranderingen in pensioenlandschap Macro niveau 4. Vermenging met wonen en zorg Veel ideeën, nog weinig toepassingen (meer duidelijkheid richting 2020) Wellicht uitruil tussen onderdelen (pensioengeld in huis, opeten huis gedurende pensionering) Vergt meer toedeling van middelen, meer DC-achtige opzet Vergt meer communicatie 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 14
Veranderingen in pensioenlandschap Macro niveau 8. Consolidatieslag Iedere twee weken een fonds minder (einde Q2 2015: 250 fondsen) Slechts 233 fondsen met DB-verplichtingen Onderste 50 met gemiddeld 81 miljoen belegd vermogen Pf Unisys: plaats 133 met ca. 450M of 172 met 2.700 verzekerden Dalende (uitvoerings)kosten bij stijging omvang In iets mindere mate voor vermogensbeheer Verschillen in regelingen verdwijnen / minimaliseren 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 15
A. Gesloten groep DB-deelnemers Actualiteiten Pensioenfonds Unisys Nederland Micro niveau DC voor nieuwe werknemers: Hoe lang is verschil in toezegging houdbaar? De horizon is nog ver, maar komt wel dichterbij Invloed op beleggingsmix Invloed op liquiditeit Het draagvlak voor kosten wordt kleiner; kosten DB naast kosten DC Waar ligt het omslagpunt? 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 16
Actualiteiten Pensioenfonds Unisys Nederland Micro niveau B. Kosten C. Tijdsbesteding en kennis bestuurders Kosten zijn relatief hoog, dat kan niet anders bij een klein draagvlak Dit raakt de pensioenen, vroeg of laat Bestuurders zijn steeds meer tijd kwijt aan het fonds Naast vaak de reguliere werkzaamheden Lastig geschikte opvolgers te vinden 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 17
Kosten lager naarmate het draagvlak groter is, logisch. afhankelijk van vermogen.. Bron: Autoriteit Financiële Markten 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 18
.. of van aantal deelnemers! Bron: Autoriteit Financiële Markten 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 19
De uitvoeringskosten per deelnemer dalen, maar zijn relatief hoog: logisch 2012 2013 2014 2015 Aantal deelnemers 2766 2747 2713 2713 Uitvoeringskosten 1,271 1,314 0,880 0,913 Kosten per deelnemer 459 478 324 336 Aantal deelnemers 2015: conform 2014 Kosten 2014: o.b.v. outlook Kosten 2015: o.b.v. begroting Uitvoeringskosten: x mln. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
Actualiteiten Pensioenfonds Unisys Nederland Micro niveau B. Kosten C. Tijdsbesteding en kennis bestuurders Kosten zijn relatief hoog, dat kan niet anders bij een klein draagvlak Dit raakt de pensioenen, vroeg of laat, want Beschikbaar = Premie + rendement kosten Premie staat vast Rendement is onzeker Kosten dus beteugelen Bestuurders zijn steeds meer tijd kwijt aan het fonds Naast vaak de reguliere werkzaamheden Lastig geschikte opvolgers te vinden 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 21
Actualiteiten Pensioenfonds Unisys Nederland D. Risicohouding Nieuwe kader voor pensioenfondsen vraagt meer aandacht voor risicohouding Dit betreft de mate waarin (beleggings-)risico s worden genomen. Dat raakt de verwachte pensioenen Maar ook de best mogelijke ontwikkeling.. en de slechts mogelijke ontwikkeling Eén beleggingxmix voor allen de beste mix? 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 22
Risicohouding en andere pensioenfondstermen Achtergronden bij risicohouding Nederland: een goed pensioenstelsel met een ambivalente opdracht: Dekken nominale pensioenformule 1 2 Realiseren indexatie ambitie Pensioenformule uitkomst van bijv.: dienstjaren x 1,75% x pensioengrondslag Wordt gefinancierd uit de premie Dekkingstekort als dekkingsgraad pensioenfonds < 105% Korten van deze pensioenen of bijstorten als dekkingstekort te lang duurt Indexatie wordt veelal gefinancierd uit beleggingsopbrengsten Daarom worden middelen risicovoller belegd dan volgens verplichtingen Dat geeft naar verwachting winst waaruit indexatie kan worden toegekend Maar geeft ook kans op verlies, waarvoor een pensioenfonds buffers moet aanhouden spagaat 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary 23 and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only.
Wat is de risicohouding? Artikel 1a Besluit FTK: De mate waarin een fonds bereid is beleggingsrisico s te lopen om de doelstellingen van het fonds te realiseren en de mate waarin het fonds beleggingsrisico s kan lopen gegeven de kenmerken van het fonds. Risicobereidheid Risicodraagvlak mate waarin suggereert meetbaarheid Risicobereidheid suggereert zicht op omvang van risico s en de mogelijke impact van risico s op de doelstellingen van het pensioenfonds (rendement / pensioenresultaat / zekerheid) en de beheersbaarheid daarvan Risicodraagvlak is fondsspecifiek: bestand, financiële positie, (relatie met de) sponsor, etc. Risicohouding vormt dus basis voor bepalen beleggingsbeleid (ALM parameters) en voor risico-management 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 24
Wat is uw risicohouding? Risicobereidheid verschilt op collectief en individueel niveau Individueel niveau (werkgever en werknemer) Inzicht verkrijgen in pensioeninkomen en risico s van deelnemers om: Relatie risicobereidheid van deelnemers en inhoud regeling Pensioeninkomen in euro s Replacement rates: pensioen t.o.v. salaris Collectief niveau (pensioenfonds) Inzicht in: Kans op en niveau van indexatie Onderdekkingskansen Verloop van de dekkingsgraad Ondergrenzen haalbaarheidstoets pensioenresultaten op cohortsniveau verwachte premie en spreiding daarin ALM voor maatmensen ALM-studie / haalbaarheidstoets 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. Watson client use only. 25
Risicobereidheid op individueel niveau Voorbeeld uitkomsten ALM voor 27-jarige Is het gemiddeld te behalen pensioen voldoende? Kwaliteit van de pensioenregeling Indexatieverwachtingen afhankelijk van risicohouding Replacement rate 80% 70% Is dit niveau en risico acceptabel? Voldoende mogelijkheid tot bijsturen? 60% 50% 40% 30% 20% 75%-95% 50%-75% 25%-50% 5%-25% Gemiddelde 10% 0% 26 Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
Samenvattend / concluderend We hebben misschien toch niet het best denkbare pensioenstelsel 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 27
Disclaimer Deze presentatie mag niet openbaar worden gemaakt of worden verstrekt aan derden anders dan schriftelijk met u overeengekomen. Towers Watson aanvaardt geen verantwoordelijkheid, noch enige zorgplicht of aansprakelijkheid jegens derden die een kopie van deze presentatie verkrijgen. Elk vertrouwen door een derde op onze presentatie is volledig voor eigen risico. De schriftelijke opmerkingen in deze presentatie moeten worden gezien in samenhang met de ondersteunende en verduidelijkende mondelinge opmerkingen en achtergrond zoals door Towers Watson gegeven, voordat u overgaat tot enige actie of het nemen van beslissingen. 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. 28