BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De energieke club Groep 5 en 6
Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus 30 3990 DA Houten buitenwijs@houten.nl BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus 21 3400 AA IJsselstein buitenwijs@ijsselstein.nl BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik buitenwijs@nieuwegein.nl BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus 1 3430 AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Foto Hanneke Venema Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs De energieke club 2
Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 6 7 In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 7 Woordenschat 8 ICT 11 Burgerschap 12 Samenhang in het onderwijs 13 BuitenWijs De energieke club 3
1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de leskist van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de leskist bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de leskist in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de leskist vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de leskist is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs De energieke club 4
2 Meervoudige Intelligentie De leskist bestaat uit vijf lessen. De lessen zijn ontworpen volgens het schema verhalend ontwerpen. We hebben de leskist voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de leskist zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs leskist: LES BEHALVE DE INTERPERSOONLIJKE INTELLIGENTIE (SAMENWERKING) KOMEN DE VOLGENDE INTELLIGENTIES VOOR: Les 1: De energieke club Introductie De club komt tot leven Presentatie verbaal linguïstisch lichamelijk kinesthetisch, visueel ruimtelijk, verbaal linguïstisch verbaal linguïstisch Les 2: De garage van de club Introductie Inrichting van de garage Nabespreking verbaal linguïstisch lichamelijk kinesthetisch, visueel ruimtelijk verbaal linguïstisch Les 3: De fiets De afgedankte fiets Energieopwekking Nabespreking verbaal linguïstisch, logisch mathematisch verbaal linguïstisch verbaal linguïstisch Les 4: Een vraag voor de club Introductie Proefjesparadijs Nabespreking verbaal linguïstisch, visueel ruimtelijk logisch mathematisch, lichamelijk kinesthetisch verbaal linguïstisch, logisch mathematisch BuitenWijs De energieke club 5
Les 5: De jongere kinderen komen Uitnodigen Presenteren verbaal linguïstisch, visueel ruimtelijk logisch mathematisch, verbaal linguïstisch Als extra dimensie kan de intrapersoonlijke intelligentie worden aangetipt door te vragen: Hoe is het met het opruimen van jouw garage of kamer; wat is jouw gewoonte, zou jij in de gewoonte van een ander kunnen leven. En bij de presentaties kan de muzikaal ritmische worden geraakt door de leerlingen te vragen ook te denken aan een slooprap. BuitenWijs De energieke club 6
3 Coöperatief leren De zending bestaat uit 5 lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om alle werkbladen van de leskist in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES DE MOGELIJKE COÖPERATIEVE WERKVORMEN. Les 1: De energieke club De club komt tot leven Presentatie Denk aan teamrollen Eén blijft drie gaan Les 2: De garage van de club Inrichting van de garage Nabespreking Denk aan teamrollen en aan Tweetal coach toegepast op deze activiteit. Binnen-/buitenkring Les 3: De fiets De afgedankte fiets Energieopwekking Nabespreking Teamwoordveld over de fiets Taakverdelend groepswerk Op tournee Les 4: Een vraag voor de club Introductie Proefjesparadijs Nabespreking Tafelrondje over proefjes voor jongeren kinderen moeten voldoen aan Teamnotities Toepassing van commentaar op tournee Les 5: De jongere kinderen komen Uitnodigen Presenteren Bordgesprek Teamberaad BuitenWijs De energieke club 7
4 Woordenschat In de leskist De energieke club worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de leskist is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de leskist toegevoegd Alternatief is dat de leraar zelf de foto s maakt die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... Club Een groepje kinderen die hetzelfde leuk vinden noem je een club. Logo Met een plaatje op je shirt laat je zien wie je bent. Recycling Onderdelen van spullen die je niet meer gebruikt kunnen wel weer gebruikt worden. BuitenWijs De energieke club 8
Vernuftig Dat is heel vernuftig, handig, bedacht. Dynamo De dynamo maakt de stroom voor je fietslamp. Knijpkat Als je er in knijpt maakt-hij stroom voor het lampje. BuitenWijs De energieke club 9
Stroomkring De stroom gaat rond, van de batterij, door de lamp weer terug. Windmolen De wind laat de wieken draaien en dat geeft ons energie of laat een zaag zagen. Energiebron Bliksem, zon, wind en golven kunnen energie (stroom) opwekken voor onze lamp. Derailleur De derailleur brengt de ketting naar een ander tandwiel. Woorden laten oefenen van de woorden door» Alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken.» In tweetallen te flitsen (wat betekent...).» Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is gerant denk jij? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen.» Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor. BuitenWijs De energieke club 10
5 ICT In de zending De energieke club wordt geen gebruik gemaakt van ICT. Veel scholen vinden dit een gemis en zouden graag beeldmateriaal op het digibord tonen als ondersteuning of vinden het prettig als er ook mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld een webquest te doen. We doen een aantal suggesties van sites met mogelijkheden:» www.webwereld.nl/.../studenten-laden-smartphones-op-met-fietsdynamo.ht...» www.youtube.com/watch?v=jrf7nzgiz-m» www.wetenschapsforum.nl» www.willemwever.nl» naar google voor dynamo en fietsversnelling. BuitenWijs De energieke club 11
6 Burgerschap De energieke club bevat indirecte burgerschapselementen. De E van NME (Educatie) kan nadrukkelijker benoemd worden door vragen/activiteiten te richten op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn.» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het burgerschapselement is mogelijk met de volgende gespreksonderwerpen: 1. Recycling 2. Groene energiebronnen 3. Gewone of herlaadbare batterijen? 4. Een dynamo verlichting, lampje op zonne-energie of een batterijlampje? 5. Van autosloop naar auto demontagebedrijf BuitenWijs De energieke club 12
7 Samenhang in het onderwijs De leskist kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het vlak van groen (verpakkingsmateriaal, voedsel, kleding). BuitenWijs De energieke club 13
BuitenWijs De energieke club 14