Screening rapport Sportspecifieke screening naar musculoskeletale risicofactoren Subject: Peter DOE ( 13/01/60) Screeners: Kevin KUPPENS Tom BORGERS Datum: 23/08/08 Specifieke vraagstelling: Duurloop
pagina 1 van 9 Belastingsanalyse SPORTSPECIFIEKE RISICOFACTOREN Data over incidentie van letsels is schaars of van mindere kwaliteit, maar de per jaar incidentie van letsels bij lopers wordt tussen de 37 en 56% geschat. 1 Merendeel van de letsels bij lopers zijn te wijten aan overbelasting van het musculoskeletale systeem. Met ongeveer 1.000 hiel strikes per kilometer wordt de atleet blootgesteld aan een zeer repetitieve cyclische belasting. Intrinsieke en extrinsieke factoren beïnvloeden grotendeels de mogelijkheid van de atleet om deze belasting te verwerken of kunnen het fundamenteel karakter van de belasting veranderen. 2 Letsels ontstaan geleidelijk ten gevolgen van herhaalde belasting of omwille van één extreme belasting. Letsels situeren zich het frequents in het onderstel lidmaat en de lage rug. Letsels van de been en achillespees (21,9%), Knie letsels (19,5%) o.a. iliotibiaal frictiesyndroom, patellofemorale pijn en kniepeesontsteking en enkelproblematiek (17,1%) worden in de literatuur het meest gerapporteerd. 3 Er is echter weinig consensus of specifieke gegevens beschikbaar in de literatuur. Intrinsieke factoren zoals beenlengte verschil, malalignement, genu varum, excessieve Q- en achillespees-hoek, afwijkingen in het voetgewelf en bestaan van eerdere letsels worden allemaal in verband gebracht met letsels. Extrinsieke factoren met o.a. belastingshoeveelheid, plotse wijzigingen in trainingsmethode, omgevingsfactoren (terrein, ondergrond, weer) en uitrusting (schoenen) kunnen aanleiding geven tot letsels. 4 1. Van Mechelen, W et al. Running injuries: A Review of the epidemiological literature. Sports Med. 14(5): 320-325; 1992. 2. MacIntyre, J et al. Overuse running injuries. In: Renstrom, P.A.F, ed. Sports Injuries: Basic principles of Prevention and Care. London: Blackwell Scientific; 1993: 139-160. 3. Watson, M.D. et al. Incidence of injuries in high school track and field athletes and its relation to performance ability. Amer. J. Sports Med. 15(3): 251-254; 1987. 4. Knutzen and Hart. Running. In: Caine D.J. et al., ed. Epidemiology of Sports Injuries. Champaign: Human Kinetics; 1996: 357-386. EVALUATIE BELASTINGSNIVEAU Wegens letsel reeds 4 weken gestopt met training. Daarvoor bestond de belasting uit 80km/week in 6 sessies (laatste maanden eerder 60km). Waarvan: 1 interval (op piste), 1 duurloop (1,5uur) 3 à 4 gewone sessies. Er is geen duidelijke spreiding van specifieke belastingen. Doelstelling worden geformuleerd per 6 maanden met enkele wedstrijden als voorbereiding. Geen continue externe professionele begeleiding, wel is er spraken van enkele losse contacten (sportmasseur, accupunctuur). De leeftijd, en het onregelmatige trainingsschema als gevolg van dagtaak zijn aspecten waarmee rekening dient gehouden te worden tijdens blessurepreventie.
pagina 2 van 9 INTERNE FACTOREN Voorgeschiedenis 4 jaar geleden hamstringsscheur (6 weken rust) 5 jaar geleden hernia (lage rug) met ischialgie Frequent stijve linker knie Pijn onder 2e teenstraal als gevolg van afgevlakt voetgewelf Sterkte/zwakte analyse Sterkte: snelheid en karakter Zwaktes: Uithouding en vermoeidheid Actuele problematiek 4 weken geleden gestopt met training. Verklaring: eind mei overtraining met last van de linker knie en rechter Achillespees last
pagina 3 van 9 Klinisch onderzoek INSPECTIE Sway-back houding met knik mid lumbaal Hoogstand volledige schoudergordel links met tipping schouderblad links en rechts Lx-TLO shift links, rotatie romp vanaf L2 tot D10 naar rechts Weinig romp-musculatuur Endorotatie arm links Bekkentorsie. Crista rechts hoger, SISA rechts lager dan links, SIPS rechts hoger (idem in lig). Relatieve endorotatie linker been Achtervoet links meer in pronatie, meer uitgesproken pes planus ACTIEF BASIS FUNCTIE ONDERZOEK FIS: weinig mobiliteit laag Lx, beter na herhaling EIS: weinig mobiliteit Lx (geen knikpunt, algemeen beperkt), beter na herhaling. Lateroflexie rechts algemeen stijf. Links iets mobieler met neiging tot knikpunt. Rotatie links veel moeilijker (lumbaal). Unipodale stand linker been zwak, weinig stabiliteit links en rechts. Kuiten verkort Uitvalspas: redelijk goed in de knie wel hip drop links > rechts Uitvalssprong: heel weinig vering in quadriceps Snelle wissel steunbeen in 90 heupflexie: lateroflexie links Stabiliteit op wobble board: vnl enkel en heup strategie... stijve stabiliteit knie PASSIEF ONDERZOEK Hoge basistonus Provocatie wervelzuil (PA): L3 stijf Illium links staat in retroversie (vering en mobiliteit SI links beperkt) Heup: lichte endo rotatie beperking rechts 4-fase test ok SLR Links lager dan rechts Palpatieprovocatie posterieure knie pijn (pees) Extensie deficiet knie rechts (popliteus verkorting?) Enkel: harder eindgevoel talocruraal links Achtervoet beperkt naar supinatie links segmentale rotatie links: L5-S1 (stijf), L4-L5 (blockage), L3-L4 OK, L3-L2 stijf, L1-L2 stijf, rotatie rechts: alles redelijk goed behalve L3-L4.
pagina 4 van 9 Evaluatie TRAININGSBELASTING EVALUATIE Bij het hernemen van de training lijkt het ons geen slecht idee om even stil te staan bij een verbeterde verdeling van de trainingsprikkels. Een goed opgebouwde training geeft een voldoende hoge trainingsprikkel met een adequate rustperiode. Een optimale timing zorgt ervoor dat de volgende trainingsprikkel op het toppunt van de supercompensatie komt en zo een betere trainingsefficiëntie wordt bekomen, met minder stress op het energiesysteem. Op deze manier kan de algemene vermoeidheid waarvan spraken eventueel worden opgevangen. Aandachtspunten voor revalidatie Een voorstel van trainingsschema is bijgevoegd in dit document. fig. 1: Supercompensatie STATISCHE EVALUATIE Een sway-back houding is een meer passieve houding. Het lichaamszwaartepunt wordt naar achter gebracht en de schouders en hoofd ter compensatie relatief meer naar voor. Resultaat is dat het lichaam hangt in de passieve anterieure structuren van de heup (extensie). Er is een verminderde lumbale lordose en verlaagde tonus van de buikspieren en gluteusmusculatuur. Hamstrings worden dominant, wat we terugvinden in de lengtetest: SLR en de beperkte SI mobiliteit. Dominante hamstrings en verkorte kuitspieren zijn typisch in afstandsloper. Ze zorgen voor verhoogde kracht tijdens de propulsiefase, maar kunnen ook de verklarende factor zijn voor de hamstringsblessure in de voorgeschiedenis alsook de actuele posterieure kniepijn. Ze worden namelijk overbelast tijdens het lopen, zijn relatieve stijver en/of verkort. In de literatuur wordt een verhoogde incidentie van stressfracturen gevonden bij personen met tight hamstings en kuitmusculatuur. Hamstringsdominantie t.a.v. quadriceps word als een risicofactor voor patello-femorale klachten aangehaald. Problemen in heup en bekken (SI stijfheid) worden dan weer in verband gebracht met relatief sterkere hamstrings t.o.v. gluteusmusculatuur. Verminderde supinatie in de achtervoet en het doorgezakte voetgewelf rechts zorgt voor een minder rigide voet. Dit zorgt voor verminderde stabiliteit, stoort het natuurlijke schokabsorptievermogen van de voet en zorgt voor een minder sterke afstoot tijdens het lopen. De verminderde stabiliteit, kan voor verschillende problemen zorgen. Zo worden patello-femorale klachten specifiek vermeld bij lopers met pes planus. Verlies in kracht bij de afstoot moet elders gecompenseerd worden wat o.a. meer stress op hamstrings kan zetten. Verlies in schokabsorptie verklaart de hogere incidentie van stressfracturen gevonden in de literatuur. De lumbale shift, rotatie en bekkentorsie kunnen in verband gebracht worden met de rugploblematiek uit het verleden. De redelijk rigide rug zorgt ook voor een verhoogde stress op de rug tijdens het lopen. Verminderde rotatie links, geeft een verminderd
pagina 5 van 9 zwaaimoment tijdens de steunfase van het linkerbeen. Dit moet gecompenseerd worden door verhoogde propulsie via hamstrings (meer stress). Aandachtspunten voor revalidatie: Houdingscorrectie Tonificatie gluteale musculatuur en quadricpes en opvangen dominantie en stretchen hamstrings Mobilisatie romp naar rotatie links en in voor/achterwaardse richting Mobilisatie voet en tonificatie voetmusculatuur Manueel therapeutische correctie mobiliteit Lx DYNAMISCHE EVALUATIE Tijdens het dynamisch onderzoek werden enkele tekortkomingen in proprioceptie en stabilisatie aangetroffen. De zwakte van de gluteale musculatuur (posturaal door de sway-back ) versterkt door het doorgezakte voetgewelf en in combinatie met de verminderde proprioceptie zorgden voor een lichte instabiliteit van het onderste lidmaat. Dit komt tot uiting door het naar binnen draaien van de knie tijdens de unipodale sprong en het niet horizontaal kunnen houden van het bekken (= hip-drops) tijdens snelle wissels van steunbeen en de uitvalspas. Dynamische testen doen ook een quadricepszwakte vermoeden. Quadricepszwakte is verwacht omwille van de houding en hamstringsdominantie (cfr. supra), en wordt bevestigd door het beperkt veren tijdens de uitvalspas, instabiliteit tijdens unipodale stand en het zeer rigide houden van de knieën tijdens stand op wobble board. Geen remediëring van de stabiliteit van het onderste lidmaat kan een risico zijn voor overbelastings- en traumaletsels t.h.v. knie (o.a. letsels van de mediale band, menisci), enkel en liesproblematiek,... Aandachtspunten voor revalidatie: Stabilisatietraining onderste kwadrant (rug en onderste lidmaat) Tonificatie quadriceps met aandacht VMO GANG EN LOOP EVALUATIE Tijdens heel strike gaat de linker achtervoet van beperkte supinatie naar pronatie en wordt bij toe-off meer afgestoten met de volledige voorvoet. In de rechter voet is er relatief meer supinatie bij hielstrike en een plots doorzakken van het voetgewelf met meer pronatie. Bij toe-off wordt er meer pronatie ingebouwd waardoor er meer wordt afgezet met de buitenzijde van de voet. Bij mid-stance is een hip-drop duidelijk, maar iets meer uitgesproken bij de linker steunfase. (Bevestiging bevindingen uitvalspas in actief basis functie onderzoek). Duidelijke verzwakking linker heupmusculatuur. Tijdens het lopen is er een verminderde armzwaai van de rechter arm en beperktere romprotatie naar links tijdens de steunfase van het rechter been, zoals verwacht uit de statische evaluatie en de beperking SI (cfr. infra). Dit kan eventueel de grotere paslengte van rechter steunbeen naar linker dan links-rechts verklaren. (zie ook video nabespreking) Aandachtspunten voor revalidatie: Prioriteit tonificatie heupmusculatuur links Tonificatie quadriceps met aandacht VMO Mobilisatie romprotatie.
pagina 6 van 9 Remediëringsvoorstel Na analyse van de risico s doen wij volgend voorstel naar remediëring. DOELSTELLING 1: STABILISATIE ONDERSTE KWADRANT Oefening 1: Superman Uitvoering: Ga in 4-punt houding staan met de rug in een neutrale positie. Zonder in de rug te bewegen probeer je de tegengestelde arm en been uit te strekken. Aandachtspunten: Let erop dat je je buikspieren netjes aanspant, en geen rotatie, lateroflexie of overstrekking van je rug toe laat. Oefening 2: Bridging met single-leg extension Uitvoering: Ga op je rug liggen met je benen lichtjes opgetrokken en je rug in een neutrale positie. Zonder in de rug te bewegen probeer je je bekken van de mat te brengen en 1 been voorzichtig uit te strekken. Nog met het bekken hoog wissel je van steunbeen. Doel: rotatiestabiliteit lumbaal en hamstings/gluteus dominantie verbreken. Aandachtspunten: Let tijdens het uitstrekken van het been op dat het bekken horizontaal blijft en de rug niet uitvlakt. Verzorg je ademhaling. DOELSTELLING 2: SPECIFIEKE TONIFICATIE EN PROPRIOCEPTIE VERBETERING ONDERSTE LIDMAAT Oefening 1: Unipodale stand Uitvoering: Op 1 been staan met de heup horizontaal en knie stabiel. Doel: Verbeteren stabiliteit onderste kwadrant Progressie: Maak deze oefening moeilijker door: - Een instabieler oppervlakte (vb. mattras of camping matje) - Een dubbel taak (vb. bal tegen muur gooien, dribbelen, links rechts kijken, figuur 8-maken met andere been)
pagina 7 van 9 Oefening 2: Unipodale uitvalspas Uitvoering: Maak met 1 been een uitvalspas op een oneffen oppervlak. Doel: Verbeteren stabiliteit onderste kwadrant en tonificatie quadriceps (VMO) Progressie: Maak deze oefening moeilijker door: - Een instabieler oppervlakte (vb. mattras of camping matje) - Een dubbel taak (vb. bal tegen muur gooien, dribbelen, links rechts kijken,...) Oefening 3: Bipodale squat op oneffen oppervlakte DOELSTELLING 3: MOBILISATIE ROMP Uitvoering: Op 2 benen, in een correcte houding (rechte rug en poep iets achteruit) een buiging maken in de knieën alsof men zou gaan zitten. Doel: Tonificatie gluteus- en quadricepsmusculatuur Progressie: Ga steeds dieper of introduceer een dubbel taak (vb. bij het gaan zitten bal opvangen). Eventueel kan je meer de nadruk leggen op stabiliteit (verhoog het onevenwicht), uithouding (blijf langer in een gehurkte houding staan) kracht (gebruik externe gewichten of halters) of explosieve-kracht (maak een diep buiging en probeer explosief recht te komen) Oefening 1: Auto-mobilisatie lage rug naar rotatie links Uitvoering: In lig. Klem een bal tussen de benen en laat benen naar opzij vallen. Hou de schouders en thoracale rug vlak op de mat. Doel: Mobilisatie Lx Aandachtspunten: schouders en rug stabiel houden Oefening 2: Auto-mobilisatie lage rug naar flexie-extensie Uitvoering: In handen en knieën steun. Voer een bekken kanteling uit met de thoracale rug stabiel in 1 positie. Doel: Verbeteren van de mobiliteit in de lage rug Aandachtspunten: Hou de thoracale rug mooi recht.
pagina 8 van 9 Voorstel Trainingsschema Dit schema gaan we met u persoonlijk bespreken tijdens de na-bespreking.
pagina 9 van 9 Adressen HOE ONS TE BEREIKEN Indien u vragen heeft over dit rapport of u wilt bijkomende informatie kan u altijd terecht bij volgende contactpersonen. Praktijk Ispralaan 28 2400 MOL België tel.: +32 495 994748 tom.borgers@kinecentrumispra.be http://www.kinecentrumispra.be Screeners Kevin Kuppens Tim Vollon Tom Borgers tel.: +32 495 994748 tom.borgers@kinecentrumispra.be