Intranasale oxytocine toediening als nieuwe augmentatie-strategie voor psychotherapie bij PTSS Geert Smid Mirjam van Zuiden Saskia Koch Laura Nawijn Jessie Frijling Dick Veltman Miranda Olff
Achtergrond Inhoud Lopende studies design en eerste resultaten Conclusie 14-11-2013 G.E. Smid 2
Achtergrond Waarom innovatie bij PTSS-behandeling? Bestaande therapieën niet altijd voldoende werkzaam Behandeling niet effectief voor ~1/3 patiënten (Bradley e.a., 2005) Patiënten vaak blootgesteld aan nieuwe stressvolle gebeurtenissen, waardoor: Toename angst Afname vertrouwen Gevolg: patiënten vaak moeilijk te motiveren om therapie te volgen Is toediening van oxytocine een effectieve augmentatie-strategie voor psychotherapie bij PTSS? 14-11-2013 G.E. Smid 3
Achtergrond Oxytocine Neuropeptide/hormoon Betrokken bij Bevalling Borstvoeding (toeschietreflex) Sociaal gedrag Stress Angst Synthese in hypothalamus Afgegeven door hypofyse 14-11-2013 G.E. Smid 4
Achtergrond Oxytocine (Syntocinon) neusspray Halfwaardetijd enkele minuten Geen negatieve effecten bij kortdurend gebruik Bijwerkingen bij proefpersonen (N=279 van 1529) (MacDonald et al., 2011) Increased calmness/euphoria or more energy Light headedness, drowsiness and/or headache Nasal irritation, dry mouth/throat 14-11-2013 G.E. Smid 5
Achtergrond Intranasale oxytocine effecten bij gezonde mensen Vertrouwen & emotie herkenning (Van Ijzendoorn & Bakermans-Kranenburg, 2012; Sharestani et al., 2013) Herstel na stress (Heinrichs et al., 2003; Ditzen et al., 2009; Norman et al., 2011) Angst response (o.a. amygdala activititeit) (e.g. Domes et al., 2007; Kirsch et al., 2005, Sripada et al., 2012) Angst uitdoving (Acheson et al., 2013) MacDonald & Feifel, 2013 Contextuele en interindividuele factoren kunnen deze effecten beïnvloeden: o.a. geslacht, aanwezigheid psychiatrische stoornis, valence en salience stimuli Niet alle bevindingen zijn positief, maar bevindingen in psychiatrische populaties over het algemeen wel (Bartz et al., 2011; Olff et al., 2013) 14-11-2013 G.E. Smid 6
Alarm Amygdala 14-11-2013 G.E. Smid 7
Achtergrond Oxytocine & Psychiatrie Studies in patiënten met een psychiatrische stoornis laten zien: Afname symptomen (e.g. Feifel et al., 2010, Pedersen et al., 2010) Afgenomen stress responsiviteit (Bartz et al., 2011) MacDonald & Feifel, 2013 Verbeterd sociaal functioneren & emotie herkenning (Goldman et al., 2011; Guestella et al., 2010) Verminderde amygdala reactiviteit bij sociale angststoornis en borderline persoonlijkheidsstoornis (Labuschagne et al., 2010; Bersch et al 2013) 14-11-2013 G.E. Smid 8
Achtergrond Oxytocine & PTSS Acute effecten (na 50 min.) bij patiënten met PTSS: Afname angst, prikkelbaarheid, intrusieve herinneringen; verbetering stemming Acute effecten op angst uitdoving bij gezonde individuen: Toediening van OT voorafgaand aan extinctie training verbeterde het extinctie geheugen (recall) na de training (Acheson et al., 2013) Lange termijn effecten bij knaagdieren: Oxytocine toediening 1u of 7 dagen na ernstige stressor bij ratten: Prevalentie PTSS-achtig gedrag (startle, freezing) Herstel stress-response (corticosteron) (Cohen et al., 2010) Effecten afhankelijk van timing oxytocine t.o.v. geheugen consolidatie (Toth et al., 2012) 14-11-2013 G.E. Smid 9
Lopende studies OPEN RCT Toediening van oxytocine in combinatie met exposure therapie voor PTSS Deelnemers: Vluchtelingen met chronische PTSS (N=24) Interventie: Max. 16 wekelijkse sessies Narratieve Exposure Therapie 1x /week, 24 IU intranasale oxytocine of placebo Toediening voorafgaand aan exposure sessie (15 min voor start sessie) 14-11-2013 G.E. Smid 10
Hypothese Oxytocine vermindert de angstrespons, bevordert de herinnering aan extinctie en de normalisering van de stressrespons 14-11-2013 G.E. Smid 11
Hypothese Oxytocine versterkt sociaal functioneren en de vertrouwensband met de therapeut 14-11-2013 G.E. Smid 12
Lopende studies In- en exclusie criteria Inclusion criteria Diagnosis of chronic PTSD (> 3 months) CAPS score of 50 Eligible for Exposure Therapy Age 18 to 65 years Exclusion criteria Current suicidal risk or severe depressive disorder. Current or past psychotic disorder, bipolar disorder. Excessive substance related or eating disorder (past 6 months). Organic disorder/cognitive impairment. Use of psychotropic medications without stable dose for at least 2 months prior to T0. Use of prostaglandins, systemic glucocorticoids, beta-blockers and certain anti-migraine medications. Sensitivity or allergy for oxytocin or its components. Clinically significant and unstable medical conditions in which OT administration is contraindicative (e.g., cardiovascular, gastro-intestinal, pulmonary disease). Females: pregnancy, active pregnancy wish, breastfeeding. 14-11-2013 G.E. Smid 13
Lopende studies OPEN RCT - Design Baseline Max. 16 wekelijkse sessies Follow-up T0 CAPS SVL BDI PSRS SVL Oxytocine N=12 Placebo N=12 Narratieve Exposure Therapie HR HRV Cort T1 +1-3 weeks CAPS SVL BDI PSRS T2 +4 months CAPS SVL BDI PSRS 14-11-2013 G.E. Smid 14
Lopende studies BOOSTER fmri studie Acute effecten van oxytocine op hersenactiviteit in PTSS patiënten en gezonde controles Hypothesen: Toediening van oxytocine bij PTSS: Vermindert hersenreactiviteit bij emotionele stimuli Verhoogt hersenreactiviteit bij belonende stimuli Deelnemers: Politiepersoneel met en zonder PTSS (n=80, 40 PTSS / 40 controles) Interventie: Within-subjects cross-over design met 2 MRI sessies 1x 40 IU intranasale oxytocine & 1x placebo 14-11-2013 G.E. Smid 15
Preliminaire resultaten Hersenactiviteit bij emotionele stimuli Hariri taak: emotionele gezichten matchen Taak activatie Emotionele gezichten vs controle Alle deelnemers, alle emoties Placebo conditie Control Fear/Angry Happy/Neutral 21 politieagenten met PTSS 12 politieagenten zonder PTSS 40 IU oxytocine, 40 min voor start taak Amygdala activatie p FWE-corr < 0.001, whole-brain analysis MNI coor, amygdala: R: 22-6-16/ L: -20-8 -16, IFG R 46, 24, 22 IFG L -48, 20, 22; dmpfc: -10, 18, 48; Insula: L -28, 22, -4 14-11-2013 G.E. Smid 16
Preliminaire resultaten Effect oxytocine op amygdala 21 politieagenten met PTSS Boze & Angstige gezichten vs controle blok, placebo > OT Blije & Neutrale gezichten vs controle blok, placebo < OT Amygdala activatie Amygdala activatie p FWE-corr = 0.031, amygdala ROI analysis MNI coor, 30, -4, -12 p FWE-corr =.053, amygdala ROI analysis MNI coor, 32, 0, -30 14-11-2013 G.E. Smid 17
Conclusie/Discussie Oxytocine toediening voor psychotherapie is naar verwachting een effectieve strategie voor verhoging van de behandelrespons bij PTSS Deze hypothese wordt ondersteund door de eerste resultaten van een fmri-studie Oxytocine remt amygdala reactiviteit op negatieve stimuli bij PTSS patiënten RCTs moeten uitwijzen of oxytocine augmentatie daadwerkelijk een effectieve strategie is Korte- en lange-termijn effecten Voor alle PTSS patiënten of enkel voor subgroep? Mannen vs. vrouwen Type trauma Comorbiditeit, hechtingsproblematiek Optimale dosis? 24 en 40 IU meest gebruikelijk in literatuur. Optimale timing toediening? Voor of na behandelsessie? (Olff et al 2010, 2013, Bartz et al 2011, Toth et al 2012, 2013, MacDonald et al 2013) 14-11-2013 G.E. Smid 18
Acknowledgements Team & Partners AMC Dr. Mirjam van Zuiden Drs. Saskia Koch Drs. Laura Nawijn Drs. Jessie Frijling Prof. Dr. Miranda Olff VUMC Prof. Dr. Dick Veltman Centrum 45 Dr. Simone de la Rie SPONSOR BOOSTER: ZonMw PARTNER BOOSTER: PDC politiepoli 14-11-2013 G.E. Smid 19