Reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs. Rekenrijk. Handleiding. Derde editie. Ceciel Borghouts Nicole Bus. Noordhoff Uitgevers

Transcriptie

1 Reken-wiskundemethode voor het sisonderwijs Rekenrijk Hndleiding Derde editie Ceciel Borghouts Nicole Bus Noordhoff Uitgevers

2 Einduteur Ko Bzen Ontwerp omslg en innenwerk Astrid vn der Neut, Cpelle n den IJssel Beeld omslg Ntsch Stenvert, Zeijen Opmk/technisch tekenwerk Vn Son Medi, Son/Eindhoven Beeldhndling Fotoredctie, Arnhem Wt de leerlingen ij de strt vn dit schooljr moeten eheersen: memoriseren vn het rekenen t/m 0; geruikmken vn de sommen t/m 0 ij het rekenen t/m 0; lle splitsingen t/m 0; splitsen vn getllen t/m 0 in 0 en de rest; oriënttie in het getllengeied t/m 00. Stndrdillustrties Pul Gerritsen, Megen: klok nloog Monic Knpen, Tilurg: rekenrek Illustrties Monic Knpen, Tilurg: pg.,,, 90, (l), (o) Crolyn Ridsdlen, Sydney (Austrlië): pg. 7 Cludi Riet, Almelo: pg. (r) Ntsch Stenvert, Zeijen: pg. () Mikel Verkoelen, Nijmegen: pg. Overnmes uit lesmteril xxx 00 Noordhoff Uitgevers B.V., Groningen/Houten Behoudens de in of krchtens de Auteurswet vn 9 gestelde uitzonderingen mg niets uit deze uitgve worden verveelvoudigd, opgeslgen in een geutomtiseerd gegevensestnd of openr gemkt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechnisch, door fotokopieën, opnmen of enige ndere mnier, zonder voorfgnde schriftelijke toestemming vn de uitgever. Voor zover het mken vn reprogrfische verveelvoudiging uit deze uitgve is toegestn op grond vn rtikel h Auteurswet 9 dient men de drvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen n Stichting Reprorecht (postus 00, 0 KB Hoofddorp, Voor het overnemen vn gedeelte(n) uit deze uitgve in loemlezingen, reders en ndere compiltiewerken (rtikel Auteurswet 9) kn men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Pulictie- en Reproductierechten Orgnistie, postus 00, 0 KB Hoofddorp, ISBN Derde druk, eerste oplge, 00 SISO 7.

3 Inhoud Opzet en verntwoording methode Blokopouw Opzet hndleiding Blok Accenten lok Overzicht lok Dit he je geleerd in groep Les Les 0 Les Les Les,,, 7, 9 en 0 Toets 0 Dignose Hulp Weer Meer 0 Blok Accenten lok Overzicht lok Les Les Les Les 0 Les,,, 7, 9 en 0 Toets Dignose Hulp 0 Weer Meer Blok Accenten lok Overzicht lok 7 Les Les 70 Les 7 Les 7 Les,,, 7, 9 en 0 7 Toets 0 Dignose Hulp Weer Meer Blok Accenten lok 90 Overzicht lok 9 Les 9 Les 9 Les 9 Les 9 Les,,, 7, 9 en 0 00 Toets 0 Dignose 0 Hulp 0 Weer 0 Meer Blok Accenten lok Overzicht lok Les Les Les 0 Les Les,,, 7, 9 en 0 Toets Dignose 0 Hulp Weer Meer Blok Accenten lok Overzicht lok 9 Les 0 Les Les Les Les,,, 7, 9 en 0 Toets Dignose Hulp Weer Meer Contexttoets ij lok,, 0 Leerstofoverzicht Contexttoets ij lok,,

4 Opzet en verntwoording methode Inleiding Rond de invoering vn de euro, in 00, verscheen de tweede editie vn Rekenrijk. Sindsdien mken veel sisscholen geruik vn de methode. Ze zijn enthousist over de opzet, het orgnistiemodel en het werkgemk. En wt voorl elngrijk is: de resultten zijn ronduit goed. Stuk voor stuk positieve geluiden, mr toch is het mteril ngepst en vereterd. De fgelopen jren zijn esteed n onderzoek onder leerkrchten, die dgelijks met Rekenrijk werken. Deze leerkrchten heen ngegeven wt in de prktijk werkt en wt niet. Bij het smenstellen vn deze editie heen rekenexperts zich ingezet de sterke punten te ehouden en te versterken. De vereterpunten zijn zeer serieus genomen en heen geleid tot sterke npssingen en vereteringen. Zo zoekt Rekenrijk nog steeds nsluiting ij de elevingswereld vn het kind én esteedt deze editie veel ndcht n het utomtiseren en inoefenen vn de sisvrdigheden. Ook iedt het nieuwe Rekenrijk meer differentitiemogelijkheden in het leerlingenmteril. Drij zult u n lles merken dt de methode gemkt is door mensen uit de prktijk, met liefde voor het kind, het vk én kennis en egrip voor de dgelijkse prktijk vn de leerkrcht. Opouw en didctiek De opouw vn Rekenrijk geeurt volgens heldere leerlijnen. Deze zijn geseerd op de kerndoelen en tussendoelen voor het sisonderwijs en op de resultten vn de Periodieke Peiling vn het Onderwijsniveu (PPON). Alle wettelijk vereiste onderdelen komen dus gestructureerd n od. De methode sluit n ij de fundment- en streefdoelen zols geformuleerd in het rpport vn de commissie Meijerink. Vn elke groep zijn de leerlijnen uitgewerkt in een leerstofoverzicht dt u chterin de hndleiding vindt. Over de didctische uitgngspunten voor het rekenonderwijs is de ltste jren stevig gediscussieerd. De meeste deskundigen en prktijkmensen zijn het er wel over eens dt leerlingen etere resultten oeken ls de sommen die ze mken, nsluiten ij hun elevingswereld. Het is echter elngrijk om nst dit contextrijk rekenen ook veel ndcht te esteden n het utomtiseren en inoefenen. Rekenrijk stelt inzicht en egrip centrl en gt drn over op het utomtiseren en inoefenen vn de sisvrdigheden. Uitgngspunt is één sisstrtegie. Vnuit de oplossingsmethode wrvn uit de prktijk is geleken dt die werkt. Drn worden ook hndige mnieren ngeoden, de vri-strtegieën. In de hndleiding wordt het geruik vn strtegieën toegelicht. Differentitie Rekenrijk iedt tl vn mogelijkheden om de les ij iedere leerling te lten nsluiten. De methode iedt drvoor Hulp, Weer, Meer en Verrijking. Ook is er ltijd een opouw innen de opgve zelf. De linkerrijen zijn voor iedereen toegnkelijk, de rechterrijen ieden meer uitdging. Drnst is er de zogenmde ezelsooropgve. Een extr opgve voor de zeer goede rekenr. Vnf groep wordt gewerkt op twee niveus. De leerlingen werken uit dezelfde oeken, de instructie is gelijk, mr met pictogrmmen worden er twee routes ngegeven. De opgven met een zon ervoor zijn estemd voor de leerlingen die gemiddeld tot goed mee kunnen komen. De opgven met een smiley ervoor omvtten echt de sisstof en gn uit vn de sisstrtegieën. Deze opgven zijn estemd voor de leerlingen die moeite heen met de opgven met een zon. Voor de leerlingen voor wie ook de smiley-route te moeilijk is, kn de F-lijn ingezet worden. Ook kn er gedifferentieerd worden met ehulp vn ICT en de krtenk. Zorgverreding Extr hulp voor leerlingen die echt niet mee kunnen komen kn op twee momenten ingezet worden: Tijdens de lessen, ls de leerkrcht ziet dt een leerling niet mee kn komen N de methodetoets ls lijkt dt een leerling onder de norm scoort. De hulp strt met een dignostisch gesprek. Drn iedt de leerkrcht zo nodig extr hulp per doel. Dit geeurt in interctie met de leerling. Anwijzingen en suggesties voor deze gesprekken stn in de hndleiding. Als fsluiting vn de hulp mken de leerlingen zelfstndig de hulplden uit de Kopieermp. Deze evtten extr opgven om eplde rekenprolemen n te pkken. Hiern gn de leerlingen verder met de herhlingsstof vn een lok (de Weer). Gemk voor de leerkrcht Het geven vn goed rekenonderwijs is een vk prt. Zeker omdt er vk veel verschil in niveu is per groep. Rekenrijk is drom uitgerust met llerlei hndigheden voor de leerkrcht. Zo is elk eerste lok een herhlingslok. Dit geeft de mogelijkheid om n de zomervkntie te eplen welke kennis de leerlingen nog prt heen én om hun kennis vn het jr ervoor op te frissen. Ook is ij elke leerkrchtgeonden les de lesinhoud in het leerlingenoek ngegeven in de ovenlk. Zo kunt

5 u zien wt het elngrijkste onderwerp vn de les is. An de hndleidingen is ook gewerkt. Er wordt gewerkt met een spred per leerkrchtgeonden les. In één oogopslg wordt duidelijk wr de les over gt én wr op gelet moet worden. Drnst iedt de hndleiding: de doelen per les doelen per opgve hoe de leerkrcht de les kn eginnen (Voorf) een overzicht met de enodigde mterilen kijktips voor het oserveren vn leerlingen suggesties om de les f te ronden (Afronding) Orgnistie Elk leerjr is verdeeld in lokken vn weken. Er is dus leerstof voor weken. Bij een schooljr vn circ 0 weken etekent dit dt er tijd overlijft om te herhlen of om projecten te doen. Het eerste lok vn het nieuwe schooljr is ltijd een herhlingslok vn de groep ervoor. Leerlingenoek lok lok lok lok lok lok Leerlingenoek lok 7 lok lok 9 lok 0 lok lok Structuur vn een lok week sisstof week sisstof week toets Structuur vn een lok week sisstof week sisstof week toets remediëring (Hulp) herhling (Weer) verdieping (Meer) remediëring (Hulp) herhling (Weer) verdieping (Meer) Elk lok in Rekenrijk estt uit tien sislessen, een loktoets en nsluitend een gedeelte wr op mt wordt gewerkt: Hulp, Weer, Meer en Verrijking. In principe werkt u drie weken ( dgen) n één lok. De eerste twee weken zijn om de sisstof door te werken; één les per dg. Hiervoor zijn leerkrchtgeonden lessen en zelfstndig-werklessen. Het zelfstndig werken is een elngrijk hulpmiddel. Het iedt de leerkrcht ruimte om verlengde instructie of extr uitleg te geven, n hndelingsplnnen te werken of om zich in een comintiekls ezig te houden met de ndere groep. De derde week strt met een loktoets. Drn is er ndcht voor remediëring (Hulp), herhling (Weer), verdieping (Meer) en verrijking (Verrijking). De herhlings-, verdiepings- en verrijkingsstof mken de kinderen zelfstndig. De leerkrcht kn dn ndcht geven n de uitvllers. Comintieklssen De methode Rekenrijk kn uitstekend ingezet worden in comintieklssen, omdt de leerkrchtgeonden lessen fgewisseld zijn met de zelfstndig-werklessen. Zo kunt u op de eerste dg vn de week groep X de leerkrchtgeonden les geven, terwijl groep Y zelfstndig n het werk is. De volgende dg geeft u groep Y de leerkrchtgeonden les en werkt groep X zelfstndig. jrgroep X week leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles zelfstndig-werkles week leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles 7 leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles 9 zelfstndig-werkles 0 week toets remediëring, herhling, verdieping, verrijking jrgroep Y week remediëring, herhling, verdieping, verrijking leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles week zelfstndig-werkles leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles 7 leerkrchtgeonden les zelfstndig-werkles 9 week zelfstndig-werkles 0 toets remediëring, herhling, verdieping, verrijking Fculttieve toetsen (contexttoets/ tempotoets) Nst de (vste) loktoets in de derde week iedt Rekenrijk nog twee ndere toetsen: de contexttoets en, vnf groep, de tempotoets. Deze toetsen zijn fculttief. De ijehorende ntwoorden vindt u in de kopieermp. In de contexttoets worden vrdigheden en kennis uit de voorfgnde lokken in een context getoetst. Het is een extrtje, om te controleren of het geleerde ook in ndere situties door de leer ling toegepst kn worden. De contexttoets kn het est worden fgenomen in de derde week vn de lokken,, 9 en, een of twee dgen n de loktoets. Het gt om opgven die door de leerkrcht worden voorgelezen. Dit kn voorfgnd n een Weer-/Meerles pltsvinden. De tempotoets toetst of de sisvrdigheden voldoende geutomtiseerd zijn. Deze toets moet op tempo gemkt worden. De tijdsindictie, instructie en eslissingcriteri vindt u op het voorld vn de tempotoets.

6 Blokopouw Voorf De telrij opzeggen. De leerlingen mogen tellen zover ze kunnen. Wie kn ij eginnen en verdertellen? Kun jij vnf 0 terugtellen? opzeggen (telrij) herkennen (lezen) tellen in groepjes jes Leerkrchtgeonden les Binnen de tien sislessen zijn les,, en de leerkrchtgeonden lessen. In deze lessen komt meestl één nieuw rekenonderwerp n od. Les ehndelt vk één vn de specten vn meten, meetkunde, tijd en geld. Het is elngrijk de leerkrchtgeonden les voor te ereiden. Dit gt gemkkelijk met Rekenrijk. In de hndleiding vindt u per leerkrchtgeonden les één spred. In een oogopslg ziet u wr de les over gt, welke mterilen er nodig zijn, wr u op moet letten (kijktips) en hoe u de leerlingen op weg kunt helpen. Het instructiemodel vn de leerkrchtgeonden les: Tijd Wt Wrmee min. Voorf De wrming-up geseerd op speelse oefeningen met voorkennis die nodig is voor deze les. 0 min. Uitleg onderwerp/ Groepsinstructie min. Zelfstndig werken/ Verlengde instructie 0 min. Afronding An de hnd vn de eerste opgven in het leerlingenoek wordt het rekenonderwerp uitgelegd. An de hnd vn de resterende opgven in het leerlingenoek of werkoek gn de leerlingen n de slg. Tegelijk is het mogelijk leerlingen die de stof niet egrijpen verlengde instructie te geven. An de hnd vn de suggesties in de hndleiding kn de les fgerond worden. getllen en hoeveelheden t/m Ndt u het Voorfje het gedn, gt u over tot de tel hoeveel? uitleg vn de etreffende les. Elke leerling heeft het leerlingenoek voor zich en u neemt de opgven met de leerlingen door. U espreekt n smen welke hk? met de kinderen de rekenprolemen, u proeert de kinderen te stimuleren om zelf tot het ntwoord te komen en stelt een ntl vrgen. Hiervoor stn in de hndleiding kleur en mk vst suggesties per opgve. Het is elngrijk om gedurende dit proces de kinderen goed te oserveren. Dit doet u n de hnd vn de kijktips en ntuurlijk uw eigen inzicht en ervring. Kijktips les Hoeveel krten zijn er nodig? En hoeveel krten kun je vol mken? Mrtje heeft sprzegels. lukt met grote hoeveelheden, U eplt zelf hoeveel opgven u klssikl espreekt. De ltste opgven vn een leerkrchtgeonden les kunnen de meeste leerlingen vk zelfstndig Ze kn krten vol mken. Ze heeft krten nodig. mken. U zet die groep drmee n het werk. Ruud heeft sprzegels. Hij kn krten vol mken. Drn neemt u de zwkkere rekenrs prt voor Hij heeft krten nodig. Ze heeft krten nodig. extr uitleg en ondersteuning. Hiervoor stn per lok tips in de hndleiding ij Hulp. Tussen welke tienvouden? In les, en is de ltste opgve een differentitieopgve. Deze opgve heeft een iets hoger niveu en ligt tussen 0 en 0 ligt tussen en 7 ligt tussen en ligt tussen is estemd voor leerlingen die goed kunnen rekenen en 9 ligt vlug tussen klr en zijn. De opgve 7 is ligt te tussen herkennen en n een kder met een ezelsoortje. 7 Wt kn Kees kopen? Kees heeft. Welk speelgoed kn hij kopen? Kn hij ook twee dingen uitkiezen? c Wo heeft sprzegels. Ze kn krten vol mken. Elke leerkrchtgeonden les strt met een Voorf : rekenstof die vn elng is voor de dropvolgende les. Dit kn een kennismking zijn met de nieuwe lesstof in de vorm vn een spelletje. Het kn ook gn om een oefening wrin eerder ngeoden vrdigheden worden opgefrist. Ook zult u hier zo nu en dn een rekendictee vinden. Kortom: een opwrmertje om erin te komen. De inhoud vn de Voorfjes kunt u vinden Les in de hndleiding ij het onderdeel Lesinhoud. Lesinhoud Voorf De telrij opzeggen: De leerlingen mogen tellen zover ze kunnen. Wie kn ij eginnen en verdertellen? Kun jij vnf 0 terugtellen? En vnf 7? les Lesdoelen getllen t/m : opzeggen (telrij) herkennen (lezen) vormen vn (verkort) tellen: hoeveelheden tellen t/m tellen in groepjes hoeveelheden weergeven op de tienkrt getllen en hoeveelheden t/m Mterilen los telmteril: fiches of lokjes getlkrtjes t/m tienkrt op het ord of digiord kopieerld vn tienkrt Leerlingen die duidelijk meer uitdging nodig heen, kunnen ls ze klr zijn met de les nr de Verrijking worden verwezen. De Verrijking stt wt losser vn de methode. Wr de Meer in hoge mte nsluit ij de inhoud vn het lok, is dt voor de Verrijking niet of veel minder het gevl. In de Verrijking komen tl vn onderwerpen n od die geen deel uitmken vn de sisstof. Verrijking is edoeld ls uitdging voor de goede rekenrs, en zeker ook geschikt om in tweetllen te lten mken. _WBA_B.indd :0: An het eind vn de les rondt u f met een gezmenlijke ctiviteit, wrin u het geleerde nog een keer nr voren lt komen. Ook hiervoor stn suggesties in de hndleiding. tel hoeveel?

7 Tip en rond getl Tip reken met teveel Het is hndig het registrtieformulier ij te houden. Hierop stn de doelen per toetsopgve eschreven. +0 U kunt per leerling ijhouden of een onderdeel goed eheerst wordt of dt er nog extr n gewerkt moet worden. Dit formulier vindt u in de kopieermp. + Vrg de leerlingen voorf zelf de les te ekijken en n te geven wr ze nog een vrg heen. Controleer of de leerlingen de edoeling vn de opgven egrijpen. Drn kunnen de leerlingen de les zelfstndig mken. Verdeling lessen + 9 = Zelfstndig-werkles + 9 = De lessen,,, 7, 9 en 0 zijn zelfstndig-werklessen. De lessen,, 7 en 9 sluiten n ij de voormeer w lz. gnde leerkrchtgeonden les. De opgve heen rekenmet met nvullen een reken gesloten hokje. Deze lessen eginnen met een nvullen reken met Weet je nog? omnvullen de leerlingen te helpen hun geheugen op te frissen. Het eerste deel vn les vt het geleerde in de voorgnde vier lessen smen. In les 0 komen nog vn het hele lok n eens de kernen de orde, ook ls voorereiding op de toets. eveel eveel teveel == en rond getl 9 een 7 7wit 9 == vkje met een ornje rnd De opgven met zijn herhlingsopgven uit eerdere lokken (onder 9 9== houd). Volgens een vst ptroon de lesstof uit de lt wordt w lz. ste vier lokken herhld. Dit is geen nieuwe lesstof, dit is stof uit eerdere lessen. reken met teveel komen lleen voor in de De onderhoudsopgven zelfstndig-werklessen,, 7 en 9. week week les les toets geonden les les zelfstndigwerkles verwerking les geonden les les 7 zelfstndigwerkles verwerking les les leerkrcht + les = geonden les leerkrchtgeonden les (Hulp) (leerkrchtgeonden) herhling (Weer) verdieping (Meer) les + = zelfstndig+ ver-= werkles werking + les = les 9 zelfstndigwerkles verwerking les les 0 zelfstndigwerkles herhling les t/m 9 Mk ij elke leerkrchttekening vijf sommen leerkrchtremediëring Als u geen comintiegroep heeft, kunt u tijdens de zelfstndig-werklessen de zwkkere rekenrs extr 7 == 7 7 geven. = De suggesties voor hulp die in de instructie hndleiding stn n les 0 zijn ook uitermte geschikt voor deze lessen. met teveel óf reken met nvullen et teveel reken met nvullen De snellerende leerlingen werken verder met verrijkingsstof uit de 7 7== 7kopieermp. == 7 9 9== week + = les zelfstndigwerkles herhling les t/m = = = = = Verklring pictogrmmen Gelijksoortige opgve in het werkoek. +0 Bij sommige opgven stt een rekenfiguurtje. Dit figuurtje stelt een prikkelende vrg n de leerlingen die het goed egrijpen. Het stimuleert hen iets dieper over de inhoud vn de stof n te denken. + Je mg een kldldje geruiken. HR Reken uit met hoofdrekenen. Ik+kn 9 9 = + 9 op drie mnieren ngs een rond getl uitrekenen. Jij ook? + 7 = + = 9 + = + 9 = Reken uit met de rekenmchine :0:9 Ongeveer euro. 7 Prijslijst ppels duelsp _HLA.ind 7,9 0, :0:

8 _WBA_B.indd _WBA_B.indd :: ::9 _WBA_B.indd _WBA_B.indd :: ::0 Opzet hndleiding Opzet les Mterilen Wt het u voor de les nodig en wt moet u klrleggen; een set kopieerlden, rekenmteril ls fiches, een getllenlijn of mteril om mee te wegen of te meten. Voorf Een opwrmertje om erin te komen, rekenstof die vn elng is voor de volgende opgven. Ook treft u hier zo nu en dn een rekendictee n. Lesdoelen Vermelden wr de instructie vn die dg voorl over gt. In de leerkrchtgeonden les komt meestl één nieuw rekenonderwerp n od. Drnst kunnen nog ndere specten in de les n od komen. Les Les Lesinhoud Lesinhoud Lesdoelen Lesdoelen Mterilen Mterilen Getllen t/m 00: Getllen t/m 00: geld: munten en ppiergeld geld: munten en ppiergeld Voorf Voorf splitsen vn getllen splitsen in tienvou- vn getllen getllenlijn in tienvou- getllenlijn Strt met een getllendictee. Strt met Zeg een getllendictee. den en eenheden Zeg den en eenheden krlenketting krlenketting een getl en geef de een leerlingen getl en geef de schrijven leerlingen vn getllen schrijven t/m 00 vn getllen getlkrtjes: t/m 00 grote getlkrtjes: voor de grote voor de even tijd om het op even te schrijven: tijd om het op te ligging schrijven: vn getllen ligging tussen vn getllen tienvouden, tussen kleine voor tienvouden, kleine voor de 7 7 tienvouden tienvouden eenheden eenheden smenstellen 9 vn getllen smenstellen vn getllen Nespreken: welke Nespreken: getllen vond welke getllen vond je lstig? je lstig? les les splitsen vn getllen Hoe kun je etlen? Hoe kun je etlen? Je het tientjes en euro s. Je het tientjes en euro s. Met koopt de trui. Met koopt de trui. ligging getllen op de getllenlijn Op welke mnieren kn ze etlen? Op welke mnieren kn ze etlen? Hoe kn Met de ndere kleren etlen? Hoe kn Met de ndere kleren etlen? ligging getllen op de getllenlijn splitsen vn getllen Welke getllen kun je mken? Welke mken? w lz. getllen kun je w lz Kun je nog meer getllen mken? Kun je nog meer getllen mken? Welke krtjes? w lz. Welke krtjes? w lz. 0 0 Leerlingenoek Pgin uit het leerlingenoek. Zo ziet u in één oogopslg wt er die dg n od komt en wr u op moet letten les les Bij welke prijs pssen deze getllenlijnen? Bij welke prijs pssen deze getllenlijnen? Spring op twee mnieren Spring op twee mnieren w lz. w lz. Hij heeft Spring op twee mnieren Spring op twee mnieren 7 7 Hoeveel krten zijn er nodig? Hoeveel nodig? w lz. krten zijn er w lz. En Hoeveel hoeveel krten kun zijn je er vol nodig? mken? En Hoeveel hoeveel krten kun zijn je er vol nodig? mken? En hoeveel krten kun je vol mken? Mrtje heeft sprzegels. Ze kn krten vol mken. Ze heeft krten nodig. Ruud heeft sprzegels. Hij kn krten vol mken. krten nodig. En hoeveel krten kun je vol mken? Mrtje heeft sprzegels. Ze kn krten vol mken. Ze heeft krten nodig. Ruud c heeft Wo heeft sprzegels. sprzegels. Hij kn Hij heeft Ze kn krten vol krten mken. vol mken. Ze heeft krten nodig. krten nodig. c Wo heeft sprzegels. Ze kn Ze heeft krten vol mken. krten nodig. 7 7 Tussen welke tienvouden? Tussen welke tienvouden? 7 w lz. 7 w lz. Zo kun je vn 0 nr 7 springen: Zo kun je vn 0 nr 7 springen: ligt tussen 0 en 0 ligt tussen ligt tussen 0 0 en ligt tussen en ligt tussen en tussen ligt tussen en 7 ligt ligt tussen en of of 9 ligt tussen en tussen 7 ligt tussen en 9 ligt 7 ligt tussen en Wt kn Kees kopen? 7 Wt kn Kees kopen? Kijktips Tips voor het oserveren vn vrdigheden, die de leerlingen de komende lessen moeten gn eheersen. Spring Kijktips Spring Kijktips. Spring vn 0 nr. Kees heeft. Kees heeft. lleen ij het schrijven lleen of ook Welk ij speelgoed het ij schrijven kn hij kopen? Kunnen of ook Welk de speelgoed ij leerlingen kn hij kopen? Kunnen ngeven de leerlingen ngeven vn 0 nr 9. vn Spring 0 nr vn 9. 0 nr het lezen? 0 0 het lezen? tussen welke tienvouden tussen een welke tienvouden een Kn iedereen de getllen Kn iedereen t/m de getllen Kn iedereen t/m de getllen Kn iedereen splitsen de getllen ligt? splitsen getl ligt? lezen? Kn iedereen 00 lezen? de Kn iedereen in tienvouden en eenheden? in tienvouden En en eenheden? En Kn hij ook twee dingen uitkiezen? getllen Welke getllen t/m 00 kun je mken? correct getllen Welke schrijven? getllen t/m 00 kun je mken? correct ook weer schrij- smenvoegen? ook weer smenvoegen? Kn hij ook twee dingen uitkiezen? Wie mkt er omkeringen, ven? Wie mkt er omkeringen, Kun je nog meer getllen mken? Kun je nog meer getllen mken? Welke krtjes? Welke krtjes?

9 Leseschrijving De uitleg vn de les. Onder elk kopje stt het lesdoel vn die opgve vermeld. Dronder stt wt u met de leerlingen espreekt en wr u in het gesprek op nstuurt. Leseschrijving Leseschrijving Welke krtjes? Welke (WB) krtjes? (WB) Getllen t/m 00: splitsen Getllen vn t/m getllen 00: splitsen in tienvou- vn getllen in tienvou- Hoe kun je etlen? Hoe kun je etlen? den en eenheden den en eenheden Getllen t/m 00: splitsen Getllen vn t/m getllen 00: splitsen in tienvouden vn getllen in Leg tienvou- met de getlkrten. Leg met Houd de getlkrten. de Houd de krten en eenheden den en eenheden omhoog. Welk getl? omhoog. Welke krten Welk getl? he ik Welke geruikt? krten he ik geruikt? Speel met tientjes en Speel euro s met enkele tientjes situties en euro s n vn enkele situties Smen n vn kijken of het Smen klopt. kijken of het klopt. gepst etlen. Bekijk gepst drn etlen. de getllenlijnen Bekijk drn die de getllenlijnen Denk mr die n geld: Denk mr is drie n tientjes geld: en euro s, is drie tientjes en euro s, eronder stn. eronder stn. 0 en, het krtje 0 vn en 0, en het het krtje vn vn 0. en het krtje vn. Herhl dit met ndere Herhl getllen. dit met ndere getllen. Mogelijke vrgen ij Mogelijke de prtplt: vrgen ij de prtplt: Bekijk de opgve in Bekijk het leerlingenoek. de opgve het Weet leerlingenoek. je Weet je Op welke mnieren Op kn welke Met mnieren de trui gepst kn Met etlen de trui gepst zonder etlen de krten er zonder echt f de te krten hlen welk er echt krtje f te vn hlen welk krtje vn met tientjes en euro s? met ( tientjes en en euro s? losse ( euro s) tientjes en losse de tienen? euro s) En welk krtje de tienen? vn En de welk enen? krtje vn de enen? En de rok? (met tientjes En de rok? en (met losse euro s) tientjes Kn en het losse euro s) De Kn leerlingen het mken De de leerlingen opgve in mken het werkoek de opgve in het werkoek ook nders? ( tientjes ook en nders? dn krijg ( tientjes euro en terug) dn krijg je euro zelfstndig. terug) zelfstndig. En de ndere kleren? En de ndere kleren? Bij welke prijs pssen Bij deze welke getllenlijnen? prijs pssen deze (ij het getllenlijnen? jsje Hoeveel (ij het jsje krten Hoeveel zijn er krten nodig? (WB) zijn er nodig? (WB) vn ) Hoe zou vn de getllenlijn ) Hoe voor zou de getllenlijn rok voor de Getllen rok t/m 00: ligging Getllen vn t/m getllen 00: ligging tussen vn getllen tussen eruitzien? (drie sprongen eruitzien? vn 0 (drie en sprongen dn sprongen vn 0 en dn tienvouden sprongen tienvouden vn, of sprongen vn vn, 0 of en sprongen dn sprongen vn 0 vn en dn sprongen Bespreek vn de sommen Bespreek in het oek. de sommen Wt zie in je het hier? oek. Wt zie je hier? terug) Lt dit zien op terug) het Lt ord. dit zien op het ord. (sprzegels) Wr kun (sprzegels) je voor spren? Wr kun (ijv. je geld, voor spren? (ijv. geld, cdeus, enz.) cdeus, enz.) Spring op twee Spring mnieren op twee (WB) mnieren (WB) Als je zegels het, Als hoeveel je zegels krten het, kun hoeveel je dn vol krten kun je dn vol Getllen t/m 00: ligging Getllen vn t/m getllen 00: ligging tussen vn getllen tussen mken? He je nog mken? zegels over? He je Dr nog he zegels je ook over? nog Dr he je ook nog tienvouden tienvouden een krt voor nodig. een Hoeveel krt voor krten nodig. he Hoeveel je dus krten he je dus Vrg twee leerlingen Vrg voor twee het ord. leerlingen Lt voor een leerling het ord. Lt nodig een leerling om zegels nodig op te om plkken? zegels () En op ls te je plkken? 7 () En ls je 7 op de krlenketting op en de een krlenketting nder op de en getllenlijn een nder 9 op de getllenlijn zegels moet 9 opplkken, zegels hoeveel moet opplkken, krten he hoeveel je dn krten he je dn opzetten. Hoe kun je opzetten. er komen Hoe in sprongen kun je er komen vn 0 in en sprongen nodig? vn Hoeveel 0 en volle nodig? krten? Hoeveel volle krten?? ( sprongen vn? 0 ( en sprongen 9 losse stppen vn 0 of en 9 losse stppen In of het werkoek schrijf In het je op werkoek hoeveel schrijf krten je op je vol hoeveel krten je vol sprongen vn 0 en sprongen stpje terug) vn 0 en stpje terug) kunt mken en drn kunt hoeveel mken krten drn je nodig hoeveel het. krten je nodig het. Bekijk dn de feelding Bekijk in dn het de oek. feelding Wt zie in je het hier? oek. Wt zie je hier? Vrg drn leerlingen Vrg om drn nr 9 leerlingen te springen om nr op 9 te springen Tussen op welke tienvouden? Tussen welke (WB) tienvouden? (WB) twee mnieren. En nr twee. mnieren. Ook op En twee nr mnieren.. Ook op twee Getllen mnieren. t/m 00: ligging Getllen vn t/m getllen 00: ligging tussen vn getllen tussen Hiern kunnen de leerlingen Hiern kunnen de opgve de leerlingen het de opgve in tienvouden het tienvouden werkoek zelfstndig werkoek mken. zelfstndig mken. Tussen welke tienvouden Tussen liggen welke tienvouden getllen? Welk liggen de getllen? Welk tienvoud ligt ervoor? tienvoud En welk ligt tienvoud ervoor? ern? En welk tienvoud ern? Welke getllen Welke kun je getllen mken? kun (WB) je mken? Lt (WB) leerlingen die er Lt nog leerlingen moeite mee die heen er nog moeite de mee heen de Getllen t/m 00: smenstellen Getllen t/m vn 00: getllen smenstellen t/m 00 vn getllen getllen t/m eerst 00 vstmken getllen n eerst de getllenlijn. vstmken Ze n de getllenlijn. Ze Lt de getlkrten Lt zien, de zowel getlkrten de tienvouden zien, zowel ls de de tienvouden kunnen ls dn de rustig kijken kunnen tussen dn rustig welke kijken tienvouden tussen het welke tienvouden het eenheden. Je ziet hier eenheden. grote en Je kleine ziet hier krten. grote Wt en kleine krten. getl ligt. Wt getl ligt. kn er op de grote krten kn er op stn? de grote En op krten de kleine? stn? En op de kleine? Als ik ze op elkr leg, Als kn ik ze ik op getllen elkr mken. leg, kn Lt ik getllen 7mken. Wt Lt kn Kees 7 kopen? Wt kn (ezelsooropgve) Kees kopen? (ezelsooropgve) een pr leerlingen een voor pr de groep leerlingen met de voor krten de groep een met de Inzicht krten in een getlstructuur Inzicht in getlstructuur getl mken. Ze komen getl er mken. vnzelf Ze chter komen dt er de vnzelf grote chter Wt dt de kosten grote de spullen? Wt Hoeveel kosten de geld spullen? heeft Kees? Hoeveel Wt geld heeft Kees? Wt krt onder ligt (nders krt zie onder je de ligt kleine (nders niet zie meer) je de en kleine niet kn meer) Kees en lleml kopen? kn Kees lleml kopen? dt de kleine krt op dt de de nul kleine gelegd krt wordt op de (nders nul gelegd wordt (nders mk je een nder tienvoud). mk je een nder tienvoud). Afronding vn Afronding de les vn de les Vervolgens pkt iedereen Vervolgens zijn kldldje. pkt iedereen U houdt zijn kldldje. Even U houdt flitsen met de Even getlkrten. flitsen met Mk de getlkrten. steeds een Mk steeds een steeds twee krten steeds in de lucht twee krten vrgt in welk de lucht getl en vrgt getl welk met getl twee getlkrten met (tienvoud twee getlkrten en eenheid) (tienvoud en eenheid) en je drmee kunt mken. je drmee Smen kunt controleren. mken. Smen controleren. houd het getl omhoog. houd Vrg: het getl welk omhoog. getl? Welke Vrg: welk getl? Welke Hiern mken de leerlingen Hiern mken de opgve de leerlingen het werkoek de opgve in krten het werk- he ik geruikt? krten he ik geruikt? zelfstndig. oek zelfstndig. Afronding vn de les De eschrijving vn een gezmenlijke ctiviteit, met suggesties hoe u het geleerde nog een keer nr voren kunt lten komen. les op lz. les op lz. Verwijzing nr de zelfstndig-werklessen Verwijzing nr de pgin s wr de uitleg vn de zelfstndig-werklessen gegeven wordt. 9

10 Opzet Bloktoets De toetsen en ntwoorden op de toets vindt u in de kopieermp. De uitleg vn de toetsen vindt u in deze hndleiding n de zelfstndig-werklessen. N les 0 wordt een toets fgenomen, de loktoets. Beslissingsregels: per opgve stt eschreven wt uw vervolgnpk wordt. Blokdoelen: de rekendoelen voor dit lok, wrvn in de toets gecontroleerd wordt of de leerlingen ze eheersen. Toets Uitleg over het mondeling f te nemen deel vn de toets, ijv. een telopdrcht of enkele hoofdreken sommen. Mondeling Rekendictee Les Weeropgve,, Schriftelijk Blokdoelen Blokdoelen Les Toetsopgve Weeropgve Aftrekken t/m 0 met over schrijding vn de 0: sisstrtegie: rekenen vi de ftrekken in contexten (verschil- - 9 contexten en nvulcontexten) Optellen en ftrekken t/m 0: - - memoriseren vn het optellen en ftrekken t/m 0 Getlegrip: - geen volgorde vn getllen t/m 00 Meetkunde: ruimtelijke oriënttie geen geen eplen vn het stndpunt vn een fotogrf Tijd: 0 - klokkijken: en 0 voor of over ntwoorden toets ld nm Rekendictee Beslissingsregels Opgve Dignose en Hulp Weer (voldoende) Meer (goed) Bijehorende Weeropgve > fout fout < fout t/m en > fout fout 0 fout t/m 7 > fout fout 0 fout geen en > fout fout 0 fout en 9 7 en > fout fout 0 fout 0 en ntwoorden nm toets ld Vn klein nr groot Bij elke opgve stt ngegeven uit welke les deze komt. Les Geen Weeropgve De feelding vn het ntwoordmodel vn de toets. Hndig om ij het nkijken en voorereiden ij de hnd te heen. Les,, Weeropgve,,, 7 Reken uit = 7 = 9 = 9 = = = = 7 = 7 7 = 9 = 7 7 = 7 = 7 Vn verhl nr rekentl Een prentenoek heeft c Jesse wil een l kopen voor ldzijden. euro. Ik he er l 7 gelezen. Hij heeft l euro gesprd voor ; over Teken de wijzers in de klokken. Schrijf ij elke klok hoe lt het is. minuten vroeger minuten lter Het is voor Op deze klok Het is over is het uur. minuten vroeger minuten lter Les Weeropgve 0, Hoeveel ldzijden moet ik nog lezen? Hoeveel moet hij nog spren? ldzijden euro Een fietstocht vn 0 kilometer. d Er zijn ijsjes. Ik he l kilometer gefietst. zitten in de doos. De rest ligt ernst. Hoeveel kilometer moet ik nog fietsen? Hoeveel liggen ernst? 7 kilometer 7 ijsjes Rekenrijk Noordhoff Uitgevers v Rekenrijk Noordhoff Uitgevers v Het is voor 0 Op deze klok is het 0 uur. Het is over Opzet Dignose en Hulp Verwijzing nr de Weer-opgve die ij de toetsopgve hoort en verwijzing nr de les wr dit type opgve uit komt. De eschrijving vn de Dignose en Hulp vindt u in deze hndleiding. Dignose: suggesties voor een dignostisch gesprek. Kopieerlden: per lesdoel stt ngegeven welke kopieerlden (Hulplden) de leerlingen n floop vn de mondelinge hulp mken. 0 De extr uitleg en hulp n de leerlingen die uitvllen geeft u n een dignostisch gesprek. Dignose Hulp Mteril getlkrtjes sommenkrtjes klssikl rekenrek rekenrek per leerling klok Dignose per doel Kn de leerling ftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0, met de sisstrtegie: rekenen vi de 0? Kijk smen nr toetsopgve. Je moet twee stppen edenken. Welke twee stppen mk je? Schrijf de splitsing er mr onder. Wnneer het niet lukt: proeer het eens op het rek. Hoeveel zet je op? (II) kun je in twee ewegingen erf hlen? Wt hl je er eerst f en wt drn? (eerst lten zeggen en dn ps doen) Proeer of het lukt door lleen de eerste term op te zetten en de rest er in twee stppen f te kijken. Kijktips Kn de leerling vlot fhlen tot 0? Kn de leerling vlot fhlen vn 0 (0, 0 7, enz.)? Dit is nodig voor de tweede stp. Beheerst de leerling de splitsingen? (nodig ij de strtegie eerst nr de 0) Wnneer dit niet het gevl is, zie suggesties voor hulp, groep lok. Kn de leerling ftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in context? Neem opgve vn de toets erij. Lees dit verhl eens voor. Hoe reken je? Als het niet lukt: kun je ook tekenen wt er geeurt? Kun je het ook met lokjes lten zien? (wrij elk lokje een ldzijde voorstelt) Kun je het lten zien op de getllenlijn? Kun je er een som ij mken? Hoe schrijf je dt op in rekentl? Dit zijn lleml contexten die uitnodigen tot nvul- len. Mr de leerlingen mogen ook ftrekken. Dus ij kn = of 7 = Kijktips Kn de leerling zich een voorstelling mken vn het proleem? Kn de leerling het verhl omzetten in rekentl? Kn de leerling de ewerking uitvoeren? Voor ftrekken, zie de suggesties hieroven. Als de leerlingen nvullen, kunnen ze doortellen. Kent de leerling de volgorde vn de getllen t/m 00? Schrijf op een vel ppier: en. Vrg welke vn de twee kleiner is. Doe dit ook met 9 en. Schrijf vier getllen op:, 7, en 7. Vrg de leerling welk getl het kleinst is. En welke is het grootst? Hoe weet je dt? Nr welk cijfer kijk je? Vrg de leerling om de getllen op volgorde vn klein nr groot op te schrijven. Lukt dit niet, schrijf de getllen dn op losse krtjes, wr de leerling mee kn schuiven. Lt vnf het kleinste getl de telrij opzeggen en op die mnier de getllen vn klein nr groot leggen. Kijktips Kn de leerling vn twee getllen ngeven welke groter of kleiner is? Welke strtegie pst de leerling toe? Zoekt hij eerst de kleinste en dn ij de overgeleven getllen de kleinste? Of werkt hij nders? Kn de leerling ij het klokkijken en 0 minuten vroeger en lter ngeven? Neem een klok. Vrg de leerling de wijzers zo te zetten dt het uur is. Ik zie lleml kleine streepjes, wt geven die n? (minuten) Zet de wijzer nu eens vijf minuten lter. Welke wijzer geruik je? (de grote) Hoe zie je dt het vijf minuten is? (het streepje is iets lnger) Hoe lt is het? ( over ) Zet de klok weer op twee uur. Zet de wijzer eens vijf minuten vroeger. Hoe lt is het nu? ( voor ) Doe dit ook vnuit ndere hele uren. Zet de klok op vier uur. Zet de wijzer eens tien minuten lter. Doe dit ook vnuit ndere hele uren. Kijktips Kn de leerling de hele uren goed flezen? Weet de leerling wt een minuut is en herkent hij het streepje vn de vijf minuten? Geruikt de leerling de goede wijzer om de minuten n te geven? Kn de leerling de tijden over en 0 over goed flezen? En de tijden en 0 voor? Kn de leerling de klok op de juiste tijd zetten? Weet de leerling wt vroeger en lter is? Hulp per doel De leerling heeft moeite met ftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0, met de sisstrtegie: rekenen vi de 0 In een groepje sommen over het tientl mken op het rekenrek. Het gt steeds om de sisstrtegie rekenen vi de 0: eerst fhlen tot 0 en dn de rest erf. ( =. : = 0, 0 = ) De leerlingen moeten deze strtegie egrijpen en kunnen toepssen. Doorloop (in verschillende lesmomenten) de volgende drie fsen: Zeggen en doen Elke leerling verwoordt de werkwijze en lt die zien op het rekenrek. Lees de som voor. Zet het eerste getl op. Bedenk eerst welke twee sprongen je neemt. Vertel het en doe het drn op het rekenrek. Bespreek: wt ws je eerste sprong? Of: hoeveel he je er eerst f gehld? Wrom? Bijv. ij 7: Hoeveel eerst erf? Wt is hndig? Kijk mr nr het rek. Je mg 7 er in ewegingen fhlen. Wt doe je eerst? Is hndig? Wrom wel/niet? En eerst, is dt hndig? Wrom wel/niet? De kinderen moeten zelf gn inzien dt je er zo in één keer f kunt hlen. Dt dt hndig is. Bij leerlingen die tellen, vrgt u of het sneller kn. Hoeveel moet erf om ij tien te komen? Kun je dt in één greep? Zeggen en kijken De leerlingen verrichten de hndelingen in gedchten, l kijkend nr het rekenrek. Zet op. Wt zie je? Welke kleur? Kijk er f in twee sprongen. Welke sprongen? Schrijf de splitsing ij de som. Wrom zo? Zeggen en denken Denk n je rekenrek, hoe ziet het er ook lweer uit? Zet in gedchten op, zie je het voor je? Nu erf, in twee sprongen. Welke twee sprongen? Schrijf de splitsing mr op. De leerling heeft moeite met ftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in context Werk in een groepje. De één leest een verhl voor (nvulcontexten, zols ij toetsopgve ), een tweede lt met mteril zien wt er geeurt, een derde tekent wt er geeurt (mkt een schets), een vierde lt het zien op de gestructureerde getllenlijn en weer een nder schrijft het op in rekentl. Steeds wisselen vn functie. Suggesties voor het geven vn hulp per lesdoel. Lt de leerlingen ervren dt je hetzelfde proleem op verschillende mnieren kunt weergeven: je zegt steeds hetzelfde op een ndere mnier. Anvulcontexten kun je oplossen door n te vullen of door f te trekken. Anvullen ligt vnuit de context meer voor de hnd. Mr voor leerlingen is het nvullen lstig opschrijven in rekentl. Je schrijft dt nmelijk op ls een stipsom. Bijv. toetsopgve : 7 + =. Besteed, wnneer ovenstnde goed gt, op dezelfde mnier ndcht n verschilcontexten. Vooreelden hiervn vindt u in les (ijv. w les opgve ). Ook weer in een groepje het proleem op verschillende mnieren weer lten geven. De strt kn hier een verhl of een pltje zijn. De leerling kent de volgorde vn de getllen t/m 00 niet Zorg voor een grote getllenlijn t/m 00, lleen de tienvouden zijn zichtr. Geef elke leerling twee getlkrtjes. Tussen welke tienvouden horen de getllen? Vrg de leerlingen het kleinste getl voorn te leggen. Nu smen met je uurmn vier krtjes op een rij leggen vn klein nr groot. In welke volgorde hngen ze n de getllenlijn? Dn lle krtjes op een rij vn klein nr groot. Welke krtjes missen we? Welke getllen liggen hier nog tussen? Werk in tweetllen. Geef ieder een stpel getlkrtjes (geschud), elk drit de ovenste krt om, welk getl is het kleinst? Wie de kleinste heeft, mg ze heen en legt ze onder op de stpel. Gt dit goed, doe hetzelfde spel dn met drie en lter met vier spelers. De leerling kn ij het klokkijken niet en 0 minuten vroeger of lter ngeven Breng de klok onder de ndcht, wt zie je? (wijzers, streepjes, cijfers) Herhl uren (hele ronde), hlve uren (de hlve ronde), kwrtieren (een kwrt vn de ronde). Hoe zie je een minuut op de klok? Welk stukje is een minuut? (fstnd tussen twee kleine streepjes) Hoe lng duurt het vn het ene grote streepje nr het volgende? ( minuten) Werk in drietllen, leerling één zegt het hele uur, leerling twee zegt of 0 minuten vroeger of lter. Leerling drie zet dit op de klok en zegt hoe lt het dn is. Steeds wisselen.

11 Je mg kijken nr het rekenrek. Schrijf de sommen uit je doosje op een ldje. Reken ze ook uit. 7 = 9 = 0 = = 7 = = 0 7 = = 7 = = 0-vriendjes vijf-sommen (ijn) verdwijn-sommen = = 9 7 = 9 = 9 = = = = 0 = 9 = 9 = = 0 = Je mg het rekenrek geruiken; hl eerst f tot 0. Denk n het rekenrek: hl eerst f tot 0. 9 = = 7 9 = 7 = 9 = 79 7 = = Eerst erf en dn. 7 = 7 = = = = = 7 = 9 = 7 9 = = = = = 7 = = = 9 = = = Ik he negen euro. Er zijn geiten. Ik wil iets kopen vn elf euro. Hoeveel moet ik nog spren? ntwoord: erij In de wei lopen 7 geiten. Hoeveel zitten er in het hok? ntwoord: c erij Teken de wijzers in de klokken. Schrijf ij elke klok hoe lt het is. minuten vroeger minuten lter Het is Het is uur. Het is Het is Het is 7 uur. Het is Teken de wijzers in de klokken. Schrijf ij elke klok hoe lt het is. 0 minuten vroeger 0 minuten lter Het is Het is uur. Het is erij 0 Het is Het is 9 uur. Het is Opzet Weer en Meer An de hnd vn de toets eplt u of een leerling met de Weer of de Meer n de slg gt. De eslissingsregels vindt u in de hndleiding ij de toets. Leerlingen die de lesstof voldoende eheersen, strten in de les n de toets met de Weer. Weer weer weer Reken uit Reken uit in twee stppen 7 Reken uit 0 voor ; over Oefen de sommen uit je doosje Mk er rekentl vn Reken uit Mk vst en reken uit zonder rekenrek Reken uit in twee stppen 9 Mk even lng 0 voor ; 0 over Opgve uitleg: per opgve een korte uitleg. Opgvenuitleg Opgvenuitleg Reken uit Memoriseren ftrekken t/m 0 Je mg nr het rekenrek kijken. Reken uit. Oefen de sommen uit je doosje Memoriseren ftrekken t/m 0 Schrijf de sommen uit je doosje op een ldje. Reken ze drn uit. Je mg nr het rekenrek kijken. Mk vst en reken uit zonder rekenrek Herkennen vn somtypen en memoriseren optellen en ftrekken t/m 0 Kijk nr de getllen. Wt voor soort som is het? Mk vst en reken uit. Denk n 0-vriendjes, vijf-sommen, (ijn-)verdwijnsommen, en. Als het goed is, he je geen rek nodig. Reken uit in twee stppen Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Je mg het rekenrek geruiken. Hl eerst f tot 0. Schrijf de splitsing ij de som. Reken uit Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. Schrijf de splitsing ij de som. Reken uit in twee stppen Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. Schrijf de splitsing ij de som. 7 Reken uit 0 voor ; over Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. Klokkijken: minuten vroeger of lter sisstrtegie: rekenen vi de 0 Hoe lt is het op de middelste klok? Teken de wijzers Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. op de ndere klokken minuten voeger en lter en vul de tijd in. Mk er rekentl vn Aftrekken t/m 0 in context (nvulcontexten) 0 voor ; 0 over... Hoe reken je? Welke som pst erij? Wt is het Klokkijken: 0 minuten vroeger of lter ntwoord? (terugkoppelen nr het verhl/pltje) Hoe lt is het op de middelste klok? Teken de wijzers op de ndere klokken 0 minuten vroeger en lter en 9 Mk even lng vul de tijd in. Verschil eplen door nvullen of ftrekken Hoe reken je? Welke som pst erij? Wt is het ntwoord? (terugkoppelen nr het verhl/pltje) De leerlingen die de lesstof goed eheersen, gn n de toets n de slg met de Meer-opgven. Ook hierover stt in de hndleiding onder een feelding vn de Meer per opgve een korte uitleg. Opzet Contexttoets De contexttoets en de ntwoorden vindt u in de kopieermp. In deze hndleiding vindt u de uitleg. Contexttoets: de toets is edoeld om n te gn of de leerlingen de verworven rekenvrdigheden ook in ndere situties (contexten) kunnen toepssen. Contexttoets ij lok,, De feelding vn het ntwoordmodel vn de contexttoets. Hndig om ij het nkijken en voorereiden ij de hnd te heen. ntwoorden nm contexttoets ld ntwoorden contexttoets nm ld riefjes vn 0 7 cm 7 zkjes vn 0 koeken losse koeken potloden X Rekenrijk Noordhoff Uitgevers v Rekenrijk Noordhoff Uitgevers v euro 9 euro Dt is euro. Per opgve stt de vrg die u voorleest, het lesdoel en uit welk lok dit type opgve komt. 7 Ligging vn getllen, tellen met sprongen vn, lok In welke rievenus moet de rief voor huisnummer? Trek een lijn vn de rief nr het juiste huis. Ligging vn getllen en flezen vn getllen, lok Hoe lng is de tfel? 7 cm Ordenen vn getllen, lok Wie heeft de meeste ldzijden gelezen? het middelste kind, pgin s Splitsen en smenstellen, lok Hoeveel potloden heeft Miln? potloden Splitsen vn getllen in tienvouden en eenheden, lok In de portemonnee heeft Freek euro. Hij heeft drie munten vn euro en riefjes vn tien. Hoeveel riefjes vn 0 heeft hij? riefjes vn tien Splitsen vn getllen in tienvouden en eenheden, lok Leonie trkteert op koeken. Ze heeft koeken nodig. Hoeveel zkjes vn 0 koeken en hoeveel losse koeken koopt ze? drie zkjes vn 0 en losse koeken. 7 Optellen over het eerste tienvoud, lok Ik koop een fietshelm voor euro en een el voor euro. Hoeveel moet ik etlen? euro Aftrekken over het eerste tienvoud, lok In de portemonnee zit euro. Ik koop twee ijsjes en ik etl euro. Hoeveel geld he ik over? 9 euro 9

12 Accenten lok Eerst erf, dn nog. In dit lok wordt het ftrekken over het tienvoud ngeoden. Het rekenen vi de 0 is de sisstrtegie (eerst fhlen tot 0, dn de rest erf). Leerlingen leren zich inleven in wt je vnuit een nder stndpunt ziet. komt eerst, drn, dn... De kennis vn het klokkijken wordt uitgereid met en 0 voor en over het hele uur. Er is opnieuw ndcht voor de oriënttie in het getllengeied t/m 00: onder ndere de volgorde vn getllen t/m 00. _HLA.ind ::

13 Overzicht lok Les Mterilen - rekenrek per leerling klssikl rekenrek sommendoosjes kopieerld ingospel gestructureerde getllenlijn (kn ook op ord worden getekend) kleine kokers (ijv. wc-rollen) mteril voor een stilleven tekenppier klssikle klok kleine klokjes per leerling Les Blokdoelen Wt ging ern voorf Wt komt ern - - Rekenen t/m 0: Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 sisstrtegie: rekenen vi de 0 Aftrekken in contexten (verschilcontexten en nvulcontexten) Optellen en ftrekken t/m 0 Begin vn het memoriseren vn het optellen en ftrekken t/m 0 - Getl egrip: getllen t/m 00 Volgorde vn getllen t/m 00 Meetkunde: ruimtelijke oriënttie Beplen vn het stndpunt vn een fotogrf Tijd: Klokkijken: en 0 voor of over Optellen t/m 0 met overschrijding vn de 0 (lok ) Begin vn het memoriseren vn het optellen en ftrekken t/m 0, (lok en ook groep ) Volgorde vn getllen t/m 00 (lok ) Hele en hlve uren, kwrtieren, egrip minuut (lok ) Rekenen t/m 00 Aftrekken vnf een tienvoud (lok ) Aftrekken zonder en met tienvoudoverschrijding op de lege getllenlijn, ijv. -7 (lok 7) Volgorde vn getllen t/m 000 (groep ) klokkijken op de nloge klok in uren, hlve uren, kwrtieren en minuten (lok 7) 7

14 Les Lesinhoud Voorf Herhl de splitsingen t/m 0. Dit mg in een hoog tempo. Schrijf een getl (ijv.7) met splitshoedje eronder. U noteert de n de ene knt en u drit zich om. De kls zegt:. Mterilen Steeds ndere splitsingen en ook ndere getllen. les rekenrek per leerling klssikl rekenrek Lesdoelen Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 (sisstrtegie: rekenen vi de 0) ftrekken over eerste tienvoud Hoeveel postzegels over? Vn pltje nr rekentl w lz. Mk er rekentl vn w lz. 9 Jn stuurt vier vriendjes een krt. Hoeveel postzegels houdt hij over? Hoe he je dt uitgerekend? Ankie verstuurt zes krten. Hoeveel postzegels houdt zij over? Mk er rekentl vn Hoe he je nu gerekend? Er vliegen zes vogels weg. Hoeveel lijven er zitten? Reken uit in twee stppen Hoeveel gekjes zijn er dn nog? ntwoord: ntwoord: Vn verhl nr rekentl w lz. 9 Vn verhl nr rekentl Miln Aimdheeft heeft snoepjes. dropjes. Hij op. Hijeet eet er er vijf op. Hoeveel snoepjes heefthijhij over? Hoeveel dropjes houdt over? w lz. Je mg het rekenrek geruiken. Hl eerst f tot 0. Eerst erf en dn. Hoeveel knikkers houdt ze over? Eerst erf en dn. 9 = 0 w lz. 9 ntwoord: = Jsmijn heeft knuffels. Zeven vn die knuffels zijn eren. Hoeveel ndere knuffels heeft Jsmijn? Ell heeft knikkers. Ze verliest er 9. ntwoord: Moeder koopt zeven gekjes. Wt stt onder de vlek? = =9 = = =7 = = = Ik ging met euro de winkel innen. Ik kwm eruit met euro. Welke som hoort drij? 9 Kijktips Kennen de leerlingen de splitsingen t/m 0? Kn iedereen eredeneren hoeveel je eerst vn een getl fhlt om ij het tienvoud uit te komen? Kn iedereen vlot ftrekken vn 0? (0 -, 0 -, etc.) _WBA_B.indd 9 Kn de leerling de sommen op het rekenrek in twee stppen mken, vi de 0? Wie kn de som uitrekenen door lleen nr het rek te kijken, of het voor zich zien, dus zonder de krlen echt te verschuiven? :9: _HLA.ind ::

15 Leseschrijving Hoeveel postzegels over? Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Bekijk smen de tekening. Hoe reken je? Lt de leerlingen verwoorden. U endrukt de sisstrtegie: eerst fhlen tot 0. Lt deze strtegie ook op het rekenrek zien. Vertel hoe de strtegie gt. Vn pltje nr rekentl (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Welke som zie je op het rekenrek? Hoe reken je? Bespreek met de leerlingen die hier nog moeite mee heen nog eens de werkwijze vn de strtegie. Hoeveel hl je er eerst f? Weet je nog: lles vn de onderste stf. Dn de rest er nog f. Bedenk de splitsing en schrijf die op. Mogelijke vrgen ij de plt: Hoeveel zegels heeft Jn? () Welke som pst ij de zegels vn Jn? ( =) Hoe reken je? En welke som pst ij Ankie? Hoe reken je? Reken uit in twee stppen (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. sisstrtegie: rekenen vi de 0 Leerlingen kunnen steun heen n het noteren vn de splitsing ij de ftrekker. De ruimte in het werkoek stimuleert de leerlingen om de splitsing voorf te edenken en werkelijk te noteren. Lt de nottievorm op het ord zien. Lt tegelijkertijd op het rek zien wt er geeurt: : wt is hndig om er eerst f te hlen? Wrom is hndig en niet? En eerst erf, is dt hndig? Wrom wel/niet? Lt de leerlingen ontdekken dt lles wt op de onderste stf stt er gemkkelijk in één keer f kn. In dit gevl is dt. Schuif mr een klein eindje nr rechts. Nog niet heleml. Dus eerst erf, opschrijven ij de splitsing. Hoeveel nu nog? Neem rustig de tijd om er even over te denken. Gelukkig heen we de splitsingen goed geoefend. Nog. Schuif mr een klein eindje nr rechts. Invullen ij de splitsing en op het rek kijken hoeveel je nu ij elkr (een eetje) nr rechts het geschoven: en. Klopt het? Dn definitief heleml nr rechts schuiven. Op deze mnier mken de leerlingen opgve. Mk er rekentl vn (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in context Welke som pst erij? Hoe reken je? De leerlingen mogen ij deze sommen het rekenrek geruiken. Mr oserveer of ze dn wel in twee stppen rekenen. Wt is het ntwoord? (terugkoppelen nr het verhl/pltje) Vn verhl nr rekentl (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in context Welke som pst erij? Hoe reken je? De leerlingen mogen ij deze sommen het rekenrek geruiken. Mr oserveer of ze dn wel in twee stppen rekenen. Wt is het ntwoord? (terugkoppelen nr het verhl) Wt stt er onder de vlek? (WB) (ezelsooropgve) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 Bij deze sommen weet je hoeveel er eerst ws en je weet wt er overlijft. Kun je dn weten hoeveel erf is gegn? Hoe? (lt er zo nodig een verhltje ij edenken of een tekening ij mken) Afronding vn de les Lt de leerlingen in drietllen werken: de één edenkt een ftreksom t/m 0 met overschrijding vn de 0, nummer twee lt zien op het rekenrek in twee stppen (vi de 0) en nummer drie schrijft op met het splitshoedje erij. = 7 les op lz. 7 9

16 Les Lesinhoud Voorf Rekendictee: Lees de sommen n het egin vn de leseschrijving één voor één voor. Geef seconden edenktijd. Weet je het ntwoord niet, dn zet je een streepje. Meteen n floop nkijken. Alle leerlingen mken een sommendoosje met de sommen Lesdoelen t/m 0 die voor hem of hr nog moeilijk zijn (mogelijk heen ze l Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. de een sommendoosje uit groep of sisstrtegie: rekenen vi de 0 uit lok ). Bij iedereen zitten dus Volgorde eplen vn getllen ndere sommen in het doosje. t/m 00 De opdrcht: pk een krtje uit het doosje, lees voor jezelf de som Mterilen op en edenk het ntwoord. Dri les sommendoosje dn het krtje om en controleer kopieerld het ntwoord. Is het goed, dn leg rekenrek je het krtje weg; niet goed, dn ingospel terug in je doosje (of op een prte Reken uit Eerst erf, dn nog. stpel). Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. = les ftrekken over eerste tienvoud Wt is de nieuwe prijs? = = = 9 = 7 = 7 = = = 7 = = = = Reken uit w lz. Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. Reken uit Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. 7 = 7 = = = = = = 7 = 9 = Kun uitrekenen? 9je = 7 op twee mnieren = = = Zie je nog meer sommen die je op twee mnieren kunt uitrekenen? Vn verhl nr rekentl Hoe reken je? les Vn verhl nr rekentl Elroy heeft stickers. Hoeveel glzen stn er nog op tfel? Hij plkt er zeven op een vel ppier. Hoeveel stickers heeft hij dn nog over? c Ageeth heeft 7 loemen. Ze zet er negen in de ene vs. Hoeveel zet ze er in de ndere vs? d ntwoord: w lz. Reken uit Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. Eerst erf, Eerst erf, dn nog. dn nog. Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. _WBA_B.indd = = = = 9 = 7 = 7 = = = 7 = = = = Acht kinderen pkken een gls. Reken uit Er stn glzen limonde op tfel. Vn klein nr groot Jenny heeft euro. w lz. Zij koopt een pop voor 9 euro. Lyl heeft poppen. Zes vn die poppen zijn meisjespoppen. Hoeveel jongenspoppen heeft Lyl? Hoeveel euro houdt zij over? ntwoord: Suznne heeft stukjes pizz. Ze eet er vijf op. Hoeveel zijn er dn nog over? :9:9 w lz. Zet de getllen in volgorde. Zet het kleinste getl voorop. w lz. Reken uit Denk n het rekenrek. Hl eerst f tot 0. 7 = 7 = Kijktips = = = = 7 = = Kn iedereen de sommen 9 = uitrekenen 9 = = = = Kn iedereen vlot fhlen tot 0? zonder rek? Vn verhl nr rekentl Kn iedereen vlot de juiste kijkend nr het rek? Er stn glzen limonde op tfel. Jenny heeft euro. splitsing mken in twee stppen op het rek? Acht kinderen pkken een gls. Zij koopt een pop voor 9 euro. methoeveel opschrijven? glzen stn er nog op tfel? Hoeveel euro houdt zij over? zonder opschrijven? Kn iedereen vlot ftrekken vn ntwoord: ntwoord: 0? _WBA_B.indd Kn iedereen de getllen t/m 00 op volgorde pltsen? :9:9 70 _HLA.ind ::

17 Leseschrijving Voorf: rekendictee Wt is de nieuwe prijs? Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. de sisstrtegie: rekenen vi de 0 Verken de prtplt in het oek. Het speelgoed is fgeprijsd, lle prijzen gn omlg. Mogelijke vrgen ij de prtplt: Welke som pst ij de puzzel? ( = ) Idem ij de l, pennenset, knikkerzk. Hoe reken je? ( erf en dn erf) Hoe reken je ij de pennenset? (9, dt kn ineens! Denk mr n 9 ) Vn verhl nr rekentl (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in context Welke som pst erij? Lt de som in het werkoek noteren onder het verhltje. Hoe reken je? Wt is het ntwoord? (terugkoppelen nr het verhl) Vn klein nr groot (WB) Volgorde vn getllen t/m 00 Wt is het kleinste getl? Dt komt voorn. Welk getl komt drn? Lt leerlingen die dit lstig vinden de getllen overnemen op losse krtjes, dn kunnen ze ermee schuiven. In welke molen horen de getllen? (ezelsooropgve) Pltsen vn getllen tussen tienvouden Tussen welke tienvouden liggen de getllen? In welke molen komt het getl dn? Bedenk zelf ook nog een pr getllen voor elke molen. Reken uit (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. de sisstrtegie: rekenen vi de 0 Neem enkele sommen uit het leerlingenoek smen met de leerlingen door. Er stt: hl eerst f tot 0. Welke splitsing mk je? Lt de splitsing telkens noteren. Hoe doe je dt op het rekenrek? Kun je het lten zien? Stimuleer de leerlingen om eerst te vertellen wt ze gn doen en het ps drn echt te doen. Afronding vn de les Lt de leerlingen in tweetllen werken: de één edenkt een ftreksom t/m 0 met overschrijding vn de 0 en schrijft de som op, nummer twee noemt in welke twee sprongen hij rekent. Bijv.: nummer één edenkt en schrijft de som op, nummer twee zegt: twee erf en drie erf. Om de drie sommen wisselen. Reken uit (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. de sisstrtegie: rekenen vi de 0 Weer ftrekken. Denken n het rekenrek. De splitsing hoeft niet meer te worden genoteerd. Lt de leerlingen vertellen hoe ze splitsen. Wnneer de leerlingen zelf het splitshoedje erij willen zetten, mg dt ntuurlijk. Opmerking: Je kunt ook uitrekenen met hlveren. Als je ineens weet dt 7 de helft is vn, g je ntuurlijk niet vi de 0 rekenen. Geruikmken vn hlveringen is een vristrtegie. Het is geen strtegie die lle leerlingen hoeven te eheersen. 7 les en op lz. 7-77

18 Les Lesinhoud Lesdoelen Voorf Geef leerlingen een ldje (A) met drop een getl (,, 7, ). Ze krijgen de opdrcht om in volgorde vn klein nr groot te gn stn met het getl voor de uik. Idem met ndere getllen. Neem steeds ndere leerlingen. les ftrekcontexten ftrekken met nvullen Mk er rekentl vn Mterilen Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in diverse contexten: ftrekken, nvullen en verschil eplen Volgorde eplen vn getllen t/m 00 les les Roy heeft l 9 km gefietst. Hoeveel km moet hij nog? getllenlijn Mk er rekentl vn w lz. 9 Mk er rekentl vn je je nvullen ofofftrekken? nvullen ftrekken? GG Mk er rekentl vn G je nvullen of ftrekken? Er zijn oeken. Er zijn zkjes lollies. Hoeveel oeken zitten er in de kist? Er zijn oeken. Hoeveel oeken zitten er in de kist? Hoeveel zkjes zitten er in de doos? Er zijn zkjes lollies. Hoeveel zkjes zitten er in de doos? Kunntwoord: je ij elk pltje twee sommen edenken? ntwoord: Een prentenoek vn ldzijden. Jn heeft l 9 ldzijden gelezen. Hoeveel ldzijden moet hij nog? d ntwoord: Mrer errekentl rekentl vn Mk vn Snder heeft meer euro s. Hoeveel meer? ntwoord: w lz. 9 Reken uit. vn Mrhet er verschil rekentl Reken het verschil uit. Ik en jr. Reken het verschil uit. Ik en jr. Ik en jr. Ik en jr. c De luwe koffer is zwrder. e Hoeveel zwrder? Smir koopt de pop. Hoeveel euro houdt ze over? Stef is ouder. De rechter toren is hoger. Hoeveel ouder? Stef is ouder. Hoeveel ouder? Hoeveel hoger? De rechter toren is hoger. Hoeveel hoger? Wt heeft 9 met l deze pltjes te mken? En wt heen de getllenlijnen hieronder ermee te mken? Kijktips Begrijpen de leerlingen dt je nvulcontexten kunt oplossen door zowel n te vullen ls f te trekken? Kunnen de leerlingen de nvulstrtegie ook juist toepssen? (eerst nvullen tot 0 en dn de rest erij) 9 ntwoord: ntwoord: Kun je ij elk pltje twee sommen edenken? + ntwoord: 0 9 ntwoord: 9 w lz. 70 _WBA_B.indd :: _WBA_B.indd :: Begrijpen de leerlingen dt je verschilcontexten kunt oplossen door zowel f te trekken ls n te vullen? Lukt het ftrekken t/m 0 m..v. de sisstrtegie rekenen vi de 0? Kn de leerling zelf eplen hoeveel er eerst f moet om ij de 0 te komen? Kn de leerling ngeven hoeveel er dn nog fmoet? (splitsen vn getllen t/m 0) 7 _HLA.ind ::

19 Leseschrijving Mk er rekentl vn Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in diverse contexten Bespreek de vijf situties. Het gt er hier om dt er verschillende strtegieën n de orde komen (ij en ligt nvullen voor de hnd, ij c en d verschil eplen en ij e fhlen/ftrekken). Lt zien hoe de verschillende mnieren er op een getllenlijn uitzien. Getllen tussen tienvouden (ezelsooropgve) Ligging vn getllen tussen tienvouden Lt leerlingen die hier moeite mee heen nr de (krtjes)getllenlijn kijken. Wr liggen de getllen? Tussen welke tienvouden is dt? Afronding vn de les Bespreek een pr sommen uit opgve. Hoe he je gerekend? Lukt het fhlen tot 0 vlot? En lukt het om de splitsing vlot te vinden? Mogelijke vrgen ij de prtplt: Hoe ver moet Roy nog fietsen? Hij heeft l 9 km gefietst. Hoe reken je? (nvullen ligt voor de hnd: eerst erij, dn nog, smen, mr mogelijk komen leerlingen met ndere oplossingen) Hoe ziet dt eruit op een getllenlijn? Welke lijn uit het oek pst erij? (de rechter) Wr zie je het ntwoord op de lijn? Hoe reken je ij d? Wie heeft het meeste gesprd? (Snder, wnt hij heeft meer euro s) De vrg is nu hoeveel meer. Hoe reken je? (het verschil eplen tussen de twee sprpijpen ligt voor de hnd, mr mogelijk komen de leerlingen met ndere oplossingen) Bespreek de ndere situties op dezelfde mnier. Mk er rekentl vn (WB) Kiezen tussen nvullen of ftrekken Kun je ij elk pltje twee sommen edenken? Hoe reken je? (nvullen of ftrekken) Welke mnier vn rekenen vind jij het hndigst? Bendruk nog even de stp over het tientl. Lt de sprongen die erij horen op een getllenlijn op het ord zien. Hiern mken de leerlingen de werkoekopgve zelfstndig. Mk er rekentl vn (WB) Aftrekken: verschil eplen Welke sommen pssen erij? Ook nu kun je weer nvullen of ftrekken. Vn verhl nr rekentl (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 in verschilcontexten Lt leerlingen die hier moeite mee heen het proleem visueel weergeven. Kunnen ze het op de getllenlijn lten zien? Of met twee verticle kolommen? Reken uit (WB) Aftrekken t/m 0 met overschrijding vn de 0 m..v. de sisstrtegie: rekenen vi de 0 Hoe splits je? Lt de splitsingen opschrijven. les 7 op lz. 7 7

20 Les Lesinhoud Voorf Voor veel leerlingen is het zich verpltsen in het stndpunt vn een nder een moeilijke opgve. Om dt te oefenen, wordt het fotogrferen ngespeeld. De leerlingen fotogrferen door een koker. les Lesdoelen Speel enkele situties: Vn chter uit de kls: ik zie de juf heleml. Vn vlk ij de juf: ik zie lleen hr neus. Vnf de deur: ik zie de juf vn opzij. Enz. Beplen vn het stndpunt vn een fotogrf Klokkijken: en 0 voor of over Mterilen kleine kokers (ijv. wc-rollen) mteril voor een stilleven tekenppier klssikle klok kleine klokjes per leerling eplen stndpunt fotogrf klokkijken: vijf voor en vijf over Wie mkte de foto? Hoe lt is het? w lz. 7 c d e f g h i j voor ; over w lz c 0 voor ; 0 over w lz. 7 c 7 Noordhoff Uitgevers v Kijktips Begrijpt de leerling dt je vn verf meer ziet dn vn dichtij? Kn de leerling zich voorstellen hoe iets er vn de ndere knt uitziet? Begrijpt iedereen de verdeling vn de klok in minuten? Kn iedereen en 0 over flezen? En en 0 voor? Kn de leerling de tijden ook zelf op een klok ngeven? 7 _HLA.ind ::