Emotie Regulatie Training voor adolescenten Marieke Schuppert kinder- en jeugdpsychiater Accare UCKJP
Vanaf welke leeftijd mag de diagnose persoonlijkheidsstoornis gesteld worden?
PD s in adolescentie DSM-IV: Duurzaam, stabiel patroon Tenminste één jaar Geen ondergrens in leeftijd Geen leeftijdspecifieke criteria Uitzondering: antisociale persoonlijkheidsstoornis
Borderline persoonlijkheidsstoornis Krampachtig voorkomen van verlating Instabiele relaties Instabiel zelfbeeld/zelfgevoel Impulsiviteit (schadelijk) Suïcidaliteit en/of automutilatie Affectlabiliteit Leegte Woedebuien Paranoïdie die/dissociatie
Borderline persoonlijkheidsstoornis Meest stabiele kenmerk is instabiliteit!
Behandeling BPD bij volwassenen CAT STEPPS DBT TFP CT SFT MBT
toch Lager niveau van functioneren (werk( werk, scholing, partnerrelaties, vrije tijd, verminderde kwaliteit van leven leven) (Gunderson, 2009; Skodol et al., 2002; Crawford et al., 2008 ) Hoge consumptie van zorg (v. Asselt et al., 2008) Hoge mortaliteit door suïcide (Pompili et al., 2005)
BPD in adolescentie Cijfers lopen sterk uiteen: : 0,9% (Lewinsohn et al., 1997); 3% (Bernstein et al., 1993); 6-14% (Chabrol et al., 2001 en 2004) Ambulante GGZ: 21,8% (Chanen et al., 2008) Klinische GGZ: 49% (Grilo et al., 1998)
BPD in adolescentie Even betrouwbaar en valide als bij volwassenen (Bondurant et al., 2004; Chanen et al., 2007; Miller et al., 2008) Continuïteit teit van adolescentie naar volwassenheid (Cohen et al., 2005; Miller et al., 2008)
Cluster B PD over de jaren Meeste symptomen tot 20 jaar 2007; Crawford et al., 2008) jaar (Chanen et al., Afname van symptomen in de loop van het leven (Lenzenweger et al., 2004; Samuels et al., 2002)
Grotere kans op: MAAR: As I stoornis (inclusief verslaving) School/werk problemen Antisociaal gedrag Problemen binnen het gezin (o.a. scheiding) Contact met jeugdzorg en justitie Interpersoonlijke conflicten Slechte zelfzorg (Chanen et al., 2007; Cohen et al., 2005; Crawford et al., 2008)
op langere termijn: Slechte prognose, o.a.:.: BPD Meer as I (m.n( m.n.. verslaving en depressie) Meer interpersoonlijke problemen Slechtere kwaliteit van leven Meer geslaagde suïcides (Chen et al., 2006; Cohen et al., 2005; Crawford et al., 2008; Pompili et al., 2005)
Risico s van vroege diagnose Stigmatisering (Chanen et al., 2008) Iatrogene schade (Fonagy & Bateman, 2006) Lagere levensdoelen stellen (Chanen et al., 2008) Medicatie, polyfarmacie (Chanen et al., 2008)
Voordelen vroege diagnose Opluchting bij jongere en netwerk Herkenning en erkenning Informatie opzoeken Mogelijkheden voor onderzoek maar vooral: Mogelijkheden voor vroege interventies!
Interventies BPD adolescenten Dialectical Behaviour Therapy-adolescents adolescents (Miller, Rathus & Linehan,, 2007) Mentalisation Based Treatment (nog onderzocht) nog niet Cognitive Analytic Therapy (Ryle, 2004) Emotion Regulation Training (v. 2007) (v. Gemert et al.,
Emotie Regulatie Training Ontwikkeld in 2002 op polikliniek Accare UCKJP Groningen T. van Gemert,, J. Ringrose en H. Wiersema Destijds geen behandelprotocol voor jongeren met BPD symptomen Geïnspireerd door VERS (STEPPS( STEPPS)
ERT research groep Marieke Schuppert, hoofdonderzoeker Tonny van Gemert en Herman Wiersema, ontwikkelaars ERT Paul Emmelkamp, Ruud Minderaa,, Josephine Giesen-Bloo en Maaike Nauta, denktank Iris Rooke en Annelies Wolters, onderzoeksassistenten Affiliaties: Accare (Groningen), GGZ Friesland (Leeuwarden), Dimence (Zwolle), Lentis (Groningen)
Opzet van de ERT Groepstraining (6-9 jongeren; ; 14-19 19 jaar) Twee therapeuten 17 wekelijkse sessies en twee terugkomsessies Informatiebijeenkomst in week 4 Te combineren met individuele psychotherapie, systeemtherapie, medicatie, (dag)opname(
Doelen van de ERT (H)erkennen van symptomen van emotionele disregulatie (m.n. affectlabiliteit) Verbeteren van locus of control Meer verantwoordelijkheid voor eigen gedrag (keus( keus)
Doelgroep Regulatie problemen (emoties en/of gedrag): Instabiele interpersoonlijke relaties Affectlabiliteit Impulsiviteit (die potentieel schadelijk is) Automutilatie en/of suïcidaal gedrag Schoolverzuim Autoriteitsproblemen
ERT sessie Bespreken van huiswerkopdrachten Introductie van nieuw onderwerp Pauze Voorbeelden en oefeningen Ontspanningsoefening Huiswerk voor de komende week
ERT programma 4 fasen Fase 1: psycho educatie en introductie cognitieve model Wat is een emotie regulatie stoornis? G-schema, automatische gedachten Herkennen van een emotionele bui Introductie vaardigheidstraining Informatiebijeenkomst voor ouders en belangrijke anderen
Dag/ tijd Wat gebeurde er? gebeurtenis gedachten gevoel Wat deed je? gedrag Hoe liep het af? gevolg Wat zijn helpende gedachten in deze situatie? Welk gevoel geven de helpende gedachten? Wat had je anders kunnen doen? Welke gevolgen zou dat hebben gehad?
ERT programma 4 fasen Fase 2: ken jezelf Aanleg, geschiedenis, huidige situatie, toekomst Gebruiken van zelfkennis, anderen informeren De spiraal van de emotionele storm doorbreken
Basisgevoelens: Oefening
Vervolg oefening Noem zoveel mogelijk emoties en breng ze onder in deze categorieën Zet ze in volgorde van heftigheid
ERT programma 4 fasen Fase 3: Veranderplannen Veranderplannen leren maken Onderwerpen: slapen, eten, alleen zijn, school/vrije tijd, zorg voor je lichaam, geld, interpersoonlijke relaties
ERT programma 4 fasen Fase 4: evaluatie en terugkomsessies Evaluatie van de training Terugkomsessies 6 en 12 weken na de training Terugkoppeling naar de individuele behandelaar
Leeftijdspecifiek ERT houdt rekening met ontwikkelingsfase Doelgericht Concreet Korte bijeenkomsten Heldere taal Duidelijke voorbeelden, passend bij de leeftijd Aandacht voor identiteitsontwikkeling
Klinische indruk Enthousiaste jongeren, ouders en trainers Opluchting bij verwijzers Relatief korte interventie Positieve groepsinteracties Nauwelijks emotionele buien tijdens sessies Duidelijk onderscheid tussen training en therapie Afname van BPD symptomen Verbetering van locus of control
Pilotstudy Randomized controlled trial 5 GGZ-instellingen ERT+TAU (n=23) vergeleken met TAU (n=20) only 3 ERT groepen Schuppert et al.; Effectiveness of an Emotion Regulation Group Training for Adolescents a Randomised controlled Pilot Study (Clinical Psychology and Psychotherapy, 2009)
Inclusie Affectlabiliteit Tenminste één van de volgende criteria: Impulsiviteit (potentieel schadelijk) Herhaaldelijk (dreiging) suïcidaal gedrag, automutilatie Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen (b.v( b.v.. frequente driftbuien, aanhoudende woede of herhaaldelijke vechtpartijen)
Pilot - meetinstrumenten Borderline Personality Disorder Severity Index IV (semi-structured structured interview) Youth Self Report Multidimensional Emotion Regulation Locus of Control
Pilot resultaten Verbetering op BPDSI-IV IV totaal score in beide groepen (p=.02) Trend op YSR subschaal internaliserend gedrag (improvement) in beide groepen (p=.06) Significante verbetering op MERLC (subschaal intern) (p=.006)! Verbetering locus of control is één van de belangrijkste doelen van ERT
Pilot - resultaten Kleine effect sizes (.23 -.27) Mogelijke verklaringen hiervoor: Goede TAU in de GGZ-instellingen? BPDSI-IV IV niet zonder meer toepasbaar in deze leeftijdsgroep? Lage scores op baseline? Baseline meting nét na de zomervakantie?
Pilot drop-outs outs 70% volgde 9 of meer sessies Drop-outs outs experimentele groep: : 39%; drop-outs outs controle groep: : 15% (N.B.: drop-outs outs DBT-A: 36% en CAT: 38%) Geen verschillen tussen completers en non- completers op BPDSI-IV IV en MERLC Hogere scores op internaliserend gedrag (YSR) geassocieerd met lagere drop-out out
Hoofdstudie Grotere RCT gestart in november 2007 102 Jongeren met ernstige BPD symptomen (score van 15 op BPDSI-IV IV-ado) Aanpassingen meetinstrumenten Ook metingen bij de ouders (o.a. ouderlijke stress, visie ouders op BPD symptomen jongeren, persoonlijkheidspathologie ouders) Validerings studies