De g e m e e n t e v e r w a c h t de eerste o n d e r n e m e r s en de eerste bezoekers in 2017 op het fort te kunnen v e r w e l k o m e n.

Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2016-051 Houten, 23 augustus 2016 Onderwerp: A a n k o o p en o n t w i k k e l i n g Fort Honswijk Beslispunten: 1. 2. In te s t e m m e n met de aankoop van Fort Honswijk voor een bedrag van 6 1. In te s t e m m e n met een e x p e r i m e n t e e r f a s e van 5 jaar ( 2 0 1 7-2 0 2 1 ) waarin Fort Honswijk volgens het concept "te gast" wordt o n t w i k k e l d. 3. In te s t e m m e n met een maximale bijdrage van 6 5 0 0. 0 0 0 van de gemeente voor de e x p e r i m e n t e e r f a s e op Fort Honswijk. 4. De door het college opgelegde g e h e i m h o u d i n g omtrent bijlage 6 ( e x p l o i t a t i e b e g r o t i n g ) en bijlage 7 (risicoanalyse) bij dit voorstel te bekrachtigen. Samenvatting: De g e m e e n t e Houten heeft het v o o r n e m e n om Fort Honswijk aan te k o p e n. Hiermee wil de g e m e e n t e een mooie en passende t o e k o m s t voor dit r i j k s m o n u m e n t en icoon van de Nieuwe Hollandse Waterlinie mogelijk m a k e n. De g e m e e n t e heeft het plan om Fort Honswijk via het concept "te gast" in de k o m e n d e 5 jaar op organische wijze te o n t w i k k e l e n. Bij dit gebruiksconcept hoort een tijdelijke exploitatie waarin markt en overheid als gelijkwaardige partners optrekken en i n v e s t e r e n. Diverse, al dan niet tijdelijke functies en o n d e r n e m e r s, kunnen een plek krijgen. G a a n d e w e g wordt t o e g e w e r k t naar een definitieve invulling van het fortterrein met meerdere functies. Het fort wordt a a n g e k o c h t van het rijk voor een bedrag van 6 1. De risico's van het e i g e n a a r s c h a p zijn goed in beeld gebracht en zijn o v e r z i e n b a a r. Bij overdracht ontvangt de g e m e e n t e een bedrag van 6 2 5 5. 0 0 0 van het rijk om de aanwezige b o d e m v e r o n t r e i n i g i n g te kunnen s a n e r e n. De g e m e e n t e ziet volop kansen om met een gemeentelijk startkapitaal van maximaal 6 5 0 0. 0 0 0 de k o m e n d e 5 jaar tot een d e k k e n d e exploitatie te k o m e n. Vanuit de provincie Utrecht ís 6 8 1 0. 0 0 0 beschikbaar om het fort in 2017 bruikbaar, toegankelijk en beleefbaar te m a k e n. De g e m e e n t e v e r w a c h t de eerste o n d e r n e m e r s en de eerste bezoekers in 2017 op het fort te kunnen v e r w e l k o m e n. Aanleiding: Fort Honswijk stond v a n a f 1840 een eeuw lang als wachter langs de rivier de Lek. De Lek was een zwak punt in de verdedigingslijn van de N i e u w e Hollandse Waterlinie dat vroeg om een krachtig a n t w o o r d. En dat was Fort Honswijk, s a m e n met Fort Everdingen aan de andere kant van de rivier. Tijdens de T w e e d e W e r e l d o o r l o g, toen de Duitsers over de onder water gezette g e b i e d e n v l o g e n, bleek dat de linie zijn v e r d e d i g i n g s w a a r d e grotendeels had v e r l o r e n. Daarna is het fort lange tijd in gebruik g e b l e v e n bij Defensie voor andere d o e l e i n d e n. In 2008 heeft het Ministerie van Defensie het fort o v e r g e d r a g e n aan het Ministerie van Economische Z a k e n, Landbouw en Innovatie met als doel het fort te v e r k o p e n. Hiermee kwam definitief een eind aan 150 jaar militair gebruik. Inmiddels is de Nieuwe Hollandse W a t e r l i n i e, en dus ook Fort Honswijk, a a n g e w e z e n als grootste r i j k s m o n u m e n t van N e d e r l a n d. De tijd is a a n g e b r o k e n om dit unieke fort een nieuwe functie te g e v e n. Een functie die dienstbaar is aan de nominatie voor U N E S C O Wereld E r f g o e d. De s c h o o n h e i d van de bouwkunst van torenfort Honswijk met het o m l i g g e n d e w a t e r l i n i e l a n d s c h a p kan hét gezicht van het r i j k s m o n u m e n t en U N E S C O w o r d e n. Niet door het gehele terrein met de a a n w e z i g e g e b o u w e n volledig op hoogwaardig niveau te restaureren maar door het te b e h o u d e n en bruikbaar te maken als podium/decor voor hoogwaardige activiteiten en o n d e r n e m e r s c h a p. Daarbij is op v o o r h a n d al duidelijk dat het torenfort zelf jaarlijks in de periode van 1 oktober t/m 31 maart beschikbaar moet blijven als o v e r w i n t e r i n g s p l e k voor v l e e r m u i z e n. iim in ui ii H U M ih 2016-051

Het s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d Linieland w e r k t e de a f g e l o p e n j a r e n aan de h e r o n t w i k k e l i n g en de recreatieve ontsluiting van de Stelling van Honswijk. Fort Honswijk, Lunet aan de Snel, W e r k aan de Korte Uitweg, G e d e k t e G e m e e n s c h a p s w e g, W e r k aan de Groene W e g, het Inundatiekanaal en de open s c h o o t s v e l d e n v o r m e n samen een goed b e w a a r d e structuur van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is bijzonder dat zo een gaaf o n d e r d e e l van de waterlinie binnen de g e m e e n t e Houten ligt. De waterlinie biedt een bijzonder mooi recreatief netwerk op het Eiland van Schalkwijk in een uniek museaal l a n d s c h a p. Dit netwerk is pas compleet als ook het terrein van fort Honswijk, de hoofdattractie van het g e b i e d, t o e g a n k e l i j k en beleefbaar is. Dit kan alleen tot stand w o r d e n gebracht met een nieuwe e i g e n a a r die de herontwikkeling van het fort o p p a k t. De g e m e e n t e kan eigenaar worden en deze hertontwikkeling o p p a k k e n. Daarover gaat dit v o o r s t e l. De k o m e n d e j a r e n blijft de g e m e e n t e ook w e r k e n aan andere ontwikkelingen binnen de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De ambities van het college binnen de waterlinie zijn ter informatie o p g e n o m e n in bijlage 1 bij dit v o o r s t e l. Doel van dit voorstel: A a n k o p e n van Fort Honswijk door de g e m e e n t e om een mooie en passende t o e k o m s t voor dit icoon van de Nieuwe Hollandse W a t e r l i n i e mogelijk te m a k e n. Argumenten per beslispunt: 1.1 Gemeente heeft eenmalig de kans om dit fort te kopen. De inzet van het Rijk als huidige eigenaar was lange tijd om fort Honswijk en fort Everdingen s a m e n tegelijk te verkopen aan een marktpartij. Fort Everdingen is inmiddels v e r k o c h t aan een marktpartij. Voor Fort Honswijk was het juiste moment voor een d e f i n t i e v e marktgang er nog niet. De g e m e e n t e Houten krijgt nu eenmalig het aanbod om Fort Honswijk aan te kopen van het Rijk. 1.2 Dit icoon kan door de eigenaar marketingtechnisch en communicatief optimaal worden benut. De g e m e e n t e kan trots zijn dat de Stelling van Honswijk en het grootste torenfort van de waterlinie binnen de g e m e e n t e g r e n z e n l i g g e n. G e n o m i n e e r d om in 2019 te w o r d e n a a n g e w e z e n als U N E S C O w e r e l d e r f g o e d heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie een (inter-)nationale aantrekkingskracht. Als eigenaar heeft zij de meeste mogelijkheden om dit icoon m a r k e t i n g t e c h n i s c h en c o m m u n i c a t i e f te b e n u t t e n. 1.3 De toegankelijkheid en beleefbaarheid van één van de grootste iconen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt door de aankoop gegarandeerd. Als eigenaar kan de g e m e e n t e maximaal sturen op de t h e m a ' s toegankelijkheid en b e l e e f b a a r h e i d. Als de gemeente afziet van a a n k o o p van het fort, zal het Rijk het fort via een relatief e e n v o u d i g e procedure in de markt z e t t e n. De g e m e e n t e heeft dan alleen via het ruimtelijk instrumentarium grip op de o n t w i k k e l i n g e n voor het fort. De kans is reëel dat een nieuwe private eigenaar minder (of zelfs geen) belang heeft om m a a t s c h a p p e l i j k e doelstellingen te realiseren dan de lokale o v e r h e i d. Daar komt bij dat de g e m e e n t e als eigenaar bijv. kan sturen op c o m p l e m e n t a i r e functies op W e r k aan de Korte Uitweg, Fort Honswijk en het Lunet a/d S n e l. Het is van belang dat de functies op de v e r s c h i l l e n d e forten elkaar o n d e r s t e u n e n, zodat er een w i s s e l w e r k i n g kan p l a a t s v i n d e n en d a a r m e e de e n s e m b l e w a a r d e wordt g e m a x i m a l i s e e r d. Dit belang is voor de huidige eigenaar nauwelijks een item. 1.4 Honswijk en de waterlinie zijn van grote economische waarde voor de gemeente. H e r o n t w i k k e l i n g van Honswijk draagt bij aan een nieuwe e c o n o m i s c h e basis voor het Eiland van Schalkwijk waarin naast de l a n d b o u w de w e r k g e l e g e n h e i d in de recreatieve sector steeds belangrijker. Fort Honswijk heeft de potentie om een belangrijke e c o n o m i s c h e drager te zijn voor de ontwikkeling van het Eiland van Schalkwijk. Door het fort in e i g e n d o m te n e m e n heeft de g e m e e n t e maximale grip om deze potentie te benutten. Door bij de ontwikkeling en exploitatie tevens gebruik te maken van m e n s e n met een afstand tot de reguliere a r b e i d s m a r k t, snijdt het mes aan twee k a n t e n. 1.5 De gemeente heeft een groot netwerk voor subsidies en fondswerving. De g e m e e n t e heeft, meer dan een private eigenaar, het juiste netwerk om subsidies en f o n d s e n te v e r w e r v e n die noodzakelijk zijn voor de geleidelijke herontwikkeling en renovatie v a n het fort.

1.6 De provincie heeft Ç810.000 beschikbaar als de gemeente eigenaar wordt. De provincie heeft vanuit het p r o g r a m m a A g e n d a Vitaal Platteland (AVP) een bijdrage van 6 8 1 0. 0 0 0 t o e g e z e g d voor de herontwikkeling van Fort Honswijk (zie bijlage 5). Dit budget komt alleen beschikbaar als de g e m e e n t e eigenaar wordt. Dit budget kan in 2017 onder meer w o r d e n ingezet voor: Het slopen van enkele n i e t - m o n u m e n t a l e g e b o u w e n, inclusief de verwijdering van daarin a a n w e z i g e a s b e s t h o u d e n d e materialen. Het w i n d - en waterdicht maken van de rijksmonumentale g e b o u w e n om verder verval te s t o p p e n. Het geschikt maken van enkele g e b o u w e n voor tijdelijke verhuur en/of e v e n e m e n t e n en het o p s t a r t e n van activiteiten van o n d e r n e m e r s op het fort. Herstellen van de w e s t e l i j k e o m w a l l i n g. Gelijktijdig wordt het bijzonder fraaie p o o r t g e b o u w voor fietsers en voetgangers weer de h o o f d i n g a n g. Realiseren van een recreatieve ingang aan de oostzijde van het fort zodat bezoekers vanaf de nog te realiseren parkeerplaats veilig en snel bij het fort kunnen k o m e n. G e n o e m d parkeerplaats wordt in het v o o r j a a r van 2017 vanuit andere b u d g e t t e n, g e r e a l i s e e r d en is bedoeld om de p a r k e e r b e h o e f t e van bezoekers van Lunet en Honswijk op te v a n g e n. G e n o e m d e activiteiten zijn noodzakelijk om het fort op korte termijn toegankelijk en beleefbaar te m a k e n. 2.1 Eigendom van het fort biedt veel kansen. Het s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d Linieland w a a r v a n de g e m e e n t e deel uitmaakt heeft in 2014 een gewenste ontwikkeling van het fort uitgewerkt. Uit dit traject kwam het g e b r u i k s c o n c e p t "te gast" als breed gedragen aanpak naar v o r e n. O v e r h e d e n, o n d e r n e m e r s en e r f g o e d p r o f e s s i o n a l s zien kansen voor dit concept. Bij dit g e b r u i k s c o n c e p t met een regionale partner als eigenaar hoort een aanpak waarin markt en overheid g e d u r e n d e een periode van m a x i m a a l. 5 jaar als gelijkwaardige partners o p t r e k k e n en i n v e s t e r e n. Een nadere toelichting op het c o n c e p t "te gast" is o p g e n o m e n in bijlage 2. Overigens mag het concept 'te gast' geen blokkade vormen voor eventuele grootschaliger, meer definitieve o n t w i k k e l i n g e n als zich hiervoor (ruim) binnen de periode van 5 jaar kansen v o o r d o e n. Het concept is een middel maar geen doel op zichzelf. A f g e l o p e n v o o r j a a r is een m a r k t v e r k e n n i n g uitgevoerd om inzichtelijk te maken of het concept "te gast" v o l d o e n d e concrete kansen biedt als de g e m e e n t e eigenaar wordt. Als onderdeel hiervan is in juni een tweetal o n d e r n e m e r s b i j e e n k o m s t e n op het fort georganiseerd waarbij c a. 60 o n d e r n e m e r s aanwezig w a r e n. V e r v o l g e n s hebben ca. 20 o n d e r n e m e r s de ideeën en kansen die zij zien aan ons t o e g e s t u u r d. Uit de analyse hiervan blijkt dat er op de korte (tot 5 jaar) en langere (na 5 j a a r ) termijn volop kansen zijn voor de g e m e e n t e om een d e k k e n d e exploitatie op het fort te realiseren. De ideeën omvatten een v e r s c h e i d e n h e i d aan kleine en g r o o t s c h a l i g e r e f u n c t i e s. Dit omvat onder meer w e r k p l e k k e n voor kleine, al dan niet startende o n d e r n e m e r s, (tijdelijke) horeca, o v e r n a c h t i n g s m o g e l i j k h e d e n, z o r g f u n c t i e s, culturele e v e n e m e n t e n etc. In bijlage 3 zijn de resultaten van de marktverkenning s a m e n g e v a t w e e r g e g e v e n. De concrete ideeën zijn vertrouwelijk van aard en niet w e e r g e g e v e n in deze bijlage. 2.2 Concept "te gast" past binnen de Toekomstvisie Proeftuin Houten 2015. De ontwikkeling van Fort Honswijk via het concept "te gast" draagt bij aan een natuurlijk en gastvrij b u i t e n g e b i e d zoals beschreven in de t o e k o m s t v i s i e van de g e m e e n t e. Ook de v o o r g e s t e l d e a a n p a k voor Honswijk past binnen de visie. In de e x p e r i m e n t e e r f a s e gaan we, met marktpartijen en andere partners, e x p e r i m e n t e r e n en leren wat (zakelijk gezien) wel en wat niet past op deze plek. G a a n d e w e g gaan we de spelregels van het e x p e r i m e n t Honswijk nader invullen. Enerzijds gaat het om het verkrijgen van een d e k k e n d e exploitatie. Maar ook het creëren van een levende en levendige plek, inwoners die trots zijn op een uniek stukje w e r e l d e r f g o e d en w e r k g e l e g e n h e i d in het buitengebied kunnen uitkomsten zijn die bepalen of het experiment g e s l a a g d is. Bij de uitwerking van het concept 'te gast' is respect voor de cultuurhistorische w a a r d e van de plek uiteraard de belangrijkste r a n d v o o r w a a r d e. 2.3 Ruimtelijk Kwaliteitskader voor Honswijk blijft uitgangspunt voor herontwikkeling. In 2013 is door Dienst Landelijk Gebied het Ruimtelijke Kwaliteitskader voor herontwikkeling van Fort Honswijk opgesteld (zie bijlage 4). Dit is g e b e u r d in nauwe s a m e n w e r k i n g met o.a. g e m e e n t e Houten, provincie Utrecht, Ministerie van Economische Z a k e n en de Rijksdienst voor Cultureel E r f g o e d.

Ten b e h o e v e van dit kwaliteitskader zijn destijds aanvullende o n d e r z o e k e n g e d a a n (o.a. b o d e m, ecologie) om het o n t w i k k e l p o t e n t i e e l van het fort in kaart te b r e n g e n. Enkele k e r n p u n t e n uit dit kader zijn: herstel rijksmonumentale o n d e r d e l e n (groen en g e b o u w e n ), publieke toegankelijkheid en ruimte voor nieuwbouw. Het breed g e d r a g e n Ruimtelijk Kwaliteitskader vormt nog steeds hét kader voor h e r o n t w i k k e l i n g van het fort en de visie op het g e w e n s t e e i n d b e e l d. De ontwikkeling van het c o n c e p t "te gast" zal plaatsvinden met dit kader als leidend u i t g a n g s p u n t. 2.4 Belangrijke regionale partners staan positief tegenover plan. Naast het s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d Linieland hebben belangrijke partners van de g e m e e n t e hun w a a r d e r i n g uitgesproken voor het plan. Het nationale Kwaliteitsteam van de NHW met als voorzitter de Rijksadviseur Landschap à W a t e r o n d e r s c h r i j v e n de o n t w i k k e l i n g die de gemeente voor ogen heeft met een aanpak w a a r i n markt en overheid 5 j a a r gezamenlijk o p t r e k k e n. Ook de provincie heeft zich positief getoond over de p l a n n e n van de gemeente en is bereid actief mee te w e r k e n en financieel bij te d r a g e n (zie bijgaande brief, bijlage 5). In de z o m e r van 2016 heeft de provincie het Utrechts p r o g r a m m a voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van A m s t e r d a m voor de periode 2 0 1 6-2 0 1 9 v a s t g e s t e l d. In dit p r o g r a m m a wordt Fort Honswijk b e n o e m d als belangrijk e l e m e n t voor de U N E S C O - n o m i n a t i e. 3.1 Aankoop kan niet zonder startkapitaal van de gemeente. Het o p s t a r t e n van vrijwel elke v a s t g o e d e x p l o i t a t i e start negatief. Ook voor Fort Honswijk geldt dat bij aanvang de kosten hoger zijn dan de i n k o m s t e n. Hoewel er nog de nodige o n z e k e r h e d e n zijn, zijn allerlei k o s t e n s o o r t e n al b e k e n d. Enerzijds vanuit de e r v a r i n g e n van de huidige eigenaar met deze plek. Anderzijds vanuit ervaringen bij andere f o r t e n. Met alle bekende g e g e v e n s is voor de periode van 2017 t/m 2021 een j a a r l i j k s e exploitatiebegroting g e m a a k t (bijlage 6 ). Hierin is terug te zien dat het v e r w a c h t e exploitatietekort in 2 0 1 7 begint met een bedrag van C 201.500 en in 2021 eindigt met ê 2 4. 9 0 0. Vanaf 2022 wordt een positieve exploitatie v e r w a c h t. Het exploitatietekort voor Fort Honswijk in de k o m e n d e 5 jaar komt uit op een t o t a a l b e d r a g van C 9 4 5. 0 0 0. Dit wordt voor C 500.000 g e d e k t vanuit de b e s t e m m i n g s r e s e r v e Linieland. V o o r het overige zal een beroep w o r d e n gedaan op de provincie Utrecht (de brief in bijlage 5 biedt hiervoor al a a n k n o p i n g s p u n t e n ) alsmede op diverse s u b s i d i e v e r s t r e k k e r s en f o n d s e n. De g e m e e n t e neemt 5 jaar de tijd om het concept "te gast" tot een s u c c e s te m a k e n. T u s s e n t i j d s en aan het einde van deze periode wordt de balans o p g e m a a k t. Als er na 5 jaar nog geen dekkende exploitatie is, is de raad weer aan zet. Verder gaan met extra f i n a n c i ë l e middelen kan niet zonder t o e s t e m m i n g van de raad. Ook kan de raad dan besluiten om het fort (versneld) te v e r k o p e n aan een marktpartij. 4.1 Openbaar maken exploitatiebegroting en risico-analyse benadeelt positie gemeente In de exploitatiebegroting zijn de g e r a a m d e lasten en inkomsten voor de g e m e e n t e Houten als e i g e n a a r van het fort g e r a a m d. O p e n b a a r maken schaadt de positie van de g e m e e n t e als o n d e r h a n d e l i n g s p a r t n e r richting toekomstige gebruikers van het fort. Hetzelfde geldt ook voor een aantal risico's en daaraan gekoppelde b e h e e r s m a a t r e g e l e n die zijn b e n o e m d in de risicoanalyse. 4.2 Als de raad de geheimhouding niet in zijn eerstvolgende komt deze te vervallen (art. 25 lid 3 Gemeentewet). vergadering bekrachtigt, Participatie: De g e m e e n t e Houten hecht grote w a a r d e aan een goed participatietraject als er sprake is van strategische besluiten zoals de a a n k o o p van Fort Honswijk. Ter v o o r b e r e i d i n g op dit voorstel is a f g e l o p e n juni een tweetal o n d e r n e m e r s b i j e e n k o m s t e n g e o r g a n i s e e r d om een actueel beeld te krijgen van de m a r k t k a n s e n. Hierbij waren ca. 60 o n d e r n e m e r s a a n w e z i g. Met de huidige huurders van de f o r t w a c h t e r s w o n i n g zijn twee g e s p r e k k e n gevoerd over het plan van de gemeente om het fort aan te kopen. Bij één van deze g e s p r e k k e n was de w e t h o u d e r a a n w e z i g. In de k o m e n d e j a r e n zal de g e m e e n t e regelmatig contact met hen h e b b e n vanwege de invloed van de plannen op hun directe w o o n o m g e v i n g.

Op 29 augustus w o r d e n de direct o m w o n e n d e n van het fort g e ï n f o r m e e r d over de p l a n n e n. Ook in het vervolg zullen zij w o r d e n geïnformeerd als er stappen w o r d e n gezet die voor hen van belang zijn. Tijdens open m o n u m e n t e n w e e k e n d is Fort Honswijk op z a t e r d a g 10 s e p t e m b e r o p e n g e s t e l d voor publiek. Op deze dag zijn de portefeuillehouder en m e d e w e r k e r s van de g e m e e n t e aanwezig om v r a g e n van bezoekers over de plannen te beantwoorden. De uitvoeringsorganisatie voor Honswijk zal in haar plan van aanpak ook a a n d a c h t besteden aan de participatie van s t a k e h o l d e r s, zoals de m o n u m e n t e n c o m m i s s i e, o m w o n e n d e n en lokale o n d e r n e m e r s. V a n w e g e de unieke plek en de v o o r g e s t e l d e aanpak is betrokkenheid vanuit de o m g e v i n g zeer gewenst. Communicatie: Het gaat hier om een niet dagelijks besluit over een bijzonder fort. De v e r w a c h t i n g is dat de lokale, regionale en zelfs landelijke pers hiervoor belangstelling heeft. A a n s l u i t e n d aan het collegebesluit is d a a r o m de pers uitgenodigd op zaterdag 10 s e p t e m b e r voor een excursie op het fort. In aanwezigheid van de portefeuillehouder wordt de a a n w e z i g e pers rondgeleid over het fort en g e ï n f o r m e e r d over de p l a n n e n. Na besluitvorming in de raad zal een persbericht wordt v e r s t u u r d. Bij de d a a d w e r k e l i j k e overdracht van het Rijk aan de gemeente later dit jaar zal een p e r s m o m e n t plaatsvinden. In het plan van aanpak dat de k o m e n d e m a a n d e n wordt uitgewerkt zal c o m m u n i c a t i e een belangrijke plek i n n e m e n. Financiën: De g e m e e n t e koopt het fort van het Rijk voor een bedrag van 6 1. De raad heeft financiële ruimte g e c r e ë e r d van 6750.000 door de vorming van een b e s t e m m i n g s r e s e r v e "Linieland". Hiervan is 6 5 0 0. 0 0 0 beschikbaar als startkapitaal voor Fort Honswijk. Dit startkapitaal wordt ingezet om diverse kosten te d e k k e n, een kwartiermaker aan te stellen en o n d e r n e m e r s te w e r v e n. De overige 6 2 5 0. 0 0 0 w o r d t ingezet voor andere o n t w i k k e l i n g e n binnen de waterlinie en de intensivering van het b e r m o n d e r h o u d van de Lekdijk. Met alle bekende g e g e v e n s is voor de periode van 2017 t/m 2021 een jaarlijkse exploitatiebegroting gemaakt (bijlage 6). Hierin is terug te zien dat het v e r w a c h t e exploitatietekort in 2017 begint met een bedrag van 6 201.500 en in 2021 eindigt met 6 2 4. 9 0 0. V a n a f 2022 wordt een positieve exploitatie verwacht. Het exploitatietekort voor Fort Honswijk in de k o m e n d e 5 jaar komt uit op een t o t a a l b e d r a g van 6 9 4 5. 0 0 0. Dit wordt voor 6 500.000 gedekt vanuit de b e s t e m m i n g s r e s e r v e Linieland. V o o r het overige zal een beroep w o r d e n g e d a a n op de provincie Utrecht (de brief in bijlage 5 biedt hiervoor al a a n k n o p i n g s p u n t e n ) a l s m e d e op diverse s u b s i d i e v e r s t r e k k e r s en f o n d s e n, w a a r o n d e r de B R I M - s u b s i d i e. L a a t s t g e n o e m d e subsidie kan voor sober en doelmatig o n d e r h o u d van r i j k s m o n u m e n t e n jaarlijks bij het Rijk w o r d e n a a n g e v r a a g d voor een periode van 6 jaar (en daarna telkens op nieuw voor 6 j a a r ). Hiermee kan 50 Zo van de b e h e e r k o s t e n van groen en g e b o u w e n w o r d e n betaald. Indien het budget dat het rijk beschikbaar heeft niet v o l d o e n d e is voor alle a a n v r a g e n dan krijgen eigenaren van w e r e l d e r f g o e d e r e n en professionele organisaties voor m o n u m e n t e n b e h o u d v o o r r a n g. Indien de g e m e e n t e eigenaar wordt van Honswijk zal in 2 0 1 7 de BRIM subsidie w o r d e n a a n g e v r a a g d voor de periode 2 0 1 8-2 0 2 3. o Op het terrein zijn enkele ernstige gevallen van b o d e m v e r o n t r e i n i g i n g a a n w e z i g. De s a n e r i n g s k o s t e n hiervan zijn in o p d r a c h t van de huidige eigenaar berekend op 6 2 5 5. 0 0 0. Bij de a a n k o o p zal dit bedrag door RVO worden verstrekt aan de g e m e e n t e H o u t e n. Het bedrag zal w o r d e n o n d e r g e b r a c h t in een b e s t e m m i n g s r e s e r v e, tot het m o m e n t dat sanering daadwerkelijk aan de orde is. In de concept koopakte is een clausule o p g e n o m e n ten aanzien van eventuele nog o n b e k e n d e gevallen van ernstige b o d e m - en/of g r o n d w a t e r v e r o n t r e i n i g i n g. Indien deze binnen 10 jaar na de a a n k o o p d a t u m aan het licht k o m e n, kunnen de s a n e r i n g s k o s t e n worden doorbelast naar de vorige eigenaar (het Rijk). S a m e n g e v a t : Voor de transformatie van Fort Honswijk zijn, na a a n k o o p, de volgende b e d r a g e n met zekerheid beschikbaar: V e r w i j d e r i n g bekende b o d e m v e r o n t r e i n i g i n g e n : 6 255.000

Een t o e g e z e g d e subsidie van de provincie Utrecht: 6 810.000 S a m e n met de gemeentelijke bijdrage van 6 500.000 gaat het daarbij om een totaalbedrag van 6 1.565.000. Vaste lasten indien fort niet tot o n t w i k k e l i n g komt Indien, om welke reden dan ook, het f o r t c o m p l e x niet tot ontwikkeling kan w o r d e n gebracht, beperken de kosten zich tot de minimale i n s t a n d h o u d i n g s k o s t e n. Deze staan hieronder vermeld onder het kopje instandhoudingsplicht. Daarbij blijft er het t e r u g v a l s c e n a r i o om het fort op dat m o m e n t alsnog te verkopen aan een derde partij. Kanttekeningen 1.1 Eigenaarschap heeft risico's voor de gemeente Als de g e m e e n t e Houten eigenaar w o r d t van Fort Honswijk biedt dit niet alleen kansen. Er zijn ook risico's v e r b o n d e n aan het eigenaarschap. Het totale overzicht van risico's, en de bijbehorende b e h e e r s m a a t r e g e l e n, is o p g e n o m e n in bijlage 7 bij dit voorstel. De belangrijke risico's w o r d e n hier uitgebreider toegelicht. Instandhoudingsplicht Rijksmonument Het belangrijkste financiële risico heeft betrekking op de i n s t a n d h o u d i n g s p l i c h t vanuit de Erfgoedwet die per 1 juli 2016 in w e r k i n g is getreden. Dit risico wordt in o n d e r s t a a n d e nader toegelicht. Een eigenaar voldoet niet aan de instandhoudingsplicht w a n n e e r o n d e r d e l e n van het m o n u m e n t a a n t o o n b a a r niet o n d e r h o u d e n zijn en de eigenaar langdurig nalaat om het noodzakelijke o n d e r h o u d uit te v o e r e n. Achterstallig onderhoud aan dak, aan de constructie maar ook aan s c h i l d e r w e r k leidt tot verval, w a a r d o o r het behoud van het m o n u m e n t niet verzekerd is. Het m a a k t niet uit of de v e r w a a r l o z i n g opzettelijk of o n b e w u s t gebeurt. De i n s t a n d h o u d i n g s p l i c h t heeft betrekking op het zowel de r i j k s m o n u m e n t a l e g e b o u w e n als de g r o e n s t r u c t u r e n. Van beide o n d e r d e l e n is zowel het achterstallig o n d e r h o u d als de j a a r l i j k s e beheerlast in beeld g e b r a c h t in o n d e r s t a a n d e t a b e l. Dit betreft de kosten die minimaal nodig zijn vanuit de instandhoudingsplicht. De kosten voor het g r o e n o n d e r h o u d zijn bepaald door een a d v i e s b u r e a u dat veel ervaring heeft met groenbeheer op f o r t e n. De o n d e r h o u d s k o s t e n van de g e b o u w e n zijn door de M o n u m e n t e n w a c h t Utrecht in beeld gebracht. S c h i l d e r w e r k (1x Achterstallig per 8 j a a r ) o n d e r h o u d (eenmalig) Groen C25.000 Gebouwen C400.000 C 90.000 B o v e n g e n o e m d e bedragen zijn exclusief BTW. Onderdeel Jaarlijkse kosten C15.000 É10.000 B o v e n s t a a n d e o n d e r h o u d s - en b e h e e r k o s t e n zijn gebaseerd op de v e r p l i c h t i n g e n vanuit de Erfgoedwet. De g e m e e n t e neemt als eigenaar het v o o r t o u w in het uitvoeren van achterstallig o n d e r h o u d, maar zal dit alleen kunnen w a a r m a k e n door optimale betrokkenheid van provincie, en inzet van ondernemers en vanuit f o n d s e n. Deze geleidelijke aanpak wordt ook gevolg bij vergelijkbare forten met aanzienlijk achterstallig onderhoud zoals Fort R i j n a u w e n en Fort E v e r d i n g e n. In de exploitatiebegroting zijn de kosten voor achterstallig o n d e r h o u d o p g e n o m e n in 2018 en 2019 (2x 50 Á) 0 Ruimtelijke p r o c e d u r e in relatie tot n i e u w e Erfgoedwet De te doorlopen ruimtelijke procedure voor de herontwikkeling van het fort moet plaatsvinden conform de nieuwe E r f g o e d w e t. Dit is een c o m p l e x traject dat zorgvuldig moet w o r d e n d o o r l o p e n. Een s t r a k k e aansturing hierop is noodzakelijk. De r i j k s m o n u m e n t a l e status van het fort maar bijvoorbeeld ook de E c o l o g i s c h e Hoofd Structuur die over een deel van het fortterrein loopt maakt het e e n c o m p l e x proces. Het tijdig en zorgvuldig betrekken van o.a. de M o n u m e n t e n c o m m i s s i e, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de provincie Utrecht is dan ook van groot belang om de ruimtelijke procedure succesvol te d o o r l o p e n. 1.2 Bestaande wegenstructuur geeft beperkingen voor herontwikkeling De herontwikkeling van Fort Honswijk zal extra bezoekers naar het Eiland van Schalkwijk t r e k k e n. Dit leidt tot extra autoverkeer en extra druk op de toch al kwetsbare infrastructuur. Om aan het einde van de e x p e r i m e n t e e r f a s e een d u u r z a m e en robuuste oplossing gereed te h e b b e n, zal vol worden ingezet op het m e e k o p p e l e n van dit vraagstuk met de v e r s t e r k i n g o p g a v e voor de Lekdijk, zoals deze m o m e n t e e l

wordt uitgewerkt door Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Uitvoering van deze werkzaamheden is voorzien rond 2022. Dit valt dus min of meer samen met de afloop van de experimenteerfase. Voortgang Tot aankoop zal pas worden overgegaan nadat overeenstemming is bereikt ten aanzien van de inhoud van de op te stellen koopovereenkomst. In dat kader zal ook nog juridisch advies worden opgevraagd ten aanzien van de meest toepasselijke rechtsvorm, bijvoorbeeld in de vorm van een stichting, om op die manier de mogelijkheden voor cocreatie, cofinanciering derden etc. te maximaliseren. Daarbij dienen ook fiscale aspecten te worden afgewogen. Na aankoop wordt gestart met de volgende onderdelen: Het aanstellen van een externe kwartiermaker die aan de slag gaat met het nader inrichten van de uitvoeringsorganisatie en het opstellen van een plan van aanpak voor werving van (tijdelijke) gebruikers. Het uitvoeren van de activiteiten waarvoor provinciale subsidie is toegezegd (na ontvangst subsidiebeschikking). Het opstarten van de ruimtelijke procedure om gebruik van het fort mogelijk te maken, inclusief een jaarrond flora- en faunaonderzoek. De raad zal jaarlijks door het college worden geïnformeerd over de voortgang van de herontwikkeling. De exploitatiebegroting en risico-analyse blijven geheim zolang er geen invulling is van definitieve functies op het fort. De totale baten en lasten die samenhangen met de exploitatie van het fort kunnen wel openbaar worden gemaakt vanaf de jaarrekening 2017 en begroting 2018 van de gemeente. Evaluatie Drie jaar na de aankoop zal een evaluatie plaatsvinden van de herontwikkeling, de rol van de gemeente als eigenaar en de (financiële) resultaten. Houten, 16 augustus 2016 het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Houten de secretaris, de burgemeester, H.S. den Bieman W.M. de Jong Meegezonden bijlagen bij dit voorstel: 1. Ontwikkelingen NHW 2. Gebruiksconcept "te gast" 3. Resultaten marktverkenning 4. Ruimtelijk Kwaliteitskader 5. Brief van provincie Utrecht Geheime bijlagen alleen ter inzage voor de leden van de raad: 6. Exploitatiebegroting 7. Risicoanalyse Digitale bijlagen: n.v.t. Verantwoordelijke wethouder(s): 1 e poho: Geerdes 2 e poho: Nvt Zaaknummer: 16CV000154

(gewijzigd n.a.v. de raadsvergadering van 20 september 2016) Voorstelnummer: 2016-051 De raad van de gemeente Houten heeft het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. 16 augustus 2016 nr. BWV16.0129 gelezen en besluit; 1. In te stemmen met de aankoop van Fort Honswijk voor een bedrag van ċ1. 2. In te stemmen met een experimenteerfase van 5 jaar (2017 2021) waarin Fort Honswijk volgens het concept "te gast" wordt ontwikkeld. 3. In te stemmen met een maximale bijdrage van C500.000 van de gemeente voor de experimenteerfase op Fort Honswijk. 4. De door het college omtrent bijlage 6 (exploitatiebegroting) en bijlage 7 (risicoanalyse) bij dit voorstel opgelegde geheimhouding te bekrachtigen. 5. Het college op te dragen om omwonenden en relevante belangenorganisaties structureel te betrekken bij visievorming op recreatie en natuurbehoud op het Eiland van Schalkwijk, en daarbij in gezamenlijkheid te komen tot een aanvullend inhoudelijk ontwikkelingskader voor Fort Honswijk, met dien verstande dat: a. In het ontwikkelingskader, naast de grote cultuurhistorische waarde, ook de verbetering van bereikbaarheid en verkeersveiligheid en de ecologische waarde worden opgenomen. b. Het ontwikkelingskader in samenhang met de planvorming rond de recreatieve ontwikkeling van Tuil en 't Waal en het Eiland van Schalkwijk wordt opgesteld. En dat deze gaandeweg, maar uiterlijk halverwege 2017 zo mogelijk in gezamenlijkheid in de raad geagendeerd worden voor een integrale afweging. Dit is besloten in de openbare vergadering van de raad op 20 september 2016. De raad van de gemeente Houten, de griffier, de voorzitter, ZJSJ.M, Backerra W.M. de Jo