Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties Behandeling
Veranderingen in de DSM-5 Stemmingsstoornissen en bipolaire stoornissen worden nu als aparte categorieën beschreven Bij stemmingsstoornissen zijn enkele nieuwe classificaties toegevoegd Bij de bipolaire stoornissen zijn de veranderingen beperkt gebleven Brug tussen schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen en stemmingsstoornissen
Nieuwe classificaties Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis Persisterende depressieve stoornis Samenvoeging van chronische depressie en dysthymie stoornis in de DSM-IV Premenstruele stemmingsstoornis Was opgenomen in de appendix in de DSM-IV
Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis Belangrijke classificatiecriteria A B C D E Ernstige recidiverende driftbuien zowel verbaal en/of in gedrag die disproportioneel zijn t.a.v. van de situatie of aanleiding Niet overeenkomen met het ontwikkelingsniveau Gediagnosticeerd na het 6 levensjaar en symptomen (A-E) zijn voor het 10 levensjaar begonnen en mag niet gebruikt worden na het 18 levensjaar Komen gemiddeld drie keer per week of vaker voor De stemming tussen de driftbuien is prikkelbaar en boos A-D zijn sinds een jaar of langer aanwezig
Filmfragment Julian 8 jaar Leo 8 jaar Vraag: Bij welk van de twee kinderen zou eventueel sprake kunnen zijn van een disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis?
Differentiaal diagnostiek en co-morbiditeit Sluit oppositioneel gedrag uit Sluit periodieke explosieve stoornis uit Sluit bipolaire stemmingsstoornis uit Kan wel samengaan met Depressieve episode en angststoornis Aandachtsdeficiëntie-hyperactiviteitsstoornis Stoornis in het gebruik van middelen
Overweging werkgroep Deze diagnose/classificatie moet overdiagnosticering van bipolaire stemmingsstoornis bij kinderen voorkomen In de adolescentie of volwassenheid ontwikkelen kinderen met dit patroon van symptomen eerder een depressie of angststoornis dan een bipolaire stoornis
Enkele kanttekeningen bij de stoornis Ernstige chronische driftbuien komen bij heel veel psychiatrische beelden voor (o.a. depressie, angst, ODD, ADHD, ASS) De mogelijke negatieve gevolgen van een nieuwe DSMstoornis voor kinderen (toename van medicatie, pathologiseren van normaal gedrag) Het ontbreken van empirische evidentie voor de stoornis Prevalentie geschat op 0.8% tot 3.3% (Copeland e.a. 2013) Geschatte comorbiditeit met gedrags- en emotionele stoornissen varierend van 32% tot 68%
Persisterende depressieve stoornis De criteria zijn hetzelfde als voor dysthymie in de DSM-IV Kan nu ook gespecificeerd worden Met angst-spanning (nieuw) Aanvullende specificatie is mogelijk Met zuiver dysthyme syndroom Met persisterende depressieve episode Met periodieke depressieve episode, met of zonder actuele episode (verwijst naar de ernst en hoeveelheid van symptomen)
Filmfragment Niek over vroeger en nu
Differentiaal diagnostiek en co-morbiditeit Sluit depressieve stoornis uit (maar kan wel genoteerd worden als aparte specificatie bij PDS) Sluit psychotische stoornissen uit Sluit bipolaire stemmingsstoornis uit Kan wel samengaan met Angststoornissen Stoornis in het gebruik van middelen Persoonlijkheidsstoornissen Cluster B en C
Overweging werkgroep Samenvoegen van twee stoornissen Geen duidelijke verschillen in ontwikkeling, beloop of anamnese tussen de DSM-IV classificatie dysthyme en chronische depressieve stoornis Chroniciteit vormt hierbij de brug tussen meer milde en ernstige stemmingsproblematiek
Premenstruele stemmingsstoornis In de week voor de menstruatie dienen minstens vijf symptomen aanwezig te zijn en een paar dagen na het begin van de menstruatie weer afnemen Symptomen doen zich voor tijdens de meeste menstruatiecycli in het voorafgaande jaar Symptomen als Affectlabiliteit, prikkelbaarheid of toename van interpersoonlijke conflicten, sombere stemming, angst en spanning, moeite met concentratie, verminderde interesse, lethargie, verandering in eetlust, slecht slapen, overspoeld raken door emoties en lichamelijke klachten
Differentiaal diagnostiek en co-morbiditeit Sluit premenstrueel syndroom uit (gaat meestal niet gepaard gaan met stemmingsklachten) Sluit pijnlijke menstruatie (dysmenorrhoe) uit Sluit depressieve of persisterende depressieve stoornis uit Kan wel samengaan met Somatische aandoeningen (o.a. migraine, allergieën) O.a. angststoornissen, boulimia
Depressieve stoornis De belangrijkste variant in de groep stemmingsstoornissen, de depressie, is nauwelijks veranderd t.a.v. de DSM-IV-TR Wel kan nu naast andere specificaties (zie DSM-IV-TR) een depressieve stoornis gespecificeerd worden Met angstige spanning (gespannen, rusteloos, ongerustheid, etc.) Angst/spanning is een belangrijk kenmerk van zowel bipolaire- als depressieve stoornis
Filmfragment Dora blikt terug op haar depressie
Kritiek blijft Symptomen van depressie verschillen per leeftijdsfase Hoe jonger een jeugdige is, hoe fysieker de symptomen Hoe ouder de jeugdige, hoe meer het vitale functioneren afneemt en droeve stemming zichtbaar wordt Of juist gemaskeerd worden door gedragsproblemen of andere bijkomende problemen
Behandelvormen binnen de Bascule Cognitieve gedragstherapie Pak aan, Doepressie, Vrienden-programma Interpersoonlijke psychotherapie Verband tussen depressie en relationele problemen Psychomotore therapie Running therapie Psychodynamische therapie Brief dynamic interpersonal therapy E-health Blended Doepressie Psycho-educatie Ouderbegeleiding Farmacotherapie
Van ambulant naar (dag-)klinisch Ambulant Wekelijkse afspraak Dagbehandeling 2 tot 5 dagen per week inclusief school Klinische behandeling 5 dagen per week inclusief school
Filmfragment Niek wel of geen dagbehandeling
E-health Blended Doepressie Het behandelprogramma Voor jongeren tussen 12/14-23 jaar 8 onderdelen
Blended Doepressie - 8 delen 1 e deel Depressie hoe kom ik er van af 2 e deel Meten is weten 3 e deel Hoe ga ik met anderen om 4 e deel Relax 5 e deel Denk je goed 6 e deel Pak je problemen aan 7 e deel Wat wil ik bereiken 8 e deel Depressie de deur uit
Voordelen In je eigen tijd Altijd toegang tot je eigen uniforme zorgprogramma Op je eigen plek werken aan je herstel Interactiever Programmaonderdelen zijn meer op maat te hanteren Leuke vormgeving Minder reistijd Minder belastend voor kinderen en ouders Minder verzuim van school Regelmatig contact met je behandelaar Kortere behandelduur Kostenreductie
Filmfragment Doepressie Blended
Nadelen Minder face-to-face contact Geen non-verbale communicatie Vraagt meer zelfdiscipline Vaardigheid met computers is vereist Aanwezigheid van een werkbare computer met internet Wachtwoorden vergeten/ niet ontvangen Meer uitval/ afhaken bij angst- en stemmingsproblemen Verleiding om naar andere websites te gaan (steunend/ afleidend/ verstorend) Minder doorvragen Feedback geven door behandelaar dient zorgvuldig te gebeuren en kost veel tijd Behandelaar digitaal dichtbij maar feitelijk ver weg?
Filmfragment Niek praten vind ik prettiger