RENE DEKKERS HANDBOEK BURGERLIJK RECHT DEEL IV Huwelijksstelsels - Erfrecht - Giften DERDE UITGAVE BEWERKT DOOR HELENE CASMAN Gewoon Hoogleraar Vrije Universiteit Brussel Hoogleraar Université Libre de Bruxelles Erenotaris intersentia Antwerpen - Oxford
INHOUD BOEK VIII. HUWELIJKSSTELSELS 1 Inleiding 3 TITEL I HET HUWELIJKSCONTRACT 5 Hoofdstuk I. Inleiding 5 Hoofdstuk II. Inhoud van het huwelijkscontract 10 Afdeling I. - Huwelijksovereenkomsten 10 Afdeling II. - Giften 18 Afdeling III. - Clausules vreemd aan het huwelijkstelsel 23 Hoofdstuk III. Geldigheidsvereisten van het huwelijkscontract. 24 Afdeling I. - De vorm 24 Afdeling II. - De bekwaamheid 29 Afdeling III. - De wijzigbaarheid van het huwelijksstelsel 33 Hoofdstuk IV. Ongeldigheid van het huwelijkscontract 48 TITEL II DE VERSCHILLENDE HUWELIJKSSTELSELS 51 Hoofdstuk I. Het gemeenschapsstelsel 51 Hoofdstuk II. Het wettelijk stelsel 56 Afdeling I. - Samenstelling 56 1. - Baten van de eigen vermogens 56 2. - Baten van het gemeenschappelijk vermogen 75 3. - Schulden in het wettelijk stelsel 83 4. - Lasten van de eigen vermogens 84 5. - Lasten van het gemeenschappelijk vermogen 89 6. - Rechten van de schuldeisers 95 ix
Afdeling II. - Bestuur 104 1. - Algemeen 104 2. - Gemeenschappelijk vermogen 106 A. - Afzonderlijk bestuur 106 B. - Exclusief bestuur 110 C. - Gezamenlijk bestuur 112 3. - Eigen vermogens 119 4. - Ontneming van bestuursbevoegdheden 120 5. - Andere maatregelen met weerslag op de bestuursbevoegdheden 121 Afdeling III. - Ontbinding van het huwelijksstelsel 124 1. Oorzaken van ontbinding 124 A. - Overlijden van een echtgenoot 125 B. - Echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting... 126 C. - Echtscheiding door onderlinge toestemming 130 D. - Scheiding van tafel en bed 132 E. - Gerechtelijke scheiding van goederen 132 F. - Conventionele overgang naar een ander stelsel 140 G. - Nietigverklaring van het huwelijk 142 2. - Gevolgen van de ontbinding 142 3. - Boedelbeschrijving 148 4. Vergoedingen 150 5. - Beheer van de onverdeeldheid 165 6. - Verrekening van de lasten 168 5. - Verdeling 172 6. - Schulden tussen echtgenoten 181 7. Faillissement van een echtgenoot 182 8. - Collectieve schuldenregeling 184 Hoofdstuk III. Conventionele gemeenschap 186 Afdeling I. - Uitbreiding van de gemeenschap 187 1. Beding van inbreng 187 2. - Algehele gemeenschap 190 Afdeling II. - Inkrimping van de gemeenschap 193 Afdeling III. - Clausules van vereffening en verdeling 195 1. - Vooruitmaking 195 2. - Ongelijke verdeling 200 4. - Huwelijksvoordelen 206 X
Hoofdstuk IV. Scheiding van goederen 214 Aanhangsel. Overgangsrecht van de wet huwelijksvermogensstelsels (1976). 229 TITEL III VERMOGENSSTELSELS VAN SAMENWONENDEN 235 Inleiding 235 Hoofdstuk I. Wettelijk samenwonenden 236 Hoofdstuk II. Feitelijk samenwonenden 246 BOEK IX. ERFRECHT 249 Inleiding 251 TITEL I ERFGERECHTIGDHEID 267 Hoofdstuk I. Erfbekwaamheid 268 Hoofdstuk II. Wettelijke erfgenamen 274 Afdeling I. - Afstammelingen 275 Afdeling II. - Bevoorrechte zijverwanten en ascendenten 281 Afdeling III. - Gewone ascendenten 284 Afdeling IV. - Gewone zijverwanten 286 Samenvatting 288 Hoofdstuk III. De langstlevende echtgenoot 290 Hoofdstuk IV. De langstlevende wettelijk samenwonende levensgenoot 309 Hoofdstuk V. Staat als onregelmatige erfopvolger 317 XI
Hoofdstuk VI. Anomale erfopvolging 320 TITEL II HOE DE NALATENSCHAP VERKREGEN WORDT 329 Hoofdstuk I. Bezit van de nalatenschap 329 Afdeling I. - Saisine van de wettelijke erfgenamen 329 Afdeling II. - Inbezitstelling van de Staat 334 Hoofdstuk II. Eigendom van de nalatenschap 335 Afdeling I. - Erfgerechtigd zijn 335 Afdeling II. - Keuzerecht van de erfgerechtigde 337 Afdeling III. - Aanvaarding 349 1. - Algemeen 349 2. - Zuivere aanvaarding 352 A. - Vorm 352 B. - Gevolgen van de zuivere aanvaarding 362 3. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving.. 366 Afdeling IV. - Verwerping 372 Afdeling V. - Onbeheerde nalatenschap 379 Hoofdstuk III. Opeising van de nalatenschap 382 TITEL III VEREFFENING VAN DE NALATENSCHAP 391 Inleiding 391 Hoofdstuk I. Een enkele erfgenaam 393 Afdeling I. - Algemeen 393 Afdeling II. Voorrecht van boedelbeschrijving 394 1. - Afscheiding van de boedels als gevolg van de beneficiaire aanvaarding 395 A. - Rechten van de schuldeisers en legatarissen 395 B. - Rechten en plichten van de erfgenaam tegenover de nalatenschap 397 2. - Beheer van de nalatenschap 401 3. - Betaling van de schulden en lasten 405 XÜ
4. - Aansprakelijkheid en zekerheden 407 5. - Einde van de lasten van de beneficiaire aanvaarding.. 409 Afdeling III. - Afscheiding van de boedels op vordering van schuldeisers 411 Hoofdstuk II. Meerdere erfgenamen 417 Afdeling I. - Soorten verdeling 418 Afdeling II. - Minnelijke verdeling onder rechterlijk toezicht... 419 Afdeling III. - Gerechtelijke verdeling 422 Afdeling IV. - Vordering tot verdeling 424 Afdeling V. - Deelgenoten 428 Afdeling VI. - Verloop van de gerechtelijke verdeling 438 Afdeling VII. - Erfuitkoop 452 Afdeling VIII. - Inbreng 458 1. Inbreng van giften 458 2. - Inbreng van schulden 476 Afdeling IX. - Verdeling van schuldvorderingen en van schulden. 479 1. - Schuldvorderingen 479 A. - Verhouding tussen erfgenamen en schuldenaar 479 B. - De erfgenamen onderling 482 2. - Schulden 483 A. - Verhouding tussen erfgenamen en schuldeiser 483 B. - De erfgenamen onderling 488 Afdeling X. - Gevolgen van de verdeling 489 1. - Declaratief karakter van de verdeling 490 2. - Vrijwaring van de kavels 501 Afdeling XI. - Tenietgaan van de verdeling 505 Hoofdstuk III. Vereffening van de onbeheerde nalatenschap. 512 Aanhangsel. Contestatie van ons erfrecht 514 BOEK X. GIFTEN 517 Inleiding 519 XÜi
TITEL I GIFTEN IN HET ALGEMEEN 525 Hoofdstuk I. Toestemming 526 Afdeling I. - Art. 901 B.W 526 Afdeling II. - Wilsgebreken 529 Hoofdstuk II. Bekwaamheid 532 Afdeling I. - Onbekwaamheid om te schenken 532 Afdeling II. - Onbekwaamheid om te krijgen 536 1. Niet bestaande of onbepaalde personen 536 2. - Gewone onbekwamen 539 3. - Rechtspersonen 541 4. Bijzondere onbekwaamheden 546 5. - Omzeiling van problemen als de legataris onbekwaam of onbepaald is 550 Hoofdstuk III. Voorwerp 555 Hoofdstuk IV. Oorzaak 558 Hoofdstuk V. Voorwaarden 562 Hoofdstuk VI. Bescherming van de schuldeisers 570 Hoofdstuk VII. Verdere bijzondere regels 572 TITEL II SCHENKINGEN 573 Hoofdstuk I. Eigenlijke schenking 573 Afdeling I. - Algemeen 573 Afdeling II. - Schenkingscontract 574 Afdeling III. Vormvoorschriften 579 Afdeling IV. - Nietigheid 583 Afdeling V. - Onherroepelijkheid van de schenking 586 1. - Schenkingen in strijd met de regel 587 2. - Schenkingen die niet met de regel strijden 590 xiv
3. - Schenking in strijd met de regel, maar toch door de wet toegestaan 595 Afdeling VI. - Gevolgen van de schenking 596 1. - Overdracht van eigendom 596 2. - Verplichtingen van de schenker 598 3. - Verplichtingen van de begiftigde 600 Afdeling VII. - Herroeping van de schenking 602 1. - Niet-vervulling van de lasten 603 2. - Ondankbaarheid 611 Hoofdstuk II. Bijzondere soorten van schenkingen 620 Afdeling I. - Onrechtstreekse schenking 620 Afdeling II. - Vermomde schenking 625 Afdeling III. - Handgift 630 Afdeling IV. - Schenking met last 638 Afdeling V. - Vergeldende schenking 640 Afdeling VI. - Schenking ten voordele van het huwelijk 641 1. - Schenking door een derde 642 2. - Schenking tussen (aanstaande) echtgenoten bij huwelijkscontract 645 Afdeling VII. - Schenking tussen echtgenoten buiten huwelijkscontract. 648 Afdeling VIII. - Enkele andere soorten schenkingen 652 Afdeling IX. - Handelingen die geen schenkingen zijn 657 TITEL III LEGATEN 659 Hoofdstuk I. Het testament 660 Afdeling I. - Inhoud 660 Afdeling II. - Testamentaire en wettelijke erfopvolging 664 Afdeling III. - Kenmerken van het testament 670 Afdeling IV. Vormen 674 1. Eigenhandig testament 675 A. - Geldigheidsvereisten 675 B. - Bewaring 682 C. - Verlies van het testament 686 2. - Authentiek testament 687 XV
3. Testament in internationale vorm 694 4. - Bevoorrechte testamenten 697 Afdeling V. - Bewijskracht 697 1. - Eigenhandig testament 698 2. - Authentiek testament 701 Afdeling VI - Sanctie 702 Afdeling VII. - Het codicil 704 Afdeling VIII. - Interpretatie van het testament 705 Afdeling IX. - Strafbeding 710 Afdeling X. - De testamentuitvoerder 713 Hoofdstuk II. Het legaat 726 Afdeling I. - Aanwijzing van de legataris 726 Afdeling II. - Omvang van het legaat 728 1. Algemeen legaat 728 2. - Legaat onder algemene titel 732 3. - Bijzonder legaat 735 Afdeling III. - Allerlei legaten 736 Afdeling IV. - Keuze van de legataris 745 Afdeling V. - Rechten van de legataris 747 1. - Eigendom van het legaat 747 2. - Bezit van het legaat 748 A. - Vordering tot afgifte 749 B. - Saisine van de algemene legataris 757 3. - Recht op de vruchten 760 4. - Rechtsvorderingen 762 Afdeling VI. - Verplichtingen van de legataris 763 1. Betaling van de schulden van de nalatenschap 764 2. - Betaling van de legaten 770 Afdeling VII. - Tenietgaan van de legaten 773 1. - Nietigheid 773 2. - Herroeping 774 A. - Vrijwillige herroeping 774 B. Gerechtelijke herroeping 781 3. - Verval 786 4. Gevolgen van het tenietgaan 792 xvi
TITEL IV VOORBEHOUDEN EN BESCHIKBAAR DEEL 795 Inleiding 79 Hoofdstuk I. Inrichting van de reserve 796 Afdeling I. - Wie kan aanspraak maken op een voorbehouden erfdeel? 796 Afdeling II. - Omvang van het voorbehouden deel 799 Hoofdstuk II. Basisbeginselen 805 Afdeling I. - Een stuk erfrecht 805 Afdeling II. - De reserve wordt enkel tegen giften beschermd.. 811 Afdeling III. - Het beschikbare deel 813 Hoofdstuk III. Werking van de reserve 815 Afdeling I. - Hersamensteiling van het vermogen 815 1. Aanwezige goederen 815 2. - Schenkingen 817 3. - Schulden 828 Afdeling II. - Aanrekening van de giften 831 1. Aanrekening op het voorbehouden deel 832 2. - Aanrekening op het beschikbare deel 836 Afdeling III. - Inkorting 837 1. - Vordering tot inkorting 837 2. - Volgorde bij de inkorting 841 3. - Gevolgen van de inkorting 844 Hoofdstuk IV. Voorbehouden deel van de langstlevende echtgenoot 849 TITEL V BIJZONDERE SOORTEN VAN GIFTEN 863 Hoofdstuk I. Contractuele erfstelling 864 Afdeling I. - Toepassingsgebied 865 1. - Personen 865 2. - Geschonken goederen 869 Xvii
Afdeling II. - Gevolgen 870 1. - Ze steunt op een schenking 870 2. - Ze verschaft erfrecht 873 Afdeling III. - Schenking van tegenwoordige of toekomstige goederen 875 Hoofdstuk II. Ascendentenverdeling 877 Afdeling I. - Algemene regels 878 Afdeling II. - Ascendentenverdeling bij schenking 882 1. - Bijzondere vereisten 882 2. - Gevolgen 884 Afdeling III. - Ascendentenverdeling bij testament 887 1. - Bijzondere vereisten 887 2. - Gronden van ongeldigheid 889 Hoofdstuk III. Erfstelling over de hand 893 Trefwoordenregister 899 XVlll