BESLUITEN. 1. kennis te nemen van het procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs; 2. dit besluit en het plan ter kennis te brengen van de Raad.

Transcriptie

1 B&W-nr.: d.d Onderwerp Procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs Behoudens advies van de commissie OWZ BESLUITEN 1. kennis te nemen van het procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs; 2. dit besluit en het plan ter kennis te brengen van de Raad. Samenvatting Op 4 juli 2006 heeft de Gemeenteraad besloten tot de verzelfstandiging van het Leids Openbaar Onderwijs. De Raad heeft het College daarbij opdracht gegeven een onderzoek in te stellen naar de meest gewenste vorm waarin de verzelfstandiging kan worden gerealiseerd. Er is een plan opgesteld voor de uitvoering van dit besluit en voor de communicatie met de onderwijsorganisaties. Het doel van dit plan is in het voorjaar van 2007 een besluit te nemen over de vorm van de verzelfstandiging. Per medio 2008 moet de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs gerealiseerd zijn.

2 Raadsaanbiedingsformulier Rv nr. Opsteller Naam: Corinne van der Salm Dienst: C&E Telefoon: 5419 Verantwoordelijk portef.houder: Wethouder B&W-besluit d.d: OWZ Meningsvormend Besluitvormend Informatief (t.k.n.) Naam Programma + onderdeel: Onderwijs en Jeugd, 8.9 Openbaar onderwijs Onderwerp: Procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs Voorgenomen besluit: Kennis te nemen van het procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs INHOUD Aanleiding: Doel: Kader: Overwegingen: Procedure: Financiën: Bijgevoegde informatie: OVERIGEN Communicatie: Evaluatie: In te vullen door de griffie: Raadsbesluit Raadsvoorstelnr. Onderwerp:

3 De raad van de gemeente Leiden, Besluit: Gedaan in de openbare raadsvergadering van Voorzitter raad, griffier, Advies van de commissie is: Hamerstuk Hamerstuk met stemverklaring van de fracties van Kort bespreekpunt Uitgebreide discussie Het besluit van de raad is: Ongewijzigd aanvaard Gewijzigd aanvaard Verworpen Aanvaarde moties/amendementen:

4 Procesplan Verzelfstandiging Openbaar Onderwijs Datum: 21 september 2006 Opdrachtgever: Gerda van den Berg Opgesteld door: Corinne van der Salm Besproken met: Linda Schepman, Lia Totté, Cor Klein, BOO, Laus de Jonge 1. Inleiding Aanleiding Op 4 juli 2006 heeft de Gemeenteraad besloten tot de verzelfstandiging van het Leids Openbaar Onderwijs. De Raad heeft het College tevens opdracht gegeven een onderzoek in te stellen naar de meest gewenste vorm waarin de verzelfstandiging kan worden gerealiseerd. Ook heeft de Raad een aantal randvoorwaarden vastgesteld. Verzelfstandiging van het openbaar onderwijs maakt het mogelijk een duidelijker scheiding aan te brengen tussen de gemeentelijke rollen op het gebied van onderwijs, namelijk lokaal onderwijsbeleid en bestuur van de openbare scholen. Ook is de verwachting dat verzelfstandiging verdere professionalisering van de bestuurlijke organisatie mogelijk maakt. Het Raadsbesluit is een goede stap in een belangrijk proces. Onder meer uit de bijdragen tijdens de hoorzitting op 27 juni 2006 blijkt dat alle betrokkenen binnen het onderwijsveld en de gemeente zeer begaan zijn met het openbaar onderwijs. Zij zijn het er over eens dat er behoefte is aan een onafhankelijke belangenbehartigende organisatievorm, waarbij iemand zich volledig in kan zetten voor de belangen van het openbaar onderwijs. Betrokkenen realiseren zich dat verzelfstandiging een complex en veelomvattend proces is, waarbij alles met alles samenhangt. Een proces dat daarom met grote zorgvuldigheid verder vormgegeven moet worden. De nieuwe Raad en het College hebben behoefte om een onderbouwde en breed gedragen keuze voor de verdere uitwerking van de verzelfstandiging te maken. De tijd is rijp Er wordt in Leiden al geruime tijd gedacht en gesproken over verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. In het Collegeprogramma van 2002 werd al een onderzoek naar de voorwaarden van verzelfstandiging aangekondigd. In 2004 tekenden vertegenwoordigers van het Da Vinci College, het Stedelijk Gymnasium en het primair onderwijs een intentieverklaring. Een stuurgroep met vertegenwoordigers uit het veld en de gemeente voerde een verkenning uit, die resulteerde in een ambtelijk rapport en een financiële bijlage. Dit rapport heeft echter niet tot een raadsbesluit geleid. De situatie werd complexer toen in 2005 een mogelijke fusie met het katholieke onderwijs als optie in beeld kwam. Een extern bureau heeft eind 2005 interviews met alle betrokkenen gehouden. De daarna opgestelde rapportage Samen Werken aan Samenwerken is door een ambtelijke werkgroep vastgesteld en met een brief van de toenmalige wethouder aan de medewerkers en besturen verzonden. Door de verkiezingen en vorming van een nieuw College is er daarna een stilte opgetreden. De GMR en de directeuren primair onderwijs hebben in april 2006 hun zorgen kenbaar gemaakt over het verloop van het proces. Met het besluit van 4 juli 2006 werd duidelijk dat ook de gemeente groot belang hecht aan de verzelfstandiging. De gedeelde behoefte aan een zelfstandige en professioneel bestuurlijke organisatie voor het openbaar onderwijs maakt dat het moment is aangebroken voor de volgende stappen. In dit procesplan wordt beschreven welke stappen op welk moment door wie worden gedaan en wie op welk moment met wie communiceert.

5 Randvoorwaarden voor verzelfstandiging In het besluit van 4 juli 2006 heeft de Raad de volgende randvoorwaarden voor de verzelfstandiging genoemd: scheiding tussen verantwoordelijkheid voor lokaal onderwijsbeleid enerzijds en bestuur van het openbaar onderwijs anderzijds; ontwikkeling van een professionele bestuurlijke organisatie voor het openbaar onderwijs; vrije toegankelijkheid van de scholen voor openbaar onderwijs; behoud identiteit onderscheidene scholen; geen verslechtering van mogelijkheden voor segregatiebestrijding; geen schaalvergroting van scholen; geen extra kosten als gevolg van bestuurlijke schaalvergroting; geen extra managementlagen als gevolg van bestuurlijke schaalvergroting. Betrokken partijen en hun standpunten De gemeente Leiden is het bevoegd gezag van het openbaar basis-, speciaal en voortgezet onderwijs. Het betreft: - Twaalf scholen voor basisonderwijs - Een school voor speciaal basisonderwijs - Twee scholen voor speciaal onderwijs - Twee scholen voor voortgezet onderwijs Het bevoegd gezag van één school voor voortgezet onderwijs (Da Vinci College) wordt gevormd door een bestuurscommissie. Voor alle overige scholen wordt het grootste deel van de bestuurstaken materieel uitgevoerd door het Bureau Openbaar Onderwijs (BOO; intern verzelfstandigd binnen gemeente Leiden). In het proces tot nog toe kent de gemeente globaal drie gesprekspartners binnen het openbaar onderwijs: het primair onderwijs (inclusief speciaal onderwijs), via de GMR en BOO het Da Vinci College (centrale directie, MR en Bestuurscommissie) het Stedelijk Gymnasium (directie en MR). Zowel uit de hoorzitting op 27 juni 2006 als tijdens voorbereidende telefonische mini-interviews is gebleken dat alle partijen blij zijn met het besluit tot verzelfstandiging. Er is sterke behoefte aan een daadkrachtig en professioneel bestuur voor het openbaar onderwijs en aan een scheiding van lokaal onderwijsbeleid en schoolbestuur. Het brede draagvlak in de voormalige stuurgroep verzelfstandiging voor een mix-model (personele unie van drie stichtingsbesturen) blijkt echter verminderd. Dit betreft met name de positie van het Stedelijk Gymnasium, dat momenteel geen meerwaarde ziet in samenwerking met het primair onderwijs. Het Da Vinci College wil in ieder geval samen met het Primair Onderwijs verzelfstandigen. Zij staan niet onwelwillend tegen aansluiting van het gymnasium op de langere termijn, maar willen nu aan de slag met een kansrijke optie om de verzelfstandiging goed en snel te realiseren. Voor BOO heeft stapsgewijs verzelfstandigen de voorkeur. Dat wil zeggen eerst de verzelfstandiging van het primair onderwijs realiseren, en daarna een koppeling met andere partners onderzoeken en/ of maken. 2. Gewenst resultaat van het project De Raad heeft het College opgedragen een onderzoek in te stellen naar de meest gewenste vorm waarin de verzelfstandiging kan worden gerealiseerd. Doel van dit project is een Raadsbesluit over deze vorm in het voorjaar van 2007, met als ultiem doel verzelfstandigd openbaar onderwijs per medio Het uitgangspunt is dat de Raad in 2007 één besluit over het gehele openbaar onderwijs neemt. In het onderzoek in Fase 1 worden enkele vormen van verzelfstandiging getoetst aan de door de raad genoemde randvoorwaarden. Ook worden de organisatorische consequenties in kaart gebracht, zoals taken/ bevoegdheden/verantwoordelijkheden; besluitvorming; besturingsfilosofie; (bovenschoolse) directie; managementlagen; (Raad van ) Toezicht; verantwoordelijkheid voor en toezicht op kwaliteit. Een tweede aanvulling betreft het inzicht in consequenties van de vormen voor de Leidse situatie.

6 Daarbij wordt onderzocht welke ervaringen er in andere soortgelijke gemeenten zijn. Dat wil zeggen gemeenten met vergelijkbare aantallen scholen, gemeenten die gekozen hebben voor een combinatie primair - voortgezet onderwijs, gemeenten die gekozen hebben voor een combinatie primair - speciaal onderwijs en gemeenten die juist voor aparte besturen hebben gekozen. Er wordt nagegaan welke argumenten deze gemeenten voor hun keuze hadden, hoe zij de organisaties hebben vormgegeven, etc. Gezien de voorgeschiedenis is communicatie/ draagvlak belangrijk element in besluitvorming. Zowel in de onderzoeksfase als rond de besluitvorming worden de partijen uit het veld nadrukkelijk betrokken. 3. Fasen en tijdpad Om tot verzelfstandiging van het openbaar onderwijs te komen moet een aantal stappen worden gezet. Het proces is in vier fasen opgedeeld, die hieronder kort worden beschreven. In paragraaf 4 is de aanpak in de eerste fase verder uitgewerkt. I. Besluitvorming (Raadsbesluit in februari - maart 2007) In Fase I wordt het Raadsbesluit van juni 2006 uitgevoerd. Dat wil zeggen dat op basis van onderzoek een voorstel aan de Raad wordt gedaan over de gewenste vorm van verzelfstandiging. De partijen in het openbaar onderwijs (zie paragraaf 1) worden in dit onderzoek betrokken. II. Voorbereiden implementatie (plan vastgesteld zomer 2007) In deze fase worden de financiële, juridische en organisatorische consequenties van de gekozen vorm tot in detail uitgewerkt. Dit leidt tot een organisatie- en formatieplan. III. Implementatie (najaar 2007 begin 2008) In deze fase wordt de daadwerkelijke start van de nieuwe organisatie voorbereid, denk aan een bezettingsplan, vaststellen statuten, werving besturen/ directies, aanstellingsbesluiten personeel etc. IV. Zelfstandig functioneren (medio 2008) Vanaf dit moment is de verzelfstandiging een feit. 4. Aanpak Fase I Ter voorbereiding op een besluit over de vorm waarin het openbaar onderwijs verzelfstandigd wordt, wordt van een selectie van de meest kansrijke alternatieven onderzocht in hoeverre zij voldoen aan de randvoorwaarden uit het Raadsbesluit van 4 juli De selectie is gemaakt op basis van twee kenmerken: bestuursvorm en aantal besturen. Bestuursvorm De in paragraaf 1 genoemde stuurgroep heeft zes bestuursvormen onderscheiden: de klassieke of integrale bestuursvorm (College van B&W is bevoegd gezag); de bestuurscommissie ex artikel 83 van de Gemeentewet; Openbaar Lichaam op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen (WGR); Stichting Openbaar Onderwijs; Openbare rechtspersoon; Stichting samenwerkingsbestuur. Bij de klassieke of integrale bestuursvorm is geen sprake van verzelfstandiging. Deze vorm wordt daarom verder buiten beschouwing gelaten. Aangezien de verzelfstandiging (vooralsnog) beperkt blijft tot het openbaar onderwijs, vallen het openbaar lichaam op grond van de WGR en de stichting samenwerkingsbestuur af. Resteren de vormen Bestuurscommissie, Stichting en Openbaar rechtspersoon.

7 Aantal besturen Op basis van de discussies in de Raad is er aan de door de stuurgroep uitgewerkte opties een toegevoegd, namelijk die waarin het Primair Onderwijs en het Da Vinci College een gezamenlijk bestuur hebben en het Stedelijk Gymnasium een eigen bestuur heeft. Primair Onderwijs is inclusief speciaal onderwijs. De gekozen bestuursvormen gecombineerd met het aantal besturen leidt tot twaalf verschillende opties, die in het vervolg zullen worden onderzocht. Bestuurscommissie Stichting Openbare rechtspersoon Een bestuur X X X Mixmodel (personele X X X unie van drie besturen) Drie aparte besturen X X X Twee besturen (PO met Da Vinci; gymnasium apart) 1 X X X Van deze opties worden de consequenties in kaart gebracht door een ambtelijke projectgroep onder leiding van de projectleider en onder directe verantwoordelijkheid van de wethouder. Hierbij is aandacht zowel voor de criteria uit het Raadsbesluit, als voor de organisatorische consequenties en de Leidse situatie. Ook worden enkele voorbeelden uit andere vergelijkbare gemeenten geanalyseerd om van te leren (zowel succes- als faalfactoren). De reeds verzamelde informatie van de stuurgroep, VOSABB en de werkgroep die samengaan met het katholiek onderwijs onderzocht vormt een belangrijke bron. Ook wordt indien mogelijk gebruik gemaakt van een onderzoek van de Universiteit van Tilburg naar bestuursvormen voor het openbaar onderwijs. Dit onderzoek is momenteel in uitvoering. Daarnaast wordt ter concretisering van de verschillende opties een casus gebruikt, waarbij de huidige situatie wordt vergeleken met de verschillende alternatieve opties. Denk bijvoorbeeld aan onderwijshuisvesting: wie is in de huidige en alternatieve situaties waarvoor verantwoordelijk/ vertegenwoordigend, hoe verloopt de communicatie en besluitvorming, etc.? De bevindingen uit de ambtelijke projectgroep worden in afzonderlijke bijeenkomsten met vertegenwoordigers van de verschillende betrokken scholen besproken en aangevuld. Ook wordt de werkgroep van de Raadscommissie op de hoogte gesteld, met name van de ervaringen in andere gemeenten. Vervolgens wordt een conceptvoorstel opgesteld. De scholen ontvangen dit ten behoeve van raadpleging van de interne organisatie (medewerkers). Hierna bespreekt de wethouder het voorstel met de vertegenwoordigers van de scholen. Pas daarna wordt een definitief collegevoorstel opgesteld met beargumenteerde keuze voor de vorm van de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs in Leiden. 1 Er zijn uiteraard andere combinaties van twee besturen te bedenken. Gezien de standpunten van en over het gymnasium zijn deze opties op voorhand niet de meest kansrijke.

8 5. Organisatie en informatie Fase I Bestuurlijk opdrachtgever is de wethouder Onderwijs. De bestuurlijk opdrachtgever stelt plannen, notities en collegevoorstellen vast. In de communicatie richting het onderwijsveld speelt de wethouder een belangrijke rol. Ambtelijk opdrachtnemer is de directeur Cultuur & Educatie. De ambtelijk opdrachtnemer is verantwoordelijk voor de projectbeheersing, dient stukken in bij de portefeuillehouder. Projectleider is de coördinator strategische projecten van de dienst C&E. De projectleider is verantwoordelijk voor de procesbegeleiding, ondersteunt de opdrachtnemer bij de projectbeheersing, verzamelt informatie en informeert betrokkenen zowel binnen de gemeente als binnen het onderwijsveld. De projectleider schrijft de voorstellen voor College en Raad. Ambtelijke projectgroep. De projectgroep bestaat uit interne en onafhankelijke deskundigen op het gebied van financiën, juridisch zaken en organisatiekundige vraagstukken. De projectgroep brengt de eigen deskundigheid in tijdens werkbijeenkomsten, en in reactie op de conceptvoorstellen. Externe deskundigheid. Een externe deskundige levert schriftelijke bijdragen en achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over ervaringen in andere gemeenten, neemt deel aan werkbijeenkomsten, en voert een externe toets uit op het voorstel. Deskundigheid op het gebied van onderwijs in Leiden Dit betreft met name BOO en de afdeling lokaal onderwijsbeleid. Zij worden geïnterviewd over hun standpunten en als klankbord gebruikt door de projectgroep. Partijen in het openbaar onderwijs Vertegenwoordigers van de onderwijsorganisaties worden betrokken in de analyse en worden geïnformeerd over de voortgang van het proces en voorgenomen besluiten. Zij leveren input, maar vervangen niet de formele inspraak- en medezeggenschapsmomenten. Planning Fase I Onderstaand overzicht bevat de geplande activiteiten in Fase I. Hierbij is aangegeven wanneer deze gereed zijn. Wat Wie Wanneer (gereed) 1. Bespreken procesplan met partijen Wethouder en Begin oktober (o.m. GMR) en werkgroep Raad. projectleider 2. Informatie verzamelen: leerervaringen Projectleider Half oktober uit andere vergelijkbare gemeenten. 3. Informatie verzamelen: Projectleider Half oktober organisatorische consequenties (directie, ondersteuning etc), Leidse situatie. 4. Ambtelijke werkbijeenkomst 1: beoordelen geselecteerde vormen op criteria/ weging; uitwerken casus voor verschillende vormen. Leidt tot product 1: een overzicht van de scores op de criteria per optie. Werkgroep (olv projectleider) Half oktober 5. IJkmoment 1: informeren Werkgroep Raad, o.m. over ervaringen in andere gemeenten. 6. Bespreking 1 met afzonderlijke partijen over bovenstaande punten. Wethouder en projectleider Projectleider Eind oktober Eind oktober/ begin november

9 7. Ambtelijke werkbijeenkomst 2: Analyse en vergelijking van de opties. Leidt tot product 2: een gewogen oordeel over de opties. 8. IJkmoment 2: Opstellen eerste concept voorstel; bespreken haalbaarheid met wethouder: beslissen over vervolg. Analyse en vergelijking t.k.n. naar Werkgroep Raad. Leidt tot product 3: een concept Collegevoorstel over de vorm van verzelfstandiging. 9. Mogelijkheid tot achterbanraadpleging scholen (bijv. bijeenkomst met medewerkers). Werkgroep (olv projectleider) Half november 2006 Projectleider Eind november 2006 Scholen, met mogelijkheid toelichting projectleider Wethouder en projectleider Half december Bespreking conceptvoorstel met gemandateerde vertegenwoordigers. Half december Definitief voorstel opstellen. Projectleider Eind december Voorstel indienen bij College. Wethouder Begin januari Collegebesluit behoudens advies/ College Half januari 2007 instemming. 14. Advies/ instemming OC C&E; GMR Gemeentesecretaris/ Eind februari 2007 Primair Onderwijs en wethouder bestuurscommissie Da Vinci; GO. 15. Collegebesluit na advies/ instemming. College Begin maart Voorstel indienen bij Raad. Gemeentesecretaris en Begin maart 2007 Burgemeester 17. Raadsbesluit. Gemeenteraad Half maart 2007 Kosten In Fase I worden de volgende kosten gemaakt. Personele kosten projectleiding: 180 uur interne deskundigen: 24 uur per persoon (financieel, juridisch, organisatiekundig, onderwijs) externe deskundige: 50 uur Kosten afhankelijk van keuze bureau. Dekking begroting dienst C&E.